1, 2. ?Wafa sɛ yɛ Zezi kleli kɛ ɔ klo sran mun dan ɔn?

 ƝANMIƐN i Wa kpɛn’n yili Ɲanmiɛn i ngwlɛlɛ dan’n i nglo. Kɛ Ɲanmiɛn “síe nyanmiɛn b’ɔ la nglo lɔ plaii’n,” mɔ i sin ɔ́ “táka asiɛ’n,” nn Zezi o i wun lɛ i “sa o junman’n su.” Wafa nga i sɔ’n yoli Zezi fɛ’n, amun bu i akunndan be nian. Sanngɛ, like ng’ɔ yoli i fɛ dan’n yɛle sran mɔ Ɲanmiɛn yili be’n. (Nya. 8:22-31) Nanwlɛ, i nun mɔ Zezi nin a baman asiɛ’n su wa’n yɛ ɔ boli sran’m be klolɛ bo ɔ.

² Kɛ ɔ́ cɛ́ kɔ́’n, Zezi kleli kɛ ɔ klo i Si’n naan i ɲin yi i. Yɛle kɛ, kɛ i Si’n sunmɛnnin i asiɛ’n su wa’n, ɔ bali i klun klo su naan ɔ́ fɛ́ i wun “kpɔ́ sran sunman be ti.” I sɔ’n kle ekun kɛ ɔ klo sran mun dan. (Fil. 2:5-8; Mat. 20:28) I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, Ɲanmiɛn tinnin i naan ɔ yo abonuan sa mun. Ɔ yoli sa sɔ mun fa kleli kɛ ɔ klo sran mun naan cɛn wie lele’n, ɔ́ wá yó abonuan sa kpanngban mán be.

3. ?Ngue su yɛ like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe ɔ?

³ I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ kannin “Nyanmiɛn sielɛ’n i ndɛ.” (Lik 4:43) Ɔ si kɛ Ɲanmiɛn Sielɛ’n ti’n,  sran’m bé bó i Si’n i dunman fɛ, kpɛkun sran’m be su wunman be ɲrun kun. Kɛ Zezi bó jasin fɛ’n, ɔ yoli abonuan sa mun. Sa sɔ’m be kleli kɛ sran’m be ndɛ lo i dan. I sɔ’n yo e fɛ. Afin, e kwla lafi su kɛ cɛn wie lele’n, Zezi wá yó maan é ɲán e ti mlɔnmlɔn. I sɔ’n ti’n, like suanlɛ nga wá fá e ɲin síe i abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be nun nnan be su.

4. ?Ngue yɛ kokowefuɛ kun m’ɔ wunnin Zezi’n ɔ yoli ɔ?

⁴ Zezi kannin Ɲanmiɛn ndɛ’n Galile mɛn’n i lika kwlaa. Cɛn kun mɔ Zezi o mɛn sɔ’n i klɔ kun su’n, kokowefuɛ kun bɛli i wun lɛ. (Mar. 1:39, 40) Tukpacɛ’n w’a ti bian’n i dan. Afin Liki m’ɔ ti dɔɔtrɔ’n, ɔ seli kɛ “ kokowe’n wo i wunnɛn’n kwlaa” su. (Lik 5:12) Kokowefuɛ’n “kotoli i bo, ɔ srɛli i aunnvuɛ, ɔ seli i kɛ: ‘Yaci, yo maan n kokowe’n wie weiin.’” Bian’n si kɛ Zezi kwla yo i juejue. Sanngɛ, sɛ Zezi kplín su kɛ ɔ́ yó i juejue o, sɛ ɔ su kplinman su o, i lifuɛ’n ɔ siman nun. Afin Farizifuɛ mɔ be kle be like titi’n, be buman kokowefuɛ’m be sran. ?Sanngɛ, wafa sɛ yɛ Zezi wá bú bian sɔ mɔ kokowe’n w’a saci i wunnɛn wunmuan’n niɔn? ?Ɔ́ yó kɛ Farizifuɛ mun sa? ?Sɛ ɔ ti amun’n, ngue yɛ amún yó ɔ?

5. ?Ngue ti yɛ Zezi yoli kokowefuɛ’n i juejue ɔ?

⁵ Moizi Mmla’n waan, ɔ fata kɛ kokowefuɛ’n kpan se kɛ: “Fiɛn w’a kan min o! Fiɛn w’a kan min o!” Sanngɛ, atrɛkpa’n kokowefuɛ’n w’a yoman sɔ. (Sau. 13:43-46) Ɔ nin i sɔ ngba’n, Zezi w’a faman ya. Afin bian’n yo i annvɔ, yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó i juejue. I sɔ’n ti’n, Zezi yoli like nga sran fi su kunndɛman kɛ ɔ́ yó’n. Yɛle kɛ, ɔ tinngɛli i sa’n kannin kokowefuɛ’n, yɛ ɔ seli i kɛ: “M’an ti, maan ɔ kokowe’n wie weiin.” Be ja osu kunngba nun lɛ’n, “kokowe’n wieli sran sɔ’n i wun.” (Lik 5:13) Zoova tinnin Zezi naan ɔ yo abonuan sa sɔ’n, naan sran’m be wun i wlɛ kɛ ɔ klo be dan.​—Lik 5:17.

6. (a) ?Ngue ti yɛ wafa nga Zezi yoli sran’m be juejue’n, ɔ ti abonuan ɔn? (b) ?Ngue yɛ i sɔ’n kle e ɔ?

⁶ Ɲanmiɛn fanngan nun’n, Zezi yoli abonuan sa kpanngban. Nán kokowefuɛ’n i kunngba yɛ ɔ yoli i juejue ɔ. Sanngɛ, ɔ yoli tukpacifuɛ fanunfanun be juejue. Ɲanmiɛn Ndɛ’n waan: “Kɛ sran’m be wunnin kɛ bobofuɛ’m be ijɔ’n, kɛ be wunnin kɛ bubuwafuɛ’m be yo juejue’n naan cɛcɛwafuɛ’m be nanti seiin’n yɛ anyansifuɛ’m be wun ase’n, ɔ boli be nuan naan b’a manman Izraɛl Nyanmiɛn’n.” (Mat. 15:31) Andɛ’n, sɛ tukpacɛ saci sran kun i lika kun’n, dɔɔtrɔ’m be kwla kpɛ sran uflɛ liɛ’n be fa sie i osu. Zezi liɛ’n, w’a yoman sɔ naan sran’m b’a yo juejue. Sran’m be lika nga be sacili’n, Zezi yoli maan be sinnin be osu nun. Kpɛkun, be ja nun lɛ yɛ ɔ yo sran’m be juejue ɔ. Wie liɛ bɔbɔ’n, tukpacifuɛ ng’ɔ yoli be juejue’n, be nunmɛn i wun koko lɛ. (Zan 4:46-54) ?Ngue yɛ i kwlaa sɔ’n kle e ɔ? Be kle kɛ Zezi Klist mɔ kɛ é sé yɛ’n, ɔ ti Famiɛn ɲanmiɛn su lɔ’n, ɔ le tinmin dan. Yɛ ɔ kunndɛ kɛ ɔ́ yó naan sran’m b’a tɔman tukpacɛ mlɔnmlɔn. Wafa nga Zezi nin sran’m be trannin’n, ɔ gua e awlɛn su nzue kɛ mɛn uflɛ nun lɔ’n, “sran b’ɔ kwla-man nun’n ɔ nin nyrɛnnɛnfuɛ’n  bé yó i annvɔ.” (Jue. 72:13) Blɛ sɔ’n nun’n, Zezi yó sran’m be kwlaa be juejue. Afin ɔ klo kpa kɛ ɔ́ yó sɔ.

7, 8. ?Ɔ yo sɛ yɛ Zezi ko toli tukpacifuɛ kun Betɛsda lɔ ɔ?

⁷ Kɛ Zezi yoli kokowefuɛ’n i juejue m’ɔ dili anglo nɲɔn kun’n, ɔ jasoli Galile lɛ ɔli Zide mɛn’n nun lɔ jasin fɛ’n i bolɛ. Zezi i wun yoli sran kpanngban kpa be fɛ, yɛ be sieli be su i nuan bo. Zezi bali kɛ ɔ́ bó jasin fɛ’n klé yalɛfuɛ mun. Naan ɔ́ cící be nga be anwlɛn’n w’a kpɔtɔ be klun’n be wla. Naan be nga be ti kɛ bisuafuɛ sa’n, be ɲan be ti.​—Eza. 61:1, 2; Lik 4:18-21.

⁸ Anglo nga be flɛ i Nisan nun’n, Zezi ɔli Delɛ cɛn dilɛ Zerizalɛmu lɔ. Sran kpanngban kpa be fin klɔklɔ’m be su be bali cɛn ngunmin kun sɔ’n i dilɛ wie. Ɲanmiɛn sulɛ sua’n i nglo lɔ lika’n nun lɔ’n, gble kun o lɛ, be flɛ i Ebre nun kɛ Betɛsda. Kɛ Zezi ɔli lɔ’n, ɔ wunnin tukpacifuɛ kun. Bian sɔ’n ti bubuwafuɛ.

9, 10. (a) ?Ngue ti yɛ sran’m be kɔ gble mɔ be flɛ i Betɛsda’n su lɔ ɔ? (b) ?Kɛ Zezi ɔli lɔ’n, ngue yɛ ɔ yoli ɔ? (c) ?Ngue yɛ like nga Zezi yoli i lɔ’n, ɔ kle e ɔ? (An nian nian desɛn ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

⁹ Tukpacifuɛ kpanngban kpa be kɔ gble mɔ be flɛ i Betɛsda su lɔ. Be bu i kɛ sɛ gble’n kéje naan be tɔ nun’n, bé ká lɛ bé yó juejue. Ɔ maan, tukpacifuɛ kpanngban nga be o lɔ’n, amun bu be akunndan be nian. Be kwlaa be wla w’a bo be wun, yɛ be kunndɛ kɛ bé yó juejue. ?Zezi mɔ fɔ nunmɛn i nun naan w’a tɔ tukpacɛ’n, ngue yɛ ɔ ɔli i yolɛ gble’n su lɔ ɔ? Klolɛ m’ɔ klo sran mun ti yɛ ɔ ɔli lɔ ɔ. Kɛ ɔ juli lɔ kusu’n, ɔ wunnin bian tukpacifuɛ kun. Kɛ bian sɔ’n i tukpacɛ bó i bo’n, nn be nin a wuman Zezi bɔbɔ. Bian’n yoli Zezi i annvɔ naan w’a wunnge i wun lɔ.​—An kanngan Zan 5:5-9 nun.

¹⁰ Zezi usali bian’n kɛ: “?A klo kɛ á yó juejue?” Bian’n tɛli i su kɛ ɔ klo kpa kɛ ɔ́ yó juejue. Sanngɛ, ɔ ɲanman sran naan w’a ukɛ i naan w’a jra nzue’n nun. Wafa nga bian’n kán ndɛ sɔ’n klé Zezi’n, amun bu i akunndan be nian. Nanwlɛ, ɔ yo annvɔ dan. Kɛ bian’n kannin sɔ’n, Zezi seli kɛ ɔ fɛ i bɛ’n naan ɔ jaso nanti. Bian’n jasoli, ɔ fɛli i bɛ’n yɛ ɔ nantili ɔ. Abonuan sa sɔ’n ti like nga cɛn wie lele Zezi wá yó’n, i nzɔliɛ kan. Sa sɔ’n kle ekun kɛ sran’m be yo Zezi i annvɔ. Yɛ be nga be leman wie’n, ɔ kunndɛ be naan ɔ́ yó be ye. Zezi kle e ajalɛ kpa. Mɛn’n nun sa tɛtɛ’m be ti’n, sran sunman be wla w’a bo be wun. Kɛ é bó jasin fɛ’n, maan e kunndɛ sran sɔ mun titi.

11. ?Sa benin yɛ Mark 5:25-34 kɛn i ndɛ m’ɔ kle kɛ tukpacifuɛ’m be yo Zezi i annvɔ ɔ?

¹¹ An kanngan Mark 5:25-34 nun. Tukpacɛ kun o bla kun wun w’a di afuɛ 12. Tukpacɛ sɔ’n ti’n, ɔ kwlá yoman ninnge kpanngban. I wie yɛle kɛ, ɔ kwlá kɔman Ɲanmiɛn i sulɛ sua’n nun lɔ. Bla’n “w’a fɛ dan kpa ayrefuɛ sunman be sa nun, ɔ sacili i ninnge b’ɔ o i sa nun’n kwlaa, sanngɛ w’a yo-man ye, i tukpacɛ’n ɔli i nyrun tititi.” Cɛn kun’n, ɔ fali ajalɛ uflɛ. Ɔ wluli sran’m be afiɛn, ɔ ko kannin Zezi i tralɛ’n. (Sau. 15:19, 25) Kɛ ɔ yoli sɔ’n, Zezi wunnin kɛ fanngan kun w’a fin i nun w’a fite. Ɔ maan, ɔ usali kɛ wan yɛ ɔ kɛnnin i ɔ. Kɛ bla’n wunnin like ng’ɔ yoli’n, “srɛ kunnin i, i wun usuli i, yɛ ɔ  wa kotoli i bo naan w’a di i kwlaa nanwlɛ a kle i.” Zezi wunnin kɛ Zoova fanngan nun’n, bla’n w’a yo juejue. I sɔ’n ti’n, ɔ seli bla’n kɛ: “N wa, Nyanmiɛn su bɔ a lafi’n ti, w’a nyan ɔ ti. Gua ɔ wla ase, kɔ, maan ɔ tukpacɛ’n wie.”

12. (a) ?Kɛ e bu sa nga Zezi yoli be’n be akunndan’n, i wun ndɛ benin yɛ e kwla kan ɔn? (b) ?Ajalɛ benin yɛ Zezi kleli e ɔ?

¹² Zezi si aunnvuɛ dan. I li tukpacifuɛ mun yɛ be yo i annvɔ dan ɔn. Satan timan sɔ kaan sa. I liɛ’n, ɔ kunndɛ kɛ e bu i kɛ e timan like fi naan e nin klolɛ fataman. Zezi yoli abonuan sa mun fa kleli kɛ e ndɛ lo i dan naan ɔ nian e lika. Nanwlɛ, Zezi m’ɔ ti e Famiɛn nin Ɲanmiɛn nyrun jranfuɛ’n, ɔ si aunnvuɛ dan! (Ebr. 4:15) Sɛ sran kun nin a tɔman tukpacɛ ɔ nin a cɛman le’n, ɔ kwlá siman be nga i sɔ sa’n o be su’n, be afɛ’n. Zezi w’a tɔman tukpacɛ le. Sanngɛ, ɔ wunnin tukpacifuɛ’m be su afɛ’n i wlɛ. Ɔ maan, be yoli i annvɔ. Maan e kusu sran yo e annvɔ kɛ Zezi sa.​—1 Piɛ. 3:8.

13. ?Kɛ e bu Lazali i cɛnlɛ’n i akunndan’n, Zezi i wun ndɛ benin yɛ e kwla kan ɔn?

¹³ Zezi fa ɲrɛnnɛn ng’ɔ o sran’m be su’n yo i liɛ. Kɛ i janvuɛ Lazali wuli mɔ i osufuɛ mun nin i janvuɛ’m bé sún’n, Zezi “i anwlɛn’n kpɛli i klun, i wun yo i nyɛiin.” (An kanngan Zan 11:33-36 nun) Zezi si kɛ ɔ́ cɛ́n Lazali, sanngɛ ɔ sunnin. Ɲannzuɛn w’a kunmɛn i. Ɔ kloli Lazali nin i osufuɛ mun dan. I sɔ’n ti’n, Ɲanmiɛn fanngan nun’n ɔ cɛnnin Lazali.​—Zan 11:43, 44.

14, 15. (a) ?Ngue yɛ ɔ kle kɛ Zoova klo kɛ ɔ́ yí ɲrɛnnɛn kwlaa nga be o sran’m be su’n niɔn? (b) ?Sɛ Ɲanmiɛn cɛ́n be nga be o “ndia nun’n,” ngue yɛ i sɔ’n kle ɔ?

¹⁴ Biblu’n se kɛ Zezi “fa Nyanmiɛn i wafa kwlaa ng’ɔ ti’n.” (Ebr. 1:3) Abonuan sa nga Zezi yoli be’n be kle kɛ Zoova klo kɛ ɔ́ yí e su tukpacɛ’n, nin afɛ’n. Yɛ e su wuman kun. Ɔ cɛ kan’n, Zoova nin Zezi bé wá cɛ́n sran kpanngban kpa be nguan. Zezi seli kɛ: “Cɛn wie lele be kwlaa nga be o ndia nun’n, [...] bé fín ndia’n nun fíte.”​—Zan 5:28, 29.

¹⁵ Sɛ Ɲanmiɛn cɛ́n be nga be o “ndia nun’n,” i sɔ’n kle kɛ Ɲanmiɛn i wla te kpɛn be su. Ɲanmiɛn m’ɔ kwla like kwlaa yo’n, yɛ ɔ yili ɲanmiɛn m’ɔ la nglo lɔ plaii’n nin asiɛ’n niɔn. Be kwlaa nga be wuli’n, ɔ si be tinuntinun. I wla kwla kpɛn be nzuɛn’n nin be ninnge yolɛ wafa kwlaa su. (Eza. 40:26) Zoova i wla kwla kpɛn be nga be o ndia nun’n, be su. I kpa bɔbɔ’n, ɔ kunndɛman kɛ i wla fí be su. Biblu’n kan Lazali nin sran wie mun mɔ be cɛnnin nguan’n be ndɛ, naan e wun sa ng’ɔ́ wá jú mɛn uflɛ nun lɔ’n i nzɔliɛ kan.

16. ?Sɛ e nin Ɲanmiɛn e nanti klanman titi’n, sa benin mun yɛ be kwla yo e ɲrun ɔn?

¹⁶ Sɛ e nin Ɲanmiɛn e nanti klanman titi’n, cɛn wie lele’n, abonuan sa dan kpa kun kwla yo e ɲrun. Yɛle kɛ é fín ɲrɛnnɛn dan’n nun é fíte. Kpɛkun, kɛ Armagedɔn alɛ’n ko sin’n, é wún abonuan sa kpanngban kpa ekun. É wún kɛ sran’m be kwlaa bé yó juejue. (Eza. 33:24; 35:5, 6; Ngl. 21:4) Sran fi su wlaman lonɛti kun. Sran fi su traman kpɔnman nun kun. E su wunman bubuwafuɛ’m be bia mun kun. Be su faman like wlaman sran su nun naan w’a ti sa. Zoova si kɛ be nga bé fín Armagedɔn alɛ’n nun bé fíte’n, ɔ fata kɛ be yo juejue. Afin, ɔ́ wá mán be junman dan kun. Yɛle kɛ, bé dí asiɛ wunmuan’n su junman naan kaci lika klanman.​—Jue. 115:16.

17, 18. (a) ?Ngue ti yɛ Zezi yoli abonuan sa mun ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ ɔ fata kɛ e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a kwla tran mɛn klanman’n nun wie ɔ?

¹⁷ Kɛ e kanngan Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun mɔ e wun kɛ Zezi yoli tukpacifuɛ’m be juejue’n, i sɔ’n wla e fanngan dan. Yɛ e lafi su kpa ekun kɛ cɛn wie lele’n, sran kwlakwla bé yó juejue. (Ngl. 7:9) Sa nga Ɲanmiɛn i Wa kpɛn’n yoli be’n, be kle ekun kɛ ɔ klo sran mun. (Zan 10:11; 15:12, 13) Wafa nga Zezi sili sran’m be aunnvuɛ’n, ɔ kle kɛ Zoova klo i sufuɛ’m be tinuntinun.​—Zan 5:19.

¹⁸ Asiɛ wunmuan’n su’n, afɛ’n nin wie’n ti’n, sran’m be oto. (Rɔm. 8:22) I sɔ’n ti’n, e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn i mɛn uflɛ’n ɔ ju ndɛndɛ. Ɲanmiɛn tali nda kɛ mɛn uflɛ nun’n, sran fi su tɔman tukpacɛ le. Malasi 3:20 kle sɔ weiin. I waan: “Amún tú kpɛ́nkpɛ́n kɛ nannin bɔ be fin tuin nun su fite’n sa.” Nanwlɛ, é wá bó sró dan blɛ sɔ’n nun. Afin fɔ’n su tranman e nun kun. Abonuan sa nga Zezi yoli be’n, be ti sa dandan ng’ɔ́ wá yó be’n be nzɔliɛ kan. Kɛ e bu i sɔ liɛ’n i akunndan’n, ɔ yo e fɛ dan. I sɔ’n ti’n, maan e kle kɛ e si ye. Yɛle kɛ, maan e lafi Zoova su. Yɛ maan e yo like kwlaa nga e kwla yo naan y’a kwla tran mɛn klanman’n nun wie’n.