1, 2. (a) E mafai pefea o maua ne tatou te fakaolataga? (e) Se a te mea e mafai o fesoasoani mai ke tumau tatou i luga i ‵tou malaga ki te fakaolataga?

I TE taimi ko fai ei tatou mo soko o Keliso, ko te kamataga tenā o te malaga. A te malaga tenā e mafai o ‵taki ne ia tatou ki te ola, faitalia me fakamoemoe tatou ke ola i te lagi io me i te lalolagi nei. Ne fai mai a Iesu: “Kae ko te tino telā e lotomau ke oko ki te gataga ka sao eiloa a ia.” (Mata. 24:13) E tonu, kafai e ‵piki ‵mau tatou ki te auala o te fakamaoni, ka takitaki atu ei tatou ki te fakaolataga. I te taimi e faima‵laga ei tatou, e ‵tau foki o fakaeteete tatou ke mo a ma galo i a tatou a te auala tenā. (1 Ioa. 2:15-17) E mafai pefea o tumau tatou i te auala tenā?

² Ne tuku mai ne Iesu te ‵toe fakaakoakoga sili ki a tatou. Ne fakamau eiloa tena fakaakoakoga i te Tusi Tapu. Ka iloa ne tatou me ko Iesu se vaegā tino pefea māfai e suke‵suke tatou ki te tala tenā. Ka a‵lofa kae fakatuanaki tatou ki a ia. (Faitau te 1 Petelu 1:8, 9.) Masaua me ne fai mai te apositolo ko Petelu me ne tuku mai ne Iesu se fakaakoakoga mō tatou ke tau‵tali faka‵lei i ana kalafaga.  (1 Pe. 2:21) Kafai e tau‵tali faka‵lei tatou i ana auala, ka mafai i ei o maua ne tatou te “taui” o te ‵tou fakatuanaki ko te fakaolataga. * I te mataupu mai mua, ne sau‵tala tatou ki te auala e mafai ei o tau‵tali atu tatou ki fakaakoakoga a Iesu i te fakaasimaiga ne ia te loto maulalo mo te alofa atafai. Nei la, ka onoono tatou me mafai pefea o tau‵tali atu tatou i ana kalafaga mai i te fakaasiatuga o te loto toa mo te poto.

3. Se a te loto toa, kae e mafai pefea o maua ne tatou?

³ A te loto toa se vaega o te loto talitonu telā e mafai o fakamalosi kae fesoasoani mai ki a tatou. A te loto toa e fakauiga ki te “fakafesagai atu ki tulaga faiga‵ta,” “fai te mea tonu,” mo te “tumau i te fakatuanaki faitalia a mea faiga‵ta.” E isi se sokoga o te loto toa ki te mataku, te fakamoemoega mo te alofa. E pefea la? A te mataku ki te Atua e aumai ne ia te loto toa telā e sili atu i te mataku ki tino. (1 Samu. 11:7; Faata. 29:25) A te fakamoemoega tonu e fesoasoani mai ke ‵kilo ‵mao tatou ki fakalavelave faiga‵ta i aso mai mua kae ke fakafesagai atu ki ei mo te loto talitonu. (Sala. 127:4) A ko te alofa sē fakapito e fakamalosi ne ia tatou ke fakaasi atu te loto toa faitalia a fakasauaga. (Ioa. 15:13) E maua ne tatou te loto toa mai te tali‵tonu ki te Atua kae tau‵tali i kalafaga o tena Tama.—Sala. 28:7.

4. Ne fakaasi atu pefea ne Iesu te loto toa i te taimi ne sagasaga ei a ia “i te kogāloto o faiakoga” i te faletapu? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

⁴ I te taimi koi 12 ei ana tausaga, ne loto toa a Iesu o fai te mea tonu. Mafaufau ki te mea ne tupu i te taimi ne nofo ei a Iesu “i te faletapu, e sagasaga i te kogāloto o faiakoga.” (Faitau te Luka 2:41-47.) E se gata fua i te iloa ‵lei ne faiakoga konā a Tulafono a Mose kae e penā foki mo tuu masani a tino kolā ne fakaseaoga ne latou a te Tulafono. Kae ne seki mataku a Iesu o faipati atu mai te “fesilisili atu ki a latou.” Ne seki fai atu ne Iesu a fesili masani e fai sale ne tama‵liki. Kae ne fai atu ne Iesu a fesili ‵loto kolā ne fakaalaala ei a mafaufau o faiakoga ke ‵saga atu ki ei. Kae kafai e taumafai a faiakoga o faka‵numi a Iesu mai te fai atu o fesili kolā e fakasae aka ei a kinauga, e se manuia eiloa latou i ei. Me i tino katoa kolā ne fakalogo‵logo e aofia i ei a faiakoga “ne ofo faeloa . . . i te lasi o tena malamalama, e pelā foki mo ana tali” kolā e ‵lago atu ki te munatonu i te Muna a te Atua!

5. I auala fea ne fakaasi atu ne Iesu te loto toa i te faiga o tena galuega talai?

⁵ I te faiga o tena galuega talai, ne fakaasi atu ne Iesu te loto toa i auala e uke. Ne fakaasi faka‵sau atu ne ia mo te loto toa a takitaki lotu kolā ne takitaki ‵se ne latou a tino ki akoakoga ‵se. (Mata. 23:13-36) Ne ‵mautakitaki a ia o ‵teke atu a fakamalosiga a te lalolagi. (Ioa. 16:33) Ne tumau eiloa a ia i te talai atu faitalia a fakamalosiga ma‵sei mai tino ‵teke. (Ioa. 5:15-18; 7:14) Ne ‵fulu faka‵ma ne ia fakalua taimi a te faletapu e aunoa mo te mataku, kae ‵tuli keatea ne ia latou kolā e fakalailai ne latou te koga tapuaki.—Mata. 21:12, 13; Ioa. 2:14-17.

6. Ne fakaasi atu pefea ne Iesu a te loto toa i aso fakaotioti o tena olaga i te lalolagi?

⁶ A te tau‵tali ki te loto toa o Iesu i taimi o logo‵maega e fakamalosi ne ia ‵tou fakatuanaki. Mafaufau la ki te loto toa ne fakaasi atu ne ia i aso fakaotioti o tena olaga i te lalolagi. Ne iloa ‵lei ne ia a mea kolā ka fai ne te tino telā ka fakalata ne ia tou tagata. Kae i te ‵kaiga o te Paseka, ne fai atu a Iesu ki a Iuta: “A te mea telā e mafaufau koe o fai ke na fai fakavave nei.” (Ioa. 13:21-27) I te fatoaga o Ketesemane, ne seki mataku a Iesu o fakaasi atu a ia eiloa ki sotia kolā ne olo atu o puke a ia. E tiga eiloa ne tu tena ola i  se tulaga fakamataku, ne taumafai a ia o puipui ana soko. (Ioa. 18:1-8) I te taimi ne fakamasino ei i mua o te Sanetulini, ne fai atu a ia mo te loto toa me i a ia ko te Keliso mo te Tama a te Atua, faitalia me ne iloa ne ia me ne salasala a te faitaulaga sili ki se fakamasakoga ke tamate a ia. (Male. 14:60-65) Ne tumau eiloa a Iesu i te fakamaoni ke oko ki tena mate i luga i te lakau fakasaua. I tena toe mānavaga eiloa, ne kalaga atu ei a ia, penei: “Ko oti ne fakataunu!”—Ioa. 19:28-30.

7. Tama‵liki, ne a otou lagonaga e uiga ki te tauavega o te igoa o Ieova, kae e fakatalitonu atu pefea ne koutou i a koutou e loto toa?

⁷ E mafai pefea o fakaakoako tatou ki a Iesu i te fakaasi atu o te loto toa? I te akoga. Tama‵liki, fakamaoni atu ne koutou mo te loto ‵toa me i a koutou ne Molimau a Ieova, faitalia me i te faiga tenā e fai ei ke fakaitaita koutou ne tama‵liki i otou vasega io me ko nisi tama‵liki. E fakaasi atu ne koutou i te auala tenei me e fakamata‵mata koutou o tauave te igoa o Ieova. (Faitau te Salamo 86:12.) E mafai o fe‵paki koutou mo fakamalosiga ma‵sei ke talia te mataupu ko te evolusione e pelā me se mea tonu. Kae e isi se pogai ‵lei ke tali‵tonu koutou ki otou talitonuga faka-te-Tusi Tapu e uiga ki te faitega o mea. E mafai o fakaaoga ne koutou te polosiua tenei, The Origin of Life—Five Questions Worth Asking ke tuku atu ei se tali mautinoa ki tino kolā e ma‵nako ke iloa ne latou a “fakamatalaga e uiga ki te fakamoemoega” e maua ne koutou. (1 Pe. 3:15) Ka maua ei ne koutou te lotomalie ke iloa atu me e ‵lago atu koutou ki te munatonu i te Muna a te Atua.

8. Ne a pogai e talai ei tatou mo te loto ‵toa?

⁸ I te ‵tou galuega talai. E pelā me ne Kelisiano ‵tonu, e ‵tau mo tatou o “fai‵pati atu mo te loto ‵toa e auala i te pule a Ieova.” (Galu. 14:3) Ne a pogai e ‵tau ei o talai atu mo te loto ‵toa, io me ko te loto malosi? E iloa ne tatou a mea kolā e talai atu ne tatou ko te munatonu me e fakavae ki te Tusi Tapu. (Ioa. 17:17) E iloa foki ne tatou me i a tatou ne “tino e ga‵lue fakatasi mo te Atua” kae e maua ne tatou te fesoasoani o te agaga tapu. (1 Koli. 3:9; Galu. 4:31) E malamalama tatou me mai te talai atu mo te loto finafinau, e fakaasi atu ei te ‵tou fakamaoni ki a Ieova mo te ‵tou a‵lofa ki tuakoi. (Mata. 22:37-39) Ona ko tatou e loto ‵toa, ka se mafai o ‵pono ‵tou gutu. Kae ka fakaiku aka ne tatou ke fakaasi faka‵sau atu a loi fakalotu kolā e fakapouli ei a tino ki te munatonu. (2 Koli. 4:4) Kae ka tumau eiloa tatou i te talai atu te tala ‵lei faitalia te sē fia‵fia, fakatauemuga, io me ko ‵tekemaiga.—1 Tesa. 2:1, 2.

9. E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou te loto toa māfai e fe‵paki tatou mo logo‵maega?

⁹ Māfai e fe‵paki tatou mo logo‵maega. A te tali‵tonu ki te Atua, e tuku mai ei te fakatuanaki mo te loto toa ki a tatou ke fakafesagai atu ki tulaga faiga‵ta. Kafai e mate se tino pele, e fanoa‵noa tatou, kae e se galo atu i ei ‵tou fakamoemoega. E ‵kilo atu tatou mo te loto tali‵tonu ki “te Atua o fakamafanafanaga” ke maua te malosi. (2 Koli. 1:3, 4; 1 Tesa. 4:13) Kafai e fe‵paki tatou mo masaki fakamataku io me pa‵kia, e mafai o logo‵mae tatou, kae se mafai tatou o gutugutulua. E se talia ne tatou so se togafiti telā e se fetaui mo fakatakitakiga mai te Tusi Tapu. (Galu. 15:28, 29) Kafai e loto mafatia tatou, e “fakamasei ei tatou ne ‵tou loto,” kae ona me e tali‵tonu tatou ki te Atua telā e “nofo pili ki a latou kolā e loto vāi‵vai,” e se mafai ne tatou o ‵fiu vave. *—1 Ioa. 3:19, 20; Sala. 34:18.

10. Se a te poto, kae i te auala fea e faipati kae galue ei a te tino tapuaki poto o Ieova?

 ¹⁰ A te poto ko te faiga o faka‵tauga ‵lei—ko te atamai ke iloa te mea tonu mai te mea ‵se, ko fai ei se filifiliga poto. (Epe. 5:14) A te poto e fakauiga loa ki te “atamai i te faiga o faka‵tauga kolā e fakatuagagina i te feitu faka-te-agaga.” A te tino tapuaki poto e faipati kae galue i auala kolā e fakafiafia atu ki te Atua. E filifili ne te vaegā tino tenā a pati kolā e fesoasoani atu ki nisi tino i lō te fakalogo‵mae atu ki a latou. (Faata. 11:12, 13) A ia e “se ita vave.” (Faata. 14:29, NW) E ‘fai eiloa ne ia te mea tonu,’ mai te ‵piki ‵mau ki te auala tonu telā e tau atu ki te ola. (Faata. 15:21) E mafai pefea o maua ne tatou te poto? E ‵tau mo tatou o suke‵suke ki te Muna a te Atua kae fakagalue aka a mea e tauloto ne tatou. (Faata. 2:1-5, 10, 11) Ka fesoasoani mai eiloa a te suke‵suke ki te fakaakoakoga a Iesu, te ‵toe tagata poto telā ne ola.

11. Ne fakaasi mai pefea ne Iesu a te poto i ana pati?

¹¹ Ne fakaasi mai ne Iesu te poto i ana pati mo ana faiga katoa. I ana pati. Ne fakaaoga ne ia a faka‵tauga ‵lei i te taimi ne talai ne ia te tala ‵lei, kae filifili a “pati ‵lei” kolā ne ofo i ei ana tino fakalogo‵logo. (Luka 4:22; Mata. 7:28) Ne fakasino faeloa a ia ki te Tusi Tapu i te taimi e faitau, siki a tusi siki, io me fakasino ki tusi siki kolā e fakasae aka ei tena manatu. (Mata. 4:4, 7, 10; 12:1-5; Luka 4:16-21) Ne fakamatala atu foki ne Iesu te Tusi Tapu, i auala kolā ne otia ei a loto o ana tino fakalogologo. Mai tua o tena toetuga, i te taimi ne faipati atu ei a ia ki soko e tokolua kolā ne olo atu ki Emau, ne “fakamatala atu ei ne ia a mea e uiga ki a ia i Tusitusiga Tapu.” Ne toe fai fakamuli atu a soko: “E a, e seki otia ‵ta loto . . . i te taimi ne fakamaina faka‵lei mai ei ne ia a Tusitusiga Tapu ki a tāua?”—Luka 24:27, 32.

12, 13. Ne a fakaakoakoga e fakaasi mai i ei i a Iesu ne loto kufaki kae loto malamalama?

¹² Ana lagonaga mo tena kilokiloga. Ne fesoasoani atu a te poto ke pule faka‵lei atu a Iesu ki ana lagonaga ke “loto kufaki.” (Faata. 16:32) A ia e “agamalu.” (Mata. 11:29) E kufaki faeloa a ia i ana soko faitalia olotou vāivāiga. (Male. 14:34-38; Luka 22:24-27) Ne nofo filemu eiloa a ia faitalia a faifaiga sē ‵tonu ne fepaki mo ia.—1 Pe. 2:23.

¹³ Ko te poto ne fai ei ko Iesu ke loto malamalama. Ne iloa ‵lei ne ia a Tulafono a Mose kae ne fakaasi atu ne ia e auala i ana faifaiga ki tino. E pelā me se fakaakoakoga, mafaufau ki te tala i te Maleko 5:25-34. (Faitau.) Ne fanatu se fafine telā ne ‵tafe tena sua i tua o se vaitino, patele atu ki te gatu o Iesu mea loa ko ‵lei. E ‵tusa mo te Tulafono, a ia e sē ‵ma, telā e se ‵tau o patele a ia ki so se tino. (Levi. 15:25-27) A ko Iesu telā ne malamalama me i “vaega o te Tulafono kolā e tāua atu” e aofia i ei a “te loto fakamagalo mo te fakamaoni”—ne seki kaitaua ki te fafine telā ne patele ki tena gatu. (Mata. 23:23) I lō te fai penā, ne fai atu a ia mo te atafai, penei: “Taku tama, ko ‵lei tou masaki ona ko tou fakatuanaki. Fano mo te filemu mo te malosi mai tou masaki fakalogo‵mae tenā.” Ko oko eiloa i te fakamalosi loto me ne fai ne te poto o Iesu ke gasuesue a ia o fakaasi atu te loto alofa!

14. Se a te mea ne filifili ne Iesu ke fai, kae ne mafai pefea o ‵saga tonu atu a ia ki tena galuega?

¹⁴ Te auala ne ola ei a ia. Ne fakaasi mai ne Iesu te poto i te filifiliga o te auala tonu kae ‵piki ‵mau ki ei. Ne tuku katoatoa atu a ia ki te talaiga o te tala ‵lei, kae fai pelā me se galuega i tena olaga kātoa. (Luka 4:43) Ne tumau foki a ia i te auala tonu, mai te faiga o fakaikuga kolā e fai ei ke saga tonu a ia ki te galuega kae ke fakaoti faka‵lei ne ia. Ne filifili ne ia mo te poto ke ola i se olaga faigofie ke mafai ei o fakamāumāu ana taimi mo tena malosi ki te galuega talai. (Luka 9:58) Ne malamalama a ia i te tāua ke  fakamasani a nisi tino ke faka‵soko ne latou te galuega ne fai ne ia mai tua o tena mate. (Luka 10:1-12; Ioa.14:12) Ne tauto a ia ki ana soko me ka tumau eiloa a ia i te aofia i te galuega tenei “ke oko eiloa ki te gataga o te olaga tenei.”—Mata. 28:19, 20.

15. E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou a te poto i ‵tou pati e fai?

¹⁵ Ke mafaufau ki te suā auala e mafai o fakaakoako tatou ki a Iesu. I ‵tou pati e fai. I ‵tou sau‵talaga mo taina tali‵tonu, e fakaaoga ne tatou a pati e ati aka ei a tino i lō te fakavāivāi atu ki a latou. (Efe. 4:29) Kafai e fai‵pati tatou ki nisi tino e uiga ki te Malo o te Atua, e ‵tau o faka‵kona ‵tou pati “ki te masima.” (Ko. 4:6) Taumafai ke malamalama tatou i manakoga mo mea kolā e fia‵fia ki ei a tino kae ke filifili aka a pati kolā e fetaui ‵lei. Masaua me i pati ‵lei e mafai o ‵tala atu ei a mataloa ke oko atu ki loto o tino. E se gata i ei, kafai e fakamatala atu ‵tou talitonuga, taumafai ke fakatalitonu atu mai te Tusi Tapu. E siki mai ne tatou i ei kae fai‵tau ki ei māfai e mafai. E iloa ne tatou me e ‵mana fakafia atu a te fekau mai te Tusi Tapu i lō so se mea aka e mafai o taku atu ne tatou.—Epe. 4:12.

16, 17. (a) E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou me i a tatou e se ita ‵vave kae loto malamalama? (e) E mafai pefea o ‵saga tonu atu tatou ki te faiga o te ‵tou galuega talai?

¹⁶ I ‵tou lagonaga mo kilokiloga. A te poto e fai ei ke pule faka‵lei atu tatou ki ‵tou lagonaga kae “ke se ita vave foki.” (Iako. 1:19) Kafai e kaitaua mai a nisi tino ki a tatou, taumafai ke malamalama i te pogai e kaitaua mai ei latou. E fai ne te poto ke galo ei te kaitaua kae fesoasoani mai ke ‘se ‵saga tatou ki ei.’ (Faata. 19:11) E fesoasoani mai foki te poto ke loto malamalama tatou. Tela la, e ‵tau o malamalama tatou i mea e fai ne ‵tou taina tali‵tonu, ona ko te mea e se iloa katoatoa ne tatou a fakalavelave kolā e fakafesagai mo latou. Kae ka faka‵logo eiloa tatou ki olotou manatu kae ke loto malamalama i olotou kilokiloga.—Fili. 4:5.

¹⁷ Te auala e ola ei tatou. E pelā me ne soko o Iesu, e iloa ne tatou me seai aka se tauliaga e sili atu i te talaiatuga o te tala ‵lei. Ka sa‵sale eiloa tatou i te auala tonu mai te faiga o fakaikuga ke ‵saga tonu ki te ‵tou galuega talai. E filifili ne tatou ke fakamuamua faeloa a mea faka-te-agaga kae fakatumau se olaga faigofie ko te mea ke tuku katoatoa atu tatou ki te faiga o te galuega talai ke oko eiloa ki te gataga.—Mata. 6:33; 24:14.

18. E mafai pefea o tumau tatou i te auala ki te ola, kae se a te mea ka fakaiku aka ke fai ne koe?

¹⁸ E mata, e sē se mea fakafiafia ke mafaufau ‵loto ki nisi uiga ‵gali o Iesu? Mafaufau la ki te auala e mafai o maua ne tatou a mea aoga mai te suke‵suke ki ana nisi uiga kae fakaakoako atu ki a ia. Ke na fakaiku aka ne tatou ke tumau i te tau‵tali fakapili‵pili atu ki ana kalafaga. Mai te faiga tenā, ka fai ei ke tumau tatou i te auala telā e tau atu ki te ola kae fakapili‵pili atu ki a Ieova, te Tino telā ne fakaakoako ki ei a Iesu i se auala ‵lei katoatoa.