1. Lukona kufumana cwañi butali, mi kueza cwalo kuka lutusa cwañi?

JEHOVA ki yena Simbule sa butali, mi ufanga butali bwahae ku babañwi ka bufani bobutuna. Liñolo la Jakobo 1:5 libulela kuli: “Haiba yomuñwi ku mina haana butali, azwelepili kukupa Mulimu, kakuli ufanga batu kaufela ka bufani bobutuna asashubuli mutu.” Nzila yeñwi yelukona kufumana ka yona butali bobuzwa ku Mulimu ki ka kuutwa kalimelo yahae. Mi butali bo bwakona kulusileleza kuli lusike lwaba ni muzamao omaswe ni kulutusa kuli lusike lwafokola kwa moya. (Liprov. 2:10-12) Ka kueza cwalo, ‘luzwelapili kuba mwa lilato la Mulimu kuli lufumane bupilo bobusa feli.’—Juda 21.

2. Ki sika mañi sesika lutusa kuitebuha kalimelo ya Mulimu?

² Kono lika zecwale ka kusapetahala, simuluho yaluna, ni zeñwi cwalo, zakona kutahisa kuli kulubele taata kuutwa kalimelo kamba kuiinga kuli ki yende. Luitebuhanga kalimelo haluiponela moi lutuseza, ili nto yebonisa kuli Mulimu walulata. Liñolo la Liproverbia 3:11, 12 libulela kuli: “Mwanaka, usike wahana kalimelo ya Jehova, . . . kakuli Jehova ukalimela balata.” Kacwalo, lusike lwalibala kuli Jehova waluisa pilu. (Mubale Maheberu 12:5-11.) Bakeñisa kuli Mulimu waluziba hande, ulufanga kalimelo yende yeswanela. Cwale halunyakisiseñi likalulo zeene zeama kalimelo: (1) kuikalimela, (2) kalimelo  ya bashemi, (3) kalimelo yelufiwa mwa puteho ya Sikreste, ni (4) lika zemaswe zeezahalanga kwa batu babahana kuutwa kalimelo.

3. Mwanana ukona kuziba cwañi mwakuikalimelela? Mufe mutala.

³ Kuikalimela kutalusa kuba ni buiswalo mwa lika zelueza ni zelunahana. Halusika pepwa ni buikoneli bwa kuikalimela. Lutokwa kuituta kueza cwalo. Ka mutala, mwanana haituta kucoba njinga, bashemi bahae bamuswalelelanga kuli asike awa. Kono mwanana hanzaa twaela kucoba njinga kusina kuwa, bashemi bahae hanyinyani-hanyinyani bakakalisa kumutuhelelanga ka nakonyana kuli acobe basa muswali. Hasamulaho, habana kutokwa kumuswalelela, kono baka mutuhelela kuli acobe anosi. Ka nzila yeswana, haiba bashemi bazwelapili kuluta bana babona ka pilu-telele ni kubahulisa “ka kalimelo ni kelezo ya Jehova,” baka batusa kuziba mwakuikalimelela ni kuba ni butali.—Maef. 6:4.

4, 5. (a) Kuikalimela kukona kulutusa cwañi kuapala “butu bobunca”? (b) Ki kabakalañi halusa swaneli kuzwafa niha lukona “kuwa ha 7”?

⁴ Kubanga cwalo ni kwa batu babazibanga Jehova hase bahulile. Ki niti kuli mwendi sebazibile hanyinyani mwakuikalimelela. Niteñi, mutu yakala kuituta niti utokwanga kulutiwa mwakuikalimelela kakuli usatokwa kuhula kwa moya. Kono hanyinyani-hanyinyani, mutu yo ukahula kwa moya hanzaa ituta mwakuapalela “butu bobunca” sina Mukreste. (Maef. 4:23, 24) Lutokwa kuikalimela kuli lukone kuhula kwa moya. Haiba lueza cwalo, lukaituta “kuhana muzamao omaswe ni litakazo za lifasi ni . . . kupila ka kunahana hande ni ka kuluka ni ka kusepahala ku Mulimu mwa lifasi la cwale.”—Tite 2:12.

⁵ Kono kaufelaa luna lwaezanga sibi. (Muek. 7:20) Nihakulicwalo, halueza sibi, hakutalusi kuli lupalezwi luli kamba kuli halusa kona kuikalimela. Liñolo la Liproverbia 24:16 libulela kuli: “Yalukile wakona kuwa ha 7, mi ukayema hape.” Ki lika mañi zeka mutusa kuli ayeme? Haki kuba feela ni takazo ya kuyema, kono utokwa kutusiwa ki moya wa Mulimu. (Mubale Mafilipi 4:13.) Buiswalo ki kalulo ya muselo wa moya wo, mi kuba ni buiswalo kuswalisana hahulu ni kuikalimela.

6. Lukona kuezañi kuli lube baituti babande ba Linzwi la Mulimu? (Mubone siswaniso sesi fa likepe 28.)

⁶ Lika zeñwi za butokwa zeka mitusa kuikalimela ki kulapela kuzwelela kwatasaa pilu, kuituta Bibele, ni kunahanisisa zemuituta. Kono mukona kuezañi haiba kumibela taata kuituta Linzwi la Mulimu? Mwendi muikutwa kuli hamutabeli kubala ni kuituta. Kono muhupule kuli Jehova uka mitusa haiba muamuhela tuso yahae. Wakona kumitusa kuli “mushukelwe” Linzwi lahae. (1 Pit. 2:2) Pili, mulapele ku Jehova kuli amituse kuikalimela, ilikuli muitutange Linzwi lahae. Hasamulaho, mueze zemukupile ka tapelo, mwendi ka kuitutanga Linzwi lahae ka mizuzu isikai feela. Nako hainze iya, kuka mibela bunolo kuituta Linzwi lahae, mi mukaikola kueza cwalo! Kaniti, mukaikola kubanga ni nako ya kuituta litaba za butokwa ze mwa linzwi la Jehova.—1 Tim. 4:15.

7. Kuikalimela kukona kulutusa cwañi kupeta sikonkwani sa kwa moya seluitomezi?

⁷ Lutokwa kuikalimela kuli lupete likonkwani zaluna za kwa moya. Halunyakisiseñi mutala wa ndate lubasi yomuñwi yanaatuhezi kuba ni tukufalelo mwa lika za kwa moya. Ka kubata kueza licinceho, aitomela sikonkwani sa kuba paina wa kamita, mi naabalanga litaba zebulela za bupaina mwa limagazini zaluna. Kueza cwalo, hamoho ni kulapela, neku mutusize kutiisa silikani sahae ni Mulimu ni kuba ni tukufalelo hape. Mi alukisa kuli aezange bupaina bwa kutusa hafumana nako. Ki lifi zenezwile mwateñi? Kusina taba ni miinelo yetaata yanaakopani ni yona, abelekela fa sikonkwani sanaaitomezi sa kuba paina wa kamita, mi hamulaho wa nako, aba paina wa kamita.

8-10. Ki lika mañi zekona kutusa bashemi ba Sikreste kuhulisa hande bana babona kuli basebeleze Jehova? Mufe mutala.

⁸ Bashemi ba Sikreste banani musebezi wa butokwa—wa kuhulisa bana babona “ka kalimelo ni kelezo ya Jehova.” (Maef. 6:4) Wo ki musebezi omutuna luli, sihulu mwa lifasi lelupila ku lona kacenu. (2 Tim. 3:1-5) Ki niti kuli banana habapepiwangi inze baziba kutaluhanya zelukile ku zesika luka. Bapepiwanga inze banani lizwalo, kono lizwalo labona litokwanga kulutiwa, kamba kukalimelwa. (Maro. 2:14, 15) Hatiso yeñwi yebulela za Bibele italusa kuli linzwi la Sigerike lelitolokilwe kuli “kalimelo” likona hape kutolokiwa sina “kuhulisa mwanana.”

⁹ Banana babakalimelwa ka lilato baikutwanga kusilelezwa. Bafitanga fa kulemuha kuli niha banani tukuluho ya kuiketela za kueza, tukuluho yeo inani maciñekelo, mi likatulo zebaeza ni mupilelo wabona likona kubatahiseza limbuyoti kamba kubakenya mwa butata. Kacwalo, ki kwa butokwa kuli bashemi ba Sikreste bakupe Jehova kuli abaetelele. Muhupule kuli banana bakona kuhuliswa ka kushutana-shutana, kulikana ni lizo za batu kamba linako zebapila ku zona. Haiba bashemi balatelela ketelelo ya Mulimu, bakakona kuziba hande mwakuhuliseza bana babona, mi habana kuitinga fa butali bwabona kamba bwa batu babañwi.

¹⁰ Halunyakisiseñi mutala wa Nuwe. Jehova hanaa mutaluselize kuli ayahe aleka, Nuwe naasika itinga fa butali bwahae. Lo neli lona lwapili ku yena kuyaha aleka. Kacwalo, naatokwa kuitinga ku Jehova, mi naaezize “honacwalo feela,” fo kikuli, naaezize kulikana ni mwanaalaelezi Jehova. (Gen. 6:22) Ki lifi zenezwile mwateñi? Nuwe naakonile kuyaha aleka yenetokwahala, nihaike kuli neli lona lwapili ku yena kueza cwalo. Mi luli naatokwa kuyaha aleka yeo! Nuwe hape naakonile kupeta buikalabelo bwahae bwa kuba toho ya lubasi, mi libaka kikuli naaitingile fa butali bwa Mulimu. Ki lona libaka hanaakonile kuluta hande bana bahae ni kubatomela mutala omunde, ili musebezi one usi obunolo mwa lifasi lelimaswe lani, pili Muunda usika taha kale.—Gen. 6:5.

11. Ki kabakalañi bashemi habaswanela kutomela bana babona mutala omunde?

¹¹ Ka kuba bashemi, ki lika mañi zemutokwa kueza kuli mueze “honacwalo feela” sina mwamibulelela Mulimu? Mutokwa kuteeleza ku Jehova. Mulatelele ketelelo yamifa ya mwakuhuliseza bana bamina ka kuitinga kwa Linzwi lahae ni kopano yahae. Hamulaho wa nako, bana bamina bakaitumela tuso yamina! Muzwale yomuñwi naañozi kuli: “Niitumela hahulu moba nihuliselize bashemi baka. Nebalikile ka taata kuniluta litaba zenee nifitile kwa pilu. Ki bona baba nitusize hahulu kuli nieze zwelopili yetuna kwa moya.” Kono banana babañwi bafulalelanga Jehova kusina taba ni buikatazo bobutuna bobaezize bashemi babona. Nihakulicwalo, bashemi babalikile mobakonela kaufela kutusa bana babona banani lizwalo lelilukuluhile. Hape banani sepo  ya kuli mwanaa bona ukakutela ku Jehova zazi leliñwi.

12, 13. (a) Bashemi ba Sikreste bakona kubonisa cwañi kuli bautwa Mulimu haiba mwanaa bona azwisiwa mwa puteho? (b) Lubasi loluñwi nelutusizwe cwañi bashemi hane bautwile Jehova?

¹² Muliko omuñwi omutuna obatalimananga ni ona bashemi ki wa kuswalisana ni mwanaa bona yazwisizwe mwa puteho. Munyakisise mutala wa me yomuñwi, ili yo mwanaa hae wamusizana naazwisizwe mwa puteho mi naazwile fa lapa. Me yo ubulela kuli: “Nenibatanga kubona haiba kunani litaba za mwa lihatiso zaluna zeenilumeleza kuswalisana ni mwanaaka wamusizana ni muikulyange.” Mi uekeza kubulela kuli: “Kono ka lilato, bo muunaaka neba nitusize kulemuha kuli mwanaa luna naasaazwile mwa mazoho aluna, mi nelusa swaneli kumupaleliswa kuitebuha kalimelo yanaafilwe.”

¹³ Hamulaho wa lilimo lisikai, mwanaa bona yo akutiswa mwa puteho. Bo mahe batalusa kuli: “Mazazi a, ibato ba zazi ni zazi wanilizezanga luwaile. Mi uitebuha hahulu kuli na ni bo ndatahe nelulatelezi mulao wa Mulimu. Lu balikani babatuna luli.” Haiba mwanaa mina uzwisizwe mwa puteho, kana mukabonisa kuli ‘musepile Jehova ka pilu yamina kaufela, mi hamuitingi fa kutwisiso yamina’? (Liprov. 3:5, 6) Muhupule kuli kalimelo ya Jehova ibonisa kuli unani butali bobutuna mi umilata hahulu. Musike mwalibala kuli naafanile Mwanaa hae kwa batu kaufela, kukopanyeleza cwalo ni mwanaa mina. Mulimu hatabeli kuli mutu ufi kamba ufi atimezwe. (Mubale 2 Pitrosi 3:9.) Kacwalo, mube ni tumelo ya kuli kalimelo ya Jehova ni ketelelo yahae lilelezwi kulutusa. Ka kuba bashemi, muamuhele kalimelo ya Jehova, niha kumibela taata kueza cwalo. Kaniti, muutwe kalimelo ya Mulimu, isiñi kuilwanisa.

14. Lutusiwa cwañi ki lituto zalufanga Jehova ka kuitusisa “sikombwa yasepahala”?

¹⁴ Jehova usepisize kuli ukababalela, kusileleza, ni kuluta puteho ya Sikreste. Uezanga cwalo ka linzila zeshutana-shutana. Ka mutala, ufile Mwanaa hae musebezi wa kubabalela puteho, mi yena uketile “sikombwa yasepahala” kuli alukise lico za kwa moya ka nako yeswanela. (Luka 12:42) Sico sa kwa moya seo silukiswa ka linzila zeshutana-shutana, mi silutusa kufumana lituto za butokwa, kamba kalimelo. Muipuze kuli: ‘Kana naezanga licinceho zeama mubonelo waka kamba moniezezanga lika hamulaho wa kuutwa ngambolo kamba kubala taba yeñwi ya mwa limagazini zaluna?’ Haiba mwaezanga cwalo, uzibe mueza hande. Ka kueza cwalo, mubonisa kuli mubata kuli Jehova amisikulule, kamba kumikalimela, ilikuli mufumane tuso.—Liprov. 2:1-5.

15, 16. (a) Lukona kueza cwañi kuli lutusiwe ki “limpo zeli batu” mwa puteho? (b) Lukona kutusa cwañi baana-bahulu kuli bapete buikalabelo bwabona inze batabile?

¹⁵ Kreste hape naafile puteho “limpo zeli batu”—bona baana-bahulu, kuli balise mutapi wa Mulimu. (Maef. 4:8, 11-13) Lukona kueza cwañi kuli lutusiwe ki limpo za butokwa zeo? Lukona kueza cwalo ka kulikanyisa tumelo ya baana-bahulu hamohocwalo ni kulikanyisa mutala wabona omunde. Hape luswanela kumamela kelezo yeba lufa ya mwa Mañolo. (Mubale Maheberu 13:7, 17.) Muhupule kuli baana-bahulu balulata, mi babata kulutusa kuzwelapili kwa moya. Ka mutala, haiba balemuha kuli halufumanehangi kamita kwa mikopano ya puteho, kamba mwendi halusa tukufalelwa hahulu mwa bukombwa, baka luatumela kapili ilikuli balutuse. Baka luteeleza ni kulutiisa ka manzwi asusueza, mi baka lufa kelezo yeswanela ya mwa Mañolo. Hamutusiwa ka nzila yecwalo, kana mukalemuha kuli Jehova uitusisa bona kubonisa kuli wamilata?

¹⁶ Muhupule kuli baana-bahulu haku babelangi bunolo kuluatumela ni kulufa kelezo. Ka mutala, munahane feela mone kubezi taata ku mupolofita Natani kuambola ni Mulena Davida yanaaezize sibi sesituna ni kulika kusipata. (2 Sam. 12:1-14) Ka mukwa oswana, muapositola Paulusi ni  yena naanani kuba ni bundume kuli ahakulule Pitrosi, yomuñwi wa baapositola ba 12, hanaaketuluzi mizwale babañwi ni kuyemela mizwale bahae ba Majuda. (Magal. 2:11-14) Kacwalo, mukona kutusa cwañi baana-bahulu mwa puteho yamina kuli bakone kupeta hande buikalabelo bwabona? Muikokobeze, mube ni silikani, mi muitumele musebezi oba miezeza. Muamuhele tuso yeba mifa, kakuli tuso yeo ibonisa kuli Mulimu wamilata. Kueza cwalo hakuna kutusa feela mina, kono kukatahisa kuli bapete buikalabelo bwabona inze batabile.

17. Kaizeli yomuñwi naatusizwe cwañi ka lilato ki baana-bahulu mwa puteho?

¹⁷ Kaizeli yomuñwi naafumani taata kulata Jehova bakeñisa lika zeneezahezi ku yena mwa bupilo. Naabulezi kuli: “Hane niikutwanga kuzwafa hahulu bakeñisa lika zeneezahezi ku na kwamulaho, nalemuha kuli nenitokwa kuambola ni baana-bahulu. Baana-bahulu nebasika nihalifela kamba kuninyaza, kono neba nisusuelize ni kuniomba-omba. Hamulaho wa mukopano ni mukopano wa puteho, baana-bahulu neba nilumelisanga, kusina taba kuli nebapatehile hahulu. Bakeñisa lika zeneezahezi ku na kwamulaho, nekuli taata kulumela kuli Mulimu naanilata. Kono Jehova uzwezipili kuitusisa puteho ni baana-bahulu kubonisa kuli wanilata. Nilapela kuli anituse kuzwelapili kusepahala ku yena.”

18, 19. Ki taba mañi yemaswe yefita butuku bwautwa mutu hakalimelwa? Mufe mutala.

¹⁸ Ki niti kuli kalimelo ikona kuba yebutuku, kono kunani taba yeñwi yeutwisa hahulu butuku—taba yeo ki lika zemaswe zeezahalanga ku mutu yahana kuutwa kalimelo. (Maheb. 12:11) Halunyakisiseñi mitala yemibeli, ili mutala wa Kaine ni wa Mulena Zedekia. Kaine hanaabonisize Abele sitoyo sesituna hahulu kuli mane naabata kumubulaya, Mulimu naamuelelize kuli: “Kiñi seuhalifezi hahulu cwalo ni kuswaba? Haiba ukalisa kueza zende, kana hauna kushemubiwa hape? Kono hausa ezi zende, sibi sikubandamezi fa munyako, mi silakaza kukubusa; kono kana uka sikoma?” (Gen. 4:6, 7) Kaine naasika utwa Mulimu. Mi sibi samukoma. Kaine naaipatiselize butata! (Gen. 4:11, 12) Kambe naautwile kalimelo ya Jehova, naasike akena mwa butata bo.

¹⁹ Zedekia neli mulena yamaswe, yanaafokola, mi naabusize ka nako yene kutezi bumaswe mwa Jerusalema. Mupolofita Jeremia naazwezipili kueleza Zedekia kuli acince mikwa yahae yemaswe, kono mulena naasika utwa kalimelo yeo. Mi zenezwile mwateñi neli zemaswe luli. (Jer. 52:8-11) Jehova ubata kulusileleza kwa miinelo yemaswe yecwalo yetiswa ki kusautwa kalimelo!—Mubale Isaya 48:17, 18.

20. Ki lika mañi zekaezahala kwapili kwa batu babautwa kalimelo ya Mulimu ni kwa batu babahana kuutwa kalimelo yahae?

²⁰ Batu mwa lifasi kacenu, habalati kukalimelwa, mi habalati nihaiba kuikalimela. Kono hona cwale-cwale fa, babamaswe bakakutula sebacala bakeñisa kuhana kuutwa kalimelo. (Liprov. 1:24-31) Kacwalo, haike ‘luutwe kalimelo mi lutalife.’ Lulatelele selibulela liñolo la Liproverbia 4:13, lelili: “Ukumalele kalimelo; usike waituhela. Uibabalele, kakuli ki bona bupilo bwahao.”