Kauhanyo 10

Libupiwa za Moya—Mo Li Lu Amela

Kana mangeloi a tusanga batu?

Libupiwa za moya li kukuelize cwañi batu?

Kana lwa swanela ku saba mioya ye maswe?

1. Ki kabakalañi ha lu tokwa ku ituta ka za mangeloi?

KU FITA fa ku ziba mutu hañata ku amanga ku ziba se siñwi ka za lubasi lwa habo. Ka ku swana, ku fita fa ku ziba Jehova Mulimu ku kopanyeleza ku tekelela hande lubasi lwa hae lwa kwa lihalimu lwa mangeloi. Bibele i biza mangeloi kuli ki “bana ba Mulimu.” (Jobo 38:7) Kacwalo, a peta kalulo mañi mwa mulelo wa Mulimu? Kana ku na ni ze a petile ku ze ezahezi kwa batu? Kana mangeloi a ama bupilo bwa mina? Haiba ku cwalo, ki ka nzila ifi?

2. Mangeloi a simuluha kai, mi ki a makai?

² Mwa Bibele ku bulezwi hañata-ñata ka za mangeloi. Ha lu nyakisiseñi ze ñwi kwa litaba zeo kuli lu zibe ze ñwi ka za mangeloi. Mangeloi a simuluha kai? Makolose 1:16 i li: “Linto kamukana li ezizwe ka yena [Jesu Kreste], ze kwa lihalimu, ni ze mwa lifasi.” Kacwalo, libupiwa kaufela za moya ze bizwa mangeloi ne li bupilwe ki Jehova Mulimu ka Mwan’a hae wa mweli. Mangeloi ki a makai? Bibele i bonisa kuli ne ku bupilwe mangeloi a’ eza bolule-lule b’a likiti-kiti, mi kaufel’a ona a m’ata.—Samu 103:20. *

3. Jobo 38:4-7 i lu talusezañi ka za mangeloi?

 ³ Linzwi la Mulimu, yona Bibele i lu taluseza kuli lifasi ha ne li bupilwe, “bana ba Mulimu kaufela ne ba luluweziswa ki tabo.” (Jobo 38:4-7) Kacwalo, mangeloi a bile teñi ku zwa kale pili batu ba si ka bupiwa kale, mane nihaiba lifasi li si ka bupiwa kale. Timana yeo hape i bonisa kuli mangeloi a na ni maikuto, kakuli i bulela kuli ne a ‘luluelize ka tabo.’ Mu lemuhe kuli ‘bana ba Mulimu kaufela’ ne ba tabile hamoho. Ka nako yeo, mangeloi kaufela n’a li mwa lubasi lo lu swalisani mwa ku sebeleza Jehova Mulimu.

TUSO NI SILELEZO YA MANGELOI

4. Bibele i bonisa cwañi kuli mangeloi a sepahala a iyakatwa ze ba eza batu?

⁴ Ku zwelela fo ne li iponezi ku bupiwa kwa batu ba pili, libupiwa za moya ze sepahala li bile ze tabela ku bona ze ezahala mwa lubasi lwa batu lo lu sweli ku hula ni mwa talelezo ya mulelo wa Mulimu. (Liproverbia 8:30, 31; 1 Pitrosi 1:11, 12) Kono nako ha ne i nze i fita, mangeloi n’a boni kuli buñata mwa lubasi lwa batu ne ba tuhezi ku sebeleza Mubupi wa bona ya lilato. Kaniti seo ne si swabisize mangeloi a sepahala. Kono muta nihaiba a li muñwi fela kwa batu a kutela ku Jehova, “ku na ni tabo fapil’a mangeloi.” (Luka 15:10) Bakeñisa kuli mangeloi a iyakatwa hahulu buiketo bwa ba ba sebeleza Mulimu, ha ku komokisi kuli Jehova u kuta-kutezi ku itusisa mangeloi kwa ku tiisa ni ku sileleza batanga ba hae ba ba sepahala fa lifasi. (Maheberu 1:7, 14) Mu bone mitala ye miñwi.

5. Ki mitala mañi ya tuso ya mangeloi ye lu fumana mwa Bibele?

⁵ Mangeloi a mabeli n’a tusize Lota munna ya lukile ni bana ba hae ku banduka sinyeho ya minzi ye maswe ye mibeli ya Sodoma ni Gomora ka ku ba zwisa mwa sibaka seo. (Genese 19:15, 16) Lilimo-limo hasamulaho, mupolofita  Daniele n’a poselizwe mwa musima wa litau, kono n’a si ka holofala, mi n’a ize: “Mulimu wa ka u lumile lingeloi la hae, mi li tibile milomo ya litau.” (Daniele 6:22) Mwa linako za baapositola, lingeloi ne li zwisize muapositola Pitrosi mwa tolongo. (Likezo 12:6-11) Hape mangeloi n’a tiisize Jesu ha n’a kalile bukombwa bwa hae fa lifasi. (Mareka 1:13) Mi nakonyana pili Jesu a si ka shwa, lingeloi ne li tile ku yena ni ku to “mu tiisa pilu.” (Luka 22:43) Jesu u lukela ku ba ya n’a tiisizwe luli mwa linako za butokwa hahulu zeo za bupilo bwa hae!

6. (a) Mangeloi a sileleza cwañi batu ba Mulimu kacenu? (b) Lu ka nyakisisa lipuzo mañi cwale?

⁶ Kacenu, mangeloi h’a sa bonwa ki batu ba Mulimu fa lifasi. Niha sa koni ku bonwa ki batu, mangeloi a Mulimu a m’ata a sa sileleza batu ba hae, sihulu kwa lika ze holofaza kwa moya. Bibele i li: “Lingeloi la [Muñ’a] Bupilo li tibelezi, li beile ba ba mu saba mwahali; mi la ba lamulela.” (Samu 34:7) Ki kabakalañi manzwi ao h’a swanela ku ba a omba-omba ku luna? Kakuli ku na ni libupiwa ze maswe za moya ze bata ku lu sinya! Ki lifi zona zeo? Li zwelela kai? Li lika ku lu sinya cwañi? Kuli lu fumane likalabo, ha lu nyakisiseñi ka bukuswani se ne si ezahezi kwa makalelo a bupilo bwa batu.

LIBUPIWA ZA MOYA ZE LI LILA ZA LUNA

7. Satani n’a konile ku zwisa batu ba ba kuma kai ku Mulimu?

⁷ Sina mo ne lu bonezi mwa Kauhanyo 3 ya buka ye, le liñwi kwa mangeloi ne li kenezwi ki takazo ya ku busa ba bañwi mi la fetuhela Mulimu. Hasamulaho, lingeloi leo la to zibahala sina Satani Diabulosi. (Sinulo 12:9) Mwa lilimo ze bat’o eza 1,600 hamulaho wa ku puma Eva, Satani n’a konile ku zwisa ibat’o ba batu kaufela ku Mulimu, kwand’a basepahali ba banyinyani fela, ba ba cwale ka Abele, Enoke, ni Nuwe.—Maheberu 11:4, 5, 7.

8. (a) Ne ku tahile cwañi kuli mangeloi a mañwi a be badimona? (b) Badimona ne ba na ni ku ezañi kuli ba banduke Munda wa mwa mazazi a Nuwe?

 ⁸ Mwa linako za Nuwe, mangeloi a mañwi ni ona a fetuhela Jehova. A siya sibaka sa ona mwa lubasi lwa Mulimu lwa kwa lihalimu, a taha fa lifasi, ni ku ipetula ku ba batu. Kabakalañi? Kwa Genese 6:2 lu bala kuli: “Bana ba bashimani ba Mulimu, se ba bona bana ba basizana ba batu kuli ki ba bande, mi ba ikungela basali ku be ba ketile kamukana.” Kono Jehova Mulimu n’a si ka tuhelela likezo za mangeloi ao ni ku sinyiwa kwa batu ko ne ku zwile teñi ku zwelapili. N’a tahisize munda mwa lifasi kaufela o ne u  tanyezi batu ba ba maswe kaufela, ku siya fela batanga ba hae ba ba sepahala. (Genese 7:17, 23) Kacwalo, mangeloi a n’a ipanguzi, kamba badimona, ne ba na ni ku siya mibili ya bona ya nama ni ku kutela kwa lihalimu sina libupiwa za moya. Ne ba ipeile kwa lineku la Diabulosi, ya n’a bile “mulena wa mioya ye maswe.”—Mateu 9:34.

9. (a) Ne ku ezaheziñi kwa badimona ha ne ba kutezi kwa lihalimu? (b) Lu ka nyakisisañi ka za badimona?

⁹ Mangeloi a n’a ipanguzi ao ha n’a kutezi kwa lihalimu, ne a si ka lumelezwa ku kutela mwa lubasi lwa Mulimu sina mubusi wa ona Satani. (2 Pitrosi 2:4) Nihaike cwale h’a koni ku ba ni mibili ya butu, a sa zamaisa batu ka nzila ye maswe. Mane, ka tuso ya bona badimona bao, Satani u “pumanga lifasi kamukana.” (Sinulo 12:9; 1 Joani 5:19) Ka nzila ifi? Sihulu, badimona ba itusisa mikwa ya ku puma batu ka yona. (2 Makorinte 2:11) Ha lu nyakisiseñi ye miñwi ku yona mikwa yeo.

MIKWA YEO BADIMONA BA PUMA KA YONA

10. Tumelo ya mioya kiñi?

¹⁰ Badimona ba itusisa tumelo ya mioya kwa ku puma batu. Ku ba ni tumelo ya mioya ki ku swalisana ni badimona, ibe ku swalisana ni bona ka sibili kamba ka ku itusisa liñaka. Bibele i nyaza tumelo ya mioya mi i lu lemusa kuli lu si ke lwa swalisana ni yona ka nzila ifi kamba ifi. (Magalata 5:19-21) Badimona ba itusisa tumelo ya mioya sina mandui mo ba itusiseza liteiso. Ndui u itusisanga liteiso ze shutana-shutana kwa ku swala litapi ze shutana-shutana. Ka ku swana, mioya ye maswe i itusisa mikwa ye shutana-shutana kwa ku kenya batu ba mifuta kaufela mwatas’a tamaiso ya yona.

11. Bunuhi kiñi, mi ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku abana ku bona?

¹¹ Mufuta o muñwi wa siteiso se ba itusisa badimona ki bunuhi. Bunuhi kiñi? Bunuhi ki ku lika ku ziba ze ka ezahala kwapili kamba ka za nto ye ñwi ye sa zibahali. Mifuta  ye miñwi ya bunuhi ki ku nuha ka linaleli, ka makazi, ku talima mwa lizoho la mutu, ni ku batisisa lisupo za lika mwa litolo. Nihaike batu ba bañata ba nahana kuli bunuhi haki nto ye maswe, Bibele i bonisa kuli banuhi ni mioya ye maswe ba sebelisana. Ka mutala, Likezo 16:16-18 i bulela ka za “moya wa bunuhi” o ne u konisa musizana yo muñwi ku “nuha.” Kono moya w’o ha ne u zwisizwe ku yena, buikoneli bwa ku nuha ne bu felile ku yena.

12. Ki kabakalañi ku lika ku ambola ni bafu ha ku kona ku tahisa kozi?

¹² Nzila ye ñwi yeo badimona ba puma batu ka yona ki ku ba susueza ku laula ka za bafu. Batu ba ba lila muhabo bona ya shwile hañata ba pumiwanga mashano ka za ba ba shwile. Ñaka u kona ku fa litaba ze ipitezi kamba u kana a bulela ka linzwi le li utwahala inge la mufu. Kacwalo, batu ba bañata ba kolwanga kuli ba ba shwile b’a pila luli ni kuli ku ambola ni bona ku ka tusa ba ba pila ku tiya ha ba li mwa maswabi. Kono nto yeo ye bonahala inge kuli ki ku  omba-ombiwa ki ya buhata mi i kona ku tahisa kozi. Kabakalañi? Kakuli badimona ba kona ku likanyisa linzwi la mutu ya shwile ni ku fa ñaka litaba ka za mufu. (1 Samuele 28:3-19) Hape sina mo ne lu itutezi mwa Kauhanyo 6, ba ba shwile ha ba sa li yo. (Samu 115:17) Kacwalo “ya buza ba ba shwile” u pumilwe ki mioya ye maswe mi u lwanisa tato ya Mulimu. (Deuteronoma 18:10, 11; Isaya 8:19) Kacwalo mu tokomele kuli mu si ke mwa wela mwa katwa ka ka maswe kao ka badimona.

13. Ba bañata ba ne ba sabanga badimona ba konile ku ezañi?

¹³ Mioya ye maswe i pumanga batu, hape ni ku ba sabisa. Kacenu, Satani ni badimona ba hae ba ziba kuli ba siyalezwi ki ‘nako ye nyinyani’ ba si ka yundiswa kale, mi cwale ba buhali ku fita haisali. (Sinulo 12:12, 17) Niteñi, batu ba bañata-ñata ba ne ba banga ni sabo ye cwalo ya mioya ye maswe ba konile ku lukuluha ku yona. Ba ezize cwañi cwalo? Mutu u kona ku ezañi nihaike kuli s’a keni kale ku za mioya?

MWA KU HANELA MIOYA YE MASWE

14. Sina Bakreste ba kwa makalelo ba mwa Efese, lu kona ku ikakutula cwañi kwa mioya ye maswe?

¹⁴ Bibele i lu taluseza mwa ku hanela mioya ye maswe, ni mwa ku ikakutulela ku yona. Mu nge mutala wa Bakreste ba kwa makalelo ba mwa muleneñi wa Efese. Ba bañwi ku bona ba si ka ba kale Bakreste ne li ba mioya. Ha ne ba ikatulezi ku tuhela za mioya ne ba ezize cwañi? Bibele i li: “Ba bañata ba ba ne ba eza mabibo, ba tisa libuka za bona, ba li cisa fapil’a nyangela.” (Likezo 19:19) Ka ku cisa libuka za bona za mabibo, Bakreste ba banca bao ne ba tomile mutala ku ba ba bata ku hana mioya ye maswe kacenu. Batu ba ba bata ku sebeleza Jehova ba tokwa ku yumba lika kaufela ze ama balimu. Zeo li kopanyeleza libuka, limagazini, mafilimu, mapepa, ni lipina ze susueza tumelo ya mioya ni ku i bonahaza ku ba ye nde, ye tabisa. Ze ñwi  hape ze swanela ku yumbiwa ki miulu kamba lika ze ñwi ze tiniwanga ka ku bata ku isileleza kwa bumaswe.—1 Makorinte 10:21.

15. Lu tokwa ku ezañi kuli lu hanele mioya ye maswe?

¹⁵ Lilimonyana ku zwa f’o Bakreste ba kwa Efese ne ba ciselize libuka za bona za mabibo, muapositola Paulusi n’a ba ñolezi kuli: ‘Ndwa ya luna lu i lwana ni mioya ye lunya.’ (Maefese 6:12) Badimona ne ba si ka zwafa. Ne ba sa bata kuli ba tule mwa ndwa. Kacwalo ki lifi ze ñwi ze ne ba sa tokwa ku eza Bakreste bao? Paulusi n’a ize: “Fahalimw’a zeo kaufela mu swale tebe ya Tumelo, kuli ka yona mu kone ku tima masho kaufela a’ tuka, a ya maswe [Satani].” (Maefese 6:16) Haiba tebe ya luna ya tumelo i ba ye tiile, lu ka kona ku hanela ka ku tiya mioya ye maswe.—Mateu 17:20.

16. Lu kona ku tiisa cwañi tumelo ya luna?

¹⁶ Kacwalo, lu kona ku tiisa cwañi tumelo ya luna? Ka ku ituta Bibele. Ku tiya kwa limota ku itingile hahulu fa ku tiya kwa mutomo wa lona. Ka nzila ye swana, ku tiya kwa tumelo ya luna ku itingile hahulu fa mutomo wa yona, ili zibo ya niti ye nepahezi ya Linzwi la Mulimu yona Bibele. Haiba lu bala ni ku ituta Bibele ka zazi, tumelo ya luna i ka tiya. Sina limota le li tiile, tumelo ye cwalo i ka lu sileleza kwa kukuezo ya mioya ye maswe.—1 Joani 5:5.

17. Lu swanela ku ezañi kuli lu hanele mioya ye maswe?

¹⁷ Ki lifi ze ñwi hape ze ne ba tokwa ku eza Bakreste bao ba kwa Efese? Ne ba tokwa ku silelezwa hape kakuli ne ba pila mwa muleneñi mo ne ku atile budimona. Kacwalo Paulusi n’a ba bulelezi kuli: “Mu lapele ka Moya ka nako ni nako, ka litapelo kaufela ni ka likupo.” (Maefese 6:18) Bakeñisa kuli ni luna lu pila mwa lifasi mo ku tezi budimona, ku butokwa hahulu kuli lu lapele ka t’ata ku Jehova kuli a lu sileleze mwa ku hanela mioya ye maswe. Kaniti lu tokwa ku sebelisa libizo la Jehova mwa litapelo za luna. (Liproverbia 18:10, NW) Kacwalo lu swanela ku zwelapili ku lapela  ku Mulimu kuli a “lu lamulele ku ya maswe” yena Satani Diabulosi. (Mateu 6:13) Jehova u ka alaba litapelo ze cwalo ze zwelela kwa pilu.—Samu 145:19.

18, 19. (a) Ki kabakalañi ha lu kona ku kolwa kuli lu ka tula mwa ndwa ye lu lwana ni libupiwa ze maswe za moya? (b) Ki puzo mañi ye ka alabiwa mwa kauhanyo ye tatama?

¹⁸ Mioya ye maswe i kona ku tahisa kozi, kono haiba lu hanela Diabulosi ni ku sutelela ku Mulimu ka ku eza tato ya hae, ha lu tokwi ku i saba. (Jakobo 4:7, 8) M’ata a mioya ye maswe haki a matuna ka ku fitisisa. Ne i otilwe mwa linako za Nuwe, mi kwapili i ka fiwa katulo ya yona ya mafelelezo. (Juda 6) Hape mu hupule kuli lu silelezwa ki mangeloi a Jehova a m’ata. (2 Malena 6:15-17) Mangeloi ao a bata hahulu kuli lu kone ku hanela mioya ye maswe. Ku swana inge kuli mangeloi a lukile a lu susueza. Kacwalo haike lu zwelepili ku ba bukaufi ni Jehova ni lubasi lwa hae lwa libupiwa za moya ze sepahala. Hape haike lu ambuke mifuta kaufela ya tumelo ya mioya ni ku sebelisa kamita kelezo ya Linzwi la Mulimu. (1 Pitrosi 5:6, 7; 2 Pitrosi 2:9) Ka nzila yeo lu ka kona ku kolwa kuli lu ka tula mwa ndwa ye lu lwana ni libupiwa za moya ze maswe.

¹⁹ Kono ki kabakalañi Mulimu h’a tuhelezi mioya ye maswe ni bumaswe ze nyandisa batu? Puzo yeo i ka alabiwa mwa kauhanyo ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

ZE I LUTA BIBELE

▪ Mangeloi a sepahala a tusanga ba ba sebeleza Jehova.—Maheberu 1:7, 14.

▪ Satani ni badimona ba hae ba puma batu ni ku ba zwisa ku Mulimu.—Sinulo 12:9.

▪ Haiba mu eza tato ya Mulimu ni ku hanela Diabulosi, Satani u ka saba ku mina. —Jakobo 4:7, 8.

[Lipuzo za Tuto]

 [Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 102]

MWA KU HANELA MIOYA YE MASWE

▪ Mu yumbe lika za mioya

▪ Mu itute Bibele

▪ Mu lapele ku Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 99]

“Mulimu wa ka u lumile lingeloi la hae, mi li tibile milomo ya litau.”—Daniele 6:22

[Maswaniso a fa likepe 101]

Badimona ba itusisanga mikwa ye shutana-shutana kwa ku puma batu