Mapan iti linaonna

Mapan iti listaan dagiti linaonna

KAPITULO 24

Awan ti ‘Makaisina Kadatayo iti Ayat ti Dios

Awan ti ‘Makaisina Kadatayo iti Ayat ti Dios

1. Ania a negatibo a rikrikna ti mangap-apektar iti adu a tattao, a pakairamanan ti sumagmamano a pudno a Kristiano?

AY-AYATENNAKA kadi a personal ni Jehova a Dios? Dadduma ti umanamong nga ay-ayaten ti Dios ti sapasap a sangatauan, kas kuna ti Juan 3:16. Ngem kinapudnona, kastoy ti panagriknada: ‘Dinak pulos ayaten ti Dios kas indibidual.’ Uray dagiti pudno a Kristiano mabalin nga adda panagduaduada no dadduma maipapan iti dayta. Gapu iti pannakaupay ti maysa a lalaki, naikunana: “Marigatanak unay a mamati a maseknan kaniak ti Dios.” Ap-apektarannakayo kadi ti kasta a panagduadua no dadduma?

2, 3. Siasino ti agtarigagay a mangipapati kadatayo a saantayo a napateg wenno dinatay ay-ayaten ni Jehova, ket kasanotayo a maparmek dayta a kapanunotan?

2 Magagaran ni Satanas a mangipapati kadatayo a dinatay ay-ayaten wenno dinatay ipatpateg ni Jehova a Dios. Pudno, masansan a sulisogen ni Satanas dagiti tattao babaen ti pananggargarina kadakuada nga agpasindayag ken agpannakkel. (2 Corinto 11:3) Ngem pagragsakanna met a parigaten dagidiay nakapsut babaen ti panangdadaelna iti panagraemda iti bagida. (Juan 7:47-49; 8:13, 44) Nangnangruna a pudno daytoy kadagitoy napeggad a “maudi nga aldaw.” Adu itatta ti dimmakkel kadagiti pamilia nga “awanan nainkasigudan a panagayat.” Dagiti dadduma kanayon a maipasangoda kadagidiay narungsot, managimbubukodan, ken natangken ti uloda. (2 Timoteo 3:1-5) Gapu iti naunday a panagsagaba dagita a tattao iti di nasayaat a pannakatrato, rasismo, wenno guranggura, nalabit kombinsidoda a saanda a napateg wenno awan ti mangay-ayat kadakuada.

3 No addaanka iti kasta a negatibo a rikna, dika maawanan iti namnama. Adu kadatayo ti di nainkalintegan a mangkonkondenar iti bagbagitayo no dadduma. Ngem laglagipem a nairanta ti Sao ti Dios a ‘mangpalinteg iti bambanag’ ken “pangbalintuag iti natibker ti pannakasarikedkedna a bambanag.” (2 Timoteo 3:16; 2 Corinto 10:4) Kuna ti Biblia: “Pagtalgedentayto dagiti pusotayo iti sanguananna maipapan iti aniaman a pangkondenaran kadatayo dagiti pusotayo, agsipud ta ti Dios dakdakkel ngem kadagiti pusotayo ket ammona ti amin a bambanag.” (1 Juan 3:19, 20) Usigentayo ti uppat a wagas a panangtulong kadatayo ti Kasuratan a ‘mangpatalged kadagiti pusotayo’ nga ay-ayatennatayo ni Jehova.

Ipatpategnaka ni Jehova

4, 5. Kasano a ti pangngarig ni Jesus maipapan kadagiti billit-tuleng ipakitana a napategtayo iti imatang ni Jehova?

4 Umuna, direkta nga isuro ti Biblia a matmatmatan ti Dios a napateg ti tunggal maysa kadagiti adipenna. Kas pagarigan, kinuna ni Jesus: “Saan aya a ti dua a billit-tuleng mailako iti sinsilio a bassit ti pategna? Kaskasdi awan maysa kadakuada ti matnag iti daga a saan nga ammo ni Amayo. Ngem dagiti mismo a buok ti uloyo nabilangda amin. Gapuna dikay agbuteng: napatpategkayo ngem iti adu a billit-tuleng.” (Mateo 10:29-31) Usigem ti kaipapanan dagita a sasao kadagiti agdengdengngeg ken Jesus idi umuna a siglo.

“Napatpategkayo ngem iti adu a billit-tuleng”

5 Nalabit masdaawtayo no apay a gatangenda idi ti billit-tuleng. Bueno, idi kaaldawan ni Jesus dagiti billit-tuleng ti kalakaan kadagiti tumatayab a mailako kas taraon. Imutektekam ta magatangda ti dua a billit-tuleng babaen iti sinsilio a bassit ti pategna. Ngem kalpasanna naikuna ni Jesus a no dua a sinsilio ti igatang ti maysa a tao, saan nga uppat no di ket lima a billit-tuleng ti magatangna. Inayonda ti maikalima a tumatayab a kas man la awan a pulos ti pategna. Nalabit saan unay idi a napateg ti kakasta a parsua iti imatang dagiti tattao, ngem kasano ti panangmatmat ti Namarsua kadagita? Kinuna ni Jesus: “Awan uray maysa kadakuada [uray pay daydiay nainayon] ti malipatan iti sanguanan ti Dios.” (Lucas 12:6, 7) Nalabit matarusantayon ti punto ni Jesus. No kasta ti panangipateg ni Jehova iti maysa laeng a billit-tuleng, anian a napatpateg nga amang ti tao! Kas inlawlawag ni Jesus, ammo ni Jehova amin a detalye maipapan kadatayo. Nabilang pay ketdi dagiti mismo a buok ti ulotayo!

6. Apay a masiguradotayo a realistiko ni Jesus idi kunana a nabilang dagiti buok ti ulotayo?

6 Nabilang dagiti buoktayo? Mabalin nga ipagarup ti dadduma a saan a realistiko ni Jesus iti daytoy. Ngem panunotem laengen ti maipapan iti namnama a panagungar. Sigurado nga am-ammonatayo unay ni Jehova tapno maparsuanatayo manen! Patpatgennatayo unay isu a malagipna amin a detalye, a pakairamanan ti genetic code-tayo ken dagiti pakalaglagipan ken kapadasantayo iti amin a tawtawen. * No maidilig iti dayta, simple laeng nga aramid ti panangbilang kadagiti buoktayo—nga agarup 100,000 ti tumubo iti gagangay nga ulo.

Ania ti Tagipatgen ni Jehova Kadatayo?

7, 8. (a) Ania ti sumagmamano a galad a pagragsakan ni Jehova a makita bayat a sukimatenna ti puspuso dagiti tattao? (b) Ania ti sumagmamano kadagiti trabahotayo a tagipatgen ni Jehova?

7 Maikadua, isuro kadatayo ti Biblia no ania ti tagipatgen ni Jehova kadagiti adipenna. Iti simple a pannao, maragsakan kadagiti nasayaat a galadtayo ken kadagiti panagreggettayo. Kinuna ni Ari David ken ni anakna a Solomon: “Amin a puspuso sukimaten ni Jehova, ket tunggal pagannayasan ti pampanunot mailasinna.” (1 Cronicas 28:9) Bayat a sukimaten ti Dios ti binilion a puspuso dagiti tattao iti daytoy lubong a naranggas ken napnuan iti guranggura, anian a ragsakna no adda makitana a puso a managayat iti talna, kinapudno, ken kinalinteg! Ania ti mapasamak no makasarak ti Dios iti puso a napalalo ti panagayatna kenkuana, a mangikagkagumaan a mangammo kenkuana ken mangiburay iti kasta a pannakaammo kadagiti sabsabali? Kuna ni Jehova kadatayo a laglagipenna dagidiay mangisarsarita iti maipapan kenkuana kadagiti sabsabali. Addaan pay ketdi iti “libro a pakalaglagipan” maipaay iti amin nga “agbuteng ken Jehova ken maipaay kadagidiay mangpampanunot iti naganna.” (Malakias 3:16) Napateg kenkuana dagita a galad.

8 Ania ti sumagmamano a naimbag nga ar-aramid a tagipatgen ni Jehova? Sigurado a mairaman dagiti panagreggettayo a mangtulad iti Anakna, a ni Jesu-Kristo. (1 Pedro 2:21) Ti maysa a napateg a trabaho a tagipatgen ti Dios isu ti panangirakurak iti naimbag a damag ti Pagarianna. Mabasatayo iti Roma 10:15: “Anian a nagimnas ti saksaka dagidiay mangideklara iti naimbag a damag ti naimbag a bambanag!” Nalabit ditay pampanunoten a “nagimnas,” wenno napintas dagiti nanumo a sakatayo. Ngem ditoy, iladladawanda ti panagregget dagiti adipen ni Jehova a mangikasaba iti naimbag a damag. Dagita a panagregget ket napintas ken napateg amin iti imatangna.—Mateo 24:14; 28:19, 20.

9, 10. (a) Apay a masiguradotayo a tagipatgen ni Jehova ti panagibturtayo iti laksid ti nadumaduma a pakarigatan? (b) Ania dagiti negatibo a panangmatmat a di pulos panunoten ni Jehova kadagiti matalek nga adipenna?

9 Tagipatgen met ni Jehova ti panagibturtayo. (Mateo 24:13) Laglagipem a kayat ni Satanas a tallikudam ni Jehova. Tunggal aldaw a panagtalinaedmo a nasungdo ken Jehova ket maysa manen nga aldaw a nakatulongka a nangsungbat kadagiti panangumsi ni Satanas. (Proverbio 27:11) No dadduma saan a nalaka ti agibtur. Inaldaw nga adda pakasuotan gapu kadagiti problema iti salun-at, parikut iti pinansial, rigat iti emosion, ken dadduma pay a tubeng. Makapaupay met dagiti inanama a maitantantan. (Proverbio 13:12) Ad-adda pay a napateg ken Jehova ti panagibtur iti laksid ti kakasta a pakarigatan. Dayta ti gapuna a kiniddaw ni Ari David ken ni Jehova nga urnongenna dagiti lua ni David iti ‘lalat a botelia,’ sa kinunana a buyogen ti panagtalek: “Saanda aya nga adda iti librom?” (Salmo 56:8) Wen, tagipatgen ni Jehova ken malagipna amin a lua ken panagsagaba nga inibturantayo bayat a salsalimetmetantay ti kinasungdotayo kenkuana. Napateg met dagita iti imatangna.

Tagipatgen ni Jehova ti panagibturtayo iti laksid dagiti pakasuotan

10 Ita, ti pusotayo a mangkonkondenar kadatayo mabalin a supiatenna ti kasta nga ebidensia ti kinapategtayo iti imatang ti Dios. Mabalin nga ipapilitna nga iyarasaas: ‘Ngem nakaad-adu ti ad-adda a mapagulidanan ngem siak. Anian a ladingit ni Jehova no idilignak kadakuada!’ Saan nga agidildilig ni Jehova; saan met a nainget unay wenno nakas-ang ti panagpampanunotna. (Galacia 6:4) Sisisirib a basaenna ti pusotayo, ket tagipatgenna dagiti naimbag—uray nagbassitan dayta.

Arisiten ni Jehova ti Naimbag Manipud iti Dakes

11. Ania ti maadaltayo maipapan ken Jehova iti panangtamingna iti kaso ni Abias?

11 Maikatlo, bayat a sukimatennatayo ni Jehova, arisitenna a siaannad tapno agbirok iti naimbag. Kas pagarigan, idi inkeddengna a mapapatay ti intero nga apostata a dinastia ni Ari Jeroboam, imbilinna a maipaayan iti nadayaw a pannakaipumpon ni Abias ti maysa kadagiti annak ti ari. Apay? “Nasarakan kenkuana . . . ti maysa a banag a naimbag maipaay ken Jehova a Dios ti Israel.” (1 Ar-ari 14:1, 10-13) Kayariganna, inarisit ni Jehova ti puso dayta a lalaki ket nakasarak iti “maysa a banag a naimbag” sadiay. Kasanoman ti kabassit wenno kinanumo dayta nga imbag, nakita ni Jehova a maikari dayta a maisurat iti Saona. Sinupapakanna pay ketdi dayta, nga impakitana ti maitutop nga asi iti daydiay a miembro ti apostata a sangakabbalayan.

12, 13. (a) Kasano nga ipakita ti kaso ni Ari Jehosafat a kitaen ni Jehova ti naimbag kadatayo uray no makabasoltayo? (b) No maipapan kadagiti naimbag nga aramid ken galadtayo, kasano nga agtignay ni Jehova a kas nadungngo nga Ama?

12 Ad-adda pay a positibo a pagarigan ti makita ken ni naimbag nga Ari Jehosafat. Idi adda minamaag a naaramidan ti ari, kinuna kenkuana ti propeta ni Jehova: “Gapu itoy adda rurod maibusor kenka manipud persona ni Jehova.” Anian a makapadanag dayta! Ngem saan a nagpatingga sadiay ti mensahe ni Jehova. Intuloyna: “Nupay kasta, adda naimbag a bambanag a nasarakan kenka.” (2 Cronicas 19:1-3) No kasta, ti nalinteg a pungtot ni Jehova dina kinullaapan ti panangmatmatna iti naimbag a naaramidan ni Jehosafat. Anian a naiduma kadagiti imperpekto a tattao! No karurodtayo ti sabsabali, adda pagannayasantayo a di mangikankano kadagiti naimbag a naaramidanda. Ket no makabasoltayo, nalabit saantayon a mabigbig dagiti kinaimbagtayo gapu iti luksaw, bain, ken pannakariknatayo iti basol. Ngem laglagipentayo a no pagbabawyantay dagiti basoltayo ken ikagumaantayo a saanen nga uliten dagita, pakawanennatayo ni Jehova.

13 Bayat a sukimatennaka ni Jehova, ibellengna dagita a basol, a kas iti panangibelleng ti agar-arisit iti balitok kadagiti awan pategna a graba. Dagiti met ngay naimbag a galad ken aramidmo? Dagitoy ti “balitok” nga alaenna! Nakitam kadin ti nadungngo a panangipateg dagiti nagannak iti drowing wenno proyekto dagiti annakda idiay eskuelaan, a no dadduma uray nakabaybayagen dayta ken nalipatanen dagiti annakda? Ni Jehova ti Ama nga awan makaartap iti kinadungngona. No la ketdi ta agtalinaedtayo a matalek kenkuana, dina pulos lipaten dagiti nasayaat nga aramid ken galadtayo. Kinapudnona, matmatanna a kinakillo ti pananglipat kadagita, ket pulos a di nakillo ti Dios. (Hebreo 6:10) Arisitennatayo met iti sabali pay a wagas.

14, 15. (a) Apay a ti kinaimperpektotayo dina pulos kullaapan ti panangmatmat ni Jehova kadagiti naimbag kadatayo? Iyilustrarmo. (b) Ania ti aramiden ni Jehova kadagiti naimbag a galad a masarakanna kadatayo, ket kasano ti panangmatmatna iti matalek nga ilina?

14 Palabsen ni Jehova ti kinaimperpektotayo ken kitaenna ti posible a pagbalinantayo. Kas panangyilustrar: Dagiti tattao a pagay-ayatda dagiti aramid ti arte ikagumaanda a tarimnen dagiti drowing wenno dadduma pay nga aramid a dakkel ti perdina. Kas pagarigan, idiay National Gallery ti London, England, idi nadadael ti maysa a drowing ni Leonardo da Vinci nga aggatad iti agarup $30 milion gapu ta adda nangpaltog, awan nangisingasing a maibelleng koman dayta gapu ta naperdin. Dagus a nairugi ti pannakatarimaan dayta nga obra maestra nga agarup 500 ti tawennan. Apay? Gapu ta napateg dayta iti imatang dagiti managayat iti arte. Saan aya a napatpategka ngem iti drowing a naaramid iti tisa ken uging? Sigurado a napatpategka iti imatang ti Dios—agpapan pay ti kasta unay a pannakadadaelmo gapu iti natawid a kinaimperpekto. (Salmo 72:12-14) Ni Jehova a Dios, ti nasigo a Namarsua iti sangatauan, aramidenna ti aniaman a nasken tapno maisubli iti kinaperpekto dagiti amin a mangabrasa iti kinadungngona.—Aramid 3:21; Roma 8:20-22.

15 Wen, makita ni Jehova dagiti naimbag kadatayo a nalabit ditay makita a mismo. Ket bayat nga agserbitayo kenkuana, padakkelenna dagita a kinaimbag agingga nga agbalintayton a perpekto. Uray kasano ti panangtrato kadatayo ti lubong ni Satanas, matmatan ni Jehova dagiti matalek nga adipenna kas makaay-ayo, wenno napateg.—Haggeo 2:7; footnote iti New World Translation of the Holy Scriptures—With References.

Siaaktibo nga Ipakita ni Jehova ti Ayatna

16. Ania ti kadakkelan a pammaneknek iti ayat ni Jehova kadatayo, ket kasanotayo nga ammo a nairanta daytoy a sagut nga agpaay kadatayo a personal?

16 Maikapat, adun ti naaramidan ni Jehova a mangipaneknek iti ayatna kadatayo. Sigurado a ti pangsubbot a daton ni Kristo ti kabibilgan a sungbat iti kinaulbod ni Satanas nga awan serserbitayo wenno awan mangipatpateg kadatayo. Ditay koma pulos liplipatan a ti nakas-ang nga ipapatay a sinagaba ni Jesus iti kayo a pagtutuokan ken ti nakarkaro a saem nga inibturan ni Jehova iti pannakaimatangna iti ipapatay ti dungdungnguenna nga Anak ket pammaneknek iti ayatda kadatayo. Nakalkaldaang ta adu ti tattao a marigatan a mamati a nairanta daytoy a personal a sagut kadakuada. Ipapanda a dida maikari. Ngem laglagipem a dati nga idaddadanes ni apostol Pablo dagiti pasurot ni Kristo. Kaskasdi, insuratna: ‘Ti Anak ti Dios . . . inayatnak ken inyawatna ti bagina maipaay kaniak.’Galacia 1:13; 2:20.

17. Kasano nga iyadaninatayo ni Jehova kenkuana ken iti Anakna?

17 Pinaneknekan ni Jehova ti ayatna kadatayo babaen ti panangtulongna iti tunggal maysa kadatayo a mangaprobetsar kadagiti pagimbagan ti sakripisio ni Kristo. Kinuna ni Jesus: “Awan ti tao a makaumay kaniak malaksid no ti Ama, a nangibaon kaniak, ti mangyasideg kenkuana.” (Juan 6:44) Wen, personal nga iyadaninatayo ni Jehova iti Anakna ken iti namnama a biag nga agnanayon. Kasano? Babaen iti trabaho a panangasaba, a dumanon iti tunggal maysa kadatayo, ken babaen iti nasantuan nga espirituna, nga us-usaren ni Jehova a tumulong kadatayo a mangtarus ken mangyaplikar kadagiti naespirituan a kinapudno iti laksid ti kinakapuy ken kinaimperpektotayo. Gapuna, maikuna ni Jehova kadatayo ti kas iti kinunana iti Israel: “Buyogen ti ayat nga agingga iti tiempo a di nakedngan inayatka. Dayta ti makagapu nga inyasidegka babaen ti naayat a kinamanangngaasi.”—Jeremias 31:3.

18, 19. (a) Ania ti kasingedan a pamay-an a panangipakita ni Jehova iti ayatna kadatayo, ket ania ti mangipakita a personal a maseknan iti daytoy? (b) Kasano nga ipatalged kadatayo ti Sao ti Dios a dumngeg ni Jehova a buyogen ti pannakipagrikna?

18 Mabalin a mariknatay ti ayat ni Jehova iti kasingedan a pamay-an babaen ti pribilehiotayo nga agkararag. Ti Biblia awisenna ti tunggal maysa kadatayo nga ‘agkararag a di agressat’ iti Dios. (1 Tesalonica 5:17) Ipangagnatayo. Naawagan pay ketdi iti “Managdengngeg iti kararag.” (Salmo 65:2) Saanna nga inted daytoy a saad iti asinoman, uray pay iti mismo nga Anakna. Panunotem laengen: Idagadag ti Namarsua iti uniberso nga umadanitayo kenkuana iti kararag, buyogen ti wayawaya ti panagsao. Ket kasano ti panagimdengna? Nalab-ay, nabaaw, ken awan pannakaseknanna? Saan.

19 Mannakipagrikna ni Jehova. Ania ti pannakipagrikna? Kinuna ti maysa a matalek a lakayen a Kristiano: “Ti pannakipagrikna isu ti saem a marikriknam nga adda iti pusok.” Talaga kadi a maapektaran ni Jehova iti marikriknatayo a saem? Mabasatayo maipapan iti panagsagaba ti ilina nga Israel: “Bayat ti isuamin a pannakaparigatda isu naparigatan.” (Isaias 63:9) Saan a basta minatmatan ni Jehova dagiti rigatda; nakipagrikna iti ilina. Ti kinakaro ti riknana ket naipakita iti mismo a sasao ni Jehova kadagiti adipenna: “Ti mangsagid kadakayo sagidenna ti bukel ti matak.” * (Zacarias 2:8) Anian a nagsakit dayta! Wen, makipagrikna ni Jehova kadatayo. No masaktantayo, masaktan met.

20. Ania a di natimbeng a panagpampanunot ti masapul a liklikantayo tapno matungpaltayo ti balakad iti Roma 12:3?

20 Dagiti natimbeng a Kristiano dida usaren ti kasta nga ebidensia ti ayat ken panangipateg ti Dios kas rason tapno agpannakkel wenno agpasindayagda. Insurat ni apostol Pablo: “Babaen ti di kaikarian a kinamanangngaasi a naited kaniak ibagak iti tunggal maysa kadakayo dita a saanna a panunoten nga ad-adda ti bagina ngem iti rebbengna a panangpanunot; no di ket agpanunot tapno maaddaan iti nasimbeng a panagpampanunot, tunggal maysa kas imbunong ti Dios kenkuana a rukod ti pammati.” (Roma 12:3) Kastoy ti kuna ti sabali pay a patarus: “Kunaek iti tunggal maysa kadakayo a dina matmatan a nalablabes ti bagina ngem iti agpaypayso a pategna, no di ket rukodenna koma a sititimbeng ti bagina.” (A Translation in the Language of the People, ni Charles B. Williams) Gapuna, nupay tagtagiragsakentayo a naan-anay ti kinamanagayat ti nailangitan nga Amatayo, nasimbeng koma ti panagpampanunottayo ken laglagipentayo a ditay pulos mateggedan wenno saantayo a pakaikarian ti ayat ti Dios.—Lucas 17:10.

21. Ania dagiti kinaulbod ni Satanas a masapul nga itultuloytayo a supiaten, ket ania a nadiosan a kinapudno ti itultuloytayo koma nga ipatalged iti pusotayo?

21 Aramiden koma ti tunggal maysa kadatayo ti amin a kabaelanna a mangiwaksi iti amin a kinaulbod ni Satanas, a pakairamanan ti kinaulbod nga awan serserbitayo wenno awan mangipatpateg kadatayo. No sinursuruannaka dagiti kapadasam iti biag tapno matmatam ti bagim kas maysa a nagdakkel a bangen a di maparmek ti naindaklan nga ayat ti Dios, wenno matmatam a nanumo unay dagiti naimbag nga aramidmo ta saan pay ketdi a makita dagiti nasiput a matana, wenno nakaro unay dagiti basolmo ta saan pay ketdi a maabbongan ti ipapatay ti napateg nga Anakna, kinaulbod ti naisuro kenka. Iwaksim iti pusom dagita a kinaulbod! Itultuloytay koma nga ipatalged iti pusotayo ti kinapudno a nayebkas iti naipaltiing a sasao ni Pablo: “Kombinsidoak nga uray ti ipapatay wenno ti biag wenno dagiti anghel wenno dagiti gobierno wenno ti bambanag nga addan wenno ti bambanag nga umayto wenno dagiti pannakabalin wenno ti kangato wenno ti kauneg wenno ti aniaman a sabali pay a parsua saandatayto a kabaelan nga isina iti ayat ti Dios nga adda ken Kristo Jesus nga Apotayo.”—Roma 8:38, 39.

^ par. 6 Maulit-ulit nga inaig ti Biblia ti namnama a panagungar iti memoria ni Jehova. Kinuna ni matalek a Job ken ni Jehova: “O . . . tapno itudingannak iti naikeddeng a tiempo ket lagipennak!” (Job 14:13) Tinukoy ni Jesus ti panagungar “amin dagidiay adda kadagiti pakalaglagipan a tanem.” Maitutop daytoy gapu ta naan-anay a malagip ni Jehova dagiti natay a panggepna a pagungaren.—Juan 5:28, 29.

^ par. 19 Ipasimudaag ti dadduma a patarus a daydiay mangsagid iti ili ti Dios ket sagsagidenna ti bukodna a mata wenno ti mata ti Israel, saan a ti mata ti Dios. Naiserrek daytoy a biddut babaen ti sumagmamano nga eskriba a nangmatmat a makainsulto daytoy a bersikulo isu nga inaturda. Ti di umiso a panagreggetda linibegna ti kauneg ti personal a pannakipagrikna ni Jehova.