ദൈവത്തെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കാൻ ബാല്യം​മു​തൽ പഠിപ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു

അനാറ്റൊലി മെൽനിക്‌ പറഞ്ഞ​പ്ര​കാ​രം

പലരും എന്നെ വല്യപ്പച്ചൻ എന്നാണു വിളി​ക്കാറ്‌. സ്‌നേഹം തുളു​മ്പുന്ന ആ വിളി എന്റെ ഹൃദയ​ത​ന്ത്രി​കളെ തൊട്ടു​ണർത്തു​ന്നു. കാരണം അത്‌ എന്റെ സ്വന്തം വല്യപ്പ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഓർമകൾ എന്നിൽ നിറയ്‌ക്കു​ന്നു. അതേ, ഞാൻ അതിരറ്റു സ്‌നേ​ഹിച്ച, ഞാൻ ഏറെ കടപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന എന്റെ വല്യപ്പ​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള സ്‌മര​ണകൾ. ഞാൻ അദ്ദേഹ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു നിങ്ങ​ളോ​ടു പറയട്ടെ, വല്യപ്പ​നും വല്യമ്മ​യും അവരുടെ കുടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും മറ്റ്‌ അനേക​രു​ടെ​യും ജീവി​ത​ത്തിൽ എങ്ങനെ പ്രഭാവം ചെലു​ത്തി​യെ​ന്നും ഞാൻ പറയാം.

ഇന്ന്‌ മൊൾഡോവ എന്ന്‌ അറിയ​പ്പെ​ടുന്ന രാജ്യ​ത്തി​ന്റെ വടക്കുള്ള ക്‌ഹ്ലീനാ എന്ന ഗ്രാമ​ത്തി​ലാണ്‌ ഞാൻ ജനിച്ചത്‌. a 1920-കളിൽ, പിൽഗ്രി​മു​കൾ എന്നറി​യ​പ്പെ​ട്ടി​രുന്ന സഞ്ചാര ശുശ്രൂ​ഷകർ റൊ​മേ​നി​യ​യു​ടെ അതിർത്തി കടന്ന്‌ കുന്നും മലകളും നിറഞ്ഞ ഞങ്ങളുടെ സുന്ദര​മായ ഗ്രാമ​ത്തി​ലെത്തി. എന്റെ മമ്മിയു​ടെ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ ബൈബി​ളിൽനിന്ന്‌ തങ്ങൾ കേട്ട സുവാർത്ത​യോ​ടു സത്വരം പ്രതി​ക​രി​ച്ചു. 1927-ൽ അവർ ബൈബിൾ വിദ്യാർഥി​ക​ളാ​യി, യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ അന്ന്‌ അങ്ങനെ​യാണ്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നത്‌. 1939-ൽ രണ്ടാം ലോക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധം പൊട്ടി​പ്പു​റ​പ്പെ​ട്ട​പ്പോ​ഴേ​ക്കും ഞങ്ങളുടെ കൊച്ചു​ഗ്രാ​മ​ത്തിൽ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ഒരു സഭ രൂപം​കൊ​ണ്ടു കഴിഞ്ഞി​രു​ന്നു.

1936-ൽ, ഞാൻ ജനിച്ച​പ്പോ​ഴേ​ക്കും എന്റെ കുടും​ബ​ത്തിൽ ഡാഡി ഒഴികെ എല്ലാവ​രും യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷികൾ ആയിത്തീർന്നി​രു​ന്നു. ഡാഡി അപ്പോ​ഴും ഓർത്ത​ഡോ​ക്‌സ്‌ പള്ളിയി​ലാ​ണു പൊയ്‌ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നത്‌. എന്നാൽ, രണ്ടാം ലോക​മ​ഹാ​യു​ദ്ധ​കാ​ലത്ത്‌ അദ്ദേഹം ജീവി​ത​ത്തി​ന്റെ അർഥം സംബന്ധി​ച്ചു ഗൗരവ​മാ​യി ചിന്തി​ക്കു​ക​യും കാലാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ നമ്മുടെ സ്രഷ്ടാ​വായ യഹോ​വ​യാം ദൈവ​ത്തി​നു സമർപ്പി​ച്ചു സ്‌നാ​പ​ന​മേൽക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. ഞങ്ങളുടെ കുടും​ബ​ത്തി​ന്റെ ആത്മീയ വളർച്ച​യിൽ വല്യപ്പന്‌ ഒരു വലിയ പങ്കുണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ബൈബി​ളി​നോട്‌ അഗാധ​മായ സ്‌നേഹം ഉണ്ടായി​രുന്ന അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ നൂറു​ക​ണ​ക്കി​നു വാക്യങ്ങൾ മനഃപാ​ഠ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഏതൊരു സംഭാ​ഷ​ണ​വും ബൈബി​ളി​ലേക്കു തിരി​ച്ചു​വി​ടാൻ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു കഴിവു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ഞാൻ മിക്ക​പ്പോ​ഴും വല്യപ്പന്റെ മടിയി​ലി​രുന്ന്‌ അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു​ത​രുന്ന ബൈബിൾ കഥകൾ ശ്രദ്ധി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. ദൈവ​ത്തോ​ടുള്ള സ്‌നേഹം അദ്ദേഹം എന്റെ കുരുന്നു  ഹൃദയ​ത്തിൽ ഉൾനട്ടു. അതിന്‌ ഞാൻ എത്ര നന്ദിയു​ള്ള​വ​നാ​ണെ​ന്നോ! എനിക്ക്‌ എട്ടു വയസ്സു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​പ്പോൾ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ കൂടെ ഞാൻ ആദ്യമാ​യി വയൽശു​ശ്രൂ​ഷ​യ്‌ക്കു പോയി. യഹോവ ആരാ​ണെ​ന്നും അവനോട്‌ അടുക്കാൻ കഴിയു​ന്നത്‌ എങ്ങനെ​യെ​ന്നും ഗ്രാമ​വാ​സി​കൾക്കു ഞങ്ങൾ ബൈബി​ളിൽനി​ന്നു കാണി​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു.

കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​കൾ അടിച്ച​മർത്തു​ന്നു

കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു നയത്തിന്റെ ഭാഗമാ​യി 1947-ൽ, അധികാ​രി​കൾ മൊൾഡോ​വ​യി​ലെ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കൾക്കെ​തി​രെ പീഡനം അഴിച്ചു​വി​ട്ടു. ഇതിന്‌ ഓർത്ത​ഡോ​ക്‌സ്‌ സഭയുടെ ഒത്താശ​യും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. കെജിബി ഏജന്റു​മാർ എന്നു പിന്നീട്‌ അറിയ​പ്പെ​ട്ട​വ​രും പ്രാ​ദേ​ശിക പോലീ​സും വീട്ടിൽവന്ന്‌, പ്രസം​ഗ​വേ​ല​യ്‌ക്ക്‌ ആരാണു നേതൃ​ത്വം എടുക്കു​ന്നത്‌, സാഹി​ത്യ​ങ്ങൾ വരുന്നത്‌ എവി​ടെ​നി​ന്നാണ്‌, ആരാധ​ന​യ്‌ക്കാ​യി കൂടി​വ​രു​ന്നത്‌ എവി​ടെ​യാണ്‌ എന്നൊക്കെ ഞങ്ങളോ​ടു ചോദി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ പ്രവർത്ത​നങ്ങൾ നിറു​ത്ത​ലാ​ക്കാൻ പോകു​ക​യാ​ണെന്ന്‌ അവർ പറഞ്ഞു. “രാജ്യത്തു കമ്മ്യൂ​ണി​സം തഴയ്‌ക്കാൻ വിലങ്ങു​ത​ടി​യാ​യി നിൽക്കു​ന്നത്‌” യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളാ​യി​രു​ന്ന​ത്രേ.

ഈ സമയമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും, വിദ്യാ​സ​മ്പ​ന്ന​നാ​യി​രുന്ന എന്റെ ഡാഡി ബൈബിൾ സത്യത്തെ ആഴമായി സ്‌നേ​ഹി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. ചോദ്യം ചെയ്യ​പ്പെ​ടു​മ്പോൾ നമ്മുടെ ക്രിസ്‌തീയ സഹോ​ദ​ര​ങ്ങളെ അപകട​പ്പെ​ടു​ത്തി​യേ​ക്കാ​വുന്ന വിവരങ്ങൾ മറച്ചു​വെ​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ മറുപടി നൽകു​ന്ന​തിൽ സമർഥ​രാ​യി​രു​ന്നു ഡാഡി​യും വല്യപ്പ​നും. സഹവി​ശ്വാ​സി​ക​ളു​ടെ ക്ഷേമ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു കരുത​ലുള്ള സ്‌നേ​ഹ​ധ​ന​രും ധൈര്യ​ശാ​ലി​ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു രണ്ടു​പേ​രും. അവരെ​പ്പോ​ലെ​തന്നെ, എന്റെ മമ്മിയും എപ്പോ​ഴും ശാന്തത​യും സമചി​ത്ത​ത​യും കാത്തു​കൊ​ണ്ടു.

1948-ൽ ഡാഡിയെ അറസ്റ്റു​ചെ​യ്‌തു കൊണ്ടു​പോ​യി. അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പേരി​ലുള്ള കുറ്റം എന്താ​ണെന്ന്‌ ഞങ്ങളെ​യാ​രെ​യും അറിയി​ച്ച​തേ​യില്ല. കനത്ത സുരക്ഷാ​വ​ല​യ​മുള്ള ജയിലിൽ ഡാഡിക്ക്‌ ഏഴുവർഷത്തെ തടവു​ശിക്ഷ വിധിച്ചു. കൂടാതെ രണ്ടുവർഷ​ത്തേക്കു നാടു​ക​ട​ത്ത​പ്പെ​ടു​ക​യും ചെയ്‌തു. കാലാ​ന്ത​ര​ത്തിൽ, അദ്ദേഹത്തെ റഷ്യയു​ടെ വടക്കു​കി​ഴ​ക്കുള്ള മഗാഡാൻ പ്രദേ​ശ​ത്തേക്ക്‌ അയച്ചു. ഞങ്ങളുടെ വീട്ടിൽനിന്ന്‌ 7,000-ത്തിലധി​കം കിലോ​മീ​റ്റർ അകലെ​യാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. ഒമ്പതു വർഷം കഴിഞ്ഞാണ്‌ ഞങ്ങൾക്കു പരസ്‌പരം ഒരു​നോ​ക്കു കാണാൻ കഴിഞ്ഞത്‌. ഡാഡി ഇല്ലാ​തെ​യുള്ള ജീവിതം വളരെ ദുഷ്‌ക​ര​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ പിന്തു​ണ​യും ആശ്വാ​സ​വു​മാ​യി വല്യപ്പൻ എപ്പോ​ഴും എന്റെ കൂടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

നാടു​ക​ട​ത്തൽ

അങ്ങനെ​യി​രി​ക്കെ, 1949 ജൂൺ 6-ാം തീയതി രാത്രി, രണ്ടു പട്ടാള​ക്കാ​രും ഒരു ഓഫീ​സ​റും ഞങ്ങളുടെ വീട്ടി​ലേക്ക്‌ ഇരച്ചു​ക​യ​റി​വന്നു. രണ്ടു മണിക്കൂ​റു​കൊണ്ട്‌ വീടൊ​ഴിഞ്ഞ്‌ അവരുടെ വാഹന​ത്തിൽ കയറണ​മെന്ന്‌ അവർ ഞങ്ങളോ​ടു പറഞ്ഞു. ഞങ്ങളെ നാടു​ക​ട​ത്തു​ക​യാ​ണെ​ന്നും ഇനി​യൊ​രി​ക്ക​ലും തിരി​കെ​വ​രാൻ കഴിയി​ല്ലെ​ന്നും മാത്രം ഞങ്ങളോ​ടു പറഞ്ഞു, കൂടുതൽ വിശദാം​ശങ്ങൾ ഒന്നും തന്നില്ല. അങ്ങനെ, മമ്മി, വല്യപ്പൻ, വല്യമ്മ, സഹവി​ശ്വാ​സി​കൾ എന്നിവ​രെ​യും എന്നെയും സൈബീ​രി​യ​യി​ലേക്ക്‌ അയച്ചു. അന്ന്‌ എനിക്ക്‌ 13 വയസ്സാ​യി​രു​ന്നു. ഏതാനും ആഴ്‌ച​കൾക്കു ശേഷം ഞങ്ങൾ ഒരു നിബി​ഡ​വ​ന​ത്തി​ന​ക​ത്തുള്ള ഒരു ചതുപ്പു​സ്ഥ​ലത്ത്‌ എത്തി. എന്റെ പ്രിയ​ങ്ക​ര​മായ ഗ്രാമ​ത്തിൽനി​ന്നും എത്രയോ വ്യത്യ​സ്‌ത​മായ ഒരു സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌! ചില​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ ഞങ്ങൾ കരയു​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും യഹോവ ഞങ്ങളെ ഒരിക്ക​ലും ഉപേക്ഷി​ക്ക​യില്ല എന്ന ഉറപ്പ്‌ ഞങ്ങൾക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.

ഞങ്ങളെ കൊണ്ടു​പോയ കൊച്ചു​ഗ്രാ​മ​ത്തിൽ മരം​കൊ​ണ്ടു നിർമിച്ച പത്തു കുടി​ലു​കൾ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. മറ്റുസാ​ക്ഷി​കളെ ആ വനപ്ര​ദേ​ശ​ത്തുള്ള മറ്റു ഗ്രാമ​ങ്ങ​ളി​ലേക്കു വിട്ടു. നാട്ടു​കാ​രിൽ സാക്ഷി​ക​ളോ​ടുള്ള ഭയവും മുൻവി​ധി​യും ജനിപ്പി​ക്കാ​നാ​യി അധികാ​രി​കൾ അവരോട്‌ എന്താണു പറഞ്ഞ​തെ​ന്നോ? സാക്ഷികൾ നരഭോ​ജി​ക​ളാ​ണെന്ന്‌. എന്നിരു​ന്നാ​ലും പെട്ടെ​ന്നു​തന്നെ നാട്ടു​കാർക്കു കാര്യം മനസ്സി​ലാ​യി. അധികാ​രി​കൾ പറഞ്ഞതു നുണയാ​ണെ​ന്നും ഞങ്ങളെ പേടി​ക്കേ​ണ്ട​തി​ല്ലെ​ന്നും അവർ തിരി​ച്ച​റി​ഞ്ഞു.

ആദ്യത്തെ രണ്ടുമാ​സം ഒരു പഴയ കുടി​ലി​ലാണ്‌ ഞങ്ങൾ താമസി​ച്ചത്‌. വരാനി​രി​ക്കുന്ന കൊടും​ശൈ​ത്യ​ത്തെ നേരി​ടാൻ ഞങ്ങൾക്ക്‌ കുറച്ചു​കൂ​ടി സൗകര്യ​മുള്ള ഒരു വീടു കെട്ടേ​ണ്ട​തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വല്യപ്പ​നും വല്യമ്മ​യും എന്നെയും മമ്മി​യെ​യും ഇക്കാര്യ​ത്തിൽ സഹായി​ച്ചു, അങ്ങനെ പകുതി ഭൂമി​ക്ക​ടി​യി​ലും പകുതി മുകളി​ലു​മാ​യി തലചാ​യ്‌ക്കാ​നൊ​രി​ടം തട്ടിക്കൂ​ട്ടാൻ ഞങ്ങൾക്കു കഴിഞ്ഞു. അവിടെ ഞങ്ങൾ മൂന്നു വർഷത്തിൽ അധികം താമസി​ച്ചു. അനുമ​തി​യി​ല്ലാ​തെ ഗ്രാമ​ത്തിൽനി​ന്നു പുറത്തു​പോ​കാൻ ഞങ്ങൾക്ക്‌ കഴിയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു, അനുമതി ഒരിക്ക​ലും തന്നതു​മില്ല.

കുറച്ചു​നാൾ കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ എനിക്ക്‌ സ്‌കൂ​ളിൽ പോയി പഠിക്കാ​നുള്ള അനുവാ​ദം കിട്ടി. എന്റെ വിശ്വാ​സം മറ്റുള്ള​വ​രു​ടേ​തിൽനി​ന്നു വ്യത്യ​സ്‌ത​മാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ സഹപാ​ഠി​ക​ളും അധ്യാ​പ​ക​രും എന്നോടു പലപ്പോ​ഴും ചോദ്യ​ങ്ങൾ ചോദി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. നമ്മുടെ വിശ്വാ​സ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു സ്‌കൂ​ളിൽ ഞാൻ വിശദീ​ക​രി​ച്ചത്‌ എങ്ങനെ​യാ​ണെന്നു വീട്ടിൽവന്നു വല്യപ്പ​നോ​ടു പറയു​മ്പോൾ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ കണ്ണുകൾ സന്തോ​ഷ​ത്താൽ തിളങ്ങു​മാ​യി​രു​ന്നു.

കുറച്ചു​കൂ​ടെ സ്വാത​ന്ത്ര്യം

1953-ൽ, സ്വേച്ഛാ​ധി​പതി സ്റ്റാലിന്റെ മരണ​ത്തോ​ടെ ഞങ്ങളുടെ ജീവിതം അൽപ്പ​മൊ​ന്നു മെച്ച​പ്പെട്ടു. ഗ്രാമം വിട്ടു​പോ​കാൻ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അനുമതി കിട്ടി. ഇത്‌ സഹവി​ശ്വാ​സി​ക​ളു​മാ​യി സഹവസി​ക്കു​ന്ന​തി​നും നാടു​ക​ട​ത്ത​പ്പെട്ട സാക്ഷികൾ താമസി​ക്കുന്ന മറ്റു ഗ്രാമ​ങ്ങ​ളി​ലെ സഭാ​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ സംബന്ധി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ഞങ്ങൾക്ക്‌ അവസര​മൊ​രു​ക്കി. ആരു​ടെ​യും ശ്രദ്ധ ആകർഷി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ ഞങ്ങൾ ചെറിയ കൂട്ടങ്ങ​ളാ​യാ​ണു കൂടി​വ​ന്നത്‌. അവിടെ എത്തി​ച്ചേ​രു​ന്ന​തിന്‌, ഞങ്ങൾ 30 കിലോ​മീ​റ്റ​റോ​ളം നടക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു,  ചില​പ്പോൾ മുട്ടോ​ളം മഞ്ഞിലൂ​ടെ. ചിലസ​മ​യത്ത്‌ താപനില പൂജ്യ​ത്തി​ലും 40 ഡിഗ്രി താഴെ​യാ​യി​രു​ന്നു. സഭാ​യോ​ഗം കഴിഞ്ഞ്‌ പിറ്റേന്നു ഞങ്ങൾ വീട്ടി​ലേ​ക്കുള്ള യാത്ര ആരംഭി​ക്കും. വഴിക്ക്‌ ഞങ്ങളുടെ ഭക്ഷണം, വിനാ​ഗി​രി​യി​ലി​ട്ടു​വെച്ച ചെറിയ വെള്ളരി​ക്ക​യും ഏതാനും കൽക്കണ്ട കഷണങ്ങ​ളും ആയിരു​ന്നു. ഇങ്ങനെ​യൊ​ക്കെ ആയിരു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഞങ്ങൾ എത്ര സന്തുഷ്ട​രാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നോ, പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്തെ ദാവീ​ദി​നെ​പ്പോ​ലെ!—സങ്കീർത്തനം 122:1.

1955-ൽ, യഹോ​വ​യ്‌ക്കുള്ള എന്റെ സമർപ്പ​ണ​ത്തി​ന്റെ പ്രതീ​ക​മാ​യി ഞാൻ സ്‌നാ​പ​ന​മേറ്റു. അതിനു തൊട്ടു​മുമ്പ്‌ അടുത്ത ഗ്രാമ​ത്തി​ലെ ഒരു സഭാ​യോ​ഗ​ത്തിൽവെച്ച്‌ ഞാൻ ലിഡിയ എന്നൊരു പെൺകു​ട്ടി​യെ കണ്ടിരു​ന്നു, കറുത്ത മുടി​യുള്ള ശാലീ​ന​യാ​യൊ​രു പെൺകു​ട്ടി. ഞങ്ങളെ​പ്പോ​ലെ അവളും കുടും​ബ​വും മൊൾഡോ​വ​യിൽനിന്ന്‌ നാടു​ക​ട​ത്ത​പ്പെട്ട സാക്ഷി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. അവൾ ശ്രുതി​മ​ധു​ര​മാ​യി പാടു​മാ​യി​രു​ന്നു, അന്നു ഞങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന പാട്ടു​പു​സ്‌ത​ക​ത്തി​ലെ 337 പാട്ടു​ക​ളിൽ എല്ലാം​തന്നെ അവൾക്കു മനഃപാ​ഠ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഇതും എന്റെ മനം കവർന്നു, കാരണം നമ്മുടെ സംഗീ​ത​വും പാട്ടു​ക​ളും ഞാൻ ഏറെ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. 1956-ൽ, ഞങ്ങൾ വിവാ​ഹി​ത​രാ​കാൻ തീരു​മാ​നി​ച്ചു.

ഡാഡിയെ മഗാഡാ​നി​ലേ​ക്കാ​ണു നാടു​ക​ട​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തെന്ന്‌ ഇതി​നോ​ടകം ഞങ്ങൾ അറിഞ്ഞി​രു​ന്നു. അദ്ദേഹ​ത്തി​നു ഞാൻ ഒരു കത്തെഴു​തി. ഡാഡി​യു​ടെ ആശംസ കിട്ടി​യി​ട്ടു മതി വിവാഹം എന്നു ഞങ്ങൾ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. അധികം താമസി​യാ​തെ, അദ്ദേഹം മോചി​ത​നാ​യി, ഞങ്ങളോ​ടൊ​പ്പം ചേർന്നു. തൊഴിൽപ്പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളിൽ ഡാഡി​യും സഹക്രി​സ്‌ത്യാ​നി​ക​ളും അഭിമു​ഖീ​ക​രിച്ച ഭീകര​മായ അവസ്ഥകളെ യഹോ​വ​യു​ടെ സഹായ​ത്തോ​ടെ അതിജീ​വി​ച്ചത്‌ എങ്ങനെ​യാ​ണെന്നു ഡാഡി ഞങ്ങളോ​ടു പറഞ്ഞു. അത്തരം വിവര​ണങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ വിശ്വാ​സത്തെ ഊട്ടി​യു​റ​പ്പി​ച്ചു.

ഡാഡി തിരി​ച്ചു​വ​ന്നിട്ട്‌ അധിക​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. ഒരുദി​വസം മമ്മി പെയി​ന്റു​ക​ളി​ലും വാർണീ​ഷു​ക​ളി​ലും ഞങ്ങൾ ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന എണ്ണ തയ്യാറാ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അപ്പോൾ ഒരു ദുരന്ത​മു​ണ്ടാ​യി. തിളച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന ഒരുകലം എണ്ണ എങ്ങനെ​യോ മറിഞ്ഞ്‌, മമ്മിയു​ടെ ദേഹത്തു വീണു. ആശുപ​ത്രി​യിൽവെച്ചു മമ്മി മരിച്ചു. ഞങ്ങളുടെ ഹൃദയം തകർന്നു​പോ​യി. കാലം കണ്ണീരു​ണ​ക്കി​യ​പ്പോൾ ഡാഡി റ്റാറ്റ്യാ​നാ​യെ വിവാഹം കഴിച്ചു. അടുത്ത ഗ്രാമ​ത്തി​ലെ ഒരു സാക്ഷി​യാ​യി​രു​ന്നു അവർ.

ഞങ്ങളുടെ ശുശ്രൂഷ വിപു​ല​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു

1958-ൽ ലിഡി​യ​യും ഞാനും, ഞങ്ങൾ താമസി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന കിസാക്ക്‌ എന്ന ഗ്രാമ​ത്തിൽനിന്ന്‌ കുറച്ചു​കൂ​ടി വലി​യൊ​രു ഗ്രാമ​ത്തി​ലേക്കു താമസം മാറി. അവി​ടെ​നിന്ന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 100 കിലോ​മീ​റ്റർ അകലെ​യാ​യി​രു​ന്നു ലിബ്യി​യെ എന്ന ഈ ഗ്രാമം. മറ്റു രാജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾ വീടു​തോ​റും പ്രസം​ഗി​ക്കു​മെന്നു ഞങ്ങൾ വായി​ച്ച​റി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞങ്ങളുടെ പുതിയ പ്രദേ​ശത്ത്‌ അങ്ങനെ ചെയ്യാൻ ഞങ്ങൾ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. പക്ഷേ അപ്പോ​ഴും വീക്ഷാ​ഗോ​പു​രം, ഉണരുക! മാസി​കകൾ നിരോ​ധി​ച്ചി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. എങ്കിലും മറ്റു സ്ഥലങ്ങളിൽനിന്ന്‌ ഒളിച്ചു​ക​ട​ത്തിയ ചില പ്രതികൾ ഞങ്ങൾക്കു കിട്ടി​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ തുടർന്ന​ങ്ങോട്ട്‌ റഷ്യൻ ഭാഷയി​ലുള്ള മാസി​കകൾ മാത്രമേ ഞങ്ങൾക്കു ലഭിക്കു​ക​യു​ള്ളു എന്ന്‌ അറിവു കിട്ടി. അതുവരെ, ഞങ്ങൾക്കു മൊൾഡേ​വി​യൻ ഭാഷയി​ലും മാസി​കകൾ ലഭിച്ചി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ ഞങ്ങൾ റഷ്യൻ ഭാഷ പഠിക്കാൻ തീവ്ര​ശ്രമം ആരംഭി​ച്ചു. ആ മാസി​ക​ക​ളു​ടെ തലക്കെട്ടു മാത്രമല്ല അവയിലെ ചില ആശയങ്ങൾ പോലും ഇന്നും എനിക്ക്‌ ഓർമ​യുണ്ട്‌.

ഉപജീ​വ​ന​മാർഗം കണ്ടെത്തു​ന്ന​തിന്‌ ഞാൻ വാഹന​ങ്ങ​ളിൽനി​ന്നു തടി ഇറക്കുന്ന പണി​ചെ​യ്‌തു. ലിഡി​യ​യാ​കട്ടെ ധാന്യം സംഭരി​ക്കു​ക​യും സംസ്‌ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തി​രുന്ന ഒരു സ്ഥാപന​ത്തിൽ ജോലി നോക്കി. ജോലി വളരെ കഠിന​മാ​യി​രു​ന്നു, വേതന​മോ തുച്ഛവും. സാക്ഷികൾ മനസ്സാ​ക്ഷി​പൂർവം ജോലി​ചെ​യ്യും എന്ന പേരൊ​ക്കെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഞങ്ങൾക്കു മറ്റ്‌ ആനുകൂ​ല്യ​ങ്ങൾ ഒന്നും ലഭിച്ചി​രു​ന്നില്ല. ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ന്മാർ ഇപ്രകാ​രം തുറന്ന​ടി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു: “കമ്മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു സമൂഹ​ത്തിൽ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കൾക്ക്‌ യാതൊ​രു സ്ഥാനവു​മില്ല.” എന്നാലും, “ഞാൻ ലൌകി​ക​ന​ല്ലാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ അവരും ലൌകി​ക​ന്മാ​രല്ല” എന്ന്‌ യേശു തന്റെ അനുഗാ​മി​ക​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറഞ്ഞ വാക്കുകൾ ഞങ്ങളുടെ കാര്യ​ത്തിൽ സാർഥ​ക​മാ​കു​ന്ന​ല്ലോ എന്നോർത്ത​പ്പോൾ ഞങ്ങളുടെ മനം നിറഞ്ഞു.—യോഹ​ന്നാൻ 17:16.

പുതിയ വെല്ലു​വി​ളി​കൾ

1959-ൽ ഞങ്ങളുടെ മകൾ വലെന്റിന പിറന്നു. താമസി​യാ​തെ പീഡന​ത്തി​ന്റെ പുതിയ അലകൾ ആഞ്ഞടി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. എൻ​സൈ​ക്ലോ​പീ​ഡിയ ബ്രിട്ടാ​നിക്ക ഇപ്രകാ​രം പറയുന്നു: “1959-64 കാലഘ​ട്ട​ത്തിൽ പ്രധാ​ന​മ​ന്ത്രി നികിതാ ക്രൂഷ്‌ചേവ്‌ മതവി​രോ​ധ​ത്തി​ന്റെ ഒരു നൂതന​പ്ര​സ്ഥാ​ന​വു​മാ​യി രംഗത്തി​റങ്ങി.” സോവി​യറ്റ്‌ ഭരണകൂ​ട​ത്തി​ന്റെ ലക്ഷ്യം എല്ലാ മതങ്ങ​ളെ​യും, പ്രത്യേ​കിച്ച്‌ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കളെ, ഉന്മൂലനം ചെയ്യുക എന്നതാ​ണെന്ന്‌ സ്റ്റേറ്റ്‌ സെക്യൂ​രി​റ്റി അംഗങ്ങൾ ഞങ്ങളോ​ടു പറഞ്ഞു.

വലെന്റി​ന​യ്‌ക്ക്‌ ഏതാണ്ട്‌ ഒരു വയസ്സു​ള്ള​പ്പോൾ എന്നെ സൈന്യ​ത്തി​ലേക്കു വിളിച്ചു. ഞാൻ പോയില്ല, നിഷ്‌പക്ഷത പാലി​ച്ച​തിന്‌ എനിക്ക്‌ അഞ്ചുവർഷത്തെ തടവു​ശിക്ഷ വിധിച്ചു. ഒരിക്കൽ ലിഡിയ എന്നെ കാണാൻ വന്നപ്പോൾ ഒരു കെജിബി കേണൽ അവളോട്‌ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “രണ്ടു വർഷത്തി​നകം യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​കളെ ഒന്നൊ​ഴി​യാ​തെ സോവി​യറ്റ്‌ യൂണി​യ​നിൽനി​ന്നു നിർമൂ​ല​മാ​ക്കി​യി​രി​ക്കണം എന്ന ഒരു അറിയിപ്പ്‌ ക്രെം​ലി​നിൽനിന്ന്‌ [റഷ്യൻ ഭരണകൂ​ട​ത്തിൽനിന്ന്‌] ഞങ്ങൾക്കു കിട്ടി​യി​ട്ടുണ്ട്‌.” എന്നിട്ട്‌ അദ്ദേഹം അവൾക്ക്‌ ഇങ്ങനെ മുന്നറി​യി​പ്പു നൽകി: “നീ നിന്റെ വിശ്വാ​സം തള്ളിപ്പ​റ​യണം, അല്ലാത്ത​പക്ഷം നിന്നെ ജയിലിൽ അടയ്‌ക്കും.” ഇത്തരം വിരട്ടു​ത​ന്ത്ര​ങ്ങൾകൊണ്ട്‌ സ്‌ത്രീ​കളെ ഭയപ്പെ​ടു​ത്താ​മെ​ന്നാണ്‌ കേണൽ വിചാ​രി​ച്ചത്‌.  “പെണ്ണുങ്ങൾ വെറും ഭീരു​ക്ക​ളല്ലേ” എന്നായി​രു​ന്നു അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ അഭി​പ്രാ​യം.

കുറച്ചു നാളു​കൾക്കു​ള്ളിൽത്തന്നെ, സാക്ഷി​ക​ളിൽപ്പെട്ട പുരു​ഷ​ന്മാ​രെ​ല്ലാം തടവറ​ക​ളി​ലും തൊഴിൽപ്പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളി​ലു​മാ​യി. എന്നിരു​ന്നാ​ലും, ധൈര്യ​ശാ​ലി​ക​ളായ ക്രിസ്‌തീയ വനിതകൾ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​ന​വു​മാ​യി മുന്നോ​ട്ടു​പോ​യി. സ്വയം അപകട​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊണ്ട്‌ അവർ സാഹി​ത്യ​ങ്ങൾ തടവറ​ക​ളി​ലേ​ക്കും തൊഴിൽപ്പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്കും ഒളിച്ചു​ക​ടത്തി. ലിഡി​യ​യ്‌ക്കും അത്തരം പരി​ശോ​ധ​നകൾ നേരി​ടേ​ണ്ടി​വന്നു. എന്റെ അഭാവ​ത്തിൽ, അവസരം മുത​ലെ​ടു​ക്കാൻ തക്കം പാർത്തി​രി​ക്കുന്ന പുരു​ഷ​ന്മാ​രിൽനിന്ന്‌ അനുചിത പെരു​മാ​റ്റങ്ങൾ മിക്ക​പ്പോ​ഴും അവൾക്കു സഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വന്നു. എന്നെ ഒരിക്ക​ലും മോചി​പ്പി​ക്ക​യി​ല്ലെ​ന്നു​വരെ അവളോ​ടു പറഞ്ഞു. പക്ഷേ ഞാൻ മോചി​ത​നാ​കു​ക​തന്നെ ചെയ്‌തു!

മോച​ന​വും കസാഖ്‌സ്ഥാ​നി​ലേ​ക്കുള്ള മാറ്റവും

എന്റെ കേസ്‌ 1963-ൽ പുനഃ​വി​ചാ​ര​ണ​യ്‌ക്കെ​ടു​ത്തു, മൂന്നു വർഷത്തെ ജയിൽവാ​സ​ത്തി​നു ശേഷം എന്നെ വിമു​ക്ത​നാ​ക്കി. പക്ഷേ ഒരിട​ത്തും ഞങ്ങൾക്ക്‌ സ്ഥിരതാ​മ​സ​ത്തി​നുള്ള അനുമതി കിട്ടി​യില്ല, അതു​കൊണ്ട്‌ എനിക്കു ജോലി കണ്ടെത്താ​നും കഴിഞ്ഞില്ല. രാഷ്‌ട്ര​ത്തി​ന്റെ നിയമം ഇങ്ങനെ​യാ​യി​രു​ന്നു: “സ്ഥിരതാ​മ​സ​ക്കാ​ര​ന​ല്ലെ​ങ്കിൽ, ജോലി​യില്ല.” സഹായ​ത്തി​നാ​യി ഞങ്ങൾ യഹോ​വ​യോട്‌ ഉള്ളുരു​കി പ്രാർഥി​ച്ചു, എന്നിട്ട്‌ കസാഖ്‌സ്ഥാ​ന്റെ വടക്കുള്ള പെ​ട്രോ​പോ​വി​ലേക്കു താമസം മാറ്റാൻ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. പക്ഷേ, അവിടത്തെ പ്രാ​ദേ​ശിക അധികാ​രി​കൾക്ക്‌ നേര​ത്തേ​തന്നെ ഞങ്ങളെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിവരങ്ങൾ കിട്ടി​യി​രു​ന്നു, അവിടെ താമസി​ക്കാ​നോ ജോലി​ചെ​യ്യാ​നോ അവർ ഞങ്ങളെ അനുവ​ദി​ച്ചില്ല. ഈ നഗരത്തി​ലെ ഏകദേശം 50 സാക്ഷികൾ ഇത്തരം പീഡനം അനുഭ​വി​ച്ചു.

മറ്റൊരു സാക്ഷി​ദ​മ്പ​തി​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം ഞങ്ങൾ അവി​ടെ​നി​ന്നു യാത്ര​യാ​യി. തെക്കേ​യ​റ്റത്തു സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന ഒരു കൊച്ചു​പ​ട്ട​ണ​മായ ഷ്‌ചൂ​ചിൻസ്‌കി​ലേ​ക്കാ​ണു ഞങ്ങൾ പോയത്‌. അവിടെ സാക്ഷികൾ ആരും ഇല്ലാത്ത​തി​നാൽ അധികാ​രി​കൾക്ക്‌ നമ്മുടെ പ്രസം​ഗ​വേ​ല​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഒന്നും അറിയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. ഞാനും ഐവാ​നും—ഭർത്താ​ക്ക​ന്മാർ രണ്ടു​പേ​രും—ജോലി​തേ​ടി​യി​റ​ങ്ങും, ഭാര്യ​മാർ റെയിൽവേ സ്റ്റേഷനിൽ ഇരിക്കും, അവി​ടെ​യാ​ണു രാത്രി ഞങ്ങൾ ഉറങ്ങി​യ​തും. ഒരാഴ്‌ച ഇങ്ങനെ കടന്നു​പോ​യി. ഒടുവിൽ ഒരു ഗ്ലാസ്സ്‌ ഫാക്ടറി​യിൽ ഞങ്ങൾക്കു ജോലി കിട്ടി. രണ്ടു കുടും​ബ​ങ്ങൾക്കും കൂടെ കഴിയാൻ ഞങ്ങൾ ഒരു കൊച്ചു​മു​റി വാടക​യ്‌ക്കെ​ടു​ത്തു. രണ്ടു കിടക്ക​യി​ട്ടു​ക​ഴി​ഞ്ഞാൽ പിന്നെ ഇത്തിരി സ്ഥലമേ ബാക്കി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. എങ്കിലും ഞങ്ങൾ സംതൃ​പ്‌ത​രാ​യി​രു​ന്നു.

ഐവാ​നും ഞാനും ആത്മാർഥ​മാ​യി ജോലി​ചെ​യ്‌തു, ഞങ്ങളുടെ തൊഴി​ലു​ട​മ​കൾക്ക്‌ ഞങ്ങളെ നന്നേ ഇഷ്ടപ്പെട്ടു. പക്ഷേ അപ്പോ​ഴേക്ക്‌, എന്നെ വീണ്ടും സൈനിക സേവന​ത്തി​നു വിളിച്ചു. എന്നാൽ സൈനിക സേവനം ചെയ്യാൻ ബൈബിൾ പരിശീ​ലിത മനസ്സാക്ഷി എന്നെ അനുവ​ദി​ക്കി​ല്ലെന്ന്‌ എന്റെ ഫാക്ടറി മാനേ​ജർക്ക്‌ അതി​നോ​ടകം മനസ്സി​ലാ​യി​രു​ന്നു. അതിശ​യ​മെന്നു പറയട്ടെ, അദ്ദേഹം സൈനിക മേധാ​വി​യെ കണ്ട്‌, ഐവാ​നും ഞാനും സമർഥ​രായ തൊഴി​ലാ​ളി​കൾ ആണെന്നും ഞങ്ങളി​ല്ലാ​തെ ഫാക്ടറി ഓടി​ക്കാൻ കഴിയി​ല്ലെ​ന്നും പറഞ്ഞു. അങ്ങനെ അവി​ടെ​ത്തന്നെ തുടരാൻ ഞങ്ങൾക്ക്‌ അനുവാ​ദം കിട്ടി.

കുട്ടി​കളെ വളർത്തു​ക​യും മറ്റുള്ള​വരെ സേവി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു

1966-ൽ, ഞങ്ങളുടെ രണ്ടാമത്തെ മകൾ ലില്യ ജനിച്ചു. ഒരു വർഷം കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ ഞങ്ങൾ ബ്യിലി​യെ വോഡി എന്ന പട്ടണത്തി​ലേക്കു താമസം മാറി. ഉസ്‌ബ​ക്കി​സ്ഥാൻ അതിർത്തി​ക്ക​ടുത്ത്‌ കസാഖ്‌സ്ഥാന്‌ തെക്കാ​യി​രു​ന്നു ആ പട്ടണം. അവിടെ യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ ഒരു ചെറിയ കൂട്ടം ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. വൈകാ​തെ, അവിടെ ഒരു സഭ രൂപീ​കൃ​ത​മാ​യി, ഞാൻ അധ്യക്ഷ​മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി നിയമി​ത​നാ​യി. 1969-ൽ ഞങ്ങളുടെ മകൻ ഓല്യെക്‌ പിറന്നു. രണ്ടുവർഷം കഴിഞ്ഞ്‌ ഏറ്റവും ഇളയവൾ നടാഷ​യും. മക്കൾ യഹോ​വ​യിൽനി​ന്നുള്ള ഒരു അവകാ​ശ​മാ​ണെന്ന കാര്യം ലിഡി​യ​യും ഞാനും ഒരിക്ക​ലും മറന്നി​രു​ന്നില്ല. (സങ്കീർത്തനം 127:3) യഹോ​വയെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി മക്കളെ വളർത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​രാൻ ഞങ്ങൾ ചെയ്യേ​ണ്ട​തെ​ന്താ​ണെന്ന്‌ ഞങ്ങൾ ഒന്നിച്ചി​രു​ന്നു ചർച്ച​ചെ​യ്‌തു.

1970-കളിൽപ്പോ​ലും പുരു​ഷ​ന്മാ​രായ സാക്ഷികൾ മിക്കവ​രും തൊഴിൽപ്പാ​ള​യ​ങ്ങ​ളിൽ ആയിരു​ന്നു. നിരവധി സഭകൾക്ക്‌ പക്വത​യാർന്ന മേൽനോ​ട്ട​വും മാർഗ​നിർദേ​ശ​വും ആവശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ കുട്ടി​കളെ വളർത്താ​നുള്ള ചുമത​ല​യു​ടെ നല്ലൊരു പങ്കും ലിഡിയ ഏറ്റെടു​ത്തു, ചില​പ്പോ​ഴൊ​ക്കെ അവൾ ഡാഡി​യും മമ്മിയു​മാ​യി, അങ്ങനെ എനിക്ക്‌ സഞ്ചാര മേൽവി​ചാ​ര​ക​നാ​യി സേവി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞു. ഞാൻ കസാഖ്‌സ്ഥാ​നി​ലെ​യും അയൽ സോവി​യറ്റ്‌ റിപ്പബ്ലി​ക്കു​ക​ളായ തജികി​സ്ഥാൻ, തുർക്ക്‌മെ​നി​സ്ഥാൻ, ഉസ്‌ബ​ക്കി​സ്ഥാൻ എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും സഭകൾ സന്ദർശി​ച്ചു. അതോ​ടൊ​പ്പം, കുടും​ബത്തെ പോറ്റാൻ ഞാൻ ജോലി​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു, ലിഡി​യ​യും കുട്ടി​ക​ളും എന്നോടു പൂർണ​മാ​യി സഹകരി​ച്ചു.

ചില​പ്പോൾ വീട്ടിൽനിന്ന്‌ ഏതാനും ആഴ്‌ചകൾ എനിക്ക്‌ അകന്നി​രി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. എങ്കിലും പിതാ​വി​ന്റെ സ്‌നേഹം അവർക്കു നൽകാ​നും അവരുടെ ആത്മീയ വളർച്ച​യിൽ സഹായി​ക്കാ​നും ഞാൻ ആവുന്നത്ര ശ്രമിച്ചു. ഞങ്ങളുടെ കുഞ്ഞു​ങ്ങളെ സഹായി​ക്കേ​ണമേ എന്നു ഞാനും ലിഡി​യ​യും മുട്ടി​പ്പാ​യി അപേക്ഷി​ച്ചി​രു​ന്നു. മാത്രമല്ല, മാനു​ഷ​ഭയം എങ്ങനെ ഒഴിവാ​ക്ക​ണ​മെ​ന്നും ദൈവ​ത്തോട്‌ എങ്ങനെ അടുത്ത​ബന്ധം വളർത്തി​യെ​ടു​ക്കാ​മെ​ന്നും ഞങ്ങൾ കുട്ടി​ക​ളോ​ടൊ​ത്തു ചർച്ച​ചെ​യ്യു​ക​യും ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. പ്രിയ​ങ്ക​രി​യായ എന്റെ ജീവി​ത​സ​ഖി​യു​ടെ അകമഴിഞ്ഞ പിന്തു​ണ​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ, സഞ്ചാര മേൽവി​ചാ​രകൻ എന്ന നിലയി​ലുള്ള എന്റെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങൾ എനിക്കു നിറ​വേ​റ്റാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. ലിഡി​യ​യും നമ്മുടെ മറ്റു സഹോ​ദ​രി​മാ​രും ആ സൈനിക ഉദ്യോ​ഗസ്ഥൻ പറഞ്ഞതു​പോ​ലെ “വെറും ഭീരുക്കൾ” ആയിരു​ന്നില്ല. അവർ അപാര ധൈര്യ​ശാ​ലി​ക​ളും സാക്ഷാൽ ആത്മീയ അതികാ​യ​രും ആയിരു​ന്നു!—ഫിലി​പ്പി​യർ 4:13.

ഞങ്ങളുടെ കുട്ടി​ക​ളെ​ല്ലാം വളർന്നു. അങ്ങനെ 1988-ൽ ഞാൻ പൂർണ​മാ​യും സഞ്ചാര​വേ​ല​യി​ലാ​യി. എന്റെ സർക്കി​ട്ടിൽ മധ്യേ​ഷ്യ​യി​ലെ മിക്കവാ​റും എല്ലാ രാജ്യ​ങ്ങ​ളും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. 1991-ൽ, യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ പ്രസം​ഗ​വേല മുൻസോ​വി​യറ്റു യൂണി​യ​നിൽ നിയമ​പ​ര​മാ​യി രജിസ്റ്റർ ചെയ്യ​പ്പെട്ടു. തുടർന്ന്‌ ആത്മീയ പക്വത നേടിയ പ്രാപ്‌തി​യുള്ള പുരു​ഷ​ന്മാർ, മുൻസോ​വി​യറ്റു യൂണി​യന്റെ ഏഷ്യൻ റിപ്പബ്ലി​ക്കു​ക​ളിൽ സേവി​ക്കാൻ തുടങ്ങി. ഇന്ന്‌ ഈ രാജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ  14 സർക്കിട്ടു മേൽവി​ചാ​ര​ക​ന്മാർ ഉണ്ട്‌. ഇവിടെ ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ മരണത്തി​ന്റെ സ്‌മാ​ര​ക​ത്തിന്‌ 50,000-ത്തിലേറെ പേർ ഹാജരാ​യി!

അപ്രതീ​ക്ഷി​ത​മായ ഒരു ക്ഷണം

1998-ൽ, യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ റഷ്യ ബ്രാഞ്ചിൽനിന്ന്‌ എനിക്ക്‌ അപ്രതീ​ക്ഷി​ത​മാ​യൊ​രു ഫോൺസ​ന്ദേശം ലഭിച്ചു. “അനാ​റ്റൊ​ലി, താങ്കളും ലിഡി​യ​യും മുഴു​സമയ ശുശ്രൂഷ ഏറ്റെടു​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു ചിന്തി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടോ?” എന്നായി​രു​ന്നു അത്‌. ഉവ്വ്‌, ഞങ്ങളുടെ മക്കളെ അത്തര​മൊ​രു പദവി​യിൽ കാണാൻ ഞങ്ങൾ തീർച്ച​യാ​യും ആഗ്രഹി​ച്ചി​രു​ന്നു. അപ്പോൾ ഞങ്ങളുടെ മകൻ ഓല്യെക്‌, ഏതാണ്ട്‌ അഞ്ചു വർഷമാ​യി റഷ്യ ബ്രാഞ്ചിൽ സേവി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.

ഞങ്ങൾക്കു നീട്ടിത്തന്ന ഈ ക്ഷണത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ഞാൻ ലിഡി​യ​യു​മാ​യി സംസാ​രി​ച്ച​പ്പോൾ അവൾ ചോദി​ച്ചു: “അപ്പോൾ നമ്മുടെ വീടും പൂന്തോ​ട്ട​വും സാധന​സാ​മ​ഗ്രി​ക​ളും ഒക്കെ എന്തു​ചെ​യ്യും?” കാര്യങ്ങൾ നന്നായി ചർച്ച​ചെ​യ്യു​ക​യും അതി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചു പ്രാർഥി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌ത​തി​നു ശേഷം ഞങ്ങൾ ഞങ്ങളുടെ സമ്മതം അറിയി​ക്കാൻ തീരു​മാ​നി​ച്ചു. ഒടുവിൽ, കസാഖ്‌സ്ഥാ​നി​ലെ, ഇസിക്ക്‌ പട്ടണത്തിൽ സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളു​ടെ മതകേ​ന്ദ്ര​ത്തിൽ സേവി​ക്കാൻ ഞങ്ങളെ ക്ഷണിച്ചു. അൽമ-അറ്റ എന്ന വൻ നഗരത്തി​ന​ടു​ത്താണ്‌ ഇത്‌. നമ്മുടെ ബൈബിൾ സാഹി​ത്യ​ങ്ങൾ അവിടത്തെ പ്രാ​ദേ​ശിക ഭാഷക​ളി​ലേക്കു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നത്‌ ഇവി​ടെ​യാണ്‌.

ഞങ്ങളുടെ കുടും​ബം ഇന്ന്‌

മക്കളെ ബൈബിൾ സത്യം പഠിപ്പി​ക്കാൻ ദൈവം ഞങ്ങളെ സഹായി​ച്ച​തിന്‌ ഞങ്ങൾ അവനോട്‌ എത്ര നന്ദിയു​ള്ള​വ​രാ​ണെ​ന്നോ! ഞങ്ങളുടെ മൂത്തമകൾ വലെന്റിന, വിവാ​ഹി​ത​യാ​യി. 1993-ൽ, അവൾ ഭർത്താ​വി​നോ​ടൊ​പ്പം ജർമനി​യി​ലെ ഇങ്ങൽ​ഹൈ​മി​ലേക്കു പോയി. അവർക്ക്‌ മൂന്നു കുട്ടികൾ ഉണ്ട്‌, അവരെ​ല്ലാം സ്‌നാ​പ​ന​മേറ്റ സാക്ഷി​ക​ളാണ്‌.

ഞങ്ങളുടെ രണ്ടാമത്തെ മകൾ ലില്യ​യും ഭർത്താ​വും കൂടി തങ്ങളുടെ രണ്ടു മക്കളെ​യും ദൈവത്തെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി വളർത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​രു​ന്നു. അവളുടെ ഭർത്താവ്‌, ബ്യിലി​യെ വോഡി സഭയിൽ ഒരു മൂപ്പനാ​യി സേവി​ക്കു​ന്നു. ഓല്യെക്‌ മോസ്‌കോ​യിൽനി​ന്നുള്ള ഒരു ക്രിസ്‌തീയ സഹോ​ദ​രി​യായ നടാഷയെ വിവാഹം കഴിച്ചു. അവരി​രു​വ​രും സെന്റ്‌ പീറ്റേ​ഴ്‌സ്‌ബർഗി​ന​ടു​ത്തു സ്ഥിതി​ചെ​യ്യുന്ന റഷ്യ ബ്രാഞ്ചിൽ സേവി​ക്കു​ന്നു. 1995-ൽ ഞങ്ങളുടെ ഇളയമകൾ നടാഷ വിവാ​ഹി​ത​യാ​യി. അവൾ ഭർത്താ​വി​നൊ​പ്പം ജർമനി​യി​ലുള്ള ഒരു റഷ്യൻ സഭയിൽ സേവി​ക്കു​ന്നു.

ഇടയ്‌ക്കൊ​ക്കെ, ഞങ്ങളെ​ല്ലാം ഒന്നിച്ചു​കൂ​ടാ​റുണ്ട്‌. ഞങ്ങളുടെ കുട്ടികൾ അവരുടെ കുട്ടി​ക​ളോട്‌ തങ്ങളുടെ “മമ്മ”യും “പപ്പ”യും യഹോവ പറഞ്ഞതി​നു ചെവി​കൊ​ടു​ത്തത്‌ എങ്ങനെ​യെ​ന്നും സത്യ​ദൈ​വ​മായ യഹോ​വയെ സേവി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി മക്കളെ വളർത്തി​ക്കൊ​ണ്ടു​വ​ന്നത്‌ എങ്ങനെ​യെ​ന്നും പറയാ​റുണ്ട്‌. ഇത്തരം ചർച്ചകൾ ആത്മീയ​മാ​യി വളരാൻ ഞങ്ങളുടെ കൊച്ചു​മ​ക്കളെ സഹായി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി ഞാൻ മനസ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു. ഞങ്ങളുടെ പേരക്കി​ടാ​ങ്ങ​ളിൽ ഏറ്റവും ഇളയവന്‌ എന്റെ ഛായയാണ്‌, അവന്റെ പ്രായ​ത്തിൽ ഞാനി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ​തന്നെ. ചില​പ്പോൾ അവൻ എന്റെ മടിയിൽ കയറി​യി​രു​ന്നിട്ട്‌ ഒരു ബൈബിൾ കഥ പറഞ്ഞു​ത​രാ​മോ എന്നു ചോദി​ക്കും. അപ്പോൾ എന്റെ ഓർമകൾ വർഷങ്ങൾക്ക​പ്പു​റ​ത്തേക്കു പോകും. ഞാൻ എന്റെ വല്യപ്പന്റെ മടിയി​ലി​രു​ന്ന​തും നമ്മുടെ മഹാ​സ്ര​ഷ്ടാ​വി​നെ സ്‌നേ​ഹി​ക്കാ​നും സേവി​ക്കാ​നും വല്യപ്പൻ എന്നെ പഠിപ്പി​ച്ച​തു​മൊ​ക്കെ ഒന്നൊ​ന്നാ​യി മനസ്സിൽ തെളി​ഞ്ഞു​വ​രും. ആ മധുര​ത​ര​മായ ഓർമകൾ എന്റെ കണ്ണുകളെ ഈറന​ണി​യി​ക്കും. (g04 10/22)

[അടിക്കു​റിപ്പ്‌]

[11-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

മൊൾഡോവയിലെ ഞങ്ങളുടെ വീടിനു വെളി​യിൽ എന്റെ മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളോ​ടൊത്ത്‌, ഡാഡിയെ തടവി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​നു തൊട്ടു​മുമ്പ്‌

[12-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

നാടുകടത്തപ്പെട്ടിരിക്കു മ്പോൾ ലിഡിയ യോ​ടൊത്ത്‌,1959-ൽ

[13-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ലിഡിയയും വലെന്റി​ന​യും, അപ്പോൾ ഞാൻ ജയിലിൽ ആയിരു​ന്നു

[15-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഞങ്ങളുടെ മക്കളോ​ടും കൊച്ചു​മ​ക്ക​ളോ​ടു​മൊ​പ്പം, എല്ലാവ​രും യഹോ​വയെ സേവി​ക്കു​ന്നു!

[15-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

ഇന്നു ലിഡി​യ​യോ​ടൊത്ത്‌