က ခ ဂ င စ ဆ ဇ တ ထ ဒ န ပ ဖ ဗ ဘ မ ယ ရ လ ဝ သ ဟ အ

က

• ကရဝေး။

  သစ်ကြံပိုးမျိုးဝင် ကရဝေးသစ်ခေါက်ကနေရတယ်။ ရေမွှေးအဖြစ်သာမက သန့်ရှင်းတဲ့ ဘိသိက်ဆီ ဖော်စပ်ရာမှာလည်း အသုံးပြုတယ်။—ထွ ၃၀:၂၄။ ဆ ၄၅:၈။ ယဇ ၂၇:၁၉။

• ကောရ။

  အရည်နဲ့ ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ ဗတ်အခြင်အတွယ်ကို အခြေခံပြီး တွက်ချက်ရင် ၂၂၀ လီတာ (၅၈.၁ ဂါလံ) ဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာ ရှိတယ်။ (၁ဘု ၅:၁၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ကပ်ရောဂါဘေး။

  အလျင်အမြန် ကူးစက်ပြန့်ပွားပြီး လူအများအပြားကို သေဆုံးစေနိုင်တဲ့ ရောဂါအမျိုးမျိုး။ ဘုရားသခင်ရဲ့ စီရင်ချက်နဲ့ ဆက်စပ်နေလေ့ရှိတယ်။—တလ ၁၄:၁၂။ ယဇ ၃၈:၂၂၊ ၂၃။ အ ၄:၁၀။

• ကိုးကွယ်ရာကျောက်တိုင်။

  ထောင်မတ်နေတဲ့ တိုင်။ အများအားဖြင့် ကျောက်တိုင်ဖြစ်လေ့ရှိပြီး ဗာလနတ်ဘုရား ဒါမှမဟုတ် မှားယွင်းတဲ့နတ်ဘုရားတစ်ပါးရဲ့ လိင်အင်္ဂါပုံစံဖြစ်တယ်။—ထွ ၂၃:၂၄။

• ကိုးကွယ်ရာသစ်တိုင်။

  ဟီဘရူးလို (အာရှရ) လို့ခေါ်ပြီး (၁) ခါနန်လူမျိုးတွေ ကိုးကွယ်တဲ့ မျိုးပွားနတ်ဘုရားမ အာရှရကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ကိုးကွယ်ရာသစ်တိုင်၊ (၂) အာရှရနတ်ဘုရားမရဲ့ ရုပ်တုကို ရည်ညွှန်းတယ်။ မတ်မတ်စိုက်ထူထားတဲ့ တိုင်ကို အများအားဖြင့် သစ်သားနဲ့ လုပ်လေ့ရှိတယ်။ မထွင်းထားတဲ့တိုင် ဒါမှမဟုတ် သစ်ပင်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။—တရ ၁၆:၂၁။ သူ ၆:၂၆။ ၁ဘု ၁၅:၁၃။

• ကောက်သင်းကောက်ခြင်း။

  ကောက်ရိတ်သမားတွေ တမင်တကာဖြစ်ဖြစ်၊ မတော်တဆဖြစ်ဖြစ် ချန်ရစ်ခဲ့တဲ့ ကောက်နှံတွေကို ကောက်သိမ်းခြင်း။ လယ်ကွက်အနားတစ်လျှောက်မှာရှိတဲ့ ကောက်ပင်တွေကို အကုန်မရိတ်သိမ်းဖို့၊ သံလွင်သီး၊ စပျစ်သီးတွေကို အကုန်မဆွတ်ခူးဖို့ မောရှေပညတ်မှာ ညွှန်ကြားထားတယ်။ နွမ်းပါးသူ၊ ဒုက္ခရောက်သူ၊ တိုင်းတစ်ပါးသားဧည့်သည်၊ မိဘမဲ့၊ မုဆိုးမတွေ ကောက်သင်းကောက်နိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးကို ဘုရားသခင်ပေးထားတယ်။—ရု ၂:၇။

• ကင်းစောင့်။

  အများအားဖြင့် ညအချိန်မှာ အသက်အိုးအိမ် စည်းစိမ်အတွက် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ အရိပ်အခြည်တွေကို စောင့်ကြည့်ပြီး အချက်ပြသတိပေးရသူ။ ကင်းစောင့်က မြို့ရိုးပေါ်မှာ စောင့်ကြပ်ရတဲ့အတွက် အန္တရာယ်ရောက်မလာခင် အဝေးကနေ ကြိုမြင်နိုင်တယ်။ စစ်တပ်မှာတော့ အစောင့်တပ်သား၊ ကင်းတပ်သားလို့ ခေါ်လေ့ရှိတယ်။ ပရောဖက်တွေဟာ အစ္စရေးတွေအတွက် ပုံဆောင်သဘောအရ ကင်းစောင့်တာဝန် ယူရပြီး ရောက်လာမယ့် ဖျက်ဆီးခြင်းဘေးကို ကြိုသတိပေးတယ်။—၂ဘု ၉:၂၀။ ယဇ ၃:၁၇။

• ကောင်းကင်တမန်များ။

  ဟီဘရူးလို ‘မာလာ့ခ်၊’ ဂရိလို ‘အဲဂျလော့စ်။’ နှစ်မျိုးစလုံးဟာ “တမန်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိပေမဲ့ ဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ် စေတမန်တွေကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ “ကောင်းကင်တမန်” လို့ပြန်ဆိုထားတယ်။ (က ၁၆:၇။ ၃၂:၃။ ယာ ၂:၂၅။ ဗ ၂၂:၈) ကောင်းကင်တမန်တွေဟာ လူကိုမဖန်ဆင်းခင် ကြာမြင့်စွာကတည်းက ဖန်ဆင်းခံရတဲ့ တန်ခိုးကြီးဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်တယ်။ ကျမ်းစာမှာ “သန့်ရှင်းတဲ့ ကောင်းကင်တမန် အထောင်အသောင်း၊” “ဘုရားသခင်ရဲ့ သားတွေ၊” “မိုးသောက်ကြယ်တွေ” လို့လည်း ဖော်ပြထားတယ်။ (တရ ၃၃:၂။ ယဘ ၁:၆။ ၃၈:၇) မျိုးပွားနိုင်စွမ်းရှိသူတွေအနေနဲ့ မဟုတ်ဘဲ တစ်ပါးချင်းစီအနေနဲ့ ဖန်ဆင်းခံခဲ့ရတယ်။ အရေအတွက် သန်းရာနဲ့ချီ ရှိတယ်။ (ဒံ ၇:၁၀) နာမည်ကိုယ်စီ၊ အရည်အသွေးကိုယ်စီ ရှိတယ်လို့ ကျမ်းစာဆိုထားတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့ကို ကိုးကွယ်တာကို လက်မခံဘူး၊ နှိမ့်ချမှုရှိကြတယ်။ အများစုက သူတို့နာမည်ကိုတောင် မဖော်ပြကြဘူး။ (က ၃၂:၂၉။ လု ၁:၂၆။ ဗ ၂၂:၈၊ ၉) သူတို့မှာ အဆင့်အမျိုးမျိုးရှိတယ်၊ ယေဟောဝါရဲ့ ရာဇပလ္လင်ရှေ့မှာ အမှုဆောင်ရတာ၊ ဘုရားရဲ့ သတင်းစကားကို ကြားပြောရတာ၊ ယေဟောဝါရဲ့ မြေကြီးပေါ်ရှိ ကျေးကျွန်တွေအတွက် ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးရတာ၊ ဘုရားရဲ့ တရားစီရင်ချက်အတိုင်း လုပ်ဆောင်ပေးရတာ၊ သတင်းကောင်းဟောခြင်းကို ကူညီပံ့ပိုးပေးရတာစတဲ့ တာဝန်အမျိုးမျိုး ရှိတယ်။ (၂ဘု ၁၉:၃၅။ ဆ ၃၄:၇။ လု ၁:၃၀၊ ၃၁။ ဗ ၅:၁၁။ ၁၄:၆) လာမယ့် အာမဂေဒုန်စစ်ပွဲမှာ ယေရှုဘက်ကနေ ကူညီတိုက်ခိုက်ပေးကြလိမ့်မယ်။—ဗ ၁၉:၁၄၊ ၁၅။

• ကောင်းကင်တမန်မင်း။

  “ကောင်းကင်တမန်များရဲ့ အကြီးအမှူး” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ ဒီအနက်ဖွင့်ချက် အပြင် ကျမ်းစာမှာ “ကောင်းကင်တမန်မင်း” ဆိုတဲ့စကားလုံးကို အနည်းကိန်းနဲ့ပဲ သုံးနှုန်းထားတဲ့အတွက် ကောင်းကင်တမန်မင်း တစ်ပါးတည်းရှိကြောင်း ဖော်ပြတယ်။ ကောင်းကင်တမန်မင်းရဲ့ နာမည်ကို မိက္ခေလဆိုပြီးတော့လည်း ဖော်ပြတယ်။—ဒံ ၁၂:၁။ ယု ၉။ ဗ ၁၂:၇။

• ကောင်းကင်မိဖုရား။

  ယေရမိလက်ထက် အယူဖောက်ပြန်တဲ့ အစ္စရေးတွေ ကိုးကွယ်တဲ့ ဘုရားမရဲ့ဘွဲ့။ ဗာဗုလုန်ဘုရားမ အက်ရှတာ(အက်စတာ)ကို ရည်ညွှန်းတယ်လို့ တချို့ယူဆတယ်။ ဆူမေးရီးယန်းနာမည်ကွဲဖြစ်တဲ့ အီနန်နာက “ကောင်းကင်မိဖုရား” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ကောင်းကင်နဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့အပြင် မျိုးပွားခြင်းနဲ့ဆိုင်တဲ့ နတ်ဘုရားမလည်းဟုတ်တယ်။ အီဂျစ်ကမ္ပည်းစာတွေမှာ အက်စတာကို “ကောင်းကင်သခင်မ” လို့လည်း ရေးထားတယ်။—ယေ ၄၄:၁၉။

• ကန့်လန့်ကာ။

  တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာ သန့်ရှင်းရာအခန်းနဲ့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းကို ခြားထားတဲ့၊ ခေရုဗိမ်ရုပ်တွေ လှပစွာထိုးထားတဲ့ ပိတ်ထည်။ (ထွ ၂၆:၃၁။ ၂ရ ၃:၁၄။ မ ၂၇:၅၁။ ဟီ ၉:၃)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• ကိုယ်စားလှယ်ချုပ်။

  ဂရိလို “ခေါင်းဆောင်ချုပ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ သစ္စာရှိလူသားတွေကို အပြစ်ရဲ့ သေစေနိုင်တဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကနေ လွတ်မြောက်စေပြီး ထာဝရအသက်ရစေမယ့် ယေရှုခရစ်ရဲ့ အရေးပါတဲ့ အခန်းကဏ္ဍကို ဆိုလိုတယ်။—တ ၃:၁၅။ ၅:၃၁။ ဟီ ၂:၁၀။ ၁၂:၂။

• ကျာပွတ်နဲ့ ရိုက်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာပါတဲ့ ဒီစကားလုံးက အဖျားပိုင်းမှာ သံလုံးလေးတွေ၊ ဆူးထစ်တွေပါတဲ့ ကျာပွတ်နဲ့ ရိုက်နှက်ဒဏ်ပေးတာကို ဆိုလိုတယ်။—ယဟ ၁၉:၁။

• ကျောက်ဖြူဘူး။

  အီဂျစ်နိုင်ငံ၊ အလာဘာစထရွန်မြို့အနီးမှာ တွေ့ရတဲ့ ကျောက်တစ်မျိုးနဲ့ လုပ်ထားတဲ့ ရေမွှေးဘူး။ ဘူးအဝ ကျဉ်းပြီး အလုံပိတ်ထားလို့ ရေမွှေး မစိမ့်ထွက်နိုင်ဘူး။—မာ ၁၄:၃။

• ကျူရိုး။

  ၆ တောင်ရှည်တဲ့ ကျူတံ။ တောင် [အများသုံး] အတိုင်းအတာအရ ၂.၆၇ မီတာ (၈.၇၅ ပေ)။ တောင် [ရှည်] အတိုင်းအတာအရ ၃.၁၁ မီတာ (၁၀.၂ ပေ)။ (ယဇ ၄၀:၃၊ ၅။ ဗ ၁၁:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ကျိုင်းကောင်။

  အုံဖွဲ့နေထိုင်ပြီး ပြောင်းရွှေ့ကျက်စားလေ့ရှိတဲ့ ကျိုင်းကောင်အမျိုးမျိုး။ မောရှေပညတ်အရ သန့်ရှင်းတဲ့အစာထဲမှာ ပါတယ်။ ကျိုင်းကောင်တွေဟာ သွားရာလမ်းကြောင်းတစ်လျှောက် ရှိသမျှကို ကိုက်စားပြီး ပြုတ်ပြုတ်ပြုန်းစေတဲ့အတွက် ကျိုင်းကောင်အုပ်ကို ကပ်ဘေးအဖြစ် သတ်မှတ်တယ်။—ထွ ၁၀:၁၄။ မ ၃:၄။

• ကျေးဇူးတင်ချီးမွမ်းရာအလှူ။

  ဘုရားသခင် ပေးသနားထားရာတွေနဲ့ ခိုင်မြဲတဲ့မေတ္တာတော်အတွက် ကျေးဇူးတင်တဲ့အနေနဲ့ ဆက်သတဲ့ မိတ်သဟာယအလှူ။ ပေးလှူတဲ့ တိရစ္ဆာန်ရဲ့အသား၊ တဆေးပါတဲ့မုန့်၊ တဆေးမဲ့မုန့်ကို စားရတယ်။ အသားကို ဆက်သတဲ့နေ့မှာပဲ စားရတယ်။—၂ရ ၂၉:၃၁။

• ကျိန်ဆဲခြင်း၊ ကျိန်စာ။

  တစ်စုံတစ်ဦး၊ တစ်စုံတစ်ရာကို ကြိမ်းမောင်းခြင်း၊ ဘေးတွေ့ပါစေလို့ ပြောဆိုခြင်း။ ဘုရားတရား စော်ကားပြောဆိုတာ၊ ဒေါသကြီးတာနဲ့ မရောထွေးသင့်ဘူး။ တရားစီရင်ချက်တွေ၊ ဘေးဆိုးရောက်မယ့် ကြိုဟောချက်တွေကို တရားဝင်ကြေညာတာ ဖြစ်လေ့ရှိတယ်။ ဘုရားသခင်ကဖြစ်ဖြစ်၊ အခွင့်အာဏာရှိသူကဖြစ်ဖြစ် ကျိန်စာတိုက်တဲ့အခါ ပရောဖက်ပြုချက် သဘောဆောင်တယ်။—က ၁၂:၃။ တလ ၂၂:၁၂။ ဂ ၃:၁၀။

• ကျမ်းတတ်။

  ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေကို ကူးရေးသူ။ ကမ္ဘာပေါ် ယေရှုရောက်လာချိန်မှာတော့ ပညတ်ကျမ်းနှံ့စပ်တဲ့ အုပ်စုကို ဆိုလိုတယ်။ ယေရှုကို အတိုက်အခံလုပ်ကြတယ်။—ဧဇ ၇:၆၊ အောက်ခြေမှတ်ချက်။ မာ ၁၂:၃၈၊ ၃၉။ ၁၄:၁။

• ကြီးကြပ်မှူး။

  အသင်းတော်ကို ကြည့်ရှု၊ ထိန်းကျောင်းဖို့ အဓိကတာဝန်ယူရတဲ့ အမျိုးသား။ ဂရိစကားလုံးကတော့ ‘အီပစ္စကိုပေါ့စ်’ ဖြစ်ပြီး ကာကွယ်ကြီးကြပ်ခြင်းဆိုတဲ့ သဘောဆောင်တယ်။ “ကြီးကြပ်မှူး၊” “အကြီးအကဲ” (ပရက်စ်ဘီတဲရော့စ်) ဆိုတဲ့ စကားလုံးတွေဟာ ခရစ်ယာန်အသင်းတော်မှာ တာဝန်တစ်မျိုးတည်းကိုပဲ ဆိုလိုတယ်။ “အကြီးအကဲ” ဆိုတာ ခန့်အပ်ခံရသူရဲ့ ရင့်ကျက်တဲ့ အရည်အသွေးတွေကို ဖော်ပြပြီး “ကြီးကြပ်မှူး” ကတော့ ရတဲ့တာဝန်ကို အလေးပေးတယ်။—တ ၂၀:၂၈။ ၁တိ ၃:၂-၇။ ၁ပ ၅:၂။

• ကြီးစွာသောဒုက္ခ။

  ယေရှုက ဂျေရုဆလင်မြို့အပေါ် ကျရောက်လာမယ့်၊ အထူးသဖြင့် ‘ဘုန်းတန်ခိုးနဲ့ လာတဲ့အခါ’ လူသားတွေအပေါ် ကျရောက်မယ့် မကြုံစဖူး “ကြီးစွာသောဒုက္ခ” အကြောင်း ကြိုဟောခဲ့တယ်။ (မ ၂၄:၂၁၊ ၂၉-၃၁) ဒီဒုက္ခဟာ “ဘုရားသခင်ကို မသိသူတွေ၊” ယေရှုခရစ်အကြောင်း “သတင်းကောင်းကို မနာခံသူတွေ” အပေါ် ဘုရားသခင်ရဲ့ ဖြောင့်မတ်တဲ့ တရားစီရင်ချက်ဖြစ်တယ်လို့ ပေါလု ဖော်ပြခဲ့တယ်။ “သားရဲနဲ့ ကမ္ဘာ့အုပ်စိုးရှင်တွေ၊ သူတို့ရဲ့တပ်တွေ” ကိုတိုက်ခိုက် မယ့် ကောင်းကင်တပ်မဟာကြီးကို ယေရှု ဦးဆောင်မယ်ဆိုပြီး ဗျာဒိတ် ၁၉ မှာ ဖော်ပြထားတယ်။ (၂သ ၁:၆-၈။ ဗ ၁၉:၁၁-၂၁) အဲဒီဒုက္ခကနေ “လူအုပ်ကြီး” လွတ်မြောက်လာမယ်လို့ ဖော်ပြထားတယ်။ (ဗ ၇:၉၊ ၁၄)—အာမဂေဒုန်ကိုကြည့်။

• ကြိတ်ဆုံကျောက်။

  ကောက်နှံကြိတ်တဲ့အခါ သုံးတဲ့ ပုံစံတူကျောက်ပြားဝိုင်း။ အပေါ်ကျောက်ပြားနဲ့ အောက်ကျောက်ပြားရဲ့ အလယ်မှာ လက်လှည့်သပ်ကို တပ်ဆင်ထားတယ်။ ကျမ်းစာခေတ်တုန်းက အိမ်တိုင်းလိုလိုမှာ အမျိုးသမီးသုံး လက်လှည့်ကြိတ်ဆုံတွေ ရှိတယ်။ မိသားစုရဲ့ နေ့စဉ်အစာဟာ လက်လှည့်ကြိတ်ဆုံကျောက်ပေါ်မှာ မူတည်နေတဲ့အတွက် မောရှေပညတ်မှာ ကြိတ်ဆုံကိုဖြစ်စေ၊ အပေါ်ကျောက်ပြားကိုဖြစ်စေ အပေါင်ပစ္စည်းအဖြစ် မယူဖို့ တားမြစ်ထားတယ်။ ကြိတ်ဆုံကျောက်ကြီးကိုတော့ တိရစ္ဆာန်က ဆွဲလှည့်ပေးရတယ်။—တရ ၂၄:၆။ မာ ၉:၄၂။

ခ

• ခရာ။

  သတ္တုနဲ့လုပ်ထားတဲ့ လေမှုတ်တူရိယာ။ အချက်ပြ၊ တီးမှုတ်ရာမှာ သုံးတယ်။ တောလည်ရာ ၁၀:၂ အရ ယေဟောဝါက ငွေခရာနှစ်ခု လုပ်ခိုင်းတယ်။ လူစုခိုင်းဖို့၊ စခန်းသိမ်းဖို့၊ စစ်ကြေညာဖို့ ခရာမှုတ်သံတစ်မျိုးစီ ရှိတယ်။ တိရစ္ဆာန်ဦးချို “တံပိုး” နဲ့မတူဘဲ တစ်ဖြောင့်တည်း ဖြစ်တယ်။ ဗိမာန်တော်မှာ တီးမှုတ်တဲ့ ခရာတချို့ကိုတော့ ပုံစံအတိအကျ မဖော်ပြထားဘူး။ ခရာမှုတ်သံကို ယေဟောဝါရဲ့ တရားစီရင်ချက်ကို ကြေညာတာ၊ အရေးကြီးဖြစ်ရပ်တစ်ခုခုကို ဘုရားဖြစ်ပေါ်စေတာနဲ့ ဆက်စပ်ထားတယ်။—၂ရ ၂၉:၂၆။ ဧဇ ၃:၁၀။ ၁က ၁၅:၅၂။ ဗ ၈:၇–၁၁:၁၅။

• ခရစ်တော်။

  ယေရှုရဲ့ ဘွဲ့နာမည်။ ‘ခရစ္စတောစ်’ ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာပြီး “မေရှိယ” ဒါမှမဟုတ် “ဘိသိက်ပေးခံရသူ” လို့ပြန်ဆိုထားတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးနဲ့ တူတယ်။—မ ၁:၁၆။ ယဟ ၁:၄၁။

• ခရစ်ယာန်။

  ယေရှုခရစ်ရဲ့ နောက်လိုက်တွေကို ဘုရားသခင် ပေးထားတဲ့ နာမည်။—တ ၁၁:၂၆။ ၂၆:၂၈။

• ခါနန်။

  နောဧရဲ့မြေး။ ဟာမရဲ့ စတုတ္ထသား။ ခါနန်ကနေ ဆင်းသက်တဲ့ မျိုးနွယ် ၁၁ နွယ်ဟာ အီဂျစ်ပြည်နဲ့ ဆီးရီးယားပြည်ကြား မြေထဲပင်လယ် အရှေ့ပိုင်းဒေသမှာ နေထိုင်ကြတယ်။ အဲဒီဒေသကို “ခါနန်ပြည်” လို့ခေါ်တယ်။ (ဝ ၁၈:၃။ က ၉:၁၈။ တ ၁၃:၁၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၄ ကိုကြည့်။

• ခါလဒဲပြည်၊ ခါလဒဲလူမျိုး။

  အစပိုင်းမှာ တိုက်ဂရစ်နဲ့ ယူဖရေးတီးမြစ်ဝှမ်းဒေသမှာ နေထိုင်တဲ့ လူမျိုးနဲ့ နယ်မြေကို ဆိုလိုတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဗာဗုလုန်ပြည်နဲ့ ဗာဗုလုန်လူမျိုးကို ဆိုလိုတယ်။ “ခါလဒဲလူမျိုး” ဟာ သိပ္ပံ၊ သမိုင်း၊ ဘာသာစကား၊ နက္ခတ္တပညာရပ်ကို လေ့လာပြီး မှော်ပညာနဲ့ နက္ခတ်ဗေဒင်ပညာ လိုက်စားတဲ့ ပညာတတ် လူတန်းစားကိုလည်း ရည်ညွှန်းတယ်။—ဧဇ ၅:၁၂။ ဒံ ၄:၇။ တ ၇:၄။

• ခိသလု။

  ဗာဗုလုန်ကနေ ပြန်လာပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၉ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၃ လမြောက်။ နိုဝင်ဘာလလယ်ကနေ ဒီဇင်ဘာလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (နေ ၁:၁။ ဇာ ၇:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• ခေမုရှ။

  မောဘလူမျိုးရဲ့ အဓိကနတ်ဘုရား။—၁ဘု ၁၁:၃၃။

• ခေရုဗိမ်တွေ။

  အထူးတာဝန်ရရှိထားတဲ့ အဆင့်မြင့် ကောင်းကင်တမန်တွေ။ သရပ်တွေနဲ့ မတူကြပါ။—က ၃:၂၄။ ထွ ၂၅:၂၀။ ရှာ ၃၇:၁၆။ ဟီ ၉:၅။

• ခိုလှုံရာမြို့။

  မတော်တဆ လူသတ်မိသူက သွေးကြွေးဆပ်မယ့်သူရဲ့ လက်ကနေလွတ်ဖို့ ထွက်ပြေးခိုလှုံရမယ့် လေဝိမြို့တွေဖြစ်တယ်။ ကတိထားရာပြည်အနှံ့မှာ တည်ရှိတဲ့ ခိုလှုံရာမြို့ ၆ မြို့ကို ယေဟောဝါရဲ့ ညွှန်ကြားမှုအရ မောရှေ၊ နောက်ပိုင်းမှာ ယောရှုက သတ်မှတ်ပေးခဲ့တယ်။ ဝရမ်းပြေးတစ်ယောက်က ခိုလှုံရာမြို့ကို ရောက်တဲ့အခါ မြို့တံခါးမှာရှိတဲ့ အကြီးအကဲတွေကို အခြေအနေ ပြောပြရမယ်။ သူ့ကို ပျူပျူငှာငှာ ကြိုဆိုရမယ်။ လာရောက်ခိုလှုံသူဟာ အပြစ်ကင်းကြောင်း တင်ပြဖို့ လူသတ်မိတဲ့မြို့မှာ စစ်ဆေးခံရမယ်။ တမင်တကာ လူသတ်တဲ့သူတွေ ဒီအစီအစဉ်ကို အမြတ်မထုတ်နိုင်ဖို့ ဖြစ်တယ်။ သူ အပြစ်ကင်းရင်တော့ ခိုလှုံရာမြို့ကို ပြန်လာပြီး တစ်သက်လုံး ဒါမှမဟုတ် ပုရောဟိတ်မင်း ကွယ်လွန်တဲ့အထိ နေရမယ်။—တလ ၃၅:၆၊ ၁၁-၁၅၊ ၂၂-၂၉။ ယရ ၂၀:၂-၈။

• ခေါင်းပေါင်း။

  ပုရောဟိတ်မင်းတွေ ချည်ထည်ခေါင်းပေါင်း ဝတ်လေ့ရှိတယ်။ ခေါင်းပေါင်းရှေ့ဘက်မှာ ရွှေပြားကို အပြာရောင်ကြိုးနဲ့ချည်ပြီး တပ်ထားတယ်။ ဘုရင်ကတော့ ခေါင်းပေါင်း ပေါင်းပြီးမှ သရဖူဆောင်းလေ့ရှိတယ်။ ယောဘက သူ့ရဲ့တရားမျှတခြင်းကို ခေါင်းပေါင်းနဲ့ တင်စားခဲ့တယ်။—ထွ ၂၈:၃၆၊ ၃၇။ ယဘ ၂၉:၁၄။ ယဇ ၂၁:၂၆။

•  ခိုင်မြဲတဲ့မေတ္တာ။

  ‘ချဲဆက်’ ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ပြန်ဆိုထားတာဖြစ်ပြီး ကတိသစ္စာ၊ သမာဓိ၊ သစ္စာစောင့်သိမှု၊ နက်ရှိုင်းတဲ့သံယောဇဉ်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ မေတ္တာကို ဆိုလိုတယ်။ လူတွေအပေါ်ထားတဲ့ ဘုရားသခင့်မေတ္တာနဲ့ ဆက်စပ်ပြီး သုံးနှုန်းလေ့ရှိတယ်၊ လူလူချင်းထားရှိတဲ့ မေတ္တာအတွက်လည်း သုံးနှုန်းလေ့ရှိတယ်။—ထွ ၃၄:၆။ ရု ၃:၁၀။

• ခပ်။

  ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ ဗတ်အခြင်အတွယ်ကို အခြေခံပြီး တွက်ချက်ရင် ၁.၂၂ လီတာဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာရှိတယ်။ (၂ဘု ၆:၂၅)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ချီတက်သီချင်း။

  ဆာလံ ၁၂၀-၁၃၄ ရဲ့ ထိပ်စီးစာသား။ အဲဒီစာသားရဲ့ အဓိပ္ပာယ်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ယူဆချက် အမျိုးမျိုးရှိပေမဲ့ အစ္စရေးတွေဟာ နှစ်စဉ်ကျင်းပတဲ့ ပွဲတော်သုံးခုကို တက်ဖို့ ယုဒတောင်တန်းပေါ်က ဂျေရုဆလင်မြို့ဆီ ‘တက်သွား’ ချိန်မှာ အဲဒီသီချင်း ၁၅ ပုဒ်ကို ဝမ်းသာအားရ သီဆိုခဲ့ကြတယ်လို့ လူအများ ယူဆကြတယ်။

• ချီလွှဲရာအလှူ။

  ဆက်သသူက အလှူကို လက်ဖဝါးပေါ် တင်ထားတဲ့အခါ ပုရောဟိတ်က ဆက်သသူရဲ့လက်ကို ပင့်ပြီး ရှေ့တိုးနောက်ငင် ချီလွှဲပေးရတယ်။ ပုရောဟိတ်တစ်ယောက်ပဲ ချီလွှဲတာလည်း ရှိတယ်။ ချီလွှဲတာက ယေဟောဝါဆီ ဆက်သတဲ့သဘော ဖြစ်တယ်။—ဝ ၇:၃၀။

• ချပ်ဝတ်တန်ဆာ။

  အကာအကွယ်အဖြစ် စစ်သားတွေ ဝတ်ဆင်ကြပြီး သံခမောက်၊ သံချပ်အင်္ကျီ၊ ခါးပန်း၊ ခြေထောက်ပတ်သံချပ်၊ ဒိုင်းတို့ ပါဝင်တယ်။—၁ရှ ၃၁:၉။ ဧ ၆:၁၃-၁၇။

ဂ

• ဂရိ။

  ဂရိလူမျိုး ပြောဆိုတဲ့စကား။ ဂရိပြည်ဖွား ဒါမှမဟုတ် ဂရိမျိုးရိုးရှိသူ။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ဒီစကားလုံးကို ပိုကျယ်ပြန့်တဲ့သဘောနဲ့ အသုံးပြုထားတယ်။ ဂျူးမဟုတ်သူအားလုံးကိုရော ဂရိစကားနဲ့ယဉ်ကျေးမှု လွှမ်းမိုးခံရသူအားလုံးကိုပါ ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။—ယလ ၃:၆။ ယဟ ၁၂:၂၀။

• ဂိလဒ်ပြည်။

  ဂျော်ဒန်မြစ် အရှေ့ဘက်၊ ယာဗုတ်ချိုင့်ဝှမ်းရဲ့ မြောက်ဘက်ခြမ်းရော တောင်ဘက်ခြမ်းပါ ပါဝင်တဲ့ မြေသြဇာကောင်းတဲ့ဒေသ။ ရုဗင်၊ ဂဒ်၊ မနာရှေအနွယ်တစ်ဝက်တို့ နေထိုင်ရာ ဂျော်ဒန်မြစ်အရှေ့ဘက် အစ္စရေးနယ်တစ်ခုလုံးကို ဖော်ပြတဲ့အခါမှာလည်း အသုံးပြုတယ်။ (တလ ၃၂:၁။ ယရ ၁၂:၂။ ၂ဘု ၁၀:၃၃)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၄ ကိုကြည့်။

• ဂီတမှူး။

  ဆာလံကျမ်းမှာ အသုံးပြုထားချက်အရ ဒီဟီဘရူးစကားလုံးဟာ သီချင်းတွေကို စီစဉ်ဖွဲ့စည်းပြီး သီဆိုတဲ့အခါ ကြီးကြပ်ရသူ၊ လေဝိသီချင်းသည်တွေကို ဇာတ်တိုက်လေ့ကျင့်ပေးရသူ၊ အခမ်းအနားတွေမှာ သီဆိုဖျော်ဖြေတဲ့အခါ ဦးဆောင်ရသူကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။—ဆ ၄ ထိပ်စီး။ ၅ ထိပ်စီး။

• ဂေရ။

  ၀.၅၇ ဂရမ်ရှိတဲ့ အလေးချိန်။ ၁ ရှယ်ကယ်ရဲ့ ၁/၂၀ နဲ့ညီတယ်။ (ဝ ၂၇:၂၅)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဂေဟင်နာ။

  ရှေးခေတ် ဂျေရုဆလင်မြို့ရဲ့ အနောက်တောင်ဘက်မှာရှိတဲ့ ဟိန်နုံချိုင့်ဝှမ်းရဲ့ ဂရိနာမည်။ (ယေ ၇:၃၁) အလောင်းတွေ စုပုံတဲ့နေရာအဖြစ် ကြိုဟောချက်အနေနဲ့ ဖော်ပြထားတယ်။ (ယေ ၇:၃၂။ ၁၉:၆) တိရစ္ဆာန်ကိုဖြစ်ဖြစ်၊ လူကိုဖြစ်ဖြစ် ဂေဟင်နာထဲပစ်ချပြီး အရှင်လတ်လတ် မီးရှို့ ညှဉ်းဆဲတယ်ဆိုတဲ့ အထောက်အထား မရှိပါ။ ဒါကြောင့် လူတွေကို မီးနဲ့ ထာဝရညှဉ်းဆဲတဲ့၊ မမြင်နိုင်တဲ့နေရာအဖြစ် တင်စားလို့ မရပါ။ အဲဒီအစား၊ ယေရှုနဲ့ တပည့်တွေက “ဒုတိယသေခြင်း၊” တစ်နည်းအားဖြင့် ထာဝရဖျက်ဆီးခြင်းဆိုတဲ့ ထာဝရပြစ်ဒဏ်ကို တင်စားဖော်ပြဖို့ ဂေဟင်နာဆိုတဲ့ စကားလုံးကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။—ဗ ၂၀:၁၄။ မ ၅:၂၂။ ၁၀:၂၈။

• ဂစ်သစ်။

  ဂီတဝေါဟာရ။ ဟီဘရူးစကားလုံး ‘ဂတ်’ ကနေ ဆင်းသက်လာပုံရပြီး အဓိပ္ပာယ် အသေအချာ မသိရပါ။ ‘ဂတ်’ ဆိုတာ စပျစ်သီးနယ်ရာကျင်းကို ဆိုလိုတာမို့ ဝိုင်ပြုလုပ်တာနဲ့ ဆက်စပ်တဲ့ တေးသီချင်းဖြစ်နိုင်တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။—ဆ ၈၁ ထိပ်စီး။

• ဂိုဏ်း။

  အယူဝါဒတစ်ခု ဒါမှမဟုတ် ခေါင်းဆောင်တစ်ယောက်ကို ဆည်းကပ်ပြီး ကိုယ်ပိုင်အယူအဆအတိုင်း လိုက်လျှောက်တဲ့ လူတစ်စု။ ဂျူးဘာသာမှာ ဖာရိရှဲဂိုဏ်းနဲ့ ဇဒ္ဒုကဲဂိုဏ်းဆိုပြီး ဂိုဏ်းကြီးနှစ်ဂိုဏ်း ကွဲနေတယ်။ ခရစ်ယာန်မဟုတ်သူတွေက ခရစ်ယာန်တွေကို ဂျူးဘာသာကနေ ခွဲထွက်လာသူတွေလို့ ယူဆတဲ့အတွက် “ဂိုဏ်း” ဒါမှမဟုတ် “နာဇရက်မြို့သားတွေရဲ့ ဂိုဏ်း” လို့ခေါ်ခဲ့ကြတယ်။ ခရစ်ယာန်အသင်းတော်မှာလည်း ဂိုဏ်းတွေပေါ်လာတယ်။ ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ “နိကောလဂိုဏ်း” လို့ အတိအကျ ဖော်ပြထားတယ်။—တ ၅:၁၇။ ၁၅:၅။ ၂၄:၅။ ၂၈:၂၂။ ဗ ၂:၆။ ၂ပ ၂:၁။

• ဂျူး။

  အစ္စရေးဆယ်နွယ်နိုင်ငံ ကျဆုံးပြီးတဲ့နောက် ယုဒအနွယ်ဝင်တစ်ဦးကိုခေါ်တဲ့ စကားလုံး။ (၂ဘု ၁၆:၆) ဗာဗုလုန်ဆီ ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက်ပိုင်းမှာတော့ အစ္စရေးနိုင်ငံကို ပြန်လာတဲ့ အစ္စရေးအနွယ်အားလုံးကို ရည်ညွှန်း တယ်။ (ဧဇ ၄:၁၂) နောက်ပိုင်းမှာ အစ္စရေးတွေကို တခြားလူမျိုးနဲ့ ခွဲခြားဖော်ပြဖို့ ကမ္ဘာအနှံ့ အသုံးပြုတယ်။ (ဧသ ၃:၆) ခရစ်ယာန်အသင်းတော်မှာ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှု မရှိတော့တဲ့အကြောင်း ဆွေးနွေးတဲ့အခါ တမန်တော်ပေါလုက ဒီစကားလုံးကို ဥပမာအဖြစ် အသုံးပြုထားတယ်။—ရ ၂:၂၈၊ ၂၉။ ဂ ၃:၂၈။

• ဂျူးတရားရုံးချုပ်။

  ယေရှုခေတ်က ဂျေရုဆလင်မြို့မှာရှိတဲ့ ဂျူးတရားရုံးချုပ်။ အဖွဲ့ဝင် ၇၁ ယောက်နဲ့ ဖွဲ့စည်းထားပြီး ပုရောဟိတ်မင်း၊ ပုရောဟိတ်မင်းတာဝန် ထမ်းဆောင်ဖူးသူတွေ၊ ပုရောဟိတ်မင်းရဲ့ မိသားစုဝင်တွေ၊ အကြီးအကဲတွေ၊ မျိုးနွယ်စုခေါင်းဆောင်တွေ၊ ဆွေမျိုးစုခေါင်းဆောင်တွေ၊ ကျမ်းတတ်တွေ ပါဝင်တယ်။—မာ ၁၅:၁။ တ ၅:၃၄။ ၂၃:၁၊ ၆။

င

• ငိုကြွေးမြည်တမ်းခြင်း။

  သေဆုံးလို့၊ ဘေးဆိုးတစ်ခုခု ကျရောက်လို့ ဝမ်းနည်းပူဆွေးကြောင်း ဖော်ပြခြင်း။ ကျမ်းစာခေတ်မှာ အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ငိုကြွေးမြည်တမ်းတဲ့ထုံးစံ ရှိတယ်။ အကျယ်ကြီး ငိုကြွေးတဲ့အပြင် သတ်မှတ်အဝတ်တွေ ဝတ်ဆင်ပြီး ခေါင်းပေါ် ပြာတွေကြဲ၊ အဝတ်ကို ဆွဲဆုတ်၊ ရင်ဘတ်ထုတာတွေ လုပ်ကြတယ်။ တစ်ခါတလေ အသုဘအတွက် ငိုချင်းသည်တွေကို ဖိတ်ခေါ်ကြတယ်။—က ၂၃:၂။ ဧသ ၄:၃။ ဗ ၂၁:၄။

• ငိုချင်း။

  မိတ်ဆွေ၊ ချစ်ခင်ရသူ သေဆုံးတဲ့အတွက် ဝမ်းနည်းကြောင်း ဖွဲ့ဆိုထားတဲ့ သီချင်း၊ တေးကဗျာ၊ လင်္ကာ။ မြည်တမ်းစကား။—၂ရှ ၁:၁၇။ ဆ ၇ ထိပ်စီး။

စ

• စာလိပ်၊ ကျမ်းလိပ်။

  သားရေပြား ဒါမှမဟုတ် ပပိုင်းရပ်ကျူစာရွက် အရှည်ကြီးကို တုတ်ချောင်းနဲ့ ပတ်လိပ်ထားတဲ့ စာလိပ်။ အများအားဖြင့် စာမျက်နှာတစ်ဖက်မှာပဲ ရေးသားထားတယ်။ ကျမ်းစောင်တွေကို အဲဒီစာလိပ်တွေပေါ် ရေးခဲ့ကြ၊ ကူးယူခဲ့ကြတယ်။ ကျမ်းစာရေးသားချိန်အတွင်း အသုံးများခဲ့တယ်။—ယေ ၃၆:၄၊ ၁၈၊ ၂၃။ လု ၄:၁၇-၂၀။ ၂တိ ၄:၁၃။

• စဲလာ။

  သီဆိုတီးမှုတ်သူ၊ ရွတ်ဖတ်သူအတွက် ဖော်ပြထားတဲ့ ဝေါဟာရ။ ဆာလံကျမ်းနဲ့ ဟဗက္ကုတ်ကျမ်းမှာ တွေ့ရတယ်။ သီဆိုတဲ့အခါ၊ တီးမှုတ်တဲ့အခါ ဒါမှမဟုတ် နှစ်မျိုးစလုံးမှာ ခဏရပ်ဖို့ အချက်ပြတဲ့ ဝေါဟာရ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ခဏရပ်တာက တွေးတောဆင်ခြင်စေဖို့ ဒါမှမဟုတ် “စဲလာ” မတိုင်မီ ရှေ့ကပ်လျက်မှာ ဖော်ကျူးခဲ့တဲ့ ပြင်းပြတဲ့ခံစားမှုကို ပေါ်လွင်စေဖို့ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဂရိစက်ပ်တွားဂျင့်ကျမ်းမှာ ‘ဒိုင်ယာဆာမာ’ လို့ပြန်ဆိုထားပြီး “တေးသွားတစ်ပိုဒ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။—ဆ ၃:၄။ ဟဗ ၃:၃။

• စွမ်းအား။

  “စွမ်းအား” ဆိုပြီး ပြန်ဆိုလေ့ရှိတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံး “ရူးအာခ်၊” ဂရိစကားလုံး “နျူမာ” ဟာ အဓိပ္ပာယ်များစွာရှိတယ်။ အားလုံးက မျက်စိနဲ့ မမြင်နိုင်တဲ့အရာ၊ သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေတဲ့ စွမ်းအားကို ရည်ညွှန်းတယ်။ အဲဒီဟီဘရူးနဲ့ ဂရိစကားလုံးကို (၁) လေ၊ (၂) ကမ္ဘာမြေပေါ်က သတ္တဝါတွေရဲ့ အသက်စွမ်းအား၊ (၃) လူတစ်ဦးရဲ့ စိတ်ထဲကနေ ထွက်ပေါ်လာပြီး တစ်စုံတစ်ရာ ပြောဆိုလုပ်ဆောင်စေတဲ့ လှုံ့ဆော်အား၊ (၄) မမြင်ရတဲ့ ရင်းမြစ်တစ်ခုကနေ လာတဲ့သတင်းစကား၊ (၅) ဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၊ (၆) ဘုရားသခင်ရဲ့ သက်ဝင်လှုပ်ရှားနေတဲ့ စွမ်းအား ဒါမှမဟုတ် သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော်ကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ သုံးနှုန်းထားတယ်။—ထွ ၃၅:၂၁။ ၂ဘု ၂:၁၆။ ဆ ၁၈:၁၀။ ၁၀၄:၂၉။ ၁၄၆:၄။ ဒေ ၁၂:၇။ လု ၈:၅၅။ ၁၁:၁၃။ ၂၃:၄၆။ ဟီ ၁:၇။ ယာ ၂:၂၆။

• စစ်မှန်တဲ့ဘုရားသခင်။

  ဟီဘရူးလို “ဘုရားသခင်” ကို တိကျတဲ့အညွှန်းစကားလုံးနဲ့ ပြန်ဆိုထားတယ်။ ယေဟောဝါသာ တစ်ဆူတည်းသော စစ်မှန်တဲ့ဘုရား ဖြစ်ကြောင်း၊ တခြားဘုရားတွေနဲ့ မတူကြောင်း ဖော်ပြရာမှာ သုံးလေ့ရှိတယ်။ တချို့စကားစပ်တွေမှာ ဟီဘရူးအသုံးအနှုန်းရဲ့ အဓိပ္ပာယ်အပြည့်အဝကို ထိန်းသိမ်းတဲ့အနေနဲ့ “စစ်မှန်တဲ့ဘုရားသခင်” လို့ပြန်ဆိုတယ်။—က ၅:၂၂၊ ၂၄။ ၄၆:၃။ တရ ၄:၃၉။

• စာတန်။

  ဟီဘရူးလို “ဆန့်ကျင်သူ” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ မူရင်း သဒ္ဒါသုံးနှုန်းပုံအရ ဘုရားသခင်ရဲ့ အဓိကရန်သူ စာတန်မာရ်နတ်ကို ရည်ညွှန်းတယ်။—ယဘ ၁:၆။ မ ၄: ၁၀။ ဗ ၁၂:၉။

• စကားပုံ၊ ပညာအလိမ္မာစကား။

  သင်ခန်းစာတစ်ခု၊ အရေးပါအမှန်တရားတစ်ခုကို လိုရင်းတိုရှင်း သင်ပေးတဲ့ ပညာရှိဆိုရိုးစကား၊ ပုံပြင်တိုတစ်ပုဒ်။ ကျမ်းစာစကားပုံတွေကို ပဟေဠိဆန်ဆန်၊ စကားထာဆန်ဆန် ရေးထားတယ်။ အမှန်တရားကို ထိထိမိမိဖော်ပြတဲ့ ဥပစာစကားတွေ ပါဝင်လေ့ရှိတယ်။ တချို့ဆိုရိုးစကားတွေကျတော့ လူတချို့ကို လှောင်ပြောင်တဲ့အခါ၊ အထင်သေးတဲ့အခါ ပြောလေ့ရှိတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေ ဖြစ်လာတယ်။—ဒေ ၁၂:၉။ ၂ပ ၂:၂၂။

• စပါးနယ်ခြင်း၊ ကောက်နယ်တလင်း။

  ကောက်ပင်ကနေ အဆန်နဲ့ အခွံတွေကို ဖယ်ထုတ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်။ အဲဒီလို လုပ်ဆောင်တဲ့နေရာ။ စပါးနယ်ခြင်းမှာ တုတ်နဲ့ရိုက်တာ၊ ပမာဏများရင် ကောက်နယ်ပြားနဲ့ နယ်တာ၊ ဒလိမ့်တုံးနဲ့ လှိမ့်တာ၊ တိရစ္ဆာန်နဲ့နင်းတာတွေ ပါဝင်တယ်။ လေကြောသင့်တဲ့ ခပ်မြင့်မြင့် တလင်းပြင်မှာ ကောက်နှံတွေ ဖြန့်ထားပြီး ကောက်နယ်တန်ဆာနဲ့ နင်းနယ်လေ့ရှိတယ်။—ဝ ၂၆:၅။ ရှာ ၄၁:၁၅။ မ ၃:၁၂။

• စပျစ်သီးနယ်ရာကျင်း။

  သဘာဝ ထုံးကျောက်သားကို ထွင်းပြီး ဖောက်ထားတဲ့ ကျင်းနှစ်ကျင်း။ တစ်ကျင်းက အမြင့်မှာ၊ တစ်ကျင်းက အနိမ့်မှာရှိပြီး မြောင်းငယ်တစ်ခုနဲ့ ဆက်သွယ်ထားတယ်။ အပေါ်ကျင်းမှာ စပျစ်သီး နင်းနယ်တဲ့အခါ အောက်ကျင်းထဲ စပျစ်ရည် စီးဆင်းသွားတယ်။ ဘုရားသခင်ရဲ့ တရားစီရင်ချက်ကိုလည်း တင်စားသုံးနှုန်းထားတယ်။—ရှာ ၅:၂။ ဗ ၁၉:၁၅။

ဆ

• ဆာလံ။

  ဘုရားသခင်ကို ချီးမွမ်းတဲ့သီချင်း။ ဆာလံကျမ်းကို တေးသီချင်းအဖြစ် ဖွဲ့ဆိုထားပြီး ဝတ်ပြုသူတွေ သီဆိုလေ့ရှိတယ်။ ဂျေရုဆလင်မြို့က ဗိမာန်တော်မှာ ယေဟောဝါဘုရားကို လူအများနဲ့ ဝတ်ပြုတဲ့အခါမှာလည်း သီဆိုကြတယ်။—လု ၂၀:၄၂။ တ ၁၃:၃၃။ ယာ ၅:၁၃။

• ဆီဇာ။

  ရောမဧကရာဇ်တွေရဲ့ မျိုးရိုးဘွဲ့နာမည်။ ကျမ်းစာမှာ သြဂတ်စတပ်၊ တိဗေရိ (တိုင်ဘီးရီးယပ်စ်)၊ ကလောဒိတို့ကို နာမည်နဲ့ဖော်ပြထားတယ်။ နီရိုကို နာမည်နဲ့မဖော်ပြထားပေမဲ့ ဆီဇာတွေထဲမှာ သူလည်း ပါတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ အစိုးရအာဏာပိုင် ဒါမှမဟုတ် နိုင်ငံတော်ကို ကိုယ်စားပြုဖော်ပြတဲ့အခါ “ဆီဇာ” ဆိုပြီးသုံးထားတယ်။—မာ ၁၂:၁၇။ တ ၂၅:၁၂။

• ဆီယာ။

  ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ တူညီတဲ့အရည်အခြင်အတွယ် ဗတ်ကို အခြေခံပြီး တွက်တဲ့အခါ ၇.၃၃ လီတာဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာရှိတယ်။ (၂ဘု ၇:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဆိုးညစ်သူ။

  ဘုရားသခင်နဲ့ ဘုရားရဲ့ ဖြောင့်မတ်တဲ့စံနှုန်းတွေကို ဆန့်ကျင်သူ စာတန်မာရ်နတ်ရဲ့ နာမည်။—မ ၆:၁၃။ ၁ယ ၅:၁၉။

• ဆက်ကြေး။

  ငြိမ်းချမ်းရေး ဆက်ရှိဖို့၊ အကာအကွယ်ရဖို့ တိုင်းပြည်တစ်ခု ဒါမှမဟုတ် ဘုရင်တစ်ပါးက တခြားဘုရင်ကို လက်အောက်ခံတဲ့အနေနဲ့ ပေးဆက်ရတဲ့အခ။ (၂ဘု ၃:၄။ ၁၈:၁၄-၁၆။ ၂ရ ၁၇:၁၁) ပုဂ္ဂလိကအခွန်တွေကိုလည်း ဆက်ကြေးလို့ ခေါ်နိုင်တယ်။—နေ ၅:၄။ ရ ၁၃:၇။

• ဆက်ကပ်အပ်နှံပွဲ။

  ဗိမာန်တော်ကို ဆီးရီးယားဘုရင် အန်တီအုတ်ကပ် အီပီဖာနစ် ညစ်ညူးစေပြီးနောက် ပြန်လည်သန့်ရှင်းစေတဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် နှစ်စဉ်ကျင်းပတဲ့ပွဲ။ ခိသလုလ ၂၅ ရက်နေ့မှာ စတင်ပြီး ရှစ်ရက်ကြာ ကျင်းပတယ်။—ယဟ ၁၀:၂၂။

• ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့။

  ဘာသာရေးအတွက် ပေးရတဲ့ ဆယ်ပုံတစ်ပုံ ဒါမှမဟုတ် ၁၀ ရာခိုင်နှုန်း။ (မလ ၃:၁၀။ တရ ၂၆:၁၂။ မ ၂၃:၂၃) မောရှေပညတ်မှာ မြေထွက်သီးနှံရဲ့ ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့၊ သိုးနွားအုပ်ထဲက ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ကို လေဝိအမျိုးသားတွေကို ထောက်ပံ့တဲ့အနေနဲ့ နှစ်စဉ် ပေးရတယ်။ သူတို့ရတဲ့ ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ထဲကနေ ဆယ်ပုံတစ်ပုံကို ဖယ်ပြီး အာရုန်အမျိုး ပုရောဟိတ်တွေကို ထောက်ပံ့ပေးရတယ်။ တခြားဆယ်ဖို့တစ်ဖို့တွေလည်း ရှိသေးတယ်။ ခရစ်ယာန်တွေ ဆယ်ဖို့တစ်ဖို့ ပေးစရာ မလိုပါ။

• ဆီရီးယား၊ ဆီးရီးယားလူမျိုး။

  —အာရံ။ အာရံလူမျိုးကိုကြည့်။

ဇ

• ဇဒ္ဒုကဲ။

  အထင်ကရ ဂျူးဘာသာရေးဂိုဏ်း။ ချမ်းသာတဲ့ ဆွေကြီးမျိုးကြီးတွေ၊ ဗိမာန်တော်လုပ်ငန်းတွေကို သြဇာလွှမ်းတဲ့ ပုရောဟိတ်တွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။ ဖာရိရှဲတွေ စောင့်ထိန်းတဲ့ နှုတ်တိုက်ထုံးတမ်းစဉ်လာ အတော်များများနဲ့ ဖာရိရှဲတွေရဲ့ ယုံကြည်ချက်တချို့ကို လက်မခံကြဘူး။ ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းကို မယုံတဲ့အပြင် ကောင်းကင်တမန်တွေ မရှိဘူးလို့ ပြောကြတယ်။ ယေရှုကိုလည်း အတိုက်အခံ လုပ်ကြတယ်။—မ ၁၆:၁။ တ ၂၃:၈။

• ဇိဖ။

  ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၂ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၈ လမြောက်။ ဧပြီလလယ်ကနေ မေလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ ဗာဗုလုန်ကို ဂျူးတွေ ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးတာလမွတ်ကျမ်းနဲ့ တခြားကျမ်းတွေမှာ အီယာလို့ ခေါ်တယ်။ (၁ဘု ၆:၃၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• ဇိအုန်၊ ဇိအုန်တောင်။

  ယေဗုသိခံတပ်မြို့ရဲ့ နာမည်။ ဂျေရုဆလင်တည်ရာ တောင်ကုန်းရဲ့ အရှေ့တောင်ဘက်မှာ တည်ရှိတယ်။ အဲဒီနေရာကို ဒါဝိဒ် သိမ်းပိုက်ပြီး နန်းစိုက်မြို့တည်ပြီးတဲ့နောက် “ဒါဝိဒ်မြို့” လို့အမည်တွင်တယ်။ (၂ရှ ၅:၇၊ ၉) သေတ္တာတော်ကို ဇိအုန်မြို့ဆီ ပြောင်းရွှေ့ပြီးနောက် ယေဟောဝါအတွက် သန့်ရှင်းတဲ့တောင် ဖြစ်လာတယ်။ ဇိအုန်လို့ပြောရင် မောရိတောင်ပေါ် တည်ရှိတဲ့ ဗိမာန်တော်နယ်မြေ ပါဝင်တယ်။ ဂျေရုဆလင်တစ်မြို့လုံးကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိ ကျမ်းစောင်မှာ တင်စားသုံးနှုန်းထားတယ်။—ဆ ၂:၆။ ၁ပ ၂:၆။ ဗ ၁၄:၁။

• ဇုသ။

  ဘုရားများစွာ ကိုးကွယ်ကြတဲ့ ဂရိလူမျိုးတွေရဲ့ နတ်မင်းကြီး။ လုတ္တရမြို့မှာ ဗာနဗကို ဇုသလို့ အထင်မှားခဲ့ကြတယ်။ လုတ္တရမြို့အနီးမှာ “ဇုသရဲ့ပုရောဟိတ်၊” “နေနတ်ဘုရားဇုသ” ဆိုတဲ့ ရှေးဟောင်းကမ္ပည်းစာ တွေ့ရတယ်။ မော်လတာကျွန်းကအထွက် ပေါလုစီးလာတဲ့ သင်္ဘောမှာ ကယ်စတာနဲ့ ပေါ်လပ်ဆိုတဲ့ “ဇုသအမြွှာနတ်သား” ရုပ်ပါတယ်။—တ ၁၄:၁၂။ ၂၈:၁၁။

တ

• တဆေး။

  မုန့်ညက်ကို ဖောင်းကြွစေဖို့ ဒါမှမဟုတ် အရည်တစ်မျိုးမျိုးကို အချဉ်ဖောက်ဖို့ ထည့်တဲ့အရာ။ တဆေးဖောက်ပြီးသား မုန့်ညက်ပုံထဲက မုန့်ညက်အကျန်။ အပြစ်နဲ့ အကျင့်ပျက်ခြင်းရဲ့ အမှတ်လက္ခဏာအဖြစ် ကျမ်းစာမှာ သုံးလေ့ရှိတယ်။ မမြင်ရတဲ့ ကြီးထွားပျံ့နှံ့မှုကို ဖော်ပြရာမှာလည်း သုံးတယ်။—ထွ ၁၂:၂၀။ မ ၁၃:၃၃။ ဂ ၅:၉။

• တဆေးမဲ့မုန့်ပွဲ။

  အစ္စရေးတွေ နှစ်စဉ်ကျင်းပတဲ့ အဓိကပွဲတော် သုံးခုအနက် ပထမတစ်ခု။ ပသခါပွဲအပြီး နောက်တစ်နေ့ နိသန် ၁၅ ရက်ကနေ စတင်ပြီး ခုနစ်ရက်ဆက်တိုက် ကျင်းပတယ်။ အီဂျစ်ပြည်ကနေ ထွက်မြောက်ခဲ့ကြတဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် တဆေးမဲ့မုန့်ကိုပဲ စားရတယ်။—ထွ ၂၃:၁၅။ မာ ၁၄:၁။

• တမန်တော်။

  “စေလွှတ်ခံရသူ” ကိုဆိုလိုတယ်။ ယေရှုကို၊ သူတစ်ပါးအကျိုးသယ်ပိုးဖို့ စေလွှတ်ခံရသူတချို့ကို ရည်ညွှန်းတဲ့အသုံးအနှုန်း။ ယေရှုကိုယ်တိုင် ကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် ရွေးချယ်ခန့်အပ်တဲ့ တပည့် ၁၂ ယောက်ကို ရည်ညွှန်းရာမှာ အသုံးများတယ်။—မာ ၃:၁၄။ တ ၁၄:၁၄။

• တရားစီရင်ရာနေ့။

  အုပ်စုတွေ၊ တိုင်းနိုင်ငံတွေ ဒါမှမဟုတ် လူသားတစ်ရပ်လုံး ဘုရားသခင်ဆီ ဖြေရှင်းချက်ပေးဖို့ သတ်မှတ်ထားတဲ့နေ့၊ ကာလ။ သေဒဏ်ခံထိုက်သူတွေအဖြစ် တရားစီရင်ခံရသူတွေဟာ အဲဒီအချိန်မှာ ကွပ်မျက်ခံရပြီး တချို့သူတွေကတော့ ကယ်တင်ခြင်းနဲ့ ထာဝရအသက်ရနိုင်တဲ့ အခွင့်အရေးကို ရရှိတယ်။ အသက်ရှင်နေသူတွေသာမက တစ်ချိန်က သေဆုံးခဲ့သူတွေကိုပါ စီရင်မယ့် အနာဂတ် “တရားစီရင်ရာနေ့” အကြောင်း ယေရှုခရစ်နဲ့ တမန်တော်တွေ ဖော်ပြခဲ့တယ်။—မ ၁၂:၃၆။

• တရားဇရပ်။

  “စုရုံးခြင်း၊ အစည်းအဝေး” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ စကားလုံး။ ကျမ်းချက်အများစုမှာတော့ ဂျူးတွေ ကျမ်းစာဖတ်ဖို့၊ သွန်သင်ဖို့၊ ဟောပြောဖို့၊ ဆုတောင်းဖို့ စုဝေးတဲ့နေရာ၊ အဆောက်အအုံ။ ယေရှုလက်ထက် အတော်အသင့်ကျယ်တဲ့ အစ္စရေးမြို့ရွာတိုင်းမှာ တရားဇရပ်တစ်ခုစီရှိတယ်။ မြို့ကြီးတွေမှာတော့ တစ်ခုမက ရှိတယ်။—လု ၄:၁၆။ တ ၁၃:၁၄၊ ၁၅။

• တရားပလ္လင်။

  လှေကားထစ်နဲ့ တက်ရတဲ့ လဟာပြင်စင်မြင့်။ မင်းအရာရှိတွေက တရားပလ္လင်ပေါ်ကနေ လူထုကို မိန့်ခွန်းပြောပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ကြေညာတယ်။ “ဘုရားသခင်ရဲ့ တရားပလ္လင်၊” “ခရစ်တော်ရဲ့ တရားပလ္လင်” ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းတွေဟာ လူသားတစ်ရပ်လုံးကို တရားစီရင်မယ့် ယေဟောဝါဘုရားရဲ့ အစီအစဉ်ကို တင်စားဖော်ပြတယ်။—ရ ၁၄:၁၀။ ၂က ၅:၁၀။ ယဟ ၁၉:၁၃။

• တရားသူကြီးများ။

  အစ္စရေးဘုရင်တွေ မရှိသေးခင်မှာ လူမျိုးတော်ကို ကယ်တင်ဖို့ ယေဟောဝါပေါ်ထွန်းစေတဲ့ အမျိုးသားတွေ။—သူ ၂:၁၆။

• တံဆိပ်တုံး။

  ပိုင်ရှင်ဖြစ်ကြောင်း၊ စစ်မှန်ကြောင်း၊ သဘောတူကြောင်း ဖော်ပြဖို့ (ရွှံ့တုံးပေါ်၊ ဖယောင်းတုံးပေါ်) ခပ်နှိပ်တဲ့ ကိရိယာ။ မာကျောတဲ့ (ကျောက်၊ ဆင်စွယ်၊ သစ်သား) နဲ့လုပ်ထားတဲ့ ရှေးခေတ်တံဆိပ်တုံး မျက်နှာပြင်မှာ စာတွေ၊ ဒီဇိုင်းတွေ ထွင်းထားတယ်။ စစ်မှန်ကြောင်း၊ ပိုင်ဆိုင်ကြောင်း၊ လျှို့ဝှက်ချက်ဖြစ်ကြောင်း ပြတဲ့အနေနဲ့ တံဆိပ်ခပ်နှိပ်လေ့ရှိတယ်။—ထွ ၂၈:၁၁။ နေ ၉:၃၈။ ဗ ၅:၁။ ၉:၄။

• တံဆိပ်လက်စွပ်။

  လက်ချောင်းမှာ စွပ်ထားတဲ့ တံဆိပ်တစ်မျိုး။ ကြိုးနဲ့ လျှိုထည့်ပြီး လည်မှာဆွဲထားတာလည်း ရှိတယ်။ ဘုရင် ဒါမှမဟုတ် မင်းအရာရှိရဲ့ အခွင့်အာဏာကို ဖော်ပြတဲ့ အမှတ်လက္ခဏာတစ်ခုဖြစ်တယ်။ (က ၄၁:၄၂)—တံဆိပ်တုံးကိုကြည့်။

• တာရှိသင်္ဘော။

  အစပိုင်းမှာ တာရှိပြည်(စပိန်)ကိုသွားတဲ့ သင်္ဘောတွေ။ နောက်ပိုင်းမှာ ခရီးဝေးသွားနိုင်တဲ့ သင်္ဘောကြီးတွေရဲ့ နာမည်ဖြစ်လာတယ်။ ရှောလမုန်နဲ့ ယောရှဖတ်ဟာ ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးမှာ ဒီသင်္ဘောမျိုးကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။—၁ဘု ၉:၂၆။ ၁၀:၂၂။ ၂၂:၄၈။

• တားတရပ်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ဒီစကားလုံးဟာ ထောင်ထဲမှာလို ချုပ်နှောင်ခံရတဲ့ အခြေအနေ။ နောဧခေတ်က နာခံမှုမရှိတဲ့ ကောင်းကင်တမန်တွေ တားတရပ်ထဲ ပစ်ချခံရတယ်။ ၂ ပေတရု ၂:၄ မှာ “တားတရပ်ဆီ ပစ်ချ” ဆိုတဲ့ ဂရိကြိယာ ‘တားတရို’ ကိုသုံးထားတာက “အပြစ်ကျူးလွန်တဲ့ ကောင်ကင်တမန်တွေကို” အယူမှားဒဏ္ဍာရီထဲက တားတရပ်ဆီ (မြေအောက် အကျဉ်းခန်း၊  နတ်ဘုရားငယ်တွေအတွက် အမှောင်ထုဆီ) ပစ်ချတာကို မဆိုလိုဘူး။ ဘုရားသခင်က သူတို့ကို ကောင်းကင်မှာ နေရာတွေ၊ အခွင့်ထူးတွေ မပေးတော့ဘဲ နိမ့်ကျစေတာ၊ ဘုရားရဲ့တောက်ပတဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ကို သိခွင့်မရတော့ဘဲ စိတ်အမှောင်ဖုံးနေတဲ့ အခြေအနေထဲ ရောက်သွားတာကို ဆိုလိုတယ်။ အမှောင်ထုဆိုတာ သူတို့ရဲ့ဇာတ်သိမ်း၊ သူတို့ရဲ့အုပ်စိုးရှင် စာတန်မာနတ်နဲ့အတူ ထာဝရဖျက်ဆီးခံရခြင်းပဲလို့ ကျမ်းစာမှာ ဖော်ပြတယ်။ ဒါကြောင့် တားတရပ်ဆိုတာ ပုန်ကန်တဲ့ ကောင်းကင်တမန်တွေရဲ့ အနိမ့်ကျဆုံးအခြေအနေလို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ဗျာဒိတ် ၂၀:၁-၃ မှာပါတဲ့ တွင်းနက်ကြီးနဲ့ မတူပါ။

• တိရှရိ။

  ဧသနိမ်နဲ့ နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• တေဗက်။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၁၀ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၄ လမြောက်။ ဒီဇင်ဘာလလယ်ကနေ ဇန်နဝါရီလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ ကျမ်းစာမှာ “ဆယ်လပိုင်း” လို့ပဲ ဖော်ပြတယ်။ (ဧသ ၂:၁၆)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• တေရပ်။

  မိသားစုနဲ့ဆိုင်တဲ့ နတ်ဘုရားတွေ၊ ရုပ်တုတွေ။ အတိတ်နိမိတ်ကောက်ဖို့ တေရပ်ရုပ်တုကို မေးမြန်းတတ်ကြတယ်။ (ယဇ ၂၁:၂၁) ပုံသဏ္ဌာန်က လူတစ်ယောက်ရဲ့ အရွယ်အစားလောက် ရှိတယ်။ တချို့က အဲဒီလောက် မကြီးဘူး။ (က ၃၁:၃၄။ ၁ရှ ၁၉:၁၃၊ ၁၆) မက်ဆိုပိုတေးမီးယားမှာ ရှာတွေ့တဲ့ ရှေးဟောင်းတွေ့ရှိချက်အရ တေရပ်ရုပ်တုပိုင်ဆိုင်သူဟာ မိသားစုအမွေကို ဆက်ခံပိုင်ခွင့်ရှိသူဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြတယ်လို့ သိရတယ်။ (အဲဒါကြောင့် ဖခင်ရဲ့ တေရပ်ရုပ်တုကို ရာခေလယူသွားတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။) အစ္စရေးပြည်မှာတော့ အဲဒီလိုထုံးစံမျိုး ရှိပုံမရဘူး။ တရားသူကြီးနဲ့ ဘုရင်တွေလက်ထက်မှာ တေရပ်ရုပ်တု ကိုးကွယ်ကြပေမဲ့ သစ္စာရှိဘုရင်ယောရှိ ဖျက်ဆီးတဲ့အထဲမှာ တေရပ်ရုပ်တုတွေ ပါတယ်။—သူ ၁၇:၅။ ၂ဘု ၂၃:၂၄။ ဟော ၃:၄။

• တဲတော်။

  အီဂျစ်ပြည်ကနေ အစ္စရေးတွေ ထွက်မြောက်လာပြီးနောက် ဝတ်ပြုရေးမှာသုံးတဲ့၊ ရွှေ့ပြောင်းလို့ရတဲ့ တဲတော်။ ယေဟောဝါ ရောက်ရှိနေတာကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ ပဋိညာဉ်သေတ္တာကိုထားတဲ့နေရာ၊ ပူဇော်သက္ကာတွေ ဆက်သပြီး ဝတ်ပြုတဲ့နေရာ။ “တွေ့ဆုံရာတဲတော်” လို့လည်း ခေါ်တယ်။ သစ်သားတန်းတွေကို တပ်ဆင်ပြီး ခေရုဗိမ်ရုပ်တွေ ထိုးထားတဲ့အထည်နဲ့ အုပ်မိုးထားတယ်။ အခန်းနှစ်ခန်း ကန့်ထားတယ်။ ပထမအခန်းကို သန့်ရှင်းရာအခန်း၊ ဒုတိယအခန်းကို အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းလို့ ခေါ်တယ်။ (ယရ ၁၈:၁။ ထွ ၂၅:၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• တဲနေပွဲ။

  သကေနေပွဲ၊ စုသိမ်းပွဲလို့လည်း ခေါ်ပြီး ဧသနိမ်လ ၁၅-၂၁ ရက်မှာ ကျင်းပတယ်။ ကောက်သိမ်းချိန်ပြီးဆုံးတဲ့အခါ ကျင်းပလေ့ရှိပြီး ကောက်ပဲသီးနှံတွေကို ယေဟောဝါ ကောင်းချီးပေးတဲ့အတွက် ဝမ်းမြောက်ကြောင်း၊ ကျေးဇူးတင်ကြောင်း ဖော်ပြချိန်ဖြစ်တယ်။ အီဂျစ်ပြည်ကနေ ထွက်မြောက်လာကြတာကို အမှတ်ရစေဖို့ ပွဲတော်ကာလအတွင်း သစ်ခက်တဲတွေမှာ နေရတယ်။ ဂျေရုဆလင်မြို့မှာ အမျိုးသားတွေ သွားရောက်ကျင်းပရမယ့် ပွဲတော်သုံးခုအနက် တစ်ခုဖြစ်တယ်။—ဝ ၂၃:၃၄။ ဧဇ ၃:၄။

• တဲလင့်။

  ပမာဏအများဆုံး ဟီဘရူးအလေးချိန်နဲ့ ငွေကြေးယူနစ်။ ၃၄.၂ ကီလိုရှိတယ်။ ဂရိတဲလင့်က အလေးချိန်ပိုနည်းပြီး ၂၀.၄ ကီလိုလောက် ရှိတယ်။ (၁ရ ၂၂:၁၄။ မ ၁၈:၂၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• တောင်။

  တံတောင်ဆစ်ကနေ လက်ခလယ်ထိပ်အထိရှိတဲ့ အတိုင်းအတာ။ အစ္စရေးတွေဟာ ၄၄.၅ စမ (၁၇.၅ လက္မ) လောက်ရှိတဲ့တောင်ကို အသုံးများပေမဲ့ လက်တစ်ဝါး ပိုရှည်တဲ့ ၅၁.၈ စမ (၂၀.၄ လက္မ) ကိုလည်း သုံးကြတယ်။ (က ၆:၁၅။ လု ၁၂:၂၅)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• တောင်ကုန်း။

  ဒါဝိဒ်မြို့တော်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး သဘာဝတောင်ကုန်း ဒါမှမဟုတ် လူတွေဖို့ထားတဲ့ကုန်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ အုတ်တံတိုင်းတွေ၊ အထောက်အမတွေနဲ့ ကျားကန်ထားပုံရတယ်။—၂ရှ ၅:၉။ ၁ဘု ၁၁:၂၇။

• တွင်းနက်ကြီး။

  ‘အဘိဆိုစ်’ ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာပြီး “အလွန်နက်ရှိုင်းသော၊” “အကန့်အသတ်မဲ့သော” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ အဲဒီစကားလုံးဟာ ချုပ်နှောင်ထားတဲ့နေရာ၊ အခြေအနေကို ရည်ညွှန်းတယ်။ သင်္ချိုင်းဂူကိုလည်း ဆိုလိုပေမဲ့ အဓိပ္ပာယ် ပိုကျယ်ပြန့်တယ်။—လု ၈:၃၁။ ရ ၁၀:၇။ ဗ ၂၀:၃။

• တိုက်ရာပါဥစ္စာ။

  ရှုံးနိမ့်သွားတဲ့ ရန်သူဆီက သိမ်းယူရတဲ့ လူ၊ ခြံမွေးတိရစ္ဆာန်၊ အဖိုးတန်ပစ္စည်းတွေ။—ယရ ၇:၂၁။ ၂၂:၈။ ဟီ ၇:၄။

• တိုင်ချည်။

  ရက်ကန်းစင်မှာ အလျားလိုက် တန်းထားတဲ့ ချည်ခင်။—သူ ၁၆:၁၃။

•  တိုင်မကြီး။

  သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်တွေကို အောက်မေ့ဖို့ တိုင်ကို စိုက်ထူကြတယ်။ ရှောလမုန် ဆောက်ခဲ့တဲ့ ဗိမာန်တော်နဲ့ နန်းဆောင်တွေမှာ တိုင်မကြီးတွေကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။ တိတ္ထိတွေဟာ မှားယွင်းတဲ့ဘုရားအတွက် ကိုးကွယ်ရာကျောက်တိုင်တွေ စိုက်ထူကြတယ်။ တစ်ခါတစ်ရံ အစ္စရေးတွေလည်း ဒီဓလေ့ကို လိုက်ခဲ့တယ်။ (သူ ၁၆:၂၉။ ၁ဘု ၇:၂၁။ ၁၄:၂၃)—ထိပ်ဖူးကိုကြည့်။

• တမ္မုဇ။

  (၁) ဂျေရုဆလင်မှာ အယူဖောက်ပြန်တဲ့ ဟီဘရူးအမျိုးသမီးတွေ ရည်စူးပြီး ငိုကြွေးကြတဲ့ နတ်ဘုရားနာမည်။ ဘုရင်တစ်ပါး သေပြီးနောက် တမ္မုဇနတ်ဘုရား ဖြစ်သွားတယ်လို့ ပြောကြတယ်။ ဆူမေးရီးယန်းစာပေမှာ တမ္မုဇကို ဒူမူဇီလို့ ခေါ်ထားပြီး မျိုးပွားနတ်ဘုရားမ အီနန်နာ (ဗာဗုလုန်တွေရဲ့ အက်ရှတာ) ရဲ့ကြင်ရာတော် ဒါမှမဟုတ် ချစ်သူအဖြစ် ဖော်ပြထားတယ်။ (ယဇ ၈:၁၄) (၂) ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၄ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၁၀ လမြောက်။ ဇွန်လလယ်ကနေ ဇူလိုင်လလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• တွေ့ဆုံရာတဲတော်။

  မောရှေရဲ့တဲကိုရော တောကန္တာရမှာ ဆောက်ထားတဲ့ တွေ့ဆုံရာတဲတော်ကိုပါ ရည်ညွှန်းတယ်။—ထွ ၃၃:၇။ ၃၉:၃၂။

ထ

• ထောင့်ချုပ်ကျောက်။

  အဆောက်အဦနံရံနှစ်ခုဆုံရာ ထောင့်မှာရှိတဲ့ အရေးကြီးဆုံးကျောက်။ အဓိကကျောက်ကတော့ ထောင့်ချုပ်အုတ်မြစ်ကျောက် ဖြစ်တယ်။ အများပြည်သူသုံး အဆောက်အဦနဲ့ မြို့ရိုးတွေအတွက် အလွန်မာကျောတဲ့ ကျောက်တွေကို ရွေးသုံးလေ့ရှိတယ်။ ဒီစကားလုံးကို ကမ္ဘာမြေအုတ်မြစ်အဖြစ် တင်စားသုံးနှုန်းထားတယ်။ စွမ်းအားတော်နဲ့တည်ဆောက်တဲ့ အိမ်တော်ကို ပုံခိုင်းတဲ့ ခရစ်ယာန်အသင်းတော်ရဲ့ “ထောင့်ချုပ်အုတ်မြစ်ကျောက်” အဖြစ် ယေရှုကို ဖော်ပြထားတယ်။—ဧ ၂:၂၀။ ယဘ ၃၈:၆။

• ထမ်းပိုး။

  ဘေးနှစ်ဖက်မှာ ဝန်တွေဆွဲပြီး ထမ်းရတဲ့ သစ်သားတန်း။ ကောက်နယ်တန်ဆာ၊ လှည်း ဆွဲခိုင်းဖို့ တိရစ္ဆာန်ရဲ့ (အများအားဖြင့် နွား) လည်ဂုတ်ပေါ်တင်တဲ့ သစ်သားတန်း။ ကျွန်တွေက လေးလံတဲ့ဝန်တွေကို ထမ်းပိုးနဲ့ ထမ်းလေ့ရှိတာကြောင့် ကျွန်ဘဝရောက်ခြင်း၊ တစ်ဦးဦးဆီမှာ လက်အောက်ခံရခြင်း၊ ဖိနှိပ်ခြင်း၊ ဆင်းရဲဒုက္ခရောက်ခြင်းကို ထမ်းပိုးနဲ့တင်စားပြီး သုံးနှုန်းလေ့ရှိတယ်။ ထမ်းပိုးကို ချိုးတာ၊ ဖယ်ရှားတာကတော့ ချုပ်နှောင်ခံရခြင်း၊ ဖိနှိပ်ခြင်း၊ ခေါင်းပုံဖြတ်ခံရခြင်းကနေ လွတ်မြောက်တာကို ဆိုလိုတယ်။—ဝ ၂၆:၁၃။ မ ၁၁:၂၉၊ ၃၀။

• ထိပ်စီး။

  ဆာလံသီချင်းတစ်ပုဒ်ရဲ့ ရေးစပ်သူ၊ နောက်ခံအချက်အလက်၊ တေးဂီတလမ်းညွှန်၊ သီချင်း အသုံးပြုပုံ၊ သီချင်းရဲ့ရည်ရွယ်ချက်ကို ဖော်ပြတဲ့ ထိပ်စီးစာသား။—ဆ ၃၊ ၄၊ ၅၊ ၆၊ ၇၊ ၃၀၊ ၃၈၊ ၆၀၊ ၉၂၊ ၁၀၂ ထိပ်စီးတွေကိုကြည့်။

• ထိပ်ဖူး။

  တိုင်မကြီးရဲ့ ထိပ်မှာရှိတဲ့ အလှဆင်ထားတဲ့ ထိပ်ဖူး။ ရှောလမုန်ဗိမာန်တော်ရှေ့မှာ ယာခိန်နဲ့ ဗောဇဆိုတဲ့ တိုင်မကြီးနှစ်တိုင် ထိပ်မှာ ထိပ်ဖူးကြီးတွေ ရှိတယ်။ (၁ဘု ၇:၁၆)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၈ ကိုကြည့်။

• ထိတ်တုံး။

  ပြစ်ဒဏ်ပေးတဲ့အနေနဲ့ ချုပ်နှောင်ဖို့သုံးတဲ့ ကိရိယာ။ ခြေကို ထိပ်တုံးခတ်တာရှိသလို ခြေလက်နဲ့ လည်ပင်းကိုပါ ထိပ်တုံးခတ်ပြီး ကောက်ကွေးနေတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအနေအထားအတိုင်း ချုပ်ထားတာလည်း ရှိတယ်။—ယေ ၂၀:၂။ တ ၁၆:၂၄။

• ထွာ။

  ဆန့်ကားထားတဲ့ လက်မထိပ်ကနေ လက်သန်းထိပ်အတွင်းရှိ အတိုင်းအရှည်။ ၄၄.၅ စမ (၁၇.၅ လက္မ) နီးပါးရှိတဲ့ တောင်အတိုင်းအတာကို အခြေခံပြီး တွက်ရင် တစ်ထွာမှာ ၂၂.၂ စမ (၈.၇၅ လက္မ) ရှိတယ်။ (ထွ ၂၈:၁၆။ ၁ရှ ၁၇:၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

ဒ

• ဒရက်မာ။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ဂရိငွေဒင်္ဂါးကို ဆိုလိုပြီး ၃.၄ ဂရမ်လေးတယ်။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာတော့ ဒဲရစ်နဲ့ ညီမျှတဲ့ ပါးရှားရွှေဒရက်မာကို ဆိုလိုတယ်။ (နေ ၇:၇၀။ မ ၁၇:၂၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဒါဂုန်။

  ဖိလိတိလူမျိုးရဲ့ နတ်ဘုရား။ စကားလုံးရင်းမြစ် မသေချာပေမဲ့ ပညာရှင်တချို့က ဟီဘရူးစကားလုံး ‘ဒါဂ’ (ငါး) နဲ့ဆက်စပ်တယ်လို့ ဆိုကြတယ်။—သူ ၁၆:၂၃။ ၁ရှ ၅:၄။

• ဒါဝိဒ်မြို့။

  ဒါဝိဒ်က ယေဗုတ်မြို့ကို သိမ်းယူပြီး၊ နန်းတော်ဆောက်ပြီးနောက် ပေးတဲ့ မြို့နာမည်။ ဇိအုန်လို့လည်း ခေါ်တယ်။ ဂျေရုဆလင်မြို့ရဲ့ အရှေ့တောင်ဘက်အပိုင်း၊ ရှေးအကျဆုံးနေရာ ဖြစ်တယ်။—၂ရှ ၅:၇။ ၁ရ ၁၁:၄၊ ၅။

• ဒါဝိဒ်ရဲ့သား။

  အများအားဖြင့် ယေရှုကို ရည်ညွှန်းတယ်။ ယေရှုဟာ ဒါဝိဒ်ရဲ့ မျိုးဆက်ဖြစ်ပြီး နိုင်ငံတော်ပဋိညာဉ်ကို ပြည့်စုံစေမယ့်သူ၊ နိုင်ငံတော်ပဋိညာဉ်ရဲ့ အမွေခံ ဖြစ်ကြောင်း ဒီစကားစုက ဖော်ပြတယ်။—မ ၁၂:၂၃။ ၂၁:၉။

• ဒဲရစ်။

  ၈.၄ ဂရမ်လေးတဲ့ ပါးရှားရွှေဒင်္ဂါး။ (၁ရ ၂၉:၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဒုစရိုက်ဖြေရာအလှူ။

  လူတစ်ဦး ကျူးလွန်တဲ့အပြစ်အတွက် ဆက်သရတဲ့ ပူဇော်သက္ကာ။ တခြားအပြစ်ဖြေရာအလှူတွေနဲ့ မသိမသာ ကွဲပြားတယ်။ အပြစ်တစ်ခု ကျူးလွန်မိလို့ ပညတ်ပဋိညာဉ်ကြောင့် ရရှိထားတဲ့ အခွင့်အရေး တစ်စုံတစ်ရာ ဆုံးရှုံးသွားတဲ့အခါ နောင်တရတဲ့ ပြစ်မှားသူဟာ အဲဒီအခွင့်အရေးကို ပြန်လည်ရရှိဖို့ ဒါမှမဟုတ် ပြစ်ဒဏ်ကနေ လွတ်ဖို့ ဆက်သရတဲ့အလှူ ဖြစ်တယ်။—ဝ ၇:၃၇။ ၁၉:၂၂။ ရှာ ၅၃:၁၀။

• ဒေကာပေါလိ။

  မြို့ဆယ်မြို့ စုစည်းထားတဲ့ ဂရိမြို့ပေါင်းစု။ (ဂရိစကားလုံး “တစ်ဆယ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဒေကာ၊ “မြို့” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ပေါလိကနေ ဆင်းသက်လာ။) ဒီမြို့အများစု တည်ရှိတဲ့ ဂါလိလဲအိုင်နဲ့ ဂျော်ဒန်မြစ် အရှေ့ပိုင်းဒေသရဲ့ နာမည်လည်း ဖြစ်တယ်။ အဲဒီမြို့တွေဟာ ဂရိယဉ်ကျေးမှုနဲ့ ကုန်သွယ်မှုရဲ့ ဗဟိုဖြစ်တယ်။ ယေရှုက ဒီဒေသကို ဖြတ်လျှောက်ခဲ့ပေမဲ့ တစ်မြို့မြို့ဆီ လည်ပတ်ခဲ့တဲ့ မှတ်တမ်းတော့ မရှိပါ။ (မ ၄:၂၅။ မာ ၅:၂၀)—နောက်ဆက်တွဲ က၇ နဲ့ ခ၁၀ ကိုကြည့်။

• ဒေနာရိ။

  ၃.၈၅ ဂရမ်လေးပြီး တစ်ဘက်ခြမ်းမှာ ဆီဇာပုံပါရှိတဲ့ ရောမငွေဒင်္ဂါး။ အလုပ်သမားရတဲ့ တစ်နေ့တာ လုပ်အားခ၊ ဂျူးတွေဆီကနေ ရောမတွေ “အခွန်” အဖြစ်ကောက်ခံတဲ့ ဒင်္ဂါးဖြစ်တယ်။ (မ ၂၂:၁၇။ လု ၂၀:၂၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဒေါန။

  အလွန်ခါးပြီး အနံ့စူးရှတဲ့ အပင်ငယ်အမျိုးမျိုး။ ကျမ်းစာမှာ အကျင့်ယိုယွင်းခြင်း၊ ကျွန်ဘဝရောက်ခြင်း၊ မမျှတခြင်း၊ အယူဖောက်ပြန်ခြင်းရဲ့ ဆိုးကျိုးတွေကို ဖော်ပြတဲ့အခါ ဒေါနကို တင်စားသုံးနှုန်းလေ့ရှိတယ်။ ဗျာဒိတ် ၈:၁၁ မှာပါတဲ့ “ဒေါန” ကတော့ အဆိပ်ခါးတစ်မျိုးကို ဆိုလိုတယ်။—တရ ၂၉:၁၈။ ပ ၅:၄။ ယေ ၉:၁၅။ အ ၅:၇။

• ဒုက္ခသစ်တိုင်။

  ဂရိစကားလုံး ‘စတောရော့စ်’ ကို ပြန်ဆိုထားတာဖြစ်ပြီး ယေရှုကို တင်ပြီးကွပ်မျက်တဲ့ တိုင်လိုမျိုး ဖြောင့်တန်းတဲ့တိုင်လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ ခရစ်တော်မတိုင်ခင် ရာစုနှစ်များစွာက ဘာသာရေးသင်္ကေတအဖြစ် တိတ္ထိတွေ သုံးခဲ့တဲ့ လက်ဝါးကားတိုင်လို့ အဓိပ္ပာယ် မထွက်ဘူး။ ယေရှုနောက်လိုက်တွေ ရင်ဆိုင်ရမယ့် ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ အရှက်ကွဲခြင်းကို တင်စားဖို့ ‘စတောရော့စ်’ ဆိုတဲ့စကားလုံးကို သုံးခဲ့တဲ့အတွက် “ဒုက္ခသစ်တိုင်” လို့ ပြန်ဆိုတာက မူရင်းစကားလုံးရဲ့ ဆိုလိုရင်းကို အပြည့်အဝ ဖော်ပြတယ်။ (မ ၁၆:၂၄။ ဟီ ၁၂:၂)—သစ်တိုင်ကိုကြည့်။

န

• နာဇရက်မြို့သား။

  နာဇရက်မြို့သား ယေရှုရဲ့ နာမည်။ ဟေရှာယ ၁၁:၁ မှာပါတဲ့ “အတက်” ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ ယေရှုရဲ့ နောက်လိုက်တွေကိုလည်း အဲဒီလိုခေါ်တယ်။—မ ၂:၂၃။ တ ၂၄:၅။

• နာဇရိလူ။

  “ရွေးချယ်ထားသူ၊” “ဆက်ကပ်ထားသူ၊” “သီးသန့်ဖယ်ထားခံရသူ” ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ စိတ်လိုကိုယ်လျောက် သစ္စာဆိုတဲ့ နာဇရိလူနဲ့ ဘုရားသခင်ခန့်အပ်တဲ့ နာဇရိလူဆိုပြီး နှစ်မျိုးရှိတယ်။ ယောက်ျားဖြစ်စေ၊ မိန်းမဖြစ်စေ အချိန်ကာလတစ်ခုအထိ နာဇရိလူအဖြစ် နေထိုင်ဖို့ ယေဟောဝါဆီ သစ္စာကတိပြုနိုင်တယ်။ စိတ်လိုကိုယ်လျောက် သစ္စာဆိုသူဟာ အရက်သေစာနဲ့ စပျစ်ပင်ထွက် အစားအစာမှန်သမျှ မသုံးဆောင်ရ၊ ဆံပင်မဖြတ်ရ၊ အသေကောင်ကို မထိရဆိုတဲ့ ကန့်သတ်ချက်သုံးခုကို လိုက်နာရတယ်။ ဘုရားခန့်အပ်တဲ့ နာဇရိလူဟာ တစ်သက်လုံး နာဇရိလူဖြစ်ပြီး ယေဟောဝါရဲ့ တောင်းဆိုချက်တွေ လိုက်နာရတယ်။—တလ ၆:၂-၇။ သူ ၁၃:၅။

• နာဒုဆီ။

  နံ့သာပင်တစ်မျိုးကနေ ထုတ်ယူထားတဲ့ အနီဖျော့ဖျော့ တန်ဖိုးကြီးဆီမွှေး။ စျေးကြီးတဲ့အတွက် စျေးပေါတဲ့ဆီတွေနဲ့ ရောပြီး အတုလုပ်လေ့ရှိတယ်။ မှတ်သားစရာကတော့ ယေရှုနဲ့ပတ်သက်ပြီး ‘နာဒုဆီစစ်စစ်’ ကို အသုံးပြုခဲ့တယ်လို့ မာကုနဲ့ ယောဟန် ဖော်ပြခဲ့တယ်။—မာ ၁၄:၃။ ယဟ ၁၂:၃။

• နိသန်။

  ဗာဗုလုန်ကို ဂျူးတွေ ပြည်နှင်ခံပြီးနောက် အဗိဗလရဲ့ နာမည်သစ်။ ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၁ လမြောက်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၇ လမြောက်။ မတ်လလယ်ကနေ ဧပြီလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (နေ ၂:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• နီဟလုတ်။

  ဆာလံ ၅ ထိပ်စီးမှာပါတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မသေချာတဲ့ ဝေါဟာရ။ ‘ချာလီ’ (ပလွေ) ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့အတွက် လေမှုတ်တူရိယာတစ်မျိုး ဖြစ်မယ်လို့ တချို့ ယူဆတယ်။ တေးသွားကို ရည်ညွှန်းတာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။

•  နံ့သာပေါင်း။

  မွှေးကြိုင်တဲ့ သစ်စေးတွေနဲ့ ဗာလစံဆီ ရောစပ်ထားတာဖြစ်ပြီး တငွေ့ငွေ့လောင်တဲ့အခါ မွှေးကြိုင်တဲ့ရနံ့ ရတယ်။ အမွှေးနံ့သာလေးမျိုးနဲ့ ဖော်စပ်ထားတဲ့ အထူးနံ့သာပေါင်းကို တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာ အသုံးပြုတယ်။ သန့်ရှင်းရာအခန်းထဲက နံ့သာပေါင်းပလ္လင်မှာ မနက်ရော ညပါ နေ့တိုင်း မီးရှို့ရတယ်။ အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာတော့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းထဲမှာ မီးရှို့ရတယ်။ ဘုရားသခင့် သစ္စာရှိကျေးကျွန်တွေရဲ့ နှစ်သက်လက်ခံဖွယ် ဆုတောင်းချက်တွေကို ပုံဆောင်တယ်။ ခရစ်ယာန်တွေ နံ့သာပေါင်း သုံးစရာ မလိုအပ်တော့ပါ။—ထွ ၃၀:၃၄၊ ၃၅။ ဝ ၁၆:၁၃။ ဗ ၅:၈။

• နက်ဖလင်။

  ရေလွှမ်းမိုးဘေးမတိုင်မီက လူ့အယောင်ဆောင် ကောင်းကင်တမန်တွေနဲ့ လူ့သမီးတွေ ပေါင်းဖက်ပြီး မွေးလာတဲ့ ကြမ်းကြုတ်တဲ့ ကပြားလူသား။—က ၆:၄။

• နက်သနင်။

  အစ္စရေးလူမျိုးမဟုတ်တဲ့ ဗိမာန်တော်ကျွန် ဒါမှမဟုတ် အစေခံ။ ဟီဘရူးစကားလုံးရဲ့ အဓိပ္ပာယ်ကတော့ “ပေးအပ်ခံရသူတွေ” ဖြစ်ပြီး ဗိမာန်တော်လုပ်ငန်းအတွက် ပေးအပ်ခံရတဲ့သဘော ဖြစ်တယ်။ နက်သနင်အများစုဟာ ဂိဗောင်မြို့သားတွေရဲ့ သားမြေးတွေပဲ။ ယောရှုက သူတို့ကို ‘အစ္စရေးတွေအတွက်၊ ယေဟောဝါရဲ့ ပူဇော်ရာပလ္လင်အတွက် ထင်းခွေရေခပ်တဲ့ အလုပ်တွေ လုပ်ခိုင်း’ တယ်။—ယရ ၉:၂၃၊ ၂၇။ ၁ရ ၉:၂။ ဧဇ ၈:၁၇။

• နောက်ဆုံးကာလ။

  ကျမ်းစာပရောဖက်ပြုချက်မှာ သမိုင်းဝင်ဖြစ်ရပ်တချို့ အဆုံးသတ်မယ့်အချိန်ကာလကို ရည်ညွှန်းတဲ့ အသုံးအနှုန်း။ (ယဇ ၃၈:၁၆။ ဒံ ၁၀:၁၄။ တ ၂:၁၇) ပရောဖက်ပြုချက် အမျိုးအစားပေါ် မူတည်ပြီး နှစ်အနည်းငယ် ဖြစ်နိုင်သလို နှစ်အတော်ကြာကြာလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ အထူးသဖြင့် မျက်မြင်မရနည်းနဲ့ ယေရှု ရောက်ရှိနေချိန်အတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်မယ့် လက်ရှိလောကစနစ်ရဲ့ ‘အဆုံးပိုင်းကာလ’ အကြောင်း ပြောတဲ့အခါ ဒီစကားလုံးကို သုံးထားတယ်။—၂တိ ၃:၁။ ယာ ၅:၃။ ၂ပ ၃:၃။

• နောင်တရခြင်း။

  ကျမ်းစာအသုံးအနှုန်းကတော့ ဘဝလမ်းစဉ်ဟောင်း၊ မှားယွင်းတဲ့လုပ်ရပ်၊ ပျက်ကွက်မှုတစ်ခုခုအတွက် အမှန်တကယ် ဝမ်းနည်းပြီး စိတ်ပြောင်းလဲခြင်းကို ဆိုလိုတယ်။ စစ်မှန်တဲ့နောင်တဟာ လုပ်ရပ်နဲ့ သက်သေပြပြီး ပြုပြင်ပြောင်းလဲတတ်တယ်။—မ ၃:၈။ တ ၃:၁၉။ ၂ပ ၃:၉။

• နတ်ကတော်။

  သေလွန်သူနဲ့ ပြောဆိုဆက်သွယ်သူ။—ဝ ၂၀:၂၇။ တရ ၁၈:၁၀-၁၂။ ၂ဘု ၂၁:၆။

• နတ်ဆိုး။

  လူထက် တန်ခိုးကြီးပြီး မမြင်နိုင်တဲ့ ဝိညာဉ်သတ္တဝါဆိုး။ ကမ္ဘာဦး ၆:၂ မှာ “စစ်မှန်တဲ့ ဘုရားသခင်ရဲ့ သားတွေ၊” ယုဒ ၆ မှာ “ကောင်းကင်တမန်တွေ” လို့ခေါ်ထားပေမဲ့ ဆိုးသွမ်းသူတွေအဖြစ် ဖန်ဆင်းခံခဲ့ရတာ မဟုတ်။ နောဧခေတ်မှာ ယေဟောဝါကို မနာခံဘဲ စာတန်နဲ့ ပူးပေါင်းပုန်ကန်ပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ဘုရားရဲ့ရန်သူဖြစ်စေခဲ့ကြတဲ့ ကောင်းကင်တမန်တွေ ဖြစ်တယ်။—တရ ၃၂:၁၇။ လု ၈:၃၀။ တ ၁၆:၁၆။ ယာ ၂:၁၉။

• နတ်ဆိုးပညာ လိုက်စားခြင်း။

  ခန္ဓာသေဆုံးသွားပေမဲ့ဝိညာဉ်မသေဘဲ သြဇာလွှမ်းနိုင်သူ (နတ်ဝင်သည်) ကတစ်ဆင့် အသက်ရှင်သူတွေနဲ့ ဆက်သွယ်နိုင်တယ်၊ ဆက်သွယ်နေတယ်ဆိုတဲ့ ယုံကြည်ချက်။ “နတ်ဆိုးပညာလိုက်စားခြင်း” ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံး ‘ဖာမခီယာ’ ဟာ “ဆေးဝါး၊ မူးယစ်ဆေး သုံးစွဲခြင်း” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ အကြောင်းရင်းက ရှေးခေတ်မှာ ပယောဂအတတ်လိုက်စားဖို့ နတ်ဆိုးတွေဆီက တန်ခိုးတောင်းခံတဲ့အခါ ဆေးဝါး ဒါမှမဟုတ် မူးယစ်ဆေးကို သုံးစွဲလေ့ရှိလို့ပဲ။—ဂ ၅:၂၀။ ဗ ၂၁:၈။

• နန်းတော်စောင့်တပ်။

  ရောမဧကရာဇ်ရဲ့ ကိုယ်ရံတော်အဖြစ် ထမ်းဆောင်တဲ့ ရောမတပ်ဖွဲ့။ ဧကရာဇ်ကို ထောက်ခံရာမှာ၊ ဖယ်ရှားရာမှာ နိုင်ငံရေးသြဇာ ကြီးမားတဲ့တပ်ဖွဲ့ ဖြစ်လာတယ်။—ဖိ ၁:၁၃။

• နယ်စားမင်း။

  ရောမလွှတ်တော် အုပ်ချုပ်တဲ့ နယ်မြေရဲ့ ဘုရင်ခံချုပ်။ တရားစီရင်ရေး၊ စစ်ရေးမှာ အာဏာရှိတယ်။ သူ့ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို လွှတ်တော်က ပြန်သုံးသပ်ရပေမဲ့ သူ့နယ်မြေမှာတော့ အာဏာအကြီးဆုံးပဲ။—တ ၁၃:၇။ ၁၈:၁၂။

• နှင်တံ၊ တုတ်ချွန်။

  တိရစ္ဆာန်တွေကို တို့ဖို့ လယ်သမားတွေ သုံးတဲ့၊ ထိပ်မှာ သံချွန်ပါတဲ့ တုတ်တံရှည်။ နားဆင်သူ လက်ခံလာအောင် လှုံ့ဆော်ပေးနိုင်တဲ့ ပညာရှိစကားတွေကို နှင်တံနဲ့ ခိုင်းနှိုင်းထားတယ်။ ‘တုတ်ချွန်ကို ကန်တယ်’ ဆိုတဲ့ အသုံးအနှုန်းက ခေါင်းမာတဲ့နွားရဲ့ အပြုအမူကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ခေါင်းမာတဲ့နွားက နှင်တံ တို့ခံရတဲ့အခါ ပေကတ်ကတ်နဲ့ တင်းခံနေတဲ့အတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်ပဲ နာကျင်စေတယ်။—တ ၂၆:၁၄။ သူ ၃:၃၁။

• နှစ်ခြင်း။

  ရေထဲ “စုံးစုံးနှစ်သည်၊ မြုပ်သည်။” တပည့်တွေ လိုက်နာဖို့ ယေရှု သတ်မှတ်ခဲ့တဲ့ တောင်းဆိုချက်။ ကျမ်းစာမှာ ယောဟန်ရဲ့နှစ်ခြင်း၊ သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော်နဲ့ပေးတဲ့ နှစ်ခြင်း၊ မီးနဲ့ပေးတဲ့ နှစ်ခြင်း၊ တခြားနှစ်ခြင်းတွေ ကိုလည်း ဖော်ပြထားတယ်။—မ ၃:၁၁၊ ၁၆။ ၂၈:၁၉။ ယဟ ၃:၂၃။ ၁ပ ၃:၂၁။

ပ

• ပညတ်။

  ဘီစီ ၁၅၁၃၊ ဆိုင်းနိုင်းတောကန္တာရမှာ အစ္စရေးလူမျိုးကို ယေဟောဝါပေးခဲ့တဲ့ ပညတ်ဆိုရင် ပညတ်တရား၊ မောရှေပညတ်လို့ ပြန်ဆိုတယ်။ ကျမ်းစာရဲ့ ပထမကျမ်းငါးစောင်ဆိုရင် ပညတ်ကျမ်းလို့ ပြန်ဆိုတယ်။ (ယရ ၂၃:၆။ လု ၂၄:၄၄။ မ ၇:၁၂။ ဂ ၃:၂၄) မောရှေပညတ်မှာပါတဲ့ ပညတ်တစ်ခုခု ဒါမှမဟုတ် တခြားပညတ်၊ တရား၊ ဥပဒေတစ်ခုခုကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါလည်း ရှိတယ်။—တလ ၁၅:၁၆။ တရ ၄:၈။

• ပဋိညာဉ်၊ ကတိ။

  ဘုရားသခင်နဲ့ လူတွေဖြစ်စေ၊ လူလူချင်းဖြစ်စေ တစ်စုံတစ်ရာ ပြုလုပ်ဖို့၊ ရှောင်ကြဉ်ဖို့ ဖွဲ့ထားတဲ့ တရားဝင်သဘောတူညီချက်၊ စာချုပ်။ တစ်ခါတစ်ရံတော့ သတ်မှတ်ချက်တွေကို တစ်ဖက်တည်းကပဲ ဆောင်ရွက်ရတယ်။ (တစ်ဖက်သတ် ပဋိညာဉ်၊ တစ်ဖက်သတ် ကတိကဝတ်လို့ခေါ်။) နှစ်ဦးနှစ်ဖက်စလုံး ဆောင်ရွက်ရတဲ့ သတ်မှတ်ချက်တွေလည်း ရှိတယ်။ (နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ပဋိညာဉ်၊ နှစ်ဦးနှစ်ဖက် ကတိကဝတ်လို့ခေါ်။) လူတွေနဲ့ ဘုရားသခင်ဖွဲ့တဲ့ ပဋိညာဉ်၊ လူတွေကို ဘုရားပေးတဲ့ ကတိတွေအပြင် လူလူချင်း ကတိသစ္စာပြုတာ၊ လူမျိုးစုချင်း မဟာမိတ်ဖွဲ့တာ၊ တိုင်းနိုင်ငံနဲ့ လူစုတွေ အပြန်အလှန် ကတိကဝတ်ပြုတာ၊ သစ္စာခံတာတွေကို ကျမ်းစာမှာဖော်ပြထားတယ်။ သက်ရောက်မှုကြာရှည်တဲ့ ပဋိညာဉ်တွေကတော့ ဘုရားသခင်နဲ့ အာဗြဟံဖွဲ့တဲ့ ပဋိညာဉ်၊ ဒါဝိဒ်နဲ့ဖွဲ့တဲ့ ပဋိညာဉ်၊ အစ္စရေးလူမျိုးနဲ့ဖွဲ့တဲ့ ပဋိညာဉ် (ပညတ်ပဋိညာဉ်)၊ ဘုရားသခင်ရဲ့ အစ္စရေးလူမျိုးနဲ့ဖွဲ့တဲ့ (ပဋိညာဉ်သစ်) တို့ပါပဲ။—က ၉:၁၁။ ၁၅:၁၈။ ၂၁:၂၇။ ထွ ၂၄:၇။ ၂ရ ၂၁:၇။

• ပဋိညာဉ်သေတ္တာ။

  ရှားသားနဲ့လုပ်ပြီး ရွှေချထားတဲ့သေတ္တာ။ တဲတော်ရဲ့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းမှာ ထားတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ ရှောလမုန်ဆောက်တဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းမှာ ထားတယ်။ ရွှေနဲ့လုပ်ထားတဲ့ သေတ္တာအဖုံးပေါ်မှာ ခေရုဗိမ်ရုပ်နှစ်ခု မျက်နှာချင်းဆိုင် ရှိနေတယ်။ ပညတ်တော်ဆယ်ပါး ရေးထားတဲ့ ကျောက်ပြားနှစ်ချပ် ထည့်ထားတယ်။ (တရ ၃၁:၂၆။ ၁ဘု ၆:၁၉။ ဟီ ၉:၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ နဲ့ ခ၈ ကိုကြည့်။

• ပဋိညာဉ်သေတ္တာအဖုံး။

  အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာ ပုရောဟိတ်မင်းက အပြစ်ဖြေရာ ပူဇော်သက္ကာရဲ့သွေးကို ဒီသေတ္တာရှေ့မှာ ပက်ဖျန်းရတယ်။ “(အပြစ်ကို) ဖုံးအုပ်ပေးတယ်၊” “(အပြစ်ကို) သုတ်ပစ်တယ်” ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးကြိယာကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ရွှေထည်အဖုံးရဲ့ အစွန်နှစ်ဖက်မှာ ခေရုဗိမ်ရုပ်တစ်ရုပ်စီ ရှိတယ်။ တစ်ခါတလေ “အဖုံး” လို့ပဲ ဖော်ပြထားတယ်။ (ထွ ၂၅:၁၇-၂၂။ ၁ရ ၂၈:၁၁။ ဟီ ၉:၅)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• ပပိုင်းရပ်။

  ရေစပ်မှာပေါက်တဲ့ ကျူပင်။ ခြင်း၊ တောင်း၊ လှေတွေ ပြုလုပ်တဲ့အခါ၊ စာရွက်လိုမျိုး စာရေးစက္ကူတွေ လုပ်တဲ့အခါ၊ စာလိပ်တွေ လုပ်တဲ့အခါ သုံးတယ်။—ထွ ၂:၃။

• ပရဒိသု။

  လှပတဲ့ပန်းခြံ၊ ပန်းဥယျာဉ်။ ဦးဆုံးပရဒိသုက ပထမလူသားမောင်နှံအတွက် ယေဟောဝါ ပြုလုပ်ပေးခဲ့တဲ့ ဧဒင်ဥယျာဉ် ဖြစ်တယ်။ ယေရှု သစ်တိုင်တင်ခံရချိန် ဘေးကရာဇဝတ်သားကို ပြောတဲ့စကားမှာ ကမ္ဘာမြေ ပရဒိသုဖြစ်လာမယ့်အကြောင်း အရိပ်အမြွက်ပါတယ်။ ၂ ကောရိန္သု ၁၂:၄ မှာ အနာဂတ်ပရဒိသု၊ ဗျာဒိတ် ၂:၇ မှာ ကောင်းကင်ပရဒိသုကို ဆိုလိုတယ်။—သီ ၄:၁၃။ လု ၂၃:၄၃။

• ပရောဖက်။

  ဘုရားသခင်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်တွေကို အသိပေးကြေညာသူ။ ဘုရားရဲ့ ပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူ ဖြစ်ပြီး ကြိုဟောချက်တွေကိုသာမက ယေဟောဝါရဲ့ သွန်သင်ချက်၊ မိန့်မှာချက်၊ စီရင်ချက်တွေကိုလည်း အသိပေးရတယ်။—အ ၃:၇။ ၂ပ ၁:၂၁။

• ပရောဖက်ပြုချက်။

  ဘုရားဆီကလာတဲ့ သတင်းစကား၊ အလိုတော်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ဗျာဒိတ် ဒါမှမဟုတ် ကြေညာချက်။ ကျင့်ဝတ်ဆိုင်ရာ သွန်သင်ချက်၊ ဘုရားသခင်ရဲ့ မိန့်မှာချက်၊ စီရင်ချက်၊ အနာဂတ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ကြေညာချက်ဖြစ်နိုင်တယ်။—ယဇ ၃၇:၉၊ ၁၀။ ဒံ ၉:၂၄။ မ ၁၃:၁၄။ ၂ပ ၁:၂၀၊ ၂၁။

• ပသခါပွဲ။

  အစ္စရေးတွေ အီဂျစ်ပြည်ကနေ လွတ်မြောက်လာတာကို အောက်မေ့တဲ့အနေနဲ့ (နောက်ပိုင်းမှာ နိသန်လလို့ခေါ်တဲ့) အဗိဗလ ၁၄ ရက်မှာ နှစ်စဉ်ကျင်းပတဲ့ပွဲ။ သိုးသငယ် (ဒါမှမဟုတ် ဆိတ်) ကို သတ်၊ မီးကင်ပြီး ဟင်းရွက်ခါး၊ တဆေးမဲ့မုန့်တွေနဲ့ ရောစားကြတယ်။—ထွ ၁၂:၂၇။ ယဟ ၆:၄။ ၁က ၅:၇။

• ပါးရှားပြည်၊ ပါးရှားလူမျိုး။

  မီးဒီးယားနဲ့ ပူးတွဲဖော်ပြလေ့ရှိတဲ့ နယ်မြေနဲ့ လူမျိုး။ ပါးရှားတွေဟာ အစပိုင်းမှာ အီရန်ကုန်းပြင်မြင့် တောင်ပိုင်းကိုပဲ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့တယ်။ (ရှေးခေတ် သမိုင်းပညာရှင်တချို့ အဆိုအရ ပါးရှားဖခင်နဲ့ မီးဒီးယားမိခင်ကနေ မွေးလာသူ) မဟာဆိုင်းရပ်လက်ထက်မှာ ပါးရှားဟာ မီးဒီးယားနဲ့ ပူးတွဲ အင်ပါယာ ဖြစ်နေပေမဲ့ မီးဒီးယားတွေကို လွှမ်းမိုးလာတယ်။ ဆိုင်းရပ်ဟာ ဘီစီ ၅၃၉ မှာ ဗာဗုလုန်အင်ပါယာကို အောင်ပွဲခံပြီး ဂျူးသုံ့ပန်းတွေကို ပြည်တော်ပြန်ခွင့်ပြုခဲ့တယ်။ ပါးရှားအင်ပါယာဟာ အရှေ့ဘက် အိန္ဒုမြစ်ကနေ အနောက်ဘက် အေဂျီယန်ပင်လယ်အထိ ကျယ်ပြန့်ခဲ့တယ်။ ဘီစီ ၃၃၁ မှာ ပါးရှားတွေကို မဟာအလက်ဇန္ဒား အနိုင်ယူချေမှုန်းချိန်အထိ ပါးရှားအုပ်ချုပ်မှုအောက်မှာ ဂျူးတွေ နေခဲ့ရတယ်။ ပါးရှားအင်ပါယာအကြောင်းကို စိတ်အာရုံမှာ ဒံယေလ မြင်ခဲ့တယ်။ ဧဇရ၊ နေဟမိ၊ ဧသတာကျမ်းမှာ ပါတယ်။ (ဧဇ ၁:၁။ ဒံ ၅:၂၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၉ ကိုကြည့်။

• ပုရောဟိတ်။

  ဘုရားသခင်ရဲ့ ခန့်အပ်ခံကိုယ်စားလှယ်အဖြစ် လူထုအတွက် အမှုဆောင်ပေးသူ။ ဘုရားသခင်နဲ့ ပညတ်တွေအကြောင်း သွန်သင်ပေးသူ။ ဘုရားသခင်ရှေ့မှာ လူထုကိုယ်စားလှယ်အဖြစ်လည်း အမှုဆောင်ရတယ်။ ပူဇော်သက္ကာ ဆက်သပေးပြီး လူတွေအတွက် အသနားခံ၊ တောင်းပန်ပေးရတယ်။ မောရှေပညတ် မပြဋ္ဌာန်းခင်မှာ အိမ်ထောင်ဦးစီးဟာ မိသားစုအတွက် ပုရောဟိတ်တာဝန် ယူရတယ်။ မောရှေပညတ်အောက်မှာတော့ ပုရောဟိတ်အဖွဲ့ကို လေဝိအနွယ် အာရုန်မိသားစုဝင် အမျိုးသားတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းတယ်။ ကျန်လေဝိသားတွေဟာ လက်ထောက်တွေ ဖြစ်တယ်။ ပဋိညာဉ်သစ် အစပြုတဲ့အခါ ပုံဆောင်အစ္စရေးလူမျိုးဟာ ပုရောဟိတ်မင်း ယေရှုခရစ်နဲ့အတူ ပုရောဟိတ်တွေ ဖြစ်လာတယ်။—ထွ ၂၈:၄၁။ ဟီ ၉:၂၄။ ဗ ၅:၁၀။

• ပုရောဟိတ်ကြီး။

  ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာ “ပုရောဟိတ်မင်း” အတွက် လှယ်သုံးတဲ့ စကားလုံး။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာတော့ ပုရောဟိတ် ၂၄ ဖွဲ့ရဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ၊ ရာထူးဖြုတ်ချခံရတဲ့ ပုရောဟိတ်မင်းတွေ အပါအဝင် ပုရောဟိတ်အဖွဲ့ထဲက ခေါင်းကြီးပိုင်းတွေကို ဆိုလိုတယ်။—၂ရ ၂၆:၂၀။ ဧဇ ၇:၅။ မ ၂:၄။ မာ ၈:၃၁။

• ပုရောဟိတ်မင်း။

  မောရှေပညတ်မှာ ဘုရားသခင့်ရှေ့ လူထုကိုကိုယ်စားပြုတဲ့ အဓိကပုဂ္ဂိုလ်။ တခြားပုရောဟိတ်တွေကို ကြီးကြပ်ရတယ်။ “ပုရောဟိတ်ကြီး” လို့လည်း ခေါ်တယ်။ (၂ရ ၂၆:၂၀။ ဧဇ ၇:၅) တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ အတွင်းခန်းဖြစ်တဲ့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းထဲ ဝင်ခွင့်ရတဲ့ တစ်ဦးတည်းသောပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ပြီး နှစ်စဉ် အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာပဲ ဝင်ရတယ်။ ယေရှုခရစ်ကိုလည်း “ပုရောဟိတ်မင်း” လို့ သုံးနှုန်းထားတယ်။—ဝ ၁၆:၂၊ ၁၇။ ၂၁:၁၀။ မ ၂၆:၃။ ဟီ ၄:၁၄။

• ပုရိမ်။

  အာဒါလ ၁၄ ရက်၊ ၁၅ ရက်နေ့မှာ နှစ်စဉ်ကျင်းပတဲ့ ပွဲတော်။ မိဖုရား ဧသတာလက်ထက်မှာ သိမ်းရုံးဖျက်ဆီးခံရမယ့် ဘေးကနေ လွတ်မြောက်လာတဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ဂျူးတွေ ကျင်းပလေ့ရှိတယ်။ “မဲတွေ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ပုရိမ်ဆိုတာ ဟီဘရူးစကားလုံး မဟုတ်ဘူး။ ဟာမန်က ဂျူးတွေကို သိမ်းရုံးဖျက်ဆီးဖို့ ပုရမဲချပြီး ဆုံးဖြတ်ခဲ့တယ်။ အဲဒီလိုမဲချတာကို အစွဲပြုပြီး ပုရိမ်ပွဲ ဒါမှမဟုတ် မဲချတဲ့ပွဲလို့ အမည်တွင်လာတယ်။—ဧသ ၃:၇။ ၉:၂၆။

• ပူဇော်ရာပလ္လင်။

  မြေကြီးနဲ့ဖြစ်စေ၊ ကျောက်တုံးနဲ့ဖြစ်စေ၊ သတ္တုအုပ်ထားတဲ့ သစ်သားနဲ့ဖြစ်စေ ပြုလုပ်ထားတဲ့ စင်မြင့်။ ပူဇော်သက္ကာတွေ၊ နံ့သာတွေ တင်လှူပူဇော်လေ့ရှိတယ်။ တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ ပထမအခန်းမှာ နံ့သာပေါင်းပူဇော်ဖို့ “ရွှေပလ္လင်” ငယ်တစ်ခု ရှိတယ်။ သစ်သားနဲ့လုပ်ပြီး ရွှေနဲ့အုပ်ထားတယ်။ မီးရှို့ရာပူဇော်သက္ကာအတွက် ပိုကြီးတဲ့ “ကြေးနီ ပူဇော်ရာပလ္လင်” ကတော့ ဗိမာန်တော်ဝင်းထဲမှာ ရှိတယ်။ (ထွ ၂၇:၁။ ၃၉:၃၈၊ ၃၉။ က ၈:၂၀။ ၁ဘု ၆:၂၀။ ၂ရ ၄:၁။ လု ၁:၁၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ နဲ့ ခ၈ ကိုကြည့်။

• ပူဇော်သက္ကာ။

  ကျေးဇူးတင်ချီးမွမ်းဖို့၊ အပြစ်ဝန်ခံဖို့၊ ဘုရားနဲ့ ဆက်ဆံရေးပြန်ကောင်းဖို့ ဘုရားဆီဆက်သတဲ့အလှူ။ အာဗေလကစပြီး လူသားတွေဟာ တိရစ္ဆာန်တွေအပါအဝင် ပူဇော်သက္ကာအမျိုးမျိုးကို စေတနာအလျောက် ဆက်သခဲ့ကြတယ်။ မောရှေပညတ်အားဖြင့် ပဋိညာဉ်ဖွဲ့ချိန်မှာတော့ ပူဇော်သက္ကာ ဆက်သရတာဟာ တောင်းဆိုချက်ဖြစ်လာတယ်။ ယေရှုက သူ့အသက်ကို စုံလင်တဲ့ပူဇော်သက္ကာအဖြစ် ဆက်သပြီးနောက်ပိုင်းမှာ တိရစ္ဆာန်ပူဇော်သက္ကာတွေ ဆက်သဖို့ မလိုတော့ဘူး။ ခရစ်ယာန်တွေကတော့ ပုံဆောင်ပူဇော်သက္ကာတွေကို ဆက်သနေတုန်းပဲ။—က ၄:၄။ ဟီ ၁၃:၁၅၊ ၁၆။ ၁ယ ၄:၁၀။

• ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်း။

  ချို့ငဲ့သူတွေကို ကူညီပေးကမ်းခြင်း။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာ ဒီအကြောင်း တိုက်ရိုက် မဖော်ပြပေမဲ့ ဆင်းရဲသားတွေအပေါ် အစ္စရေးတွေရဲ့ တာဝန်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ပညတ်တရားမှာ သတ်သတ်မှတ်မှတ် ညွှန်ကြားထားတယ်။—မ ၆:၂။

• ပေါ်နီယာ။—

  လိင်အကျင့်ယိုယွင်းခြင်းကိုကြည့်။

• ပင်တေကုတ္တေပွဲ။

  ဂျေရုဆလင်မြို့မှာ ဂျူးအမျိုးသားတိုင်း တက်ရမယ့် ပွဲတော်ကြီးသုံးခုထဲက ဒုတိယမြောက်ပွဲ။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာပါတဲ့ “ငါးဆယ်မြောက်(နေ့)” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ပင်တေကုတ္တေပွဲကို ဟီဘရူးကျမ်းစောင် တွေမှာ ရိတ်သိမ်းပွဲ၊ ခုနစ်သီတင်းပွဲလို့ ခေါ်ထားတယ်။ နိသန်လ ၁၆ ရက်ကနေ ရေတွက်ပြီး ရက် ၅၀ ပြည့်တဲ့နေ့မှာ ကျင်းပတယ်။—ထွ ၂၃:၁၆။ ၃၄:၂၂။ တ ၂:၁။

• ပမ်။

  သတ္တုကိရိယာအမျိုးမျိုး သွေးတဲ့အခါ ဖိလိတိတွေကို ပေးရတဲ့အခ၊ အလေးချိန်။ အစ္စရေး ရှေးဟောင်းသုတေသန တူးဖော်ချက်အရ ကျောက်အလေးတုံး အတော်များများမှာ ရှေးဟီဘရူးဗျည်းအက္ခရာ “ပမ်” ကိုတွေ့ရတယ်။ ၇.၈ ဂရမ်၊ ၁ ရှယ်ကယ်ရဲ့ ၂/၃ လေးတယ်။—၁ရှ ၁၃:၂၀၊ ၂၁။

• ပြည်နှင်ဒဏ်။

  အောင်ပွဲခံဘုရင်တွေရဲ့ အမိန့်ကြောင့် ဇာတိမြေကနေ နှင်ထုတ်ခံရခြင်း။ ဟီဘရူးစကားလုံးက “ထွက်ခွာခြင်း” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ အစ္စရေးတွေဟာ နှစ်ကြိမ် ပြည်နှင်ဒဏ်ခံခဲ့ရတယ်။ မြောက်ပိုင်းဆယ်နွယ်နိုင်ငံကို အဆီးရီးယားတွေ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခဲ့၊ နောက်ပိုင်းမှာ တောင်ပိုင်းနှစ်နွယ်နိုင်ငံကို ဗာဗုလုန်တွေ ပြည်နှင်ဒဏ်ပေးခဲ့တယ်။ ပြည်နှင်ခံ အကြွင်းအကျန် အုပ်စုနှစ်စုစလုံးဟာ ပါးရှားဘုရင် ဆိုင်းရပ်လက်ထက်မှာ ပြည်တော်ပြန်ခွင့်ရခဲ့တယ်။—၂ဘု ၁၇:၆။ ၂၄:၁၆။ ဧဇ ၆:၂၁။

• ပြည့်တန်ဆာ။

  “ရောင်းတယ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဂရိစကားလုံး ‘ပေါ်နီ’ ကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ကျမ်းစာမှာ ယောက်ျားပြည့်တန်ဆာကိုလည်း ဖော်ပြထားပေမဲ့ အများအားဖြင့် အမျိုးသမီးတွေကို ရည်ညွှန်းတယ်။ မောရှေပညတ်မှာ ပြည့်တန်ဆာလုပ်တာကို တားမြစ်ထားတယ်။ ပြည့်တန်ဆာလုပ်ခကို ယေဟောဝါရဲ့ သန့်ရှင်းရာဌာနတော်အတွက် အလှူအဖြစ် လက်မခံဘူး။ တိတ္ထိဘုရားကျောင်းတွေမှာတော့ ပြည့်တန်ဆာတွေဟာ အဓိက ငွေဝင်လမ်းပဲ။ (တရ ၂၃:၁၇၊ ၁၈။ ၁ဘု ၁၄:၂၄) ဘုရားသခင်ကို ကိုးကွယ်ပါတယ်ပြောပြီး ရုပ်တုကိုးကွယ်မှုပုံစံ တစ်မျိုးမျိုးမှာ ပါဝင်တဲ့ လူတွေ၊ တိုင်းနိုင်ငံတွေ၊ အဖွဲ့အစည်းတွေကိုလည်း ကျမ်းစာမှာ တင်စားသုံးနှုန်းထားတယ်။ ဥပမာ၊ ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ “မဟာဗာဗုလုန်” ဆိုတဲ့ ဘာသာရေးအဖွဲ့ကို ပြည့်တန်ဆာအဖြစ် ဖော်ပြထားတယ်။ အခွင့်အာဏာနဲ့ စည်းစိမ်ဥစ္စာရရှိဖို့ ကမ္ဘာ့အုပ်စိုးရှင်တွေနဲ့ သူ ပေါင်းဖက်နေလို့ပဲ။—ဗ ၁၇:၁-၅။ ၁၈:၃။ ၁ရ ၅:၂၅။

• ပြန်လည်သင့်မြတ်စေခြင်း။—

  အပြစ်ဖြေခြင်းကိုကြည့်။

ဖ

• ဖာရိရှဲ။

  အေဒီပထမရာစုမှာ ထင်ရှားခဲ့တဲ့ ဂျူးဘာသာရေးဂိုဏ်း။ ပုရောဟိတ်အနွယ်တွေ မဟုတ်ပေမဲ့ ပညတ်ကျမ်းကို အသေးစိတ်ကအစ အတိအကျ လိုက်နာပြီး နှုတ်တိုက် ထုံးတမ်းစဉ်လာတွေကိုလည်း ထပ်တူလိုက်နာကြတယ်။ (မ ၂၃:၂၃) ဂရိယဉ်ကျေးမှုရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုမှန်သမျှကို ဆန့်ကျင်တယ်။ ပညတ်ကျမ်းနဲ့ ထုံးတမ်းစဉ်လာ တတ်ကျွမ်းသူတွေအဖြစ် လူထုအပေါ် အကြီးအကျယ် သြဇာလွှမ်းမိုးတယ်။ (မ ၂၃:၂-၆) တချို့ဟာ ဂျူးတရားရုံးချုပ် အဖွဲ့ဝင်တွေလည်း ဖြစ်တယ်။ ဥပုသ်နေ့၊ ထုံးတမ်းစဉ်လာ၊ အခွန်ခံအပြစ်သားတွေနဲ့ ပေါင်းသင်းခြင်းစတဲ့ ကိစ္စတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး ယေရှုကို မကြာခဏ အတိုက်အခံ လုပ်ကြတယ်။ တာရှုမြို့သား ရှောလုအပါအဝင် ဖာရိရှဲတချို့ ခရစ်ယာန်တွေ ဖြစ်လာတယ်။—မ ၉:၁၁။ ၁၂:၁၄။ မာ ၇:၅။ လု ၆:၂။ တ ၂၆:၅။

• ဖာရော။

  အီဂျစ်ဘုရင်တွေရဲ့ ဘွဲ့နာမည်။ ကျမ်းစာမှာ ဖာရောငါးယောက်ကို (ရှိရှက်၊ သွာ၊ တိရခါ၊ နေခေါ၊ ဟောဖရာ) နာမည်နဲ့တကွ ဖော်ပြထားပေမဲ့ အာဗြဟံ၊ မောရှေ၊ ယောသပ်တို့နဲ့ ထိတွေ့ပတ်သက်ခဲ့တဲ့ ဘုရင်တွေအပါအဝင် တခြားဘုရင်တွေရဲ့ နာမည်ကိုတော့ မဖော်ပြထားဘူး။—ထွ ၁၅:၄။ ရ ၉:၁၇။

• ဖိလိတိပြည်၊ ဖိလိတိလူမျိုး။

  အစ္စရေးပြည်ရဲ့ တောင်ဘက် ပင်လယ်ကမ်းရိုးတန်းဒေသ။ ခရိကျွန်းကနေ အဲဒီဒေသဆီ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူတွေကို ဖိလိတိလူမျိုးလို့ ခေါ်တယ်။ သူတို့ကို ဒါဝိဒ် နှိမ်နင်းပေမဲ့ အဲဒီမှာ ဆက်နေထိုင်ကြပြီး အစ္စရေးရန်သူ အမြဲဖြစ်ခဲ့တယ်။ (ထွ ၁၃:၁၇။ ၁ရှ ၁၇:၄။ အ ၉:၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၄ ကိုကြည့်။

• ဖောက်ချည်။

  ရက်ကန်းစင်မှာ ကန့်လန့်ဖြတ် ထည့်ရက်ရတဲ့ ချည်ခင်။—ဝ ၁၃:၅၉။

• ဖျန်ဖြေသူ။

  အုပ်စုနှစ်စု ပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးအတွက် ကြားဝင်ဖျန်ဖြေပေးသူ။ ကျမ်းစာမှာ မောရှေနဲ့ ယေရှုဟာ ပညတ်ပဋိညာဉ်နဲ့ ပဋိညာဉ်သစ်ရဲ့ ဖျန်ဖြေသူတွေဖြစ်တယ်။—ဂ ၃:၁၉။ ၁တိ ၂:၅။

• ဖြောင့်မတ်ခြင်း။

  ကျမ်းစာထဲမှာ ဘုရားသခင်ရဲ့ အမှားအမှန်စံနှုန်းနဲ့ ကိုက်ညီတဲ့ မှန်ကန်တဲ့အရာ။—က ၁၅:၆။ တရ ၆:၂၅။ ပ ၁၁:၄။ ဇေ ၂:၃။ မ ၆:၃၃။

• ဖွဲ၊ စပါးဖျင်း။

  ကောက်နှံတွေကို နင်းနယ်ပြီး၊ လှေ့ပြီးတဲ့နောက် စားလို့ရတဲ့အဆန်ကို ခွဲထုတ်လိုက်တဲ့အခါ ကျန်တဲ့အခွံ။ တန်ဖိုးမဲ့တာ၊ နှစ်သက်စရာမကောင်းတာကို ဖော်ပြဖို့ အဲဒီစကားလုံးနဲ့ တင်စားလေ့ရှိတယ်။—ဆ ၁:၄။ မ ၃:၁၂။

ဗ

• ဗာလ။

  မိုးကောင်းကင်ရဲ့ သခင်၊ မိုးရွာစေသူ၊ မျိုးအောင်စေသူအဖြစ် ယူမှတ်ကြတဲ့ ခါနန်ဘုရား။ “ဗာလ” ဆိုတဲ့နာမည်ကို အဆင့်နိမ့်တဲ့ တခြားနတ်ဘုရားငယ်တွေ အတွက်လည်း အသုံးပြုတယ်။ ဟီဘရူးစကားလုံးကတော့ “သခင်၊ အရှင်” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။—၁ဘု ၁၈:၂၁။ ရ ၁၁:၄။

• ဗိမာန်တော်။

  ဂျေရုဆလင်မြို့မှာ အတည်တကျရှိနေတဲ့ အဆောက်အအုံ။ အစ္စရေးတွေရဲ့ ဝတ်ပြုရေးဗဟိုဖြစ်ပြီး ရွှေ့ပြောင်းလို့ရတဲ့ တဲတော်နေရာမှာ အစားထိုးလိုက်တာဖြစ်တယ်။ ပထမဗိမာန်တော်ကို ရှောလမုန် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ဗာဗုလုန်လက်ချက်နဲ့ ပျက်စီးသွားတယ်။ ဒုတိယဗိမာန်တော်ကို ဗာဗုလုန်ကနေ ဂျူးတွေပြန်လာပြီးနောက် ဇေရုဗဗေလက တည်ဆောက်ပြီး မဟာဟေရုဒ်က နောက်ပိုင်းမှာ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့တယ်။ ကျမ်းစာမှာ ဗိမာန်တော်ကို “ယေဟောဝါရဲ့အိမ်တော်” လို့ပဲ ခေါ်ထားတယ်။ (ဧဇ ၁:၃။ ၆:၁၄၊ ၁၅။ ၁ရ ၂၉:၁။ ၂ရ ၂:၄။ မ ၂၄:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၈ နဲ့ ခ၁၁ ကိုကြည့်။

• ဗုလ။

  ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၈ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၂ လမြောက်။ “ဖြစ်ထွန်း၊ ထွန်းကား” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ စကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ အောက်တိုဘာလလယ်ကနေ နိုဝင်ဘာလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (၁ဘု ၆:၃၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• ဗေလဇေဗုလ။

  နတ်ဆိုးခေါင်းဆောင်၊ နတ်ဆိုးမင်း စာတန်ရဲ့နာမည်။ ဧကြုန်မြို့မှာ ဖိလိတိလူမျိုးကိုးကွယ်တဲ့ ဗာလနတ်ဘုရား ဗာလဇေဗုပ်ရဲ့ နာမည်နောက်တစ်မျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။—၂ဘု ၁:၃။ မ ၁၂:၂၄။

• ဗတ်။

  ၂၂ လီတာ (၅.၈၁ ဂါလံ) နဲ့ညီတဲ့ အရည်အခြင်အတွယ်။ ရှေးဟောင်းသုတေသီတွေ တွေ့ရှိတဲ့ အိုးခြမ်းပဲ့တွေမှာ ဒီနာမည်ကို တွေ့ရတယ်။ ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ ကုန်ခြောက်နဲ့ အရည်အခြင်အတွယ် အများစုဟာ ဗတ်အခြင်အတွယ်ကို အခြေခံပြီး တွက်ချက်တယ်။ (၁ဘု ၇:၃၈။ ယဇ ၄၅:၁၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

ဘ

• ဘာသာပြောင်းဝင်လာသူ။

  ကျမ်းစာမှာတော့ ဂျူးဘာသာ လက်ခံယုံကြည်သူကို ဆိုလိုတယ်။ အမျိုးသားဆိုရင် အရေဖျားဖြတ်ရတယ်။—မ ၂၃:၁၅။ တ ၁၃:၄၃။

• ဘိသိက်။

  ဟီဘရူးစကားလုံးဟာ “အရည်နဲ့ လိမ်းတယ်” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ အထူးတာဝန်အတွက် လူတစ်ဦး၊ အရာဝတ္ထုတစ်ခုကို ဆက်ကပ်တဲ့ အထိမ်းအမှတ်အဖြစ် ဆီလောင်းပေးရတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ကောင်းကင်မျှော်လင့်ချက်အတွက် ရွေးချယ်ထားသူတွေအပေါ် သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော် သွန်းလောင်းခြင်းအတွက်လည်း ဒီစကားလုံးကို အသုံးပြုတယ်။—ထွ ၂၈:၄၁။ ၁ရှ ၁၆:၁၃။ ၂က ၁:၂၁။

• ဘုရားတရားကိုင်းရှိုင်းခြင်း။

  ယေဟောဝါဘုရားရဲ့ စကြဝဠာ အချုပ်အခြာအာဏာကို သစ္စာစောင့်သိတဲ့စိတ်နဲ့ ဘုရားကို ကြည်ညိုတာ၊ ဝတ်ပြုကိုးကွယ်တာကို ဆိုလိုတယ်။—၁တိ ၄:၈။ ၂တိ ၃:၁၂။

• ဘုရားသခင့်နိုင်ငံတော်။

  ဘုရားသခင့် အချုပ်အခြာအာဏာကို အထူးပြုဖော်ပြတဲ့ စကားစု။ သားတော် ခရစ်တော်ယေရှုရဲ့ အစိုးရက အဲဒီအချုပ်အခြာအာဏာကို ကိုယ်စားပြုတယ်။—မ ၁၂:၂၈။ လု ၄:၄၃။ ၁က ၁၅:၅၀။

• ဘုရားအမှုဆောင်ခြင်း။

  ဘုရားသခင်ကို ဝတ်ပြုတာနဲ့ တိုက်ရိုက်ဆက်စပ်နေတဲ့ မြင့်မြတ်တဲ့အလုပ်။—ရ ၁၂:၁။ ဗ ၇:၁၅။

• ဘုရင်ခံချုပ်။

  ဗာဗုလုန်၊ ပါးရှားအင်ပါယာမှာ ဘုရင်ကိုယ်တိုင် ခန့်အပ်ထားတဲ့ ဘုရင်ခံချုပ်။—ဧဇ ၈:၃၆။ ဒံ ၆:၁။

• ဘေးဒဏ်၊ ဘေးဆိုး။

  ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာ ပါတဲ့ ဒီစကားလုံးက ဒဏ်ခတ်တဲ့အနေနဲ့ ယေဟောဝါ ကျရောက်စေတဲ့ ကပ်ရောဂါ၊ ဘေးဒုက္ခကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။—တလ ၁၆:၄၉။

မ

• မရီး-မတ်ယူထုံးစံ။

  နောက်ပိုင်း မောရှေပညတ်မှာ ထည့်သွင်းလိုက်တဲ့ ဓလေ့ထုံးစံ။ လူတစ်ယောက် သားမရဘဲ ကွယ်လွန်သွားရင် ညီအစ်ကိုတစ်ယောက်ယောက်က ကျန်ရစ်သူမုဆိုးမကို ထိမ်းမြားပြီး ကွယ်လွန်သူရဲ့မျိုးဆက် မပြတ်အောင် ထိန်းပေးရတယ်။—က ၃၈:၈။ တရ ၂၅:၅။

• မသန့်ရှင်း၊ မစင်ကြယ်ခြင်း။

  ကိုယ်ခန္ဓာ မသန့်ရှင်းတာ၊ ကျင့်ဝတ်ပညတ် ချိုးဖောက်တာကို ဆိုလိုတယ်။ ကျမ်းစာမှာတော့ မောရှေပညတ်အရ လက်မခံတဲ့အရာ၊ ညစ်ညူးတဲ့အရာကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။ (ဝ ၅:၂။ ၁၃:၄၅။ မ ၁၀:၁။ တ ၁၀:၁၄။ ဧ ၅:၅)—သန့်ရှင်းခြင်း၊ စင်ကြယ်ခြင်းကိုကြည့်။

• မဟာလတ်။

  ဆာလံ ၅၃၊ ၈၈ ထိပ်စီးမှာပါတဲ့ ဂီတဝေါဟာရ။ ‘အားနည်းတယ်၊ ဖျားနာတယ်’ လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဟီဘရူးကြိယာနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်တယ်။ ဝမ်းနည်းကြေကွဲတဲ့သံစဉ် ဖြစ်နိုင်ပြီး သီချင်းနှစ်ပုဒ်မှာပါတဲ့ ဝမ်းနည်းညှိုးငယ်မှုနဲ့ လိုက်ဖက်တယ်။

•  မဟာကရုဏာ။

  နှစ်သက်ဖွယ်၊ စွဲမက်ဖွယ်ကောင်းတာကို အဓိကဖော်ပြတဲ့ ဂရိစကားလုံး။ မေတ္တာလက်ဆောင်၊ မေတ္တာနဲ့ပေးကမ်းတာကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ သုံးနှုန်းလေ့ရှိတယ်။ ဘုရားသခင့် မဟာကရုဏာကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါမှာတော့ တစ်စုံတစ်ရာပြန်ရဖို့ မမျှော်လင့်ဘဲ ဘုရားဘက်က ရက်ရက်ရောရောပေးတဲ့ လက်ဆောင်ကို ဆိုလိုတယ်။ လူတွေကို ဘုရားသခင် ဖောဖောသီသီ ပေးသနားတာ၊ အလွန်မြတ်နိုး ကြင်နာတာကို ဖော်ပြတယ်။ “မျက်နှာသာ၊” “မေတ္တာလက်ဆောင်” လို့လည်း ပြန်ဆိုနိုင်တယ်။ မထိုက်တန်ဘဲ ရတာ၊ ပေးကမ်းသူဘက်က စေတနာစိတ်နဲ့ပေးလို့ ရတာဖြစ်တယ်။—၂က ၆:၁။ ဧ ၁:၇။

• မဟူရာကြောင်ဝင်။

  သင်္ဘောမဟူရာ ဒါမှမဟုတ် မဟူရာမျိုးဝင် ကျောက်တစ်မျိုး။ အဖြူ၊ အနက်၊ အညို၊ အနီ၊ မီးခိုးနဲ့ အစိမ်းရောင် အစင်းကြောင်းတွေ ပါတယ်။ ပုရောဟိတ်မင်းရဲ့ အထူးဝတ်ရုံမှာ တပ်ထားတယ်။—ထွ ၂၈:၉၊ ၁၂။ ၁ရ ၂၉:၂။ ယဘ ၂၈:၁၆။

• မာလကုံ။

  အမ္မုန်လူမျိုးရဲ့ အဓိကနတ်ဘုရား မောလုတ် ဖြစ်နိုင်။ (ဇေ ၁:၅)—မောလုတ်ကိုကြည့်။

• မိလကုံ။

  အမ္မုန်လူမျိုးရဲ့ နတ်ဘုရား။ မောလုတ်လို့လည်း ခေါ်တယ်။ (၁ဘု ၁၁:၅၊ ၇) ရှောလမုန်ဟာ နန်းသက်ကုန်ဆုံးခါနီးမှာ မှားယွင်းတဲ့ ဒီနတ်ဘုရားအတွက် အထွတ်အမြတ်နေရာတွေ တည်ခဲ့တယ်။—မောလုတ်ကိုကြည့်။

• မီးရှို့ရာအလှူ။

  ဘုရားသခင်ဆီ အကုန်အစင် ပူဇော်ရတဲ့ အလှူအဖြစ် ပူဇော်ရာပလ္လင်ပေါ်မှာ မီးရှို့ရတဲ့ တိရစ္ဆာန်။ ဆက်သသူက တိရစ္ဆာန် (နွားထီး၊ သိုးထီး၊ ဆိတ်ထီး၊ ချိုး၊ ခို) ရဲ့ အစိတ်အပိုင်း တစ်ခုမှ မယူရဘူး။—ထွ ၂၉:၁၈။ ဝ ၆:၉။

• မီးငြိမ်းကိရိယာ။

  တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာသုံးတဲ့ ရွှေထည်၊ ကြေးထည် ကိရိယာ။ ဆီမီးတိုင်ရဲ့ မီးစာကို ညှပ်တဲ့ကိရိယာဖြစ်လို့ မီးညှပ်နဲ့ဆင်တူတယ်။—၂ဘု ၂၅:၁၄။

• မီးညှပ်။

  ရွှေနဲ့လုပ်ထားတဲ့ မီးငြိမ်းကိရိယာ။ တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်ထဲက ဆီမီးတိုင်ရဲ့ မီးတောက်ကို ငြိမ်းသတ်တဲ့အခါ သုံးတယ်။—ထွ ၃၇:၂၃။

• မီးစာခံခွက်။

  နံ့သာပေါင်း မီးရှို့ပူဇော်ဖို့၊ ပူဇော်ရာပလ္လင်ကနေ မီးသွေးကို ဖယ်ရှားဖို့၊ ရွှေစင်ဆီမီးတိုင်ကနေ မီးစာကို ဖယ်ထုတ်ဖို့ တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာ သုံးတဲ့ ရွှေထည်၊ ငွေထည်၊ ကြေးထည် ကိရိယာ။ နံ့သာခွက်၊ မီးခဲခွက်လို့လည်း ခေါ်တယ်။—ထွ ၃၇:၂၃။ ၂ရ ၂၆:၁၉။ ဟီ ၉:၄။

• မီးဖို။

  သတ္တုရိုင်းတွေ၊ သတ္တုတွေ အရည်ကျိုတဲ့နေရာ။ ကြွေထည်မြေထည်တွေကို မီးဖုတ်တဲ့နေရာ။ ကျမ်းစာခေတ်မှာ မီးဖိုတွေကို အုတ်၊ ကျောက်တွေနဲ့ ဆောက်ကြတယ်။—က ၁၅:၁၇။ ဒံ ၃:၁၇။ ဗ ၉:၂။

• မီးအိုင်။

  “ကန့်တွေလောင်နေတဲ့ မီးအိုင်” လို့ဖော်ပြထားတဲ့ ပုံဆောင်နေရာတစ်ခု။ “ဒုတိယသေခြင်း” လို့လည်း ခေါ်တယ်။ နောင်တမရတဲ့ အပြစ်သားတွေအပြင် မာရ်နတ်၊ သေခြင်းနဲ့ သင်္ချိုင်း(ဟေးဒီးစ်)တောင် မီးအိုင်ထဲ ပစ်ချခံရမယ်။ မီးဘေးမသင့်နိုင်တဲ့ ဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ်၊ သေခြင်းနဲ့ သင်္ချိုင်းကို မီးအိုင်ထဲပစ်ချမယ်ဆိုတော့ ဒီမီးအိုင်ဟာ ထာဝရညှဉ်းဆဲခြင်းကို မဟုတ်ဘဲ ထာဝရဖျက်ဆီးခြင်းကို တင်စားထားမှန်း သိသာတယ်။—ဗ ၁၉:၂၀။ ၂၀:၁၄၊ ၁၅။ ၂၁:၈။

• မီးဒီးယား။

  ယာဖက်ရဲ့သား မာဒဲကနေ ဆင်းသက်လာတဲ့လူမျိုး။ မီးဒီးယားပြည်ဖြစ်လာတဲ့ အီရန်ကုန်းပြင်မြင့်မှာ နေထိုင်ကြတယ်။ သူတို့က အဆီးရီးယားကို ချေမှုန်းဖို့ ဗာဗုလုန်နဲ့ ပူးပေါင်းခဲ့တယ်။ အဲဒီခေတ်အခါက ပါးရှားပြည်ဟာ မီးဒီးယားလက်အောက်ခံ စီရင်စုနယ်တစ်ခုပဲ။ ဒါပေမဲ့ ဘုရင်ဆိုင်းရပ်က တော်လှန်ခဲ့ပြီး မီးဒီးယားနဲ့ ပါးရှားကို ပေါင်းစပ်လိုက်တဲ့အခါ မီးဒီးယား-ပါးရှားအင်ပါယာ ဖြစ်လာတယ်။ အဲဒီအင်ပါယာက ဘီစီ ၅၃၉ မှာ လက်သစ် ဗာဗုလုန်အင်ပါယာကို ချေမှုန်းခဲ့တယ်။ အေဒီ ၃၃၊ ပင်တေကုတ္တေပွဲမှာ မီးဒီးယားတွေ ဂျေရုဆလင်မြို့မှာ ရှိနေတယ်။ (ဒံ ၅:၂၈၊ ၃၁။ တ ၂:၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၉ ကိုကြည့်။

• မုရန်။

  ဆူးချုံပင်တွေ ဒါမှမဟုတ် ‘ကုလားနက်သွေး’ လို့ခေါ်တဲ့ အပင်ငယ်တွေကနေ ရရှိတဲ့ သစ်စေးမွှေး။ သန့်ရှင်းတဲ့ဘိသိက်ဆီ ဖော်စပ်ရာမှာ မုရန်ပါတယ်။ အဝတ်အစား၊ အိပ်ရာမှာ ဆွတ်ကြတယ်။ နှိပ်နယ်ဖို့၊ ကိုယ်ခန္ဓာမှာ လိမ်းဖို့ ဆီနဲ့ရောစပ်ကြတယ်။ အလောင်းသင်္ဂြိုဟ်ဖို့ ပြင်ဆင်တဲ့အခါမှာလည်း အသုံးပြုတယ်။—ထွ ၃၀:၂၃။ ပ ၇:၁၇။ ယဟ ၁၉:၃၉။

• မေရောဒပ်။

  ဗာဗုလုန်မြို့ရဲ့ အဓိကနတ်ဘုရား။ ဥပဒေပြုရှင် ဘုရင်ဟမ္မူရာဘီက ဗာဗုလုန်ကို မြို့တော်အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီးတဲ့နောက် မေရောဒပ်(မာရဒု)ဟာ အရေးပါလာတယ်။ ဒီမတိုင်ခင် နတ်ဘုရားအတော်များများရဲ့ နေရာကိုယူပြီး အဓိကနတ်ဘုရား ဖြစ်လာတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ မေရောဒပ် (မာရဒု) ဆိုတဲ့ နာမည်ကို “ဗေလု” (“သခင်”) ဆိုတဲ့ ဘွဲ့အမည်နဲ့ အစားထိုးကြတယ်။ မေရောဒပ်ကို ဗေလလို့ ခေါ်လေ့ရှိတယ်။—ယေ ၅၀:၂။

•  မေရှိယ။

  “ဘိသိက်ခံ၊” “ဘိသိက်ခံရသူ” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ “ခရစ်တော်” ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးနဲ့ အဓိပ္ပာယ်တူတယ်။—ဒံ ၉:၂၅။ ယဟ ၁:၄၁။

• မောလုတ်။

  အမ္မုန်လူမျိုးရဲ့ နတ်ဘုရား။ မာလကုံ၊ မိလကုံ၊ မောလုပ်တို့နဲ့ အတူတူပဲ။ နတ်ဘုရားနာမည် မဟုတ်ဘဲ ဘွဲ့ဖြစ်နိုင်တယ်။ မောရှေပညတ်မှာ မောလုတ်ဆီ သားသမီးပူဇော်သူကို သေဒဏ်ချမှတ်ထားတယ်။—ဝ ၂၀:၂။ ယေ ၃၂:၃၅။ တ ၇:၄၃။

• မောလုပ်။—

  မောလုတ်ကိုကြည့်။

• မဲ။

  ဆုံးဖြတ်ချက်ချတဲ့အခါ အသုံးပြုတဲ့ ကျောက်စရစ်ခဲ ဒါမှမဟုတ် သစ်စ။ မဲတွေကို အဝတ်လိပ်ထဲမှာဖြစ်ဖြစ်၊ ဘူးထဲမှာဖြစ်ဖြစ် ထည့်ပြီး လှုပ်ခါရတယ်။ ထွက်ကျလာတဲ့ မဲ ဒါမှမဟုတ် နှိုက်ယူလိုက်တဲ့ မဲဟာ အဆုံးအဖြတ်ပေးတဲ့အရာပဲ။ ဆုတောင်းပြီးမှ မဲချလေ့ရှိတယ်။ “မဲ” ဆိုတဲ့ စကားလုံးကို “ဝေစု၊” “ခွဲတမ်း” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်တွေနဲ့ တိုက်ရိုက်ရော တင်စားပြီးတော့ပါ သုံးနှုန်းထားတယ်။—ယရ ၁၄:၂။ ဆ ၁၆:၅။ ပ ၁၆:၃၃။ မ ၂၇:၃၅။

• မိုးသောက်ကြယ်။

  နေမထွက်ခင် အရှေ့ဘက် မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းမှာ နောက်ဆုံးကျန်နေတဲ့ ကြယ်တစ်လုံး။ နေ့သစ်အရုဏ်ဦးရဲ့ ရှေ့ပြေးလည်း ဖြစ်တယ်။—ဗ ၂၂:၁၆။ ၂ပ ၁:၁၉။

• မက်စကီး။

  ဆာလံ ၁၃ ထိပ်စီးမှာပါတဲ့ အဓိပ္ပာယ်မသေချာတဲ့ ဟီဘရူးဝေါဟာရ။ “အတွေးကဗျာ” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ရှိနိုင်။ “မြော်မြင်ချင့်ချိန်မှုရှိရှိ အမှုဆောင်” လို့ ပြန်ဆိုထားတဲ့ စကားလုံးနဲ့ ပုံစံတူတဲ့အတွက် အဲဒီအဓိပ္ပာယ်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ တချို့ယူဆတယ်။—၂ရ ၃၀:၂၂။ ဆ ၃၂ ထိပ်စီး။

• မက်ဆီဒိုးနီးယား။

  ဂရိပြည် မြောက်ပိုင်းဒေသ။ မဟာအလက်ဇန္ဒြားလက်ထက်မှာ ထင်ရှားပြီး ရောမတို့ သိမ်းပိုက်ချိန်အထိ လွတ်လပ်တဲ့ဒေသ ဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဥရောပကို ပေါလု ဦးဆုံးလည်ပတ်ချိန်မှာ မက်ဆီဒိုးနီးယားပြည်ဟာ ရောမစီရင်စုနယ်တစ်ခု ဖြစ်တယ်။ အဲဒီဒေသကို ပေါလု သုံးကြိမ် လည်ပတ်ခဲ့တယ်။ (တ ၁၆:၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၃ ကိုကြည့်။

• မောင်းမ၊ မယားငယ်။

  ဒုတိယဇနီး၊ ကျွန်မိန်းမ ဖြစ်လေ့ရှိတယ်။—ထွ ၂၁:၈။ ၂ရှ ၅:၁၃။ ၁ဘု ၁၁:၃။

• မိုင်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်ထဲက မဿဲ ၅:၄၁ မူရင်းစာသားမှာ တစ်ကြိမ်ပဲ တွေ့ရတဲ့ အကွာအဝေး အတိုင်းအတာ။ ၁,၄၇၉.၅ မီတာ (၄,၈၅၄ ပေ) နဲ့ညီတဲ့ ရောမအတိုင်းအတာကို ဆိုလိုတယ်။ လုကာ ၂၄:၁၃၊ ယောဟန် ၆:၁၉၊ ၁၁:၁၈ မှာပါတဲ့ “မိုင်” ကတော့ မူရင်းစာသားမှာပါတဲ့ ရှေးစတာဒီယမ်ကို မိုင်အဖြစ် ပြောင်းလဲထားတာ ဖြစ်တယ်။—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• မိုင်နာ။

  အလေးချိန်ယူနစ်နဲ့ ငွေကြေးယူနစ်။ ယေဇကျေလကျမ်းမှာ မာနေလို့ ဖော်ပြထားတယ်။ ရှေးဟောင်း သုတေသနတွေ့ရှိချက်အရ ၁ မိုင်နာဟာ ၅၀ ရှယ်ကယ်နဲ့ညီတယ်။ ၁ ရှယ်ကယ်က ၁၁.၄ ဂရမ်ရှိတယ်။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာပါတဲ့ ၁ မိုင်နာက ၅၇၀ ဂရမ် ရှိတယ်။ တောင်အတိုင်းအတာမှာလိုပဲ နန်းတွင်းသုံးမိုင်နာလည်း ရှိနိုင်တယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာတော့ ၁ မိုင်နာက ဒရက်မာ ၁၀၀ နဲ့ညီတယ်၊ ၃၄၀ ဂရမ်ရှိတယ်။ ၆၀ မိုင်နာက ၁ တဲလင့်နဲ့ညီတယ်။ (ဧဇ ၂:၆၉။ လု ၁၉:၁၃)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• မစ်တမ်။

  ဆာလံအခန်းကြီး ၆ ခု (၁၆၊ ၅၆-၆၀) ထိပ်စီးမှာပါတဲ့ ဟီဘရူးဝေါဟာရ။ “ကမ္ပည်း” ဆိုတဲ့ စကားလုံးနဲ့ ဆက်စပ်နိုင်ပေမဲ့ အဓိပ္ပာယ်မသေချာတဲ့ ပညာရပ်ဝေါဟာရ။

• မတ်လာဘန်။

  ဆာလံ ၉ ထိပ်စီးမှာပါတဲ့ ဝေါဟာရ။ “သေဆုံးသွားတဲ့ သားအတွက်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ ဒီဆာလံသီချင်းကို သီဆိုရာမှာသုံးတဲ့ လူသိများတဲ့ တေးသွားတစ်ခုရဲ့ နာမည် ဒါမှမဟုတ် နိဒါန်း ဖြစ်နိုင်တယ်လို့ တချို့ယူဆကြတယ်။

• မိတ်သဟာယအလှူ။

  ယေဟောဝါနဲ့ ဆက်ဆံရေးကောင်းရှိဖို့ အသနားခံတဲ့အနေနဲ့ ဆက်သတဲ့ ပူဇော်သက္ကာ။ ဆက်သသူနဲ့ သူ့မိသားစု၊ ဆက်သပေးတဲ့ ပုရောဟိတ်၊ တာဝန်ကျပုရောဟိတ်တွေ အားလုံး စားသုံးရတယ်။ မီးရှို့ပူဇော်တဲ့ အဆီရနံ့ကိုတော့ ယေဟောဝါခံယူတဲ့သဘော ဖြစ်တယ်။ အသက်ကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ သွေးကိုလည်း ဘုရားဆီ ဆက်သရတယ်။ ပုရောဟိတ်တွေ၊ ဆက်သသူတွေ ယေဟောဝါနဲ့အတူထိုင်ပြီး စားသုံးတာ၊ ဘုရားနဲ့ ဆက်ဆံရေးကောင်းရှိတာကို ဖော်ပြတယ်။—ဝ ၇:၂၉၊ ၃၂။ တရ ၂၇:၇။

• မန္နမုန့်။

  တောကန္တာရမှာ နှစ်ပေါင်း ၄၀ လှည့်လည်ချိန်အတွင်း အစ္စရေးတွေအတွက် ယေဟောဝါချပေးခဲ့တဲ့ အဓိကအစာ။ ဥပုသ်နေ့ကလွဲပြီး နံနက်တိုင်း မြေပေါ်ကျနေတဲ့ နှင်းလွှာအောက်မှာ တွေ့ရတတ်တဲ့ အံ့ဖွယ်စားစရာ။ ဒါကို အစ္စရေးတွေ တွေ့တွေ့ချင်း “ဘာတွေလဲ၊” ဟီဘရူးလို ‘မန်ဟူး’ လို့မေးကြတယ်။ (ထွ ၁၆:၁၃-၁၅၊ ၃၅) ‘ကောင်းကင်ရဲ့ ကောက်နှံ’ (ဆ ၇၈:၂၄)၊ “ကောင်းကင် ကမုန့်” (ဆ ၁၀၅:၄၀)၊ “ခွန်အားကြီးသူတွေရဲ့ အစာ” (ဆ ၇၈:၂၅) လို့လည်း ဖော်ပြထားတယ်။ မန္နမုန့်ကို ဥပစာသဘောနဲ့ ယေရှု ဖော်ပြခဲ့တယ်။—ယဟ ၆:၄၉၊ ၅၀။

• မိန်းမစိုး။

  သင်းကွပ်ထားတဲ့ အမျိုးသား။ နန်းတွင်းမှာ မိဖုရားနဲ့ မောင်းမတွေရဲ့ အခြွေအရံ၊ အထိန်းတော်အဖြစ် ခန့်အပ်တယ်။ ပကတိသင်းကွပ်ထားသူကို မဟုတ်ဘဲ နန်းတွင်းမှာ ရာထူးရာခံရှိသူကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ ဘုရားသခင့် အမှုတော်မှာ ပိုပြီးပါဝင်နိုင်ဖို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ချုပ်တည်းတဲ့သူကို ‘ကောင်းကင်နိုင်ငံအတွက် မိန်းမစိုးအဖြစ် ခံယူတဲ့သူ’ ဆိုပြီး တင်စားထားတယ်။—မ ၁၉:၁၂၊ အောက်ခြေမှတ်ချက်။ ဧသ ၂:၁၅။ တ ၈:၂၇။

• မာရ်နတ်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ စာတန်ကို ရုပ်လုံးဖော်ထားတဲ့ နာမည်။ “အသရေဖျက်သူ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ ယေဟောဝါနဲ့ ကိုယ်တော့်ရဲ့ ကောင်းမြတ်တဲ့စကား၊ သန့်ရှင်းတဲ့နာမတော်ကို အသရေဖျက်ပြီး မဟုတ်မမှန် စွပ်စွဲပြောဆိုရာမှာ ဦးဆောင်ခဲ့တဲ့အတွက် မာရ်နတ်ဆိုတဲ့နာမည် ရခဲ့တယ်။—မ ၄:၁။ ယဟ ၈:၄၄။ ဗ ၁၂:၉။

• မျက်နှာပြောင်တိုက်ခြင်း။

  ဂရိစကားလုံး ‘အစဲဂီယာ’ ကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ဘုရားပညတ်တွေကို ဆိုးရွားစွာ ချိုးဖောက်တဲ့အပြင် မျက်နှာပြောင်တိုက်ပြီး ရဲတင်းတဲ့သဘောထားကို ဖော်ပြတဲ့ လုပ်ရပ်ကို ဆိုလိုတယ်။ အခွင့်အာဏာ၊ ပညတ်တွေ၊ စံနှုန်းတွေကို မခန့်လေးစား၊ မထီမဲ့မြင်ပြုတဲ့ စိတ်ဓာတ်ကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ အသေးအဖွဲအမှားတွေကို မဆိုလိုပါ။—ဂ ၅:၁၉။ ၂ပ ၂:၇။

• မြင့်မြတ်တဲ့လျှို့ဝှက်ချက်။

  ဘုရားသခင့် ရည်ရွယ်ချက်ရဲ့ ကဏ္ဍတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဘုရားသတ်မှတ်ချိန် မရောက်မချင်း မသိရဘူး။ ဘုရားအသိပေးဖို့ ရွေးချယ်ထားသူတွေကိုသာ ဖွင့်ပြတယ်။—မာ ၄:၁၁။ ကော ၁:၂၆။

• မြင်းရထား။

  စစ်ပွဲမှာ အဓိကသုံးတဲ့ နှစ်ဘီးတပ် မြင်းဆွဲယာဉ်။—ထွ ၁၄:၂၃။ သူ ၄:၁၃။ တ ၈:၂၈။

• မှိုရောဂါ။

  မှိုကြောင့်ဖြစ်တဲ့ ကပ်ပါးရောဂါတစ်မျိုး။ ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ မှိုရောဂါဟာ အပင်မှာစွဲတဲ့မှို ဖြစ်နိုင်တယ်။—၁ဘု ၈:၃၇။

ယ

• ယာကုပ်။

  အိဇက်နဲ့ ရေဗက္ကာရဲ့ သား။ ဘုရားသခင်က သူ့ကို နောက်ပိုင်းမှာ အစ္စရေးလို့ နာမည်ပေးခဲ့တယ်။ အစ္စရေးလူမျိုး (နောက်ပိုင်းမှာ ဂျူးလူမျိုး) ရဲ့ဘိုးဘေး ဖြစ်လာတယ်။ သား ၁၂ ယောက်ရှိပြီး သူတို့ရဲ့သားမြေးကနေ အစ္စရေးလူမျိုး ၁၂ နွယ် ဆင်းသက်လာတယ်။ ယာကုပ်ဆိုတဲ့နာမည်ကို အစ္စရေးလူမျိုး၊ အစ္စရေးနိုင်ငံအတွက် ဆက်အသုံးပြုတယ်။—က ၃၂:၂၈။ မ ၂၂:၃၂။

• ယေဟောဝါ။

  တက်တြာဂရာမီတန် (ဘုရားသခင့်နာမည်အတွက် ဟီဘရူးအက္ခရာ ၄ လုံး) ကို မြန်မာလို အသံလှယ်ထားတဲ့ နာမည်။ ဒီဘာသာပြန်ကျမ်းမှာ အကြိမ် ၇,၀၀၀ ကျော် ပါရှိတယ်။—နောက်ဆက်တွဲ က၄ နဲ့ က၅ ကိုကြည့်။

• ယေဒုသုန်။

  ဆာလံ ၃၉၊ ၆၂၊ ၇၇ ထိပ်စီးမှာပါတဲ့အဓိပ္ပာယ်မသေချာတဲ့ ဝေါဟာရ။ ဒီထိပ်စီးတွေဟာ ဆာလံသီချင်း သီဆိုတီးမှုတ်သူတွေအတွက် အသုံးပြုရမယ့် သီဆိုဟန်၊ တူရိယာကို ညွှန်ကြားတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ယေဒုသုန်လို့ခေါ်တဲ့ လေဝိသီချင်းသည်တစ်ယောက် ရှိခဲ့တဲ့အတွက် ဒီသီဆိုဟန်၊ တူရိယာဟာ သူနဲ့ဖြစ်ဖြစ်၊ သူ့သားတွေနဲ့ဖြစ်ဖြစ် ဆက်စပ်နိုင်တယ်။

• ယုဒ။

  ယာကုပ်နဲ့ လေအာရဲ့ စတုတ္ထသား။ ယာကုပ်က သေဆုံးခါနီးမှာ ယုဒအနွယ်ကနေ ကြီးမြတ်တဲ့ ထာဝရအုပ်စိုးရှင်တစ်ပါး ပေါ်ထွန်းမယ်လို့ ကြိုဟောခဲ့တယ်။ ယေရှုဟာ လူသားအဖြစ် ယုဒအနွယ်ကနေ မွေးဖွားလာတယ်။ ဒီစကားလုံးဟာ ယုဒအနွယ်နဲ့ ယုဒပြည်ကိုလည်း ရည်ညွှန်းတယ်။ တောင်ပိုင်းနိုင်ငံအဖြစ် ဖော်ပြတဲ့အခါ ယုဒပြည်ဟာ အစ္စရေးလူမျိုးထဲက ယုဒအနွယ်၊ ဗင်ယာမိန်အနွယ်တို့နဲ့ ဖွဲ့စည်းထားပြီး ပုရောဟိတ်တွေ၊ လေဝိသားတွေလည်း ပါဝင်တယ်။ ယုဒပြည်ဟာ အစ္စရေးပြည်ရဲ့ တောင်ဘက်ဒေသဖြစ်ပြီး ဂျေရုဆလင်နဲ့ ဗိမာန်တော် ပါဝင်တယ်။—က ၂၉:၃၅။ ၄၉:၁၀။ ၁ဘု ၄:၂၀။ ဟီ ၇:၁၄

• ယုဘိလနှစ်။

  ကတိထားရာပြည်ထဲ အစ္စရေးတွေ ဝင်ရောက်တဲ့နှစ်ကစပြီး နှစ် ၅၀ ပြည့်တဲ့နှစ်တိုင်း။ လွတ်လပ်ခွင့်ရတဲ့နှစ်အတွင်း မြေကို အလွတ်ထားရတယ်။ ဟီဘရူးကျွန်တွေကို လွှတ်ပေးရတယ်။ ကိုယ့်ဆီရောင်းထားတဲ့ အမွေမြေတွေကို ပြန်အပ်ရတယ်။ လွတ်လပ်ခွင့်ရတဲ့နှစ် တစ်နှစ်ပတ်လုံးဟာ ပွဲတော်ကာလဖြစ်ပြီး ဘုရားပေးခဲ့တဲ့ နဂိုအခြေအနေကို အစ္စရေးတစ်မျိုးလုံး ပြန်လည်ရရှိတဲ့ လွတ်လပ်ခွင့်ရတဲ့နှစ် ဖြစ်တယ်။—ဝ ၂၅:၁၀။

• ယူဖရေးတီး။

  အာရှအနောက်တောင်ပိုင်းရဲ့ အရှည်ဆုံး၊ အရေးပါဆုံးမြစ်။ မက်ဆိုပိုတေးမီးယားမှာရှိတဲ့ အဓိကမြစ်နှစ်စင်းထဲက တစ်စင်း။ ကမ္ဘာဦး ၂:၁၄ မှာ ဦးဆုံးဖော်ပြထားပြီး ဧဒင်ကဖြာထွက်တဲ့ မြစ်လေးသွယ်ထဲမှာ ပါတယ်။ “မြစ်ကြီး” လို့လည်း ခေါ်လေ့ရှိတယ်။ (က ၃၁:၂၁) အစ္စရေးရဲ့ မြောက်ပိုင်းနယ်နိမိတ် ဖြစ်တယ်။ (က ၁၅:၁၈။ ဗ ၁၆:၁၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၂ ကိုကြည့်။

 ရ

• ရာခပ်။

  ယောဘ၊ ဆာလံနဲ့ ဟေရှာယကျမ်းမှာပါတဲ့ တင်စားချက်။ (ယောရှုကျမ်းက ရာခပ် မဟုတ်ပါ။) ယောဘကျမ်းမှာတော့ ပင်လယ်သတ္တဝါကြီးကို ရည်ညွှန်းမှန်း စကားစပ်အရ သိရတယ်။ တခြားစကားစပ်တွေမှာ အီဂျစ်ကို တင်စားတယ်။—ယဘ ၉:၁၃။ ဆ ၈၇:၄။ ရှာ ၃၀:၇။ ၅၁:၉၊ ၁၀။

• ရောက်ရှိနေခြင်း။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာပါတဲ့ စကားစပ်တချို့အရ ဒီစကားလုံးဟာ မေရှိယဘုရင်အဖြစ် မျက်မြင်မရနည်းနဲ့ နန်းထိုင်ချိန်ကစပြီး ဒီလောကစနစ်ရဲ့ အဆုံးပိုင်းကာလတစ်လျှောက် ဘုရင်အဖြစ် ယေရှုခရစ် ရောက်ရှိနေခြင်းကို ဆိုလိုတယ်။ ခရစ်တော်ရောက်ရှိနေခြင်းဟာ ကြွလာပြီး ချက်ချင်း ပြန်ထွက်ခွာတာမျိုး မဟုတ်ဘဲ အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ ကြာရှည်တယ်။—မ ၂၄:၃။

• ရဲရဲဝံ့ဝံ့ပြောဆိုခွင့်။

  ဂရိလို “ပါရဲစီးယာ” လို့ခေါ်ပြီး ခရစ်ယာန်ယုံကြည်ချက်အကြောင်း ပွင့်လင်းလွတ်လပ်စွာ ပြောဆိုခြင်းကို ဆိုလိုတယ်။ ယုံကြည်စိတ်ချမှုရှိခြင်း၊ ရဲရင့်ခြင်း၊ သတ္တိရှိခြင်း၊ ဘုရားသခင်ဆီ ဆုတောင်းတဲ့အခါ အမျက်တော်ခံရမှာ စိုးရိမ်ကြောက်ရွံ့စိတ် မရှိခြင်းကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ ဘုရားသခင်နဲ့ ကိုယ့်ဆက်ဆံရေးအပေါ် လူတစ်ဦးရဲ့ သဘောထားလည်း ပါဝင်တဲ့အတွက် အဓိပ္ပာယ်ကျယ်ပြန့်တယ်။—တ ၂၈:၃၁။ ဧ ၃:၁၂။ ၁တိ ၃:၁၃။

• ရင်ဖုံး။

  သန့်ရှင်းရာဌာနထဲ အစ္စရေးပုရောဟိတ်မင်း ဝင်တဲ့အခါ ဝတ်ဆင်ရတဲ့ ကျောက်မျက်စီခြယ်ထားတဲ့ ရင်ဖုံးတစ်မျိုး။ ယေဟောဝါရဲ့ စီရင်ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဖော်ပြဖို့ အသုံးပြုလေ့ရှိတဲ့ ဥရိမ်နဲ့သုမိမ်ကို အဲဒီရင်ဖုံးထဲမှာ ထည့်ထားတဲ့အတွက် “တရားစီရင်ချက် ရင်ဖုံး” လို့ခေါ်တယ်။ (ထွ ၂၈:၁၅-၃၀)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• ရိတ်သိမ်းပွဲ၊ ခုနစ်သီတင်းပွဲ။

  —ပင်တေကုတ္တေပွဲကိုကြည့်။

• ရုပ်တု၊ ရုပ်တုကိုးကွယ်ခြင်း။

  ဝတ်ပြုရေးမှာ လူတွေသုံးတဲ့ ဆင်းတု၊ ရုပ်ပွား။ ပကတိရုပ်တု ဖြစ်နိုင်သလို စိတ်ကူးထဲကလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ရုပ်တုကိုးကွယ်ခြင်းဆိုတာ ရုပ်တုတွေကို ကြည်ညိုမြတ်နိုးကိုးကွယ်ခြင်းဖြစ်တယ်။—ဆ ၁၁၅:၄။ တ ၁၇:၁၆။ ၁က ၁၀:၁၄။

• ရွေးဖိုး။

  သုံ့ပန်းဘဝ၊ ပြစ်ဒဏ်၊ ဆင်းရဲဒုက္ခ၊ အပြစ်တရား၊ တာဝန်တစ်ခုခုကနေ လွတ်မြောက်ဖို့ ပေးရတဲ့ အဖိုးအခ။ ရွေးဖိုးဆိုတာ ငွေကြေးကိုပဲ မဆိုလိုပါ။ (ရှာ ၄၃:၃) ရွေးဖိုးပေးဖို့ လိုအပ်တဲ့ အခြေအနေ အမျိုးမျိုးရှိနိုင်တယ်။ ဥပမာ၊ အစ္စရေးပြည်မှာ လူနဲ့တိရစ္ဆာန် သားဦးမှန်သမျှကို ယေဟောဝါပိုင်တယ်။ ဒါကြောင့် ယေဟောဝါအတွက် အမှုဆောင်ရတဲ့ တာဝန်ကနေ သူတို့ကင်းလွတ်နိုင်ဖို့ ရွေးဖိုးပေးဆောင်ရတယ်။ (တလ ၃:၄၅၊ ၄၆။ ၁၈:၁၅၊ ၁၆) နွားကို မချည်ထားလို့ လူကိုခွေ့သတ်မိရင် ပိုင်ရှင်က သေဒဏ်ကနေ လွတ်မြောက်ဖို့ ရွေးဖိုးပေးရတယ်။ (ထွ ၂၁:၂၉၊ ၃၀) တမင်တကာ လူသတ်တဲ့သူအတွက်တော့ ရွေးဖိုးပေးလို့ မရဘူး။ (တလ ၃၅:၃၁) ယေရှုက နာခံမှုရှိတဲ့ လူသားတွေကို အပြစ်နဲ့ သေခြင်းကနေ လွတ်မြောက်စေဖို့ ပူဇော်သက္ကာအဖြစ် အသေခံပြီး ရွေးဖိုးပေးခဲ့တဲ့အကြောင်းကို ကျမ်းစာမှာ အဓိက အလေးပေးဖော်ပြတယ်။—ဆ ၄၉:၇၊ ၈။ မ ၂၀:၂၈။ ဧ ၁:၇။

• ရှမာရိ။

  နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ နီးပါး တည်ရှိခဲ့တဲ့ မြောက်ပိုင်း အစ္စရေးဆယ်နွယ်နိုင်ငံရဲ့ မြို့တော် ဒါမှမဟုတ် ရှမာရိပြည်တစ်ခုလုံး။ ရှမာရိတောင်ပေါ်မှာ မြို့တော် တည်ထားတယ်။ ယေရှုခေတ်မှာတော့ မြောက်ဘက်ဂါလိလဲနယ်နဲ့ တောင်ဘက်ယုဒနယ်ကြားမှာ တည်ရှိတဲ့ ရောမခရိုင်တစ်ခုရဲ့ နာမည်ဖြစ်တယ်။ ယေရှုက ရှမာရိပြည်ကို သွားဟောပြောလေ့မရှိပေမဲ့ တစ်ခါတစ်ရံမှာတော့ ဖြတ်သန်းသွားရင်းနဲ့ အဲဒီနယ်သားတွေကို ဟောပြောခဲ့တယ်။ ပေတရုက ကောင်းကင်နိုင်ငံရဲ့ ဒုတိယသော့ကို အသုံးပြုတဲ့အခါ ရှမာရိလူတွေ သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော် ရရှိခဲ့တယ်။ (၁ဘု ၁၆:၂၄။ ယဟ ၄:၇။ တ ၈:၁၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၀ ကိုကြည့်။

• ရှမာရိလူမျိုး။

  အစပိုင်းမှာ မြောက်ပိုင်းဆယ်နွယ်နိုင်ငံမှာနေတဲ့ အစ္စရေးတွေကို ရှမာရိလူမျိုးလို့ ခေါ်တယ်။ ဘီစီ ၇၄၀ မှာ ရှမာရိပြည်ကို အဆီးရီးယားတွေ သိမ်းပိုက်ပြီးနောက်မှာတော့ ခေါ်လာတဲ့ တိုင်းတစ်ပါးသားတွေကိုပါ ဆိုလိုတယ်။ ယေရှုခေတ်ရောက်တော့ လူမျိုး၊ နိုင်ငံကို အစွဲပြုတဲ့နာမည် မဟုတ်တော့ဘဲ ရှေးခေတ် ရှေခင်မြို့နဲ့ ရှမာရိမြို့ဝန်းကျင်က ဘာသာရေးဂိုဏ်းဝင်တွေကို ဆိုလိုတယ်။ သူတို့ရဲ့ ယုံကြည်ချက်တချို့က ဂျူးဘာသာနဲ့ လုံးဝကွဲပြားတယ်။—ယဟ ၈:၄၈။

• ရှေဗတ်။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၁၁ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၅ လမြောက်။ ဇန်နဝါရီလလယ်ကနေ ဖေဖော်ဝါရီလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (ဇာ ၁:၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

•  ရှေမိနိတ်သံ။

  “ရှစ်ခုမြောက်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဂီတဝေါဟာရဖြစ်ပြီး အနိမ့်သံကို ဆိုလိုတယ်။ တူရိယာအတွက်ဆိုရင် ဘေ့စ်သံ(ဘယ်သံ)ထွက်တဲ့ တူရိယာကို၊ သီချင်းအတွက်ဆိုရင်တော့ အနိမ့်သံနဲ့ သီဆိုရတဲ့အဖွဲ့ကို ရည်ညွှန်းတယ်။—၁ရ ၁၅:၂၁။ ဆ ၆ ထိပ်စီး။ ၁၂ ထိပ်စီး။

• ရှေ့တော်မုန့်။

  တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ သန့်ရှင်းရာအခန်းမှာ ခြောက်ခုစီ ဆင့်ထားတဲ့ မုန့်နှစ်ပုံ။ “အဆင့်ဆင့်တင်ထားတဲ့မုန့်” လို့လည်းခေါ်တယ်။ ဥပုသ်နေ့ရောက်တိုင်း မုန့်အသစ် လဲပေးရတယ်။ မုန့်အဟောင်းကို ပုရောဟိတ်တွေပဲ စားရတယ်။ (၂ရ ၂:၄။ မ ၁၂:၄။ ထွ ၂၅: ၃၀။ ဝ ၂၄:၅-၉။ ဟီ ၉:၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• ရှောလမုန်စင်္ကြံ။

  ယေရှုခေတ်မှာ ဗိမာန်တော်အရှေ့ဘက် အပြင်ရင်ပြင်က အမိုးပါတဲ့ လူသွားလမ်း။ ရှောလမုန်ဆောက်ခဲ့တဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ ကျန်တဲ့အပိုင်းလို့ လူအများ ယုံကြတယ်။ ယေရှုက ‘ဆောင်းတွင်းမှာ’ အဲဒီစင်္ကြံပေါ် လမ်းလျှောက်ခဲ့တယ်။ အစောပိုင်းခရစ်ယာန်တွေလည်း အဲဒီမှာ အတူစုဝေးပြီး ဝတ်ပြုခဲ့ကြတယ်။ (ယဟ ၁၀:၂၂၊ ၂၃။ တ ၅:၁၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၁ ကိုကြည့်။

• ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်း။

  သေရာကနေ အသက်ပြန်ရှင်လာခြင်း။ ဂရိလို ‘အနာစတာစစ်’ လို့ခေါ်ပြီး စာသားအရ “ထလာခြင်း၊ မတ်တတ်ရပ်ခြင်း” ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ ကျမ်းစာထဲမှာ ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းမှတ်တမ်း ၉ ခု ပါတယ်။ တစ်ခုက ယေရှုကို ယေဟောဝါဘုရား ရှင်ပြန်ထမြောက်ပေးတာ၊ ကျန်တာတွေကတော့ ဧလိယ၊ ဧလိရှဲ၊ ယေရှု၊ ပေတရုနဲ့ ပေါလုတို့ ထမြောက်ပေးခဲ့တာ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီအံ့ဖွယ်အမှုအားလုံးဟာ ဘုရားသခင်ရဲ့တန်ခိုးကို ထင်ရှားစေခဲ့တယ်။ “ဖြောင့်မတ်သူရော မဖြောင့်မတ်သူတွေပါ” ကမ္ဘာမြေပေါ် ရှင်ပြန်ထမြောက်လာမယ်ဆိုတဲ့ အချက်ဟာ ဘုရားသခင်ရဲ့ ရည်ရွယ်ချက်ထဲမှာ အရေးပါတယ်။ (တ ၂၄:၁၅) ကျမ်းစာထဲမှာ ကောင်းကင်ကို ရှင်ပြန်ထမြောက်မယ့်သူတွေအကြောင်း ဖော်ပြထားပြီး “အစောပိုင်း” ဒါမှမဟုတ် “ပထမ” ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းလို့ သုံးနှုန်းထားတယ်။ စွမ်းအားတော်နဲ့ ဘိသိက်ပေးခံရပြီး ယေရှုရဲ့တပည့်ဖြစ်လာသူတွေ ပါဝင်တယ်။—ဖိ ၃:၁၁။ ဗ ၂၀:၅၊ ၆။ ယဟ ၅:၂၈၊ ၂၉။ ၁၁:၂၅။

• ရှယ်ကယ်။

  ဟီဘရူးတွေရဲ့ အလေးချိန်ယူနစ်နဲ့ ငွေကြေးယူနစ်။ တစ်ရှယ်ကယ်က ၁၁.၄ ဂရမ် ရှိတယ်။ “သန့်ရှင်းရာဌာနတော်ရဲ့ စံအလေးချိန်” ဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းက အလေးချိန် တိကျရမယ်၊ တဲတော်မှာရှိတဲ့ စံအလေးချိန်နဲ့ ကိုက်ညီရမယ်ဆိုတာကို အလေးပေးဖော်ပြတယ်။ အများသုံးရှယ်ကယ်နဲ့ မတူတဲ့ နန်းတွင်းသုံး ရှယ်ကယ်၊ စံအလေးချိန်လည်း ရှိနိုင်တယ်။—ထွ ၃၀:၁၃။

လ

• လဆန်း။

  ဂျူးပြက္ခဒိန်မှာ လတိုင်းရဲ့ ပထမနေ့။ စုဝေးစားသောက်ပြီး အထူးပူဇော်သက္ကာတွေ ဆက်သတဲ့နေ့ဖြစ်တယ်။ နောက်ပိုင်းမှာ အစ္စရေးတစ်မျိုးလုံးအတွက် အရေးပါတဲ့ပွဲနေ့ ဖြစ်လာပြီး အလုပ်နားကြတယ်။—တလ ၁၀:၁၀။ ၂ရ ၈:၁၃။ ကော ၂:၁၆။

• လဝိသန်။

  ရေမှာ အနေများတဲ့ တိရစ္ဆာန်၊ ရေသတ္တဝါတစ်မျိုးမျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။ ယောဘ ၃:၈ နဲ့ ၄၁:၁ မှာပါတဲ့ လဝိသန်ဟာ မိကျောင်း ဒါမှမဟုတ် ကြီးမားသန်စွမ်းတဲ့ ရေသတ္တဝါတစ်မျိုးကို ဆိုလိုတယ်။ ဆာလံ ၁၀၄:၂၆ မှာတော့ ဝေလငါးတစ်မျိုး ဖြစ်နိုင်တယ်။ ကျန်တဲ့နေရာမှာတော့ တင်စားသုံးနှုန်းတာဖြစ်ပြီး ဘာတိရစ္ဆာန်ဖြစ်မှန်း တိတိကျကျ မပြောနိုင်ဘူး။—ဆ ၇၄:၁၄။ ရှာ ၂၇:၁။

• လူစုကြီး၊ အသင်းတော်။

  ရည်ရွယ်ချက်၊ လုပ်ဆောင်မှုအတွက် စုဝေးတဲ့လူစု။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာ အစ္စရေးလူမျိုးကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာတော့ အသင်းတော်တစ်ခုကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်၊ အများအားဖြင့် အသင်းတော်အားလုံးကို ရည်ညွှန်းလေ့ရှိတယ်။—၁ဘု ၈:၂၂။ တ ၉:၃၁။ ရ ၁၆:၅။

• လူမျိုးဆက်။

  အချိန်ကာလတစ်ခုအတွင်း အသက်ရှင်ချိန် တစ်ထပ်တည်းကျခဲ့သူ အသက်အရွယ် အသီးသီးရှိတဲ့ လူတွေကို ရည်ညွှန်းတယ်။ (ထွ ၁:၆) အတိတ် ဒါမှမဟုတ် အနာဂတ်ကို ရည်ညွှန်းတဲ့ အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအနေနဲ့လည်း အသုံးပြုတယ်။ (ဧ ၃:၂၁) အကျင့်စရိုက်၊ အခြေအနေ တစ်ခုခုကြောင့် သိသာထင်ရှားနေတဲ့ လူတစ်စုကိုလည်း ဆိုလိုနိုင်တယ်။—မ ၁၂:၃၉။ မာ ၈:၃၈။ ဖိ ၂:၁၅။

• လူသား။

  ခရစ်ဝင်ကျမ်းတွေမှာ အကြိမ် ၈၀ နီးပါးတွေ့ရတဲ့ ဒီစကားလုံးဟာ ယေရှုခရစ်ကို ရည်ညွှန်းတယ်။ သွေးသားခန္ဓာနဲ့ မွေးဖွားလာတဲ့ ယေရှုဟာ လူသားတစ်ယောက်ဖြစ်မှန်း၊ ရုပ်ခန္ဓာယူထားတဲ့ ဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ်မဟုတ်မှန်း ဒီစကားလုံးက ဖော်ပြတယ်။ ဒံယေလ ၇:၁၃၊ ၁၄ မှာပါတဲ့ ပရောဖက်ပြုချက်ကို ယေရှုပြည့်စုံစေမယ်ဆိုတာကိုလည်း ဒီစကားလုံးက ဖော်ပြတယ်။ ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာတော့ ယေဇကျေလနဲ့ ဒံယေလကို လူသားလို့ ခေါ်ဆိုထားတယ်။ အဲဒီပြောရေးဆိုခွင့်ရှိသူတွေဟာ သေမျိုးတွေဖြစ် ပြီး သတင်းစကား ပြောခိုင်းတဲ့အရှင်နဲ့ ကွာခြားတာကို ပေါ်လွင်စေတယ်။—ယဇ ၃:၁၇။ ဒံ ၈:၁၇။ မ ၁၉:၂၈။ ၂၀:၂၈။

• လေဝိ၊ လေဝိအနွယ်။

  ယာကုပ်နဲ့ လေအာရဲ့ တတိယသား။ သူ့နာမည်ကိုအစွဲပြုပြီး လေဝိအနွယ် ဖြစ်လာတယ်။ သူ့သားသုံးယောက်ဟာ လေဝိအမျိုးသားတွေရဲ့ ပုရောဟိတ်တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်မယ့် အဓိကအုပ်စု သုံးစုရဲ့ဖခင်တွေ ဖြစ်လာတယ်။ တစ်ခါတလေ “လေဝိ” ဆိုတဲ့ စကားလုံးဟာ တစ်နွယ်လုံးကို ဆိုလိုတာဖြစ်ပေမဲ့ အများအားဖြင့် အာရုန်ရဲ့ ပုရောဟိတ်မိသားစုတွေ မပါဘူး။ လေဝိအနွယ်ဟာ ကတိထားရာပြည်မှာ ကိုယ်ပိုင်အမွေမြေ မရပေမဲ့ တခြားမျိုးနွယ်တွေရဲ့ အမွေမြေထဲမှာ ၄၈ မြို့ကို ရရှိတယ်။—တရ ၁၀:၈။ ၁ရ ၆:၁။ ဟီ ၇:၁၁။

• လောကစနစ်။

  ဂရိစကားလုံး ‘အေယွန်’ ကို ပြန်ဆိုထားတာဖြစ်ပြီး တခြားအချိန်ကာလ၊ တခြားခေတ်ကာလနဲ့ မတူတဲ့ လက်ရှိခေတ်ရဲ့ အခြေအနေနဲ့ ကြန်အင်လက္ခဏာတွေကို ရည်ညွှန်းတယ်။ ကျမ်းစာမှာ “လက်ရှိလောကစနစ်” လို့ပြောတဲ့အခါ လောကမှာ လွှမ်းမိုးပျံ့နှံ့နေတဲ့ အခြေအနေနဲ့ လောကဘဝပုံစံကို ရည်ညွှန်းတယ်။ (၂တိ ၄:၁၀) ဘုရားသခင်က ပညတ်ပဋိညာဉ်အားဖြင့် လောကစနစ်တစ်ခုကို အစပြုခဲ့တယ်။ အဲဒီစနစ်ကို အစ္စရေးခေတ် ဒါမှမဟုတ် ဂျူးခေတ်လို့ တချို့ခေါ်ကြတယ်။ ဘုရားသခင်က ယေရှုခရစ်ကို အသုံးပြုပြီး ရွေးဖိုးပူဇော်သက္ကာအားဖြင့် လောကစနစ်နောက်တစ်ခုကို အစပြုခဲ့ပြန်တယ်။ ဒါကြောင့် ခေတ်ကာလသစ်တစ်ခု စတင်ခဲ့တယ်။ အဲဒီလောကစနစ်ဟာ ဘိသိက်ခံခရစ်ယာန် အသင်းတော်နဲ့ အဓိကသက်ဆိုင်တယ်။ ပညတ်ပဋိညာဉ်မှာ အရိပ်အမြွက် ဖော်ပြထားတာတွေ အမှန်တကယ် ဖြစ်ပျက်လာတာဟာ အဲဒီလောကစနစ်ရဲ့ ကြန်အင်လက္ခဏာဖြစ်တယ်။ အများကိန်း သုံးထားတဲ့အခါ ဒီစကားစုဟာ တည်ရှိခဲ့တဲ့ ဒါမှမဟုတ် တည်ရှိလာမယ့် လောကစနစ်အမျိုးမျိုး ဒါမှမဟုတ် လွှမ်းမိုးပျံ့နှံ့နေတဲ့ အခြေအနေအမျိုးမျိုးကို ရည်ညွှန်းတယ်။ တချို့စကားစပ်မှာ နေ၊ လ၊ ကြယ်၊ ကမ္ဘာမြေအပါအဝင် ဖန်ဆင်းရာအားလုံးကိုလည်း ရည်ညွှန်းတယ်။—မ ၂၄:၃။ မာ ၄:၁၉။ ရ ၁၂:၂။ ၁က ၁၀:၁၁။ ဟီ ၁:၂။ ၁၁:၃။

• လောကစနစ်နိဂုံးပိုင်း။

  စာတန်လွှမ်းမိုးထားတဲ့ လောကစနစ်ရဲ့ အဆုံးကို ဦးတည်နေတဲ့ အချိန်ကာလဖြစ်ပြီး ခရစ်တော်ရောက်ရှိနေချိန်နဲ့ တစ်ထပ်တည်းကျတယ်။ ယေရှုရဲ့ ညွှန်ကြားမှုအောက်မှာ ကောင်းကင်တမန်တွေက “ဖြောင့်မတ်သူတွေထဲကနေ ဆိုးညစ်သူတွေကို ခွဲထုတ်ပြီး” ဖျက်ဆီးလိမ့်မယ်။ (မ ၁၃:၄၀-၄၂၊ ၄၉) အဲဒီ “နိဂုံးပိုင်း” ရောက်လာမယ့်အချိန်ကို ယေရှုရဲ့တပည့်တွေ စိတ်ဝင်စားခဲ့ကြတယ်။ (မ ၂၄:၃) ယေရှုက အဲဒီအချိန်ကာလအထိ နောက်လိုက်တွေနဲ့အတူ ရှိနေမယ်ဆိုပြီး ကောင်းကင်မတက်ခင်မှာ ကတိပေးခဲ့တယ်။—မ ၂၈:၂၀။

• လောဂ။

  ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ အသေးဆုံး အရည်အခြင်အတွယ်။ ၁ လောဂဟာ ၁ ဟိန်ရဲ့ ၁/၁၂ ရှိတယ်လို့ ဂျူးတာလမွတ်ကျမ်းမှာ ဖော်ပြထားတယ်။ ဒါကို အခြေခံပြီး တွက်ရင် ၁ လောဂဟာ ၀.၃၁ လီတာရှိတယ်။ (ဝ ၁၄:၁၀)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• လောဗန်။

  သစ်စေးပင်တစ်မျိုးကနေ ရရှိတဲ့ သစ်စေးခြောက်။ မီးရှို့တဲ့အခါ မွှေးကြိုင်တဲ့ရနံ့ ထွက်တယ်။ တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာသုံးတဲ့ နံ့သာပေါင်းထဲမှာ လောဗန် ပါတယ်။ ကောက်နှံအလှူနဲ့လည်း တွဲဖက်ပူဇော်ရတယ်။ သန့်ရှင်းရာအခန်းထဲက ရှေ့တော်မုန့်တစ်ပုံစီပေါ် လောဗန်ကို တင်ထားရတယ်။—ထွ ၃၀:၃၄-၃၆။ ဝ ၂:၁။ ၂၄:၇။ မ ၂:၁၁။

• လံ။

  ရေအနက်ကို တိုင်းတာတဲ့စံ။ ၁.၈ မီတာ (၆ ပေ) နဲ့ညီတယ်။ (တ ၂၇:၂၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• လက်ဘနွန်တောင်တန်း။

  လက်ဘနွန်ပြည်မှာရှိတဲ့ တောင်ကြောနှစ်ခုထဲက တစ်ခု။ လက်ဘနွန်တောင်တန်းဟာ အနောက်ဘက်တောင်ကြောဖြစ်ပြီး အရှေ့ဘက်မှာ အပြိုင်သွယ်တန်းနေတဲ့ လက်ဘနွန်အရှေ့ရိုးမ ရှိတယ်။ တောင်ကြောနှစ်ခုကြားမှာ မြေသြဇာကောင်းတဲ့ လွင်ပြင်ရှိတယ်။ လက်ဘနွန်တောင်တန်းဟာ မြေထဲပင်လယ် ကမ်းရိုးတန်းကနေစပြီး တောက်လျှောက်မြင့်တက်သွားတယ်။ အမြင့် ၁,၈၀၀-၂,၁၀၀ မီတာကြား (ပေ ၆,၀၀၀-၇,၀၀၀ ကြား) ရှိတယ်။ ရှေးခေတ်လက်ဘနွန်မှာ ပတ်ဝန်းကျင်နိုင်ငံတွေ အလွန်တန်ဖိုးထားတဲ့ ဧရာမသစ်ကတိုးပင်တွေ ဖုံးလွှမ်းခဲ့တယ်။ (တရ ၁:၇။ ဆ ၂၉:၆။ ၉၂:၁၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၇ ကိုကြည့်။

• လက်တာ။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစာ ရေးတဲ့ခေတ်တုန်းက ဂျူးတွေသုံးတဲ့ အသေးဆုံး ကြေးနီဒင်္ဂါး။ ဘာသာပြန်ကျမ်းတချို့မှာ “ကြေးပြား” လို့ပြန်ဆိုထားတယ်။ (မာ ၁၂:၄၂။ လု ၂၁:၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• လက်တင်ခြင်း။

  လူတစ်ယောက်ကို အထူးတာဝန်ပေးပြီး ခန့်အပ်တဲ့အခါ၊ ကောင်းချီးပေးတဲ့အခါ၊ ရောဂါကုသပေးတဲ့အခါ၊ သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော် ဆုကျေးဇူးပေးတဲ့အခါ သူ့အပေါ် လက်တင်လေ့ရှိတယ်။ တစ်ခါတလေ  တိရစ္ဆာန်တွေကို မပူဇော်ခင်မှာလည်း လက်တင်လေ့ရှိတယ်။—ထွ ၂၉:၁၅။ တလ ၂၇:၁၈။ တ ၁၉:၆။ ၁တိ ၅:၂၂။

• လက်ထောက်တရားသူကြီး။

  ဗာဗုလုန်အစိုးရ လက်အောက်မှာ ရာဇဝတ်တရားသူကြီးတွေဟာ စီရင်စုနယ်က မြို့ပြအရာရှိတွေ ဖြစ်တယ်။ ဥပဒေကို နားလည်ပြီး တရားစီရင်ခွင့်အာဏာ အနည်းငယ် ရရှိတယ်။ ရောမကိုလိုနီနယ်တွေမှာတော့ အစိုးရအုပ်ချုပ်ရေးမှူးတွေ ဖြစ်ပြီး သူတို့ရဲ့တာဝန်က ငြိမ်ဝပ်ပိပြားရေး၊ ဘဏ္ဍာရေး၊ ဥပဒေချိုးဖောက်သူကို တရားစီရင်ရေး၊ ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ရေးတို့ ဖြစ်တယ်။—ဒံ ၃:၂။ တ ၁၆:၂၀။

• လောက်လွှဲ။

  တိရစ္ဆာန်အရွတ်၊ ကျူပင်တစ်မျိုး၊ ဆံပင်ကိုကျစ်ထားတဲ့ ကြိုးပြား၊ သားရေကြိုးပြား။ ကြိုးပြားအလယ် ဗြက်ကျယ်တဲ့နေရာမှာ ကျောက်စရစ်ခဲကိုထည့်၊ ကြိုးရဲ့တစ်ဖက်စွန်းကို လက် ဒါမှမဟုတ် လက်ကောက်ဝတ်မှာ ချည်ပြီး ကျန်တစ်ဖက်စွန်းကို ကိုင်ထားရတယ်။ လွှဲပြီးပစ်လိုက်တဲ့အခါ ကိုင်ထားတဲ့ တစ်ဖက်စွန်းကို လွှတ်လိုက်ရတယ်။ ရှေးခေတ် စစ်တပ်တွေမှာ လောက်လွှဲသမားတွေ ခန့်ထားတတ်တယ်။—သူ ၂၀:၁၆။ ၁ရှ ၁၇:၅၀။

• လိင်အကျင့်ယိုယွင်းခြင်း။

  ဂရိစကားလုံး ‘ပေါ်နီယာ’ ကနေဆင်းသက်လာပြီး တားမြစ်ထားတဲ့ လိင်ဆက်ဆံမှုအမျိုးမျိုးကို ဆိုလိုတယ်။ အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်ခြင်း၊ ပြည့်တန်ဆာလုပ်ခြင်း၊ လက်မထပ်ဘဲ လိင်ဆက်ဆံခြင်း၊ လိင်တူဆက်ဆံခြင်း၊ တိရစ္ဆာန်နဲ့ဆက်ဆံခြင်း ပါဝင်တယ်။ ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ “မဟာဗာဗုလုန်” ဆိုတဲ့ ဘာသာရေးအဖွဲ့ကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ ပြည့်တန်ဆာနဲ့ တင်စားဖော်ပြထားတယ်။ အခွင့်အာဏာနဲ့ စည်းစိမ်ဥစ္စာရရှိဖို့ ကမ္ဘာ့အုပ်စိုးရှင်တွေနဲ့ ပေါင်းဖက်နေလို့ပဲ။ (ဗ ၁၄:၈။ ၁၇:၂။ ၁၈:၃။ မ ၅:၃၂။ တ ၁၅:၂၉။ ဂ ၅:၁၉)—ပြည့်တန်ဆာကိုကြည့်။

• လမ်းစဉ်။

  ယေဟောဝါ နှစ်သက်တဲ့ ဒါမှမဟုတ် မနှစ်သက်တဲ့ လုပ်ဆောင်မှု၊ အမူအကျင့်တစ်ခုခုကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ တင်စားတဲ့ ကျမ်းစာအသုံးအနှုန်း။ ယေရှုခရစ်ရဲ့ နောက်လိုက်ဖြစ်လာသူတွေကို “သခင့်လမ်းစဉ်” လိုက်သူတွေလို့ ဖော်ပြထားတယ်။ သူတို့ရဲ့ဘဝလမ်းစဉ်ဟာ ယေရှုခရစ်ကို ယုံကြည်ခြင်းအပေါ် ဗဟိုပြုပြီး ယေရှုရဲ့စံနမူနာကို လိုက်ကြတယ်။—တ ၁၉:၉။

• လွတ်လပ်သူ၊ လွတ်မြောက်သူ။

  ရောမအုပ်ချုပ်ချိန်မှာ “လွတ်လပ်သူ” ဟာ မွေးကတည်းက လွတ်လပ်သူဖြစ်ပြီး နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးကို အပြည့်အဝ ခံစားခွင့်ရှိတယ်။ “လွတ်မြောက်သူ” ကတော့ ကျွန်ဘဝကနေ လွတ်မြောက်လာသူဖြစ်တယ်။ တရားဝင်လွတ်မြောက်သူဟာ လွတ်လပ်တဲ့ ရောမနိုင်ငံသား ဖြစ်ခွင့်ရရှိပေမဲ့ နိုင်ငံရေးမှာ ရာထူးတာဝန်တွေ မရနိုင်ဘူး။ တရားမဝင် လွတ်မြောက်သူဟာ ကျွန်ဘဝကနေ လွတ်မြောက်ပေမဲ့ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးတွေ မရဘူး။—၁က ၇:၂၂။

ဝ

• ဝင်း၊ ရင်ပြင်။

  တဲတော်ပတ်လည် ကာရံထားတဲ့ဝင်း။ နောက်ပိုင်းမှာ ဗိမာန်တော်အဆောက်အအုံဝန်းကျင် တံတိုင်းအတွင်းက ရင်ပြင်။ မီးရှို့ရာအလှူ ပူဇော်တဲ့ ပလ္လင်ဟာ တဲတော်ဝင်း၊ ဗိမာန်တော်ရဲ့ အတွင်းရင်ပြင်ထဲမှာ တည်ရှိတယ်။ (နောက်ဆက်တွဲ ခ၅၊ ခ၈၊ ခ၁၁ ကိုကြည့်။) အိမ်ခြံဝင်း၊ နန်းတော်ရင်ပြင်အကြောင်းကိုလည်း ကျမ်းစာမှာ ဖော်ပြထားတယ်။—ထွ ၈:၁၃။ ၂၇:၉။ ၁ဘု ၇:၁၂။ ဧသ ၄:၁၁။ မ ၂၆:၃။

• ဝန်ကြီး။

  ဗာဗုလုန်နိုင်ငံမှာ စော်ဘွားထက် တစ်ဆင့်နိမ့်တဲ့ အရာရှိ။ ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ ဝန်ကြီးတွေဟာ ဗာဗုလုန်နန်းတွင်းပညာရှိတွေကို ကြီးကြပ်ရတယ်။ မီးဒီးယားဘုရင် ဒါရိလက်ထက်မှာလည်း ဝန်ကြီးတွေအကြောင်း ဖော်ပြထားတယ်။—ဒံ ၂:၄၈။ ၆:၇။

သ

• သခင့်ညစာစားပွဲ။

  ခရစ်တော်ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာနဲ့ သွေးကို ကိုယ်စားပြုတဲ့ တဆေးမဲ့မုန့်နဲ့ စပျစ်ဝိုင်ကို စားသောက်ရတဲ့ ညစာ။ ခရစ်ယာန်တွေကျင်းပဖို့ ကျမ်းစာမှာတောင်းဆိုထားလို့ ‘အောက်မေ့ရာပွဲ’ ဆိုတဲ့နာမည်နဲ့ လိုက်ဖက်တယ်။—၁က ၁၁:၂၀၊ ၂၃-၂၆။

• သတင်းကောင်း။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ဖော်ပြထားတဲ့ ဘုရားသခင့်နိုင်ငံတော် သတင်းကောင်း၊ ယေရှုခရစ်ကို ယုံကြည်လို့ ရရှိမယ့် ကယ်တင်ခြင်း သတင်းကောင်း။—လု ၄:၁၈၊ ၄၃။ တ ၅:၄၂။ ဗ ၁၄:၆။

• သတောအိတ် အတွေးအခေါ်သမားတွေ။

  ဆင်ခြင်တုံတရား၊ သဘာဝတရားနဲ့အညီ နေထိုင်မှသာ ပျော်ရွှင်နိုင်မယ်လို့ ယုံကြည်ကြတဲ့ ဂရိအတွေးအခေါ်သမားတွေ။ တကယ့်ပညာရှိတွေဟာ နာကျင်မှု၊ သာယာမှုတွေကို အရေးမလုပ်ဘူးလို့ သူတို့ယူဆကြတယ်။—တ ၁၇:၁၈။

• သလဲသီး။

  ပန်းသီးနဲ့တူပြီး ထိပ်တစ်ဖက်မှာ ပန်းပွင့်ပုံပါတဲ့ ခွံမာသီးတစ်မျိုး။ အရည်ရွှမ်းပြီး ပန်းရောင်၊ အနီရောင် သန်းတဲ့ အစေ့လေးတွေ ရှိတယ်။ ပုရောဟိတ်ရဲ့ အပြာရောင် လက်ပြတ်ဝတ်ရုံ အောက်အနားကိုရော ဗိမာန်တော်ရှေ့က ယာခိန်နဲ့ ဗောဇဆိုတဲ့ တိုင်တွေကိုပါ သလဲသီးပုံတွေနဲ့ အလှဆင်ထားတယ်။—ထွ ၂၈:၃၄။ တလ ၁၃:၂၃။ ၁ဘု ၇:၁၈။

• သရပ်တွေ။

  ကောင်းကင်မှာ ယေဟောဝါရဲ့ ရာဇပလ္လင်ပတ်လည်မှာ ခစားနေတဲ့ ဝိညာဉ်ပုဂ္ဂိုလ်တွေ။ ဟီဘရူးလို ‘သရဖိန်’ လို့ခေါ်ပြီး “တောက်လောင်နေသူတွေ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။—ရှာ ၆:၂၊ ၆။

• သားရေဘူး။

  သိုးဆိတ်တစ်ကောင်လုံးရဲ့ သားရေနဲ့ လုပ်ထားပြီး စပျစ်ဝိုင်ထည့်တဲ့ သားရေဘူး။ စပျစ်ဝိုင်ဟာ အချဉ်ပေါက်ပြီး ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ဓာတ်ငွေ့ ထွက်တဲ့အခါ ဘူးထဲမှာ တွန်းကန်အား ဖြစ်ပေါ်စေတဲ့အတွက် စပျစ်ရည်သစ်ဆိုရင် သားရေဘူးသစ်မှာပဲ ထည့်လေ့ရှိတယ်။ သားရေဘူးဟောင်းက သားရေဘူးသစ်လို လျော့အားတင်းအား မရှိလို့ တွန်းကန်အားကြောင့် ကွဲထွက်နိုင်တယ်။—ယရ ၉:၄။ မ ၉:၁၇။

• သားဦး။

  အဓိကအားဖြင့် ဖခင်ရဲ့သားဦး (မိခင်ရဲ့သားဦး မဟုတ်)။ ကျမ်းစာခေတ်မှာ သားဦးတွေဟာ မိသားစုမှာ အရေးပါတဲ့ အနေအထားရရှိထားပြီး ဖခင်ကွယ်လွန်တဲ့အခါ မိသားစုကို ဦးဆောင်ရတယ်။ တိရစ္ဆာန်သားဦးတွေကိုလည်း ရည်ညွှန်းတယ်။—ထွ ၁၁:၅။ ၁၃:၁၂။ က ၂၅:၃၃။ ကော ၁:၁၅။

• သိဝန်။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက်ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၃ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၉ လမြောက်။ မေလလယ်ကနေ ဇွန်လလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (ဧသ ၈:၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• သီးဦးသီးဖျား။

  ရာသီပေါ် ဦးဦးဖျားဖျားသီးနှံ။ ဘယ်အရာမဆိုရဲ့ ဦးဆုံးထွက်ကုန်။ လူဖြစ်ဖြစ်၊ တိရစ္ဆာန်ဖြစ်ဖြစ်၊ မြေထွက်သီးနှံဖြစ်ဖြစ် ပထမဆုံးရတာကို ဆက်ကပ်ပူဇော်ဖို့ အစ္စရေးလူမျိုးကို ယေဟောဝါ တောင်းဆိုထားတယ်။ တဆေးမဲ့မုန့်ပွဲနဲ့ ပင်တေကုတ္တေပွဲမှာ အစ္စရေးတွေဟာ တစ်မျိုးလုံးအနေနဲ့ သီးဦးသီးဖျားတွေကို ဘုရားသခင်ဆီ ဆက်သရတယ်။ ခရစ်တော်နဲ့ ဘိသိက်ခံနောက်လိုက်တွေကိုလည်း “သီးဦးသီးဖျား” ဆိုပြီး တင်စားထားတယ်။—၁က ၁၅:၂၃။ တလ ၁၅:၂၁။ ပ ၃:၉။ ဗ ၁၄:၄။

• သဲချောင်း။

  မိုးရာသီကလွဲလို့ ခြောက်သွေ့တဲ့ မြစ်ကြမ်းပြင်၊ ချိုင့်ဝှမ်း။ မြစ်ချောင်းကိုလည်း ဆိုလိုနိုင်တယ်။ သဲချောင်းတချို့က စမ်းချောင်းတွေကြောင့် ရေလျှံပြီး တစ်နှစ်ပတ်လုံး ရေရှိတတ်တယ်။ တချို့စကားစပ်မှာ “ချိုင့်ဝှမ်း” လို့ပြန်ဆိုထားတယ်။—က ၂၆:၁၉။ တလ ၃၄:၅။ တရ ၈:၇။ ၁ဘု ၁၈:၅။ ယဘ ၆:၁၅။

• သုရတိ။

  အာဖရိကမြောက်ပိုင်း၊ လစ်ဗျားကမ်းရိုးတန်းက ရေတိမ်တဲ့ ပင်လယ်ကွေ့ကြီးနှစ်ခု။ ဒီရေအတက်အကျကြောင့် သဲသောင်တွေ အမြဲရွေ့လျားနေလို့ ရှေးခေတ်သင်္ဘောသားတွေ ကြောက်တဲ့နေရာဖြစ်တယ်။ (တ ၂၇:၁၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၃ ကိုကြည့်။

• သက်သေခံချက်ကျောက်ပြား။

  မောရှေကို ပေးခဲ့တဲ့ ကျောက်ပြားနှစ်ချပ်ပေါ် ရေးထားတဲ့ ပညတ်တော်ဆယ်ပါး။—ထွ ၃၁:၁၈။

• သင်တိုင်း။

  ပုရောဟိတ်တွေ ဝတ်ဆင်ရတဲ့ ရှေ့ဖုံးခါးစည်းလို အထည်။ ပုရောဟိတ်မင်းက အထူးသင်တိုင်းကို ဝတ်ဆင်ရပြီး သင်တိုင်းအရှေ့မှာ ကျောက်မျက် ၁၂ လုံး စီခြယ်ထားတဲ့ ရင်ဖုံးကို ဝတ်ဆင်ရတယ်။ (ထွ ၂၈:၄၊ ၆)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• သင်္ချိုင်း။

  လူတစ်ယောက်ရဲ့သင်္ချိုင်းကို ဆိုလိုနိုင်သလို သေလွန်သူအားလုံး ရောက်သွားတဲ့နေရာကိုလည်း ဆိုလိုနိုင်တယ်။ ဟီဘရူးလို “ရှီးအိုးလ်၊” ဂရိလို “ဟေးဒီးစ်” လို့ခေါ်တယ်။ လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ အသိစိတ်မှန်သမျှ ချုပ်ငြိမ်းတဲ့ ပုံဆောင်နေရာ ဒါမှမဟုတ် အခြေအနေတစ်ခုအဖြစ် ကျမ်းစာထဲမှာ ဖော်ပြထားတယ်။—က ၃၇:၃၅။ ယဘ ၁၄:၁၃။ ဆ ၁၆:၁၀။ ပ ၂၇:၂၀။ ဒေ ၉:၁၀။ ရှာ ၅:၁၄။ မ ၁၆:၁၈။ တ ၂:၃၁။ ဗ ၂၀:၁၃။

• သင်္ချိုင်းဂူ။

  ကွယ်လွန်သူရဲ့ ရုပ်အလောင်းကို မြှုပ်နှံတဲ့နေရာ။ “အမှတ်ရစေတယ်” ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံး ‘မနေမီအောန်’ ကိုပြန်ဆိုထားတဲ့အတွက် ကွယ်လွန်သူကို အောက်မေ့တယ်ဆိုတဲ့ သဘောဆောင်တယ်။—ယဟ ၅:၂၈၊ ၂၉။

• သစ်တိုင်။

  လူကို တင်ပြီးဆွဲထားတဲ့ ဖြောင့်တန်းတဲ့ သစ်တိုင်။ တချို့လူမျိုးတွေက လူကို သစ်တိုင်ပေါ်မှာ ကွပ်မျက်တယ်။ သတိပေးဖို့ဖြစ်စေ၊ လူရှေ့သူရှေ့ အရှက်ရစေဖို့ဖြစ်စေ အလောင်းကို သစ်တိုင်မှာ ဆွဲထားတတ်တယ်။ ရက်စက်လွန်းတဲ့ အဆီးရီးယားတွေဟာ တိုင်ချွန်ကို သုံ့ပန်းရဲ့ ဝမ်းဗိုက်ကနေ ရင်ခေါင်းအထိ လျှိုသွင်းပြီး အဲဒီတိုင်ကို စိုက်ထူလေ့ရှိတယ်။ ဂျူးပညတ်မှာတော့ ဘုရားကို စော်ကားပြောဆိုသူ၊ ရုပ်တုကိုးကွယ်သူစတဲ့ ကြီးလေးတဲ့အပြစ် ကျူးလွန်သူတွေကို ကျောက်ခဲနဲ့ပေါက်တာဖြစ်စေ တခြားနည်းနဲ့ဖြစ်စေ အရင်ကွပ်မျက်ရတယ်၊ ပြီးမှ ကျန်တဲ့သူတွေကို သတိပေးတဲ့အနေနဲ့ အလောင်းကို  သစ်တိုင် ဒါမှမဟုတ် သစ်ပင်မှာ ဆွဲထားရတယ်။ (တရ ၂၁:၂၂၊ ၂၃။ ၂ရှ ၂၁:၆၊ ၉) တစ်ခါတလေ ရောမတွေက အပြစ်ကျူးလွန်သူကို တိုင်ပေါ်တင်ပြီး ချည်ထားကြတယ်။ အပြစ်ကျူးလွန်သူဟာ နာကျင်မှုဒဏ်၊ အစာရေစာ ငတ်ပြတ်တဲ့ဒဏ်၊ နေလောင်ဒဏ်ကို ရက်အနည်းငယ် မချိမဆံ့ခံစားပြီးမှ အသက်ထွက်တယ်။ ယေရှုကို ကွပ်မျက်သလိုမျိုး တချို့ကိစ္စတွေမှာတော့ တရားခံရဲ့ခြေလက်တွေကို သစ်တိုင်ပေါ်တင်ပြီး သံနဲ့ရိုက်တယ်။ (လု ၂၄:၂၀။ ယဟ ၁၉:၁၄-၁၆။ ၂၀:၂၅။ တ ၂:၂၃၊ ၃၆)—ဒုက္ခသစ်တိုင်ကိုကြည့်။

• သစ္စာဆိုခြင်း၊ ကျိန်ဆိုခြင်း။

  တစ်စုံတစ်ရာ မှန်ကန်ကြောင်း အလေးအနက် သစ္စာဆိုခြင်း၊ တစ်စုံတစ်ခုကို လုပ်ဖို့၊ မလုပ်ဖို့ အလေးအနက် ကတိပြုခြင်း။ သာလွန်မြင့်မြတ်သူ၊ အထူးသဖြင့် ဘုရားသခင်ဆီ ကတိသစ္စာဆိုလေ့ရှိတယ်။ ယေဟောဝါက အာဗြဟံနဲ့ဖွဲ့တဲ့ ပဋိညာဉ်ကို အလေးအနက် ကျိန်ဆိုပြီး တည်မြဲစေခဲ့တယ်။—က ၁၄:၂၂။ ဟီ ၆:၁၆၊ ၁၇။

• သစ္စာကတိ။

  တစ်စုံတစ်ခု လုပ်ဆောင်ဖို့၊ အလှူလက်ဆောင် ဆက်သဖို့၊ အမှုတော် စတင်ထမ်းဆောင်ဖို့၊ မတားမြစ်ထားတဲ့အရာ တစ်ခုခုကို ရှောင်ကြဉ်ဖို့ ဘုရားသခင်ကို အလေးအနက် ကတိပြုခြင်း။ သစ္စာဆိုခြင်းလိုပဲ အဓိပ္ပာယ်လေးနက်တယ်။—တလ ၆:၂။ ဒေ ၅:၄။ မ ၅:၃၃။

• သစ္စာကတိအလျောက်ပေးတဲ့အလှူ။

  သစ္စာကတိပြုပြီးနောက် စေတနာအလျောက်ပေးတဲ့ အလှူ။—ဝ ၂၃:၃၈။ ၁ရှ ၁:၂၁။

• သန္တာ။

  ရေသတ္တဝါငယ်ရဲ့ အရိုးစုကနေ ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ ကျောက်လို မာကျောတဲ့အရာ။ သမုဒ္ဒရာထဲမှာ အနီ၊ အဖြူ၊ အနက်စတဲ့ အရောင်အမျိုးမျိုးနဲ့ တွေ့ရတယ်။ သန္တာကျောက်ဟာ အထူးသဖြင့် ပင်လယ်နီမှာ ပေါများတယ်။ ကျမ်းစာခေတ်တုန်းက အနီရောင်သန္တာကျောက်ဟာ အလွန်တန်ဖိုးရှိပြီး ပုတီးစေ့နဲ့ အလှတန်ဆာတွေအဖြစ် ပြုလုပ်ကြတယ်။—ပ ၈:၁၁။

• သန့်ရှင်းခြင်း၊ စင်ကြယ်ခြင်း။

  ကျမ်းစာအရ ဒီစကားလုံးဟာ ကိုယ်ကာယသန့်ရှင်းခြင်းကိုပဲ မဆိုလို။ အနာအဆာ၊ အစွန်းအထင်းမရှိတဲ့ အခြေအနေကို ထိန်းသိမ်းတာ၊ အဲဒီအခြေအနေ ပြန်ရအောင် လုပ်ဆောင်တာကို ဆိုလိုတယ်။ ကိုယ်ကျင့်တရားအရဖြစ်စေ ဝတ်ပြုရေးအရဖြစ်စေ ညစ်ထေးစွန်းထင်းစေတဲ့အရာ မှန်သမျှနဲ့ ကင်းရှင်းတာကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ မောရှေပညတ်အောက်မှာတော့ ပညတ်မှာပါတဲ့အတိုင်း ကိုယ်ကိုသန့်စင်စေတာကို ဆိုလိုတယ်။—ဝ ၁၀:၁၀။ ဆ ၅၁:၇။ မ ၈:၂။ ၁က ၆:၁၁။

• သန့်ရှင်းခြင်း၊ သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်ခြင်း။

  ယေဟောဝါရဲ့ ပင်ကိုဂုဏ်ရည်တော်။ ကိုယ်ကျင့်တရား အကြွင်းမဲ့ စင်ကြယ်ခြင်း၊ မြင့်မြတ်ခြင်း။ (ထွ ၂၈:၃၆။ ၁ရှ ၂:၂။ ပ ၉:၁၀။ ရှာ ၆:၃)၊ လူသား (ထွ ၁၉:၆။ ၂ဘု ၄:၉)၊ တိရစ္ဆာန် (တလ ၁၈:၁၇)၊ အရာဝတ္ထု (ထွ ၂၈:၃၈။ ၃၀:၂၅။ ဝ ၂၇:၁၄)၊ နေရာ (ထွ ၃:၅။ ရှာ ၂၇:၁၃)၊ အချိန်ကာလ (ထွ ၁၆:၂၃။ ဝ ၂၅:၁၂)၊ လုပ်ဆောင်မှု (ထွ ၃၆:၄) တို့ကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ မူရင်းဟီဘရူးစကားလုံးဟာ သီးခြားဖြစ်ခြင်း၊ သီးသန့်ဖယ်ထားခြင်း၊ သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်တဲ့ ဘုရားသခင်အတွက်၊ ယေဟောဝါရဲ့လုပ်ငန်းအတွက် ဆက်ကပ်ထားခြင်းဆိုတဲ့ သဘောဆောင်တယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ “သန့်ရှင်းခြင်း၊” “သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်ခြင်း” ဆိုတာ ဘုရားသခင်အတွက် သီးခြားဖြစ်စေခြင်းဆိုတဲ့ သဘောဆောင်တယ်။ လူတစ်ယောက်ရဲ့ အကျင့်စာရိတ္တသန့်စင်မှုကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။—မာ ၆:၂၀။ ၂က ၇:၁။ ၁ပ ၁:၁၅၊ ၁၆။

• သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်တဲ့ ဆက်ကပ်အပ်နှံခြင်း အမှတ်အသား။

  ဟီဘရူးလို “ယေဟောဝါဟာ သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်တယ်” လို့ ရေးထွင်းထားတဲ့ တောက်ပြောင်တဲ့ ရွှေစင်ပြား။ ပုရောဟိတ်မင်းရဲ့ခေါင်းပေါင်း အရှေ့ပိုင်းမှာ တပ်ထားရတယ်။ (ထွ ၃၉:၃၀)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ ကိုကြည့်။

• သန့်ရှင်းရာအခန်း။

  တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်မှာရှိတဲ့ ပထမအခန်းကျယ်။ အတွင်းခန်းဖြစ်တဲ့ အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းနဲ့ မတူပါ။ တဲတော်ရဲ့ သန့်ရှင်းရာအခန်းမှာ ရွှေဆီမီးတိုင်၊ နံ့သာပေါင်းပူဇော်ရာ ရွှေပလ္လင်၊ ရှေ့တော်မုန့်စားပွဲ၊ ရွှေထည်အသုံးအဆောင်တွေ ရှိတယ်။ ဗိမာန်တော်ရဲ့ သန့်ရှင်းရာအခန်းမှာတော့ ရွှေပလ္လင်၊ ရွှေဆီမီးတိုင် ၁၀ ခု၊ ရှေ့တော်မုန့်စားပွဲ ၁၀ ခုရှိတယ်။ (ထွ ၂၆:၃၃။ ဟီ ၉:၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ နဲ့ ခ၈ ကိုကြည့်။

• သန့်ရှင်းရာဌာနတော်။

  ဝတ်ပြုရေးအတွက် သီးသန့်ထားတဲ့ သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်တဲ့ နေရာတစ်ခု။ အများအားဖြင့် တဲတော် ဒါမှမဟုတ် ဂျေရုဆလင်မြို့က ဗိမာန်တော်ကို ဆိုလိုတယ်။ ကောင်းကင်မှာရှိတဲ့ ဘုရားသခင့် စံမြန်းရာနေရာကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။—ထွ ၂၅:၈၊ ၉။ ၂ဘု ၁၀:၂၅။ ၁ရ ၂၈:၁၀။ ဗ ၁၁:၁၉။

• သန့်ရှင်းသော စွမ်းအားတော်။

  အလိုတော်ကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ဘုရားသခင် အသုံးပြုတဲ့ မမြင်နိုင်တဲ့  စွမ်းအား။ အပြည့်ဝဆုံး အတိုင်းအတာနဲ့ ဖြောင့်မတ်စင်ကြယ်တဲ့ ယေဟောဝါဆီက လာတဲ့အတွက်၊ သန့်ရှင်းမြင့်မြတ်ရာတစ်ခုခုကို အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ ဘုရားသခင်သုံးတဲ့ နည်းလမ်းဖြစ်တဲ့အတွက် သန့်ရှင်းတယ်။—လု ၁:၃၅။ တ ၁:၈။

• သွန်းလောင်းရာအလှူ။

  ပူဇော်ရာပလ္လင်ပေါ် သွန်းလောင်းပြီး တခြားအလှူတွေနဲ့ တွဲဖက်ပူဇော်ရတဲ့ ဝိုင်အလှူ။ ပေါလုက ခရစ်ယာန်တွေအတွက် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ပေးဆပ်ချင်စိတ်ကို ဖော်ပြဖို့ ဒီစကားလုံးကို ဥပစာသဘောနဲ့ အသုံးပြုထားတယ်။—တလ ၁၅:၅၊ ၇။ ဖိ ၂:၁၇။

ဟ

• ဟီဘရူး။

  ပတ်ဝန်းကျင် အာမောရိလူမျိုးတွေနဲ့ ကွဲပြားစေဖို့ အာဗြံ (အာဗြဟံ) ကို ဦးဆုံးပေးခဲ့တဲ့ နာမည်။ နောက်ပိုင်းမှာ အာဗြဟံရဲ့မြေး ယာကုပ်ကနေ ဆင်းသက်လာတဲ့ သားစဉ်မြေးဆက်တွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ဘာသာစကားကို ရည်ညွှန်းတယ်။ ယေရှုခေတ်ရောက်တော့ ဟီဘရူးစကားမှာ အာရမိတ်အသုံးအနှုန်းများစွာ ပါဝင်နေပြီး အဲဒီဘာသာစကားကို ယေရှုနဲ့တပည့်တွေ ပြောဆိုခဲ့တယ်။—က ၁၄:၁၃။ ထွ ၅:၃။ တ ၂၆:၁၄။

• ဟေရမေ။

  ဇုသရဲ့သား ဂရိနတ်ဘုရား။ လုတ္တရမြို့မှာ ပေါလုကို နတ်ဘုရားတွေရဲ့ စေတမန်၊ အဟောအပြောကောင်းတဲ့ နတ်ဘုရားအဖြစ် အထင်မှားပြီး ဟေရမေလို့ ခေါ်ခဲ့ကြတယ်။—တ ၁၄:၁၂။

• ဟေရုဒ်။

  ဂျူးတွေကို အုပ်ချုပ်ဖို့ ရောမအစိုးရ ခန့်ထားတဲ့ မင်းဆက်နာမည်။ မဟာဟေရုဒ်က ဂျေရုဆလင် ဗိမာန်တော်ကို ပြန်တည်ဆောက်သူ၊ ယေရှုကိုသတ်ဖို့ ကြံစည်တဲ့အနေနဲ့ ကလေးငယ်တွေကို သတ်မိန့်ထုတ်သူအဖြစ် နာမည်ကြီးခဲ့တယ်။ (မ ၂:၁၆။ လု ၁:၅) သားတော် ဟေရုဒ်အာခေလနဲ့ ဟေရုဒ်အန္တိပတို့ဟာ ဖခင်မဟာဟေရုဒ်ရဲ့ ပိုင်နက်ကို ခွဲဝေအုပ်ချုပ်ဖို့ ခန့်အပ်ခံခဲ့ရတယ်။ (မ ၂:၂၂) အန္တိပဟာ နယ်စားမင်းဖြစ်ပြီး ခရစ်တော်ရဲ့ သုံးနှစ်ခွဲကြာ အမှုဆောင်ကာလအတွင်းနဲ့ တမန်တော် ၁၂ မှာပါတဲ့ ကာလအထိ အုပ်ချုပ်ခဲ့တဲ့ “မင်း” အဖြစ် ဖော်ပြခံရတယ်။ (မာ ၆:၁၄-၁၇။ လု ၃:၁၊ ၁၉၊ ၂၀။ ၁၃:၃၁၊ ၃၂။ ၂၃:၆-၁၅။ တ ၄:၂၇။ ၁၃:၁) အဲဒီနောက် မဟာဟေရုဒ်ရဲ့မြေး ဟေရုဒ်အဂရိပ္ပ ၁ က ခဏတာ အုပ်ချုပ်ပြီး ကောင်းကင်တမန် ကွပ်မျက်တာကို ခံခဲ့ရတယ်။ (တ ၁၂:၁-၆၊ ၁၈-၂၃) သူ့သား ဟေရုဒ်အဂရိပ္ပ ၂ က ထီးနန်းဆက်ခံပြီး ဂျူးတွေ ရောမကို ပုန်ကန်ချိန်အထိ အုပ်ချုပ်ခဲ့တယ်။—တ ၂၃:၃၅။ ၂၅:၁၃၊ ၂၂-၂၇။ ၂၆:၁၊ ၂၊ ၁၉-၃၂။

• ဟေရုဒ်ရဲ့နောက်လိုက်တွေ။

  ဟေရုဒ်တပည့်များလို့လည်း ခေါ်တယ်။ ရောမအုပ်ချုပ်မှုအောက် ဟေရုဒ်ရဲ့ နိုင်ငံရေးရည်မှန်းချက်ကို ထောက်ခံတဲ့ အမျိုးသားရေးအဖွဲ့ဖြစ်ပြီး ဇဒ္ဒုကဲတချို့လည်း ဒီအဖွဲ့ဝင်တွေ ဖြစ်ဖွယ်ရှိတယ်။ ဖာရိရှဲတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး ယေရှုကို အတိုက်အခံလုပ်သူတွေ ဖြစ်တယ်။—မာ ၃:၆။

• ဟောမဲ။

  ၁ ကောရနဲ့ ညီမျှတဲ့ ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ ဗတ်အခြင်အတွယ်ကို အခြေခံပြီး တွက်ရင် ၂၂၀ လီတာဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာရှိတယ်။ (ဝ ၂၇:၁၆)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဟောရပ်အရပ်၊ ဟောရပ်တောင်။

  ဆိုင်းနိုင်းတောင်ပတ်လည်က တောင်တန်းဒေသ။ ဆိုင်းနိုင်းတောင်ရဲ့ နာမည်နောက်တစ်မျိုး။ (ထွ ၃:၁။ တရ ၅:၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၃ ကိုကြည့်။

• ဟစ်ဂေးယန်။

  သီဆိုတီးမှုတ်ပုံကို ဖော်ပြတဲ့ ဝေါဟာရ။ ဆာလံ ၉:၁၆ အရ သီချင်းတစ်ပိုဒ်မှာ စောင်းကို အသံနိမ့်နဲ့ တီးခတ်ဖို့ ဒါမှမဟုတ် အာရုံပြုနိုင်အောင် တေးသံကို တစ်ခဏရပ်နားဖို့ ဖော်ပြတဲ့စကားလုံး ဖြစ်နိုင်တယ်။

• ဟိန်။

  အရည်အခြင်အတွယ်။ ၁ ဟိန်ဆံ့တဲ့ဘူး။ ၃.၆၇ လီတာနဲ့ညီတယ်။ (ထွ ၂၉:၄၀)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဟုဿုပ်။

  မောရှေပညတ်အရ ကိုယ်ကိုသန့်စင်အောင် လုပ်တဲ့အခါ သွေး ဒါမှမဟုတ် ရေနဲ့ ပက်ဖျန်းဖို့ အသုံးပြုတဲ့ အခက်အလက်ဝေဆာတဲ့ အပင်ငယ်။ ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ ဟီဘရူးနဲ့ ဂရိစကားလုံးက အပင်မျိုးစိတ်အတော်များများကို ဆိုလိုတယ်။ ယောဟန် ၁၉:၂၉ မှာပါတဲ့ ဟုဿုပ်ကိုင်းဆိုတာ ပင်စိမ်းတစ်မျိုးရဲ့အခက် တပ်ထားတဲ့ သစ်ကိုင်းဖြစ်နိုင်သလို နှံစားပြောင်းပင်တစ်မျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဒီနှံစားပြောင်းရဲ့ ရိုးတံက ဝိုင်နှစ်ထားတဲ့ ရေမြှုပ်ကို ယေရှုနှုတ်ခမ်းဆီ လှမ်းတေ့နိုင်လောက်တဲ့အထိ ရှည်လို့ပဲ။—ထွ ၁၂:၂၂။ ဆ ၅၁:၇။

အ

• အကောင်းအဆိုးသိကျွမ်းရာအပင်။

  ဧဒင်ဥယျာဉ်ထဲက အပင်တစ်ပင်။ “အကောင်း၊” “အဆိုး” နဲ့ပတ်သက်တဲ့ စံနှုန်းကို ဘုရားသခင်သာ ချမှတ်ပိုင်ခွင့်ရှိမှန်း ဖော်ပြဖို့ တင်စားချက်အနေနဲ့ အသုံးပြုခဲ့တယ်။—က ၂:၉၊ ၁၇။

•  အကြားအမြင်ရသူ။

  ဘုရားအလိုရှိရာကို သိမြင်နိုင်သူ။ လူအများ မသိနားမလည်နိုင်တာကို သိမြင်နားလည်သူ။ စာသားအရဖြစ်စေ၊ တင်စားချက်အရဖြစ်စေ “မြင်ရတယ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ပြဿနာကြုံတဲ့အခါ အကြံဉာဏ်ကောင်းရဖို့ အကြားအမြင်ရသူနဲ့ တိုင်ပင်တတ်ကြတယ်။—၁ရှ ၉:၉။

• အကြီးအကဲ၊ အသက်ကြီးသူ။

  အရွယ်ရောက် အမျိုးသားဖြစ်ပြီး ကျမ်းစာအရ အသိုင်းအဝိုင်းမှာ၊ တိုင်းပြည်မှာ အခွင့်အာဏာရှိသူ၊ တာဝန်ရှိသူ။ ဒီစကားလုံးကို ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ ကောင်းကင်သတ္တဝါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း အသုံးပြုထားတယ်။ အသင်းတော်မှာ ဦးဆောင်ရတဲ့ တာဝန်ရှိသူတွေကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါ ‘ပရက်စ်ဘီတဲရော့စ်’ ဆိုတဲ့ ဂရိစကားလုံးကို “အကြီးအကဲ” လို့ပြန်ဆိုထားတယ်။—ထွ ၄:၂၉။ ပ ၃၁:၂၃။ ၁တိ ၅:၁၇။ ဗ ၄:၄။

• အခါယပြည်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာပါတဲ့ ဂရိနိုင်ငံတောင်ပိုင်း ရောမနယ်မြေ။ မြို့တော်က ကောရိန္သုဖြစ်ပြီး ပဲလိုပိုနီးစ်ကျွန်းဆွယ် တစ်ခုလုံးနဲ့ ဂရိပြည်မကြီး ပါဝင်တယ်။ (တ ၁၈:၁၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၃ ကိုကြည့်။

• အစာရှောင်ခြင်း။

  သတ်မှတ်ကာလအတွင်း ဘာမှမစားဘဲနေခြင်း။ အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာ၊ ဒုက္ခရောက်ချိန်မှာ၊ ဘုရားလမ်းညွှန်မှု လိုအပ်ချိန်မှာ အစ္စရေးတွေ အစာရှောင်လေ့ရှိတယ်။ ဂျူးတွေဟာ သမိုင်းတွင်တဲ့ ဘေးဆိုးတွေကို အမှတ်ရစေဖို့ တစ်နှစ် လေးကြိမ် အစာရှောင်ဖို့ သတ်မှတ်ခဲ့တယ်။ ခရစ်ယာန်တွေ အစာရှောင်ဖို့ မလိုအပ်ပါ။—ဧဇ ၈:၂၁။ ရှာ ၅၈:၆။ လု ၁၈:၁၂။

• အထည်ကြမ်း။

  ကောက်နှံအိတ် ချုပ်တဲ့အခါ သုံးတဲ့ ဂုန်နီအထည်ကြမ်း။ များသောအားဖြင့် အနက်ရောင်ဆိတ်မွေးနဲ့ ရက်လုပ်ထားပြီး ဝမ်းနည်းပူဆွေးချိန်မှာ ဝတ်ဆင်တဲ့ ထုံးစံရှိတယ်။—က ၃၇:၃၄။ လု ၁၀:၁၃။

• အထွတ်အမြတ်နေရာ။

  တောင်ကုန်းထိပ်၊ တောင်ထိပ်တွေပေါ်က ဝတ်ပြုတဲ့နေရာ။ လူလုပ်စင်မြင့်လည်း ဖြစ်နိုင်တယ်။ ဘုရားသခင်ကို ဝတ်ပြုဖို့ တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုလေ့ရှိပေမဲ့ များသောအားဖြင့် မှားယွင်းတဲ့ နတ်ဘုရား ကိုးကွယ်မှုတွေနဲ့ ဆက်စပ်လေ့ရှိတယ်။—တလ ၃၃:၅၂။ ၁ဘု ၃:၂။ ယေ ၁၉:၅။

• အနာကြီးရောဂါ။

  အရေပြားရောဂါဆိုးတစ်မျိုး။ ကျမ်းစာမှာပါတဲ့ အနာကြီးရောဂါဟာ ယနေ့ လူသိများတဲ့ ရောဂါဆိုးကိုပဲ မဆိုလိုပါ။ လူတွေမှာသာမက အဝတ်အစားနဲ့ အိမ်မှာပါ စွဲတတ်တဲ့ ကူးစက်ပြန့်ပွားနာ အမျိုးမျိုးကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။—ဝ ၁၄:၅၄။ လု ၅:၁၂။

• အပေါင်ပစ္စည်း။

  အာမခံပစ္စည်းလို့လည်း ခေါ်တယ်။ မောရှေပညတ်မှာ ဆင်းရဲသား၊ အကာအကွယ်မဲ့နိုင်ငံသားကို ကာကွယ်ပေးဖို့ အပေါင်ပစ္စည်းနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်တွေ ပါရှိတယ်။—ထွ ၂၂:၂၆။ ယဇ ၁၈:၇။

• အပြစ်ဖြေခြင်း။

  ဟီဘရူးကျမ်းစောင်တွေမှာ ဒီစကားလုံးဟာ လူတွေ ဘုရားသခင်ဆီ ချဉ်းကပ်ဝတ်ပြုခွင့်ရစေတဲ့ ပူဇော်သက္ကာတွေနဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။ မောရှေပညတ်အောက်မှာ ပူဇော်သက္ကာတွေကို အထူးသဖြင့် အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာ ဆက်သကြတယ်။ ရည်ရွယ်ချက်က တစ်ဦးချင်းဖြစ်စေ၊ တစ်မျိုးလုံးဖြစ်စေ အပြစ်ရှိပေမဲ့ ဘုရားသခင်နဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်စေဖို့ ဖြစ်တယ်။ အဲဒီပူဇော်သက္ကာတွေဟာ လူသားထုတစ်ရပ်လုံးရဲ့ အပြစ်ကို အကြိမ်တည်းနဲ့ အပြီးသတ် ဖြေပေးပြီး လူတွေကို ယေဟောဝါနဲ့ ပြန်လည်သင့်မြတ်ခွင့်ရစေမယ့် ယေရှုရဲ့ ပူဇော်သက္ကာကို ညွှန်ပြတယ်။—ဝ ၅:၁၀။ ၂၃:၂၈။ ကော ၁:၂၀။ ဟီ ၉:၁၂။

• အပြစ်ဖြေရာနေ့။

  အစ္စရေးလူမျိုးအတွက် အရေးကြီးဆုံး နေ့ထူးနေ့မြတ်။ ယုံကိပုလို့လည်း ခေါ်တယ်။ (“ဖုံးအုပ်ရာနေ့” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံး ‘ယုံဟာကိပုရိမ်’ ကနေ ဆင်းသက်လာ။) ဧသနိမ်လ၊ ၁၀ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပတယ်။ ပုရောဟိတ်မင်းက တစ်နှစ်လုံးမှာ ဒီတစ်နေ့တည်း အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်းထဲ ဝင်ရတယ်။ အဲဒီမှာ ပုရောဟိတ်မင်းက ကိုယ့်အပြစ်အတွက်၊ လေဝိသားတွေရဲ့ အပြစ်အတွက်၊ လူတွေရဲ့အပြစ်အတွက် ပူဇော်သက္ကာရဲ့သွေးကို ဆက်သရတယ်။ မြင့်မြတ်တဲ့အစည်းအဝေး ကျင်းပချိန်၊ အစာရှောင်ချိန်လည်း ဖြစ်တယ်။ ပုံမှန်အလုပ်ကနေ နားရတဲ့ ဥပုသ်နေ့လည်း ဖြစ်တယ်။—ဝ ၂၃:၂၇၊ ၂၈။

• အပြစ်ဖြေရာအလှူ။

  မစုံလင်တဲ့ သွေးသားအားနည်းချက်ကြောင့် မတော်တဆ အပြစ်ကျူးလွန်မိတဲ့အခါ ဆက်သရတဲ့ ပူဇော်သက္ကာ။ အပြစ်ဖြေမယ့်သူရဲ့ အခြေအနေပေါ်မူတည်ပြီး နွားထီးဖြစ်စေ၊ ခိုကလေးဖြစ်စေ တိရစ္ဆာန်အမျိုးမျိုး ပူဇော်နိုင်တယ်။—ဝ ၄:၂၇၊ ၂၉။ ဟီ ၁၀:၈။

• အဖိတ်နေ့။

  ဥပုသ်မတိုင်ခင် တစ်ရက်။ အဲဒီရက်မှာ ဂျူးတွေ ကြိုတင်ပြင်ဆင်ကြတယ်။ အခုခေတ် သောကြာနေ့နေဝင်ချိန်မှာ အဖိတ်နေ့ကုန်ဆုံးပြီး ဥပုသ်နေ့ စတင်တယ်။ ဂျူးတွေရဲ့ တစ်နေ့တာဟာ နေဝင်ချိန်မှာ စတင်ပြီး နောက်တစ်နေ့ နေဝင်ချိန်မှာ ကုန်ဆုံးတယ်။—မာ ၁၅:၄၂။ လု ၂၃:၅၄။

•  အဗိဗ။

  ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်မှာပါတဲ့ ပထမလရဲ့ နဂိုနာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၇ လမြောက်။ “အစိမ်းရောင်အနှံ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရပြီး မတ်လလယ်ကနေ ဧပြီလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ ဗာဗုလုန်ကနေ ဂျူးတွေ ပြန်လာပြီးနောက် နိသန်လလို့ ခေါ်တယ်။ (တရ ၁၆:၁)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• အယူဖောက်ပြန်ခြင်း။

  “ခွဲထွက်ရပ်တည်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဂရိကြိယာပုဒ် ‘အပေါ်စတာစီယာ’ ကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ နာမ်ပုဒ်ကတော့ “စွန့်ပစ်ခြင်း၊ စွန့်ပယ်ခြင်း၊ ပုန်ကန်ခြင်း” ဆိုတဲ့ သဘောပါတယ်။ ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာ ဒီစကားလုံးဟာ စစ်မှန်တဲ့ဝတ်ပြုရေးကနေ ခွဲထွက်သွားသူတွေကို အဓိကရည်ညွှန်းတယ်။—ပ ၁၁:၉။ တ ၂၁:၂၁။ ၂သ ၂:၃။

• အရေဖျားဖြတ်ခြင်း။

  ယောက်ျားလိင်တံထိပ် အရေဖျားကို ဖြတ်ခြင်း။ အာဗြဟံနဲ့ သူ့သားစဉ်မြေးဆက်တွေ မဖြစ်မနေ လိုက်နာရတဲ့ ပြဋ္ဌာန်းချက်ဖြစ်ပေမဲ့ ခရစ်ယာန်တွေ လိုက်နာဖို့ မလိုအပ်ပါ။ စကားစပ်အမျိုးမျိုးမှာ ဒီစကားလုံးကို ဥပစာသဘောနဲ့လည်း သုံးနှုန်းထားတယ်။—က ၁၇:၁၀။ ၁က ၇:၁၉။ ဖိ ၃:၃။

• အသက်။

  ဟီဘရူးစကားလုံး ‘နီးဖက်ရှ်’ နဲ့ ဂရိစကားလုံး ‘ပစီးခီး’ ကို မြန်မာလို “အသက်” ဆိုပြီး ကျမ်းချက်တချို့မှာ ပြန်ဆိုထားတယ်။ ကျမ်းစာထဲက အဲဒီဟီဘရူးနဲ့ ဂရိစကားလုံး အသုံးပြုပုံကို ဆန်းစစ်ကြည့်တဲ့အခါ အခြေခံအားဖြင့် (၁) လူတွေ၊ (၂) တိရစ္ဆာန်တွေ၊ (၃) လူတွေ၊ တိရစ္ဆာန်တွေမှာရှိတဲ့ အသက်ကို ရည်ညွှန်းမှန်း သိသာတယ်။ (က ၁:၂၀။ ၂:၇။ တလ ၃၁:၂၈။ ယဇ ၁၈:၄၊ ၂၀။ မ ၁၀:၂၈၊ ၃၉။ ယဟ ၁၀:၁၁။ ၁၅:၁၃။ တ ၂၀:၁၀။ ၂၇:၃၇။ ရ ၁၃:၁။ ၁ပ ၃:၂၀) တချို့ကျမ်းစာတွေမှာ ပြန်ဆိုထားသလို “ဝိညာဉ်” ကို မဆိုလိုပါ။ ကမ္ဘာမြေပေါ်အသက်ရှင်တဲ့ သတ္တဝါတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးပြောတဲ့အခါ ‘နီးဖက်ရှ်’ နဲ့ ‘ပစီးခီး’ နှစ်ခုစလုံးဟာ အကောင်အထည်ရှိတဲ့၊ ထိတွေ့လို့ရတဲ့၊ မြင်တွေ့နိုင်တဲ့၊ သေဆုံးတတ်တဲ့အရာတွေကို ရည်ညွှန်းမှန်း ကျမ်းစာက ဖော်ပြတယ်။ ဒီဘာသာပြန်ကျမ်းမှာ ဒီမူရင်းစကားလုံးကို စကားစပ်ပေါ် မူတည်ပြီး “အသက်၊” “သတ္တဝါ၊” “လူ” ဒါမှမဟုတ် နာမ်စားတွေသုံးပြီး (“ကျွန်တော်၊ ငါ”) လို့ပြန်ဆိုထားတယ်။ တစ်ခုခုကို အကြွင်းမဲ့၊ အစွမ်းရှိသမျှနဲ့ လုပ်ဆောင်တာကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ (တရ ၆:၅။ မ ၂၂:၃၇) တချို့စကားစပ်မှာ သတ္တဝါတွေရဲ့ အာသာဆန္ဒကို ရည်ညွှန်းတယ်။ အသေကောင်၊ အလောင်းကိုလည်း ရည်ညွှန်းနိုင်တယ်။—တလ ၆:၆။ ပ ၂၃:၂။ ရှာ ၅၆:၁၁။ ဟဂ္ဂဲ ၂:၁၃။

• အသက်ပင်။

  ဧဒင်ဥယျာဉ်ထဲက အပင်တစ်ပင်။ အသီးမှာ အသက်ပေးနိုင်စွမ်းရှိတယ်လို့ ကျမ်းစာမှာ မဖော်ပြပါ။ အဲဒီအသီးကို စားခွင့်ရသူတွေ ထာဝရအသက်ရမယ်ဆိုတဲ့ ဘုရားသခင်ရဲ့ အာမခံချက်ကို ကိုယ်စားပြုတယ်။—က ၂:၉။ ၃:၂၂။

• အသင်းတော်အမှုထမ်း။

  ဂရိစကားလုံး ‘ဒိုင်ယာကိုနော့စ်’ ကနေ ပြန်ဆိုထားပြီး “အလုပ်အကျွေးပြုသူ၊” “အစေခံ” လို့ ပြန်ဆိုလေ့ရှိတယ်။ “အသင်းတော်အမှုထမ်း” ဆိုတာ အသင်းတော်မှာ အကြီးအကဲအဖွဲ့ရဲ့ လက်ထောက်အဖြစ် အမှုဆောင်သူကို ဆိုလိုတယ်။ ဒီအခွင့်ထူးအတွက် ကျမ်းစာစံနှုန်းတွေ ပြည့်မီရမယ်။—၁တိ ၃:၈-၁၀၊ ၁၂။

• အသန့်ရှင်းဆုံးအခန်း။

  တဲတော်နဲ့ ဗိမာန်တော်ရဲ့ အတွင်းခန်း။ မောရှေပညတ်အရ ပဋိညာဉ်သေတ္တာရှိတဲ့ အဲဒီအခန်းထဲကို ပုရောဟိတ်မင်းကလွဲလို့ ဘယ်သူမှ ဝင်ခွင့်မရှိဘူး။ ပုရောဟိတ်မင်းက အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာ တစ်နှစ်တစ်ကြိမ်ပဲ ဝင်ခွင့်ရတယ်။—ထွ ၂၆:၃၃။ ဝ ၁၆:၂၊ ၁၇။ ၁ဘု ၆:၁၆။ ဟီ ၉:၃။

• အာဇေလ။

  “ပျောက်ကွယ်သွားတဲ့ဆိတ်” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရှိတဲ့ ဟီဘရူးနာမည်။ အပြစ်ဖြေရာနေ့မှာ အာဇေလအတွက် ဆိတ်ကို တောကန္တာရထဲ လွှတ်ပေးရပြီး လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်က အစ္စရေးတစ်မျိုးလုံး ကျူးလွန်ခဲ့တဲ့အပြစ်တွေကို သယ်ဆောင်သွားတဲ့ အထိမ်းအမှတ် ဖြစ်တယ်။—ဝ ၁၆:၈၊ ၁၀။

• အာဒါ။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၁၂ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၆ လမြောက်။ ဖေဖော်ဝါရီလလယ်ကနေ မတ်လလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (ဧသ ၃:၇)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• အာမဂေဒုန်။

  “မေဂိဒေါတောင်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံး ‘ဟာမဂေဒုန်’ ကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ဒီစကားလုံးဟာ “အနန္တတန်ခိုးရှင် ဘုရားသခင်ရဲ့နေ့ကြီးမှာ တိုက်မယ့် စစ်ပွဲ” နဲ့ ဆက်စပ်နေတယ်။ အဲဒီစစ်ပွဲမှာ “မြေတစ်ပြင်လုံးမှာရှိတဲ့ ဘုရင်တွေ” စုဝေးပြီး ယေဟောဝါကို တိုက်ခိုက်ကြလိမ့်မယ်။ (ဗ ၁၆:၁၄၊ ၁၆။ ၁၉:၁၁-၂၁)—ကြီးစွာသောဒုက္ခကိုကြည့်။

• အာမင်။

  “အဲဒီအတိုင်း ဖြစ်ပါစေ” ဒါမှမဟုတ် “ဧကန်မုချ ဖြစ်ပါစေ။” ‘အာမင်’ ဆိုတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာပြီး “သစ္စာရှိခြင်း၊ ယုံကြည်စိတ်ချခြင်း” လို့ အဓိပ္ပာယ်ရတယ်။ သစ္စာဆိုချက်၊ ဆုတောင်းချက်၊ ထုတ်ပြန်ချက်ကို သဘောတူရင် “အာမင်” လို့ ပြောရတယ်။ ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ ယေရှုရဲ့ ဘွဲ့နာမည်အဖြစ် သုံးထားတယ်။—တရ ၂၇:၂၆။ ၁ရ ၁၆:၃၆။ ဗ ၃:၁၄။

• အာရမိတ်။

  ဟီဘရူးစကားနဲ့ အလွန်နီးစပ်တဲ့ ဆီးမိုက်စကားဖြစ်ပြီး ဟီဘရူးအက္ခရာကိုပဲ အသုံးပြုတယ်။ အစပိုင်းမှာတော့ အာရံလူမျိုးတွေ ပြောဆိုကြပေမဲ့ နောက်ပိုင်းမှာ အဆီးရီးယားနဲ့ ဗာဗုလုန်အင်ပါယာအတွင်း ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရာမှာ၊ ပြောဆိုဆက်သွယ်ရာမှာ သုံးတဲ့ နိုင်ငံတကာသုံးစကား ဖြစ်လာတယ်။ ပါးရှားအင်ပါယာရဲ့ ရုံးသုံးစကားလည်း ဖြစ်ခဲ့တယ်။ (ဧဇ ၄:၇) ဧဇရ၊ ယေရမိ၊ ဒံယေလကျမ်းတွေရဲ့ တချို့အပိုင်းကို အာရမိတ်စကားနဲ့ ရေးထားတယ်။—ဧဇ ၄:၈–၆:၁၈။ ၇:၁၂-၂၆။ ယေ ၁၀:၁၁။ ဒံ ၂:၄ခ–၇:၂၈။

• အာရံပြည်။ အာရံလူမျိုး။

  ရှေမသား အာရံရဲ့ သားမြေးတွေ။ လက်ဘနွန်တောင်တန်းကနေ မက်ဆိုပိုတေးမီးယားနယ်အထိ၊ မြောက်ပိုင်း တောရပ်တောင်တန်းကနေ ဒမတ်စကတ်နယ်နဲ့ တောင်ပိုင်းဒေသအထိ နေထိုင်ကြတယ်။ ဟီဘရူးအခေါ် အာရံဒေသဟာ နောက်ပိုင်းမှာ ဆီးရီးယားပြည်ကို ရည်ညွန်းပြီး အဲဒီမှာ နေထိုင်သူတွေကို ဆီးရီးယားလူမျိုးလို့ ခေါ်တယ်။—က ၂၅:၂၀။ တရ ၂၆:၅။ ဟော ၁၂:၁၂။

• အာရေ။

  အေသင်မြို့၊ ခရော်ပလပ်ရဲတိုက်ရဲ့ အနောက်မြောက်ဘက်မှာရှိတဲ့ တောင်ကုန်း။ အဲဒီနေရာမှာ တွေ့ဆုံစည်းဝေးတဲ့ ကောင်စီ(တရားရုံး)ရဲ့နာမည်။ သတောအိတ်နဲ့ ဧပိကုရု အတွေးအခေါ်သမားတွေက ပေါလုကို အဲဒီနေရာ ခေါ်သွားပြီး သူ့ယုံကြည်ချက်အကြောင်း ရှင်းပြခိုင်းတယ်။—တ ၁၇:၁၉။

• အာရှတရက်။

  ခါနန်လူမျိုးကိုးကွယ်တဲ့ စစ်နဲ့မျိုးအောင်ခြင်း နတ်ဘုရားမ။ ဗာလနတ်ဘုရားရဲ့ ဇနီး။—၁ရှ ၇:၃။

• အာရှနယ်။

  ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစောင်မှာပါတဲ့ ရောမစီရင်စုနယ်တစ်ခု။ ယနေ့ခေတ် တူရကီအနောက်ပိုင်း၊ သာမုကျွန်း၊ ပတ်မုကျွန်းစတဲ့ ကမ်းရိုးတန်းကျွန်းစုဒေသတချို့ ပါဝင်ပြီး မြို့တော်ဟာ ဧဖက်မြို့ ဖြစ်တယ်။ (တ ၂၀:၁၆။ ဗ ၁:၄)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၃ ကိုကြည့်။

• အာလဖနဲ့သြမေဃ။

  ပထမဆုံးနဲ့ နောက်ဆုံး ဂရိအက္ခရာ။ ဗျာဒိတ်ကျမ်းမှာ ဘုရားသခင်ရဲ့ ဘွဲ့နာမည်အဖြစ် သုံးကြိမ်ဖော်ပြထားပြီး အဲဒီစကားစပ်တွေမှာ “ဦးဆုံးနဲ့ နောက်ဆုံး၊” “အစနဲ့ အဆုံး” ဆိုတဲ့အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။—ဗ ၁:၈။ ၂၁:၆။ ၂၂:၁၃။

• အာလမုတ်။

  “မိန်းမပျိုများ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဂီတဝေါဟာရ။ မိန်းကလေးတွေရဲ့ အမြင့်သံကို ဆိုလိုတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။ သီချင်းတစ်ပုဒ်၊ တေးတစ်ပိုဒ်ကို အမြင့်သံနဲ့ သီဆိုတီးမှုတ်ဖို့ ဖော်ပြတဲ့အခါ အသုံးပြုတယ်။—၁ရ ၁၅:၂၀။ ဆ ၄၆ ထိပ်စီး။

• အာ့ဘ်။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၅ လမြောက်နာမည်။ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၁၁ လမြောက်။ ဇူလိုင်လလယ်ကနေ သြဂုတ်လလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ ကျမ်းစာမှာ လနာမည်ကို မဖော်ပြဘဲ “၅ လပိုင်း” လို့ပဲ ရည်ညွှန်းထားတယ်။ (တလ ၃၃:၃၈။ ဧဇ ၇:၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• အိလုရိတ်ပြည်။

  ဂရိအနောက်မြောက်ဘက် ရောမစီရင်စုနယ်။ ပေါလုဟာ သာသနာပြုခရီးစဉ်မှာ ဒီနေရာအထိ ရောက်ခဲ့ပေမဲ့ ဒီပြည်မှာ ဟောပြောခဲ့သလား၊ ရောက်ရုံပဲလားဆိုတာ မဖော်ပြထားဘူး။ (ရ ၁၅:၁၉)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၃ ကိုကြည့်။

• အီသီယိုးပီးယား။

  အီဂျစ်ပြည်တောင်ပိုင်းရှိ ရှေးခေတ်တိုင်းနိုင်ငံ။ အခုခေတ် အီဂျစ်နိုင်ငံ တောင်ဘက်စူးစူး၊ ဆူဒန်နိုင်ငံရဲ့ မြောက်ပိုင်းထက်ဝက်လောက်အထိ ပါဝင်တယ်။ ဟီဘရူးလို ‘ကုရှနယ်’ အတွက်လည်း တစ်ခါတစ်ရံ အသုံးပြုတယ်။—ဧသ ၁:၁။

• ဥပုသ်။

  “အနားယူတယ်၊ ရပ်နားတယ်” လို့အဓိပ္ပာယ်ရတဲ့ ဟီဘရူးစကားလုံးကနေ ဆင်းသက်လာတယ်။ ဂျူးတွေရဲ့ သီတင်းပတ်မှာ ခုနစ်ရက်မြောက်နေ့ (သောကြာနေ့ နေဝင်ချိန်ကနေ စနေနေ့ နေဝင်ချိန်အထိ) ဖြစ်တယ်။ တစ်နှစ်တာရဲ့ တခြားပွဲနေ့တွေအပြင် ၇ နှစ်မြောက်၊ အနှစ် ၅၀ မြောက်ကိုလည်း ဥပုသ်နှစ်လို့ခေါ်တယ်။ ဥပုသ်နေ့ရောက်တဲ့အခါ သန့်ရှင်းရာဌာနတော်မှာ ပုရောဟိတ်တွေရဲ့ အမှုဆောင်လုပ်ငန်းကလွဲလို့ တခြားဘာအလုပ်မှ မလုပ်ရဘူး။ ဥပုသ်နှစ်ရောက်တဲ့အခါ လယ်မြေကို မထွန်ယက်ဘဲ အနားပေးရတဲ့အပြင် ဟီဘရူးလူမျိုးချင်း အကြွေး ပြန်မတောင်းတော့ဘဲ ချေပစ်လိုက်ရတယ်။ မောရှေပညတ်မှာ ဥပုသ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ တားမြစ်ချက်တွေဟာ အကျိုးသင့်အကြောင်းသင့်ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေက တားမြစ်ချက်တွေ ထပ်ဖြည့်တဲ့အတွက် ယေရှုခေတ်မှာ ဥပုသ်နေ့ကို စောင့်ထိန်းဖို့ ခက်ခဲတယ်။—ထွ ၂၀:၈။ ဝ ၂၅:၄။ လု ၁၃:၁၄-၁၆။ ကော ၂:၁၆။

• ဥရိမ်နဲ့ သုမိမ်။

  တစ်မျိုးလုံးနဲ့ဆိုင်တဲ့ အရေးကြီးကိစ္စအတွက် ယေဟောဝါဆီက အဖြေကို သိချင်တဲ့အခါ အလို တော်သိနိုင်ဖို့ ပုရောဟိတ်မင်းက မဲတွေလို အသုံးပြုရတဲ့အရာ။ တဲတော်ထဲ ပုရောဟိတ်မင်း ဝင်တဲ့အခါ ဥရိမ်နဲ့ သုမိမ်ကို ရင်ဖုံးထဲ ထည့်ထားရတယ်။ ဂျေရုဆလင်ကို ဗာဗုလုန်တွေ ဖျက်ဆီးချိန်ကစပြီး ဥရိမ်နဲ့သုမိမ်ကို မသုံးတော့တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။—ထွ ၂၈:၃၀။ နေ ၇:၆၅။

• ဦးချို၊ တံပိုး။

  တိရစ္ဆာန်ဦးချိုဖြစ်ပြီး ဆီဘူး၊ မင်ဘူး၊ အလှဆီဘူးအဖြစ်၊ ဂီတတူရိယာ၊ အချက်ပြကိရိယာအဖြစ် အသုံးပြုကြတယ်။ (၁ရှ ၁၆:၁၊ ၁၃။ ၁ဘု ၁:၃၉။ ယဇ ၉:၂) “ဦးချို” ကို ခွန်အား၊ အောင်မြင်မှု၊ အောင်ပွဲအတွက်လည်း ဥပစာသဘောနဲ့ သုံးလေ့ရှိတယ်။—တရ ၃၃:၁၇။ မိ ၄:၁၃။ ဇာ ၁:၁၉။

• ဦးချိုအတက်။

  ပူဇော်ရာပလ္လင်ရဲ့ ထောင့်လေးထောင့်မှာ ဦးချိုလို ထိုးထွက်နေတဲ့ အတက်။ (ဝ ၈:၁၅။ ၁ဘု ၂:၂၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၅ နဲ့ ခ၈ ကိုကြည့်။

• ဧဒုံ။

  အိဇက်သား ဧသောရဲ့နာမည်နောက်တစ်ခု။ ဧသော (ဧဒုံ) ရဲ့ သားမြေးတွေဟာ ပင်လယ်သေနဲ့ အက္ကဘာပင်လယ်ကွေ့ကြား စိရတောင်တန်းဒေသကို သိမ်းယူခဲ့တယ်။ အဲဒီဒေသဟာ နောက်ပိုင်းမှာ ဧဒုံပြည်ဖြစ်လာတယ်။ (က ၂၅:၃၀။ ၃၆:၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၃ နဲ့ ခ၄ ကိုကြည့်။

• ဧပိကုရု အတွေးအခေါ်သမားများ။

  ဂရိအတွေးအခေါ်ပညာရှင် ဧပိကုရု (ဘီစီ ၃၄၁-၂၇၀) ရဲ့ နောက်လိုက်တွေ။ ဘဝမှာ အပျော်အပါးဟာ ပဓာနဆိုတဲ့ အတွေးအခေါ်ကို အဓိကထားကြတယ်။—တ ၁၇:၁၈။

• ဧဖာ။

  ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ ကောက်နှံခြင်တွယ်တဲ့ တင်းတောင်း။ အရည်အခြင်အတွယ်ဖြစ်တဲ့ ဗတ်နဲ့ ညီမျှပြီး ၂၂ လီတာဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာရှိတယ်။ (ထွ ၁၆:၃၆။ ယဇ ၄၅:၁၀)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• ဧဖရိမ်။

  ယောသပ်ရဲ့ ဒုတိယသား နာမည်။ နောက်ပိုင်းမှာ အစ္စရေးမျိုးနွယ်တစ်နွယ်ရဲ့ နာမည်။ အစ္စရေးပြည် နှစ်ပိုင်းကွဲသွားတဲ့အခါ ဧဖရိမ်အနွယ်ဟာ အထင်ပေါ်ဆုံးအနွယ် ဖြစ်လာပြီး ဆယ်နွယ်နိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုတယ်။—က ၄၁:၅၂။ ယေ ၇:၁၅။

• ဧလုလ။

  ဗာဗုလုန်ကို ပြည်နှင်ခံရပြီးနောက် ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၆ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၁၂ လမြောက်။ သြဂုတ်လလယ်ကနေ စက်တင်ဘာလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ (နေ ၆:၁၅)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• ဧသနိမ်။

  ဂျူးသာသနာပြက္ခဒိန်ရဲ့ ၇ လမြောက်နာမည်၊ လောကီပြက္ခဒိန်မှာ ၁ လမြောက်။ စက်တင်ဘာလလယ်ကနေ အောက်တိုဘာလလယ်အထိ ကျရောက်တယ်။ ဗာဗုလုန်ကနေ ဂျူးတွေ ပြန်လာပြီးတဲ့နောက် တိရှရိလို့ ခေါ်တယ်။ (၁ဘု ၈:၂)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၅ ကိုကြည့်။

• ဩမဲ။

  ကုန်ခြောက်အခြင်အတွယ်။ ၂.၂ လီတာဆံ့တဲ့ပုံး တစ်ပုံးစာရှိပြီး တစ်ဧဖာရဲ့ ဆယ်ပုံတစ်ပုံနဲ့ ညီတယ်။ (ထွ ၁၆:၁၆၊ ၁၈)—နောက်ဆက်တွဲ ခ၁၄ ကိုကြည့်။

• အံ့ဖွယ်အမှု၊ တန်ခိုးပါတဲ့လုပ်ရပ်။

  လူတွေသိထားတဲ့ တန်ခိုးမှန်သမျှထက် သာလွန်တဲ့ လုပ်ရပ်၊ ထူးဆန်းတဲ့ဖြစ်ရပ်၊ သဘာဝလွန်ဖြစ်ရပ်။ “လက္ခဏာ၊” “အတိတ်နိမိတ်၊” “ထူးဆန်းတဲ့အရာ” စသည်ဖြင့် အနက်တူစကားလုံးတွေကိုလည်း ကျမ်းစာမှာ အသုံးပြုထားတယ်။—ထွ ၄:၂၁။ တ ၄:၂၂။ ဟီ ၂:၄။

• အိုးထိန်းသမား။

  မြေထည် အိုး၊ ခွက်၊ ပန်းကန်လုပ်တဲ့သူ။ ဟီဘရူးစကားလုံးဟာ “ပုံသွင်းသူ” လို့အဓိပ္ပာယ်ရှိတယ်။ အိုးထိန်းသမားက အိုးမြေကို ကြိုက်သလို လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိသလို ယေဟောဝါက လူတစ်ဦးစီကို၊ တိုင်းနိုင်ငံတွေကို အုပ်စိုးပိုင်ခွင့်ရှိတယ်ဆိုတာ သရုပ်ဖော်တဲ့အနေနဲ့ သုံးလေ့ရှိတယ်။—ရှာ ၆၄:၈။ ရ ၉:၂၁။

• အစ္စရေး။

  ယာကုပ်ကို ဘုရားသခင်ပေးတဲ့ နာမည်။ နောက်ပိုင်းမှာ သူ့သားမြေးအားလုံးကို ဆိုလိုတယ်။ ယာကုပ်သား ၁၂ ယောက်ရဲ့ သားစဉ်မြေးဆက်တွေကို အစ္စရေးအမျိုးသားတွေ၊ အစ္စရေးအမျိုး၊ အစ္စရေးလူမျိုး၊ အစ္စရေးတွေဆိုပြီး ခေါ်လေ့ရှိတယ်။ တောင်ပိုင်းနိုင်ငံကနေ ခွဲထွက်သွားတဲ့ မြောက်ပိုင်းဆယ်နွယ်နိုင်ငံကို ရည်ညွှန်းတဲ့အခါမှာလည်း ဒီစကားလုံးကို သုံးတယ်။ နောက်ပိုင်းမှာတော့ ဘိသိက်ခံခရစ်ယာန်တွေကို “ဘုရားသခင်ရဲ့ အစ္စရေးလူမျိုး” ဆိုပြီး သုံးနှုန်းထားတယ်။—ဂ ၆:၁၆။ က ၃၂:၂၈။ ၂ရှ ၇:၂၃။ ရ ၉:၆။

• အန္တိခရစ်။

  ဂရိစကားလုံးမှာ အဓိပ္ပာယ်နှစ်မျိုး ရှိတယ်။ ခရစ်တော်ကို ဆန့်ကျင်တာကို ဆိုလိုသလို ခရစ်တော်အတုအယောင်၊ ခရစ်တော်ရဲ့နေရာ ယူသူကိုလည်း ဆိုလိုတယ်။ ခရစ်တော်ကို ကိုယ်စားပြုတယ်၊ မေရှိယဖြစ်တယ်လို့ လိမ်ညာပြောဆိုတဲ့၊ ခရစ်တော်နဲ့ သူ့တပည့်တွေကို ဆန့်ကျင်တဲ့ လူ၊ အဖွဲ့အစည်း၊ အုပ်စု အားလုံးကို အန္တိခရစ်လို့ ခေါ်နိုင်တယ်။—၁ယ ၂:၂၂။

• အိမ်ထောင်ရေးဖောက်ပြန်ခြင်း။

  အိမ်ထောင်သည် ယောက်ျားဖြစ်ဖြစ်၊ မိန်းမဖြစ်ဖြစ် အိမ်ထောင်ဖက်မဟုတ်သူနဲ့ စိတ်လိုကိုယ်လျောက် လိင်ဆက်ဆံခြင်း။—ထွ ၂၀:၁၄။ မ ၅:၂၇။ ၁၉:၉။