Amalambo ya Malumbo Ayatemuna Yehova

“Tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa.”—ABENA ROMA 12:1.

1. Cinshi Baibolo isosa pa lwa kupelebela kwa maka ya malambo ayaba mu Malango ya kwa Mose?

“PANTU Amalango, pa kuba ne cinshingwa ca fintu fisuma ifikesa, te cipasho cine ca ifyo fintu, tayengalengo kuti babe abapwililila nakalya abapalaminako ku malambo yene ya mwaka no mwaka ayo batuula pe.” (AbaHebere 10:1) Muli aya mashiwi yaumfwika bwino, umutumwa Paulo akosha icishinka ca kuti amalambo yonse ayalepeelwa ukulingana na Malango ya kwa Mose tayakwete ubucindami bubelelela ukulosha kwi pusukilo lya muntu.—Abena Kolose 2:16, 17.

2. Mulandu nshi tacili ca fye ukwesha ukumfwikisha tonse pa lwa fyebo fya mu Baibolo pa lwa mituulo na malambo ifya mu Malango?

² Bushe ici cilepilibula ukuti ifyebo fyaba mu mabuuku ya kubalilapo yasano aya mu Baibolo ukulosha ku mituulo na malambo tafyacindama ku Bena Kristu ilelo? Na kuba, ukucilako fye panono pa mwaka umo uwapitapo, abalembesha mu Sukulu lya Butumikishi bwa Teokrasi mu filonganino fya Nte sha kwa Yehova mwi sonde lyonse balebelenga amabuuku yasano aya kubalilapo mu Baibolo. Bamo baliibikilishako sana ukubelenga no kumfwikisha tonse utwabamo. Bushe ukuibikilishako kwabo ukwa musango yo kwa fye? Awe iyo, pantu “fyonse ifyalembelwe kale fyalembeelwe ku kutusambilisha, ukuti mu kutwalilila kabili mu kutukoselesha kwa malembo e mo tube no kucetekela.” (Abena Roma 15:4) Icipusho kanshi twingepusha ca  kuti, ‘Kusambilisha’ nshi no ‘kukoselesha’ uko twingafumya mu fyebo fyaba mu Malango ukulosha ku mituulo na malambo?

Ku Kutusambilisha no Kutukoselesha

3. Cinshi bonse tukabila?

³ Nangu ca kuti tatukabila ukutuula amalambo ya cine cine mu nshila calondolwelwamo mu Malango, tucili tulakabila sana ico amalambo yalecitila abena Israele pa cipimo cinono, uko e kuti ukulekelelwa kwa membu shesu no kusenaminwa na Lesa. Apo tatutuula amalambo ya cine cine, nga ni mu nshila nshi na ifwe twingamwenamo? Pa numa ya kulondolola ukupelebela kwa malambo ya nama, Paulo asosa ukuti: “[Yesu] pa kwisa pano isonde, atila, Ilambo ne ca kuninika tamwafifwaile, lelo umubili e o mwampekanisha; ifyaocewa fituntulu ne fya pa membu tamwafibekelwe. E lyo natile, Moneni, naisa (mu mufungilo we buuku mwalembwo lwa ine) ku kucito kufwaya kwenu, mwe Lesa.”—AbaHebere 10:5-7.

4. Ni shani fintu Paulo abomfya Amalumbo 40:6-8 kuli Yesu Kristu?

⁴ Ukwambula Amalumbo 40:6-8, Paulo alondolola ukuti Yesu taishile ku kutwala pa ntanshi “ilambo ne ca kuninika,” “ifyaocewa fituntulu ne fya pa membu,” ifyo Lesa alekele ukupokelela pa nshita Paulo alelemba. Lelo, Yesu aishile no mubili wapekanishiwe na Wishi wa ku muulu, umubili uwali fye nga ulya Lesa apekenye lintu Alengele Adamu. (Ukutendeka 2:7; Luka 1:35; 1 Abena Korinti 15:22, 45) Apo Yesu ali Mwana wapwililika uwa kwa Lesa, e wali “ubufyashi” bwa mwanakashi, ukulingana ne fyo casobelwe pa Ukutendeka 3:15. Ali no kubombelapo ku ‘kulasa Satana ku mutwe,’ nangu ca kuti Yesu na o wine ali no ‘kulaswa ku citende.’ Muli iyi nshila, Yesu aishileba e nshila Yehova ateyenye iya kupusushishamo abantu, iyo abantu ba citetekelo ukufuma mu nshiku sha kwa Abele balelolela.

5, 6. Ni nshila nshi iyacilapo ukuwama ku Bena Kristu iya kupalaminamo kuli Lesa?

⁵ Ukulanda pa lwa uyu mulimo waibela Yesu abombele, Paulo atila: “Uushaishibe ulubembu, [Lesa] amucitile ukubo lubembu pa mulandu wa ifwe, ukuti ifwe tube ubulungami bwa kwa Lesa  muli wene.” (2 Abena Korinti 5:21) Amashiwi ya kuti “amucitile ukubo lubembu” kuti na kabili yapilibulwa ati ‘amucitile ica pa lubembu.’ Umutumwa Yohane atila: “Wene e cikonsolwelo ca pa membu shesu; kabili te ca pa shesu sheka, lelo ne ca pa membu sha ba pano isonde bonse.” (1 Yohane 2:2) E co, filya abena Israele bakwete inshila yabombele fye pali ilya nshita iya kupalaminamo kuli Lesa ukupitila mu malambo yabo, Abena Kristu bena bakwata ishinte lyawamisha ilya kupalaminamo kuli Lesa, ilili lilambo lya kwa Yesu Kristu. (Yohane 14:6; 1 Petro 3:18) Nga tulecetekela ilambo lya cilubula ilyapayanishiwe na Lesa no kumfwila Wene, na ifwe bene imembu shesu kuti shaelelwa, na Lesa kuti atusenamina no kutupaala. (Yohane 3:17, 18) Bushe ico tacitukoselesha? Nga kuti twalangisha shani icitetekelo mwi lambo lya cilubula?

⁶ Pa numa ya kulondolola ukuti paliba icikalamba icilenga Abena Kristu ukulapalamina kuli Lesa, umutumwa Paulo alandapo inshila shitatu pa AbaHebere 10:22-25 isho twingalangishishamo icitetekelo cesu no kutasha pa kupayanya kwa kwa Lesa ukwabamo ukutemwa. Nangu ca kuti ukukonkomesha kwa kwa Paulo kwalungatikwe ku bali no “kwingila Umwashila,” e kutila, Abena Kristu basubwa ababa no bwite bwa ku muulu, ukwabula no kutwishika abantu bonse bakabila ukwangwa ku mashiwi yapuutwamo aya kwa Paulo nga balefwaya ukumwenamo mwi lambo lya cikonsolwelo ilya kwa Yesu.—AbaHebere 10:19.

Tuuleni Amalambo Yasanguluka Kabili Ayashakoweshiwa

7. (a) Ni shani fintu AbaHebere 10:22 balangilila icalecitwa mu kutuula ilambo? (b) Cinshi calekabilwa ukucitwa pa kushininkisha ukuti ilambo lyapokelelwa kuli Lesa?

⁷ Ica ntanshi, Paulo akoselesha Abena Kristu ukuti: “Tupalamineko ne mitima ine ine mu mwisulo wa kutetekela, ukuba ne mitima yesu iyakanwako ku kusangululwa bakampingu wa bubifi, kabili abasambwe mibili mu menshi ayalengama.” (AbaHebere 10:22) Amashiwi yabomfiwa pano yalelangilila icalecitwa mu malambo yalepeelwa ukulingana na Malango. Ici nacilinga pantu pa kuti ilambo lipokelelwe, lyali no kupeelwa ne nkuntu mutima iisuma kabili lyali no kuba ilyasanguluka kabili ilishakowela. Inama ye lambo yalefuma pa mukuni wa nama shisuma, kabili yaleba ‘iisuma’ iyabula akalema. Nga ca kuti ilambo lyali lya fyuni, lyali no kuba ilya fipele nelyo ifibondo fya nkunda. Nga cacitwa ukulingana ne fyo calefwaikwa, “[cali no kupokelelwa] pa mulandu wakwe ku kumukonsolwela.” (Ubwina Lebi 1:2-4, 10, 14; 22:19-25) Mu ca buunga tamwaleba icitutumushi, icimininako ukubola; kabili tamwaleba ubuci, napamo ukwimininako amenshi yalowa aya mu citwalo, ayengabosha. Lintu amalambo ya nama nelyo aya ca buunga yalepeelwa pa ciipailo, umucele, uulenga ifintu ukubakililwa, walelungwamo.—Ubwina Lebi 2:11-13.

8. (a) Cinshi calefwaikwa ku waletuula ilambo? (b) Kuti twashininkisha shani ukuti imipepele yesu ilapokelelwa kuli Yehova?

⁸ Ni shani pa lwa uulepeela ilambo? Ifunde lyatile onse uuleisa ku cinso ca kwa Yehova afwile ukuba uwasanguluka kabili uushakowela. Uuli onse uwakoweshiwe ku cili conse icikowesha ali no kutala ukupeela ilambo lya pa lubembu nelyo ilya pa mulandu ku kuleka abweshe ukumfwana kusuma na Yehova pa kuti ica kuninika cakwe nelyo ilambo lya mutende lingapokelelwa kuli Wene. (Ubwina Lebi 5:1-6, 15, 17) Bushe na ifwe tulatesekesha ubucindami bwa kusungilila ukusanguluka kwesu pa ntanshi ya kwa Yehova? Nga tulefwaya Lesa alesuminisha ukupepa kwesu, tufwile ukwanguka mu kulungika ifilubo tucita ilyo twatoba amafunde ya kwa Lesa. Tufwile ukwangufyanya ukushukila ukwafwa kwapayanishiwa na Lesa, uko e kuti “abakalamba ba lukuta” e lyo ne “cikonsolwelo ca pa membu shesu,” Yesu Kristu.—Yakobo 5:14; 1 Yohane 2:1, 2.

9. Bupusano nshi ubukalamba ubwaba pa malambo yaletuulwa kuli Yehova na yaletuulwa kuli tulesa twa bufi?

⁹ Ukukomaila pa lwa kukanakoweshiwa ne cili conse icilenga ukukowesha kwali, na kuba, e bupusano bukalamba pa malambo yalepeelwa kuli Yehova na yo inko shashingulwike Israele shalepeela kuli tulesa twa bufi. Ukulanda pali uku kupusana kwa fya malambo mu Malango ya  kwa Mose, icitabo cimo citila: “Kuti twatila tapali isenge ilili lyonse [pa malango ya kwa Mose] ne fya mbuko nelyo ifya kupendula; takwali ukuwilwa mu mipepele, ukuitetaula umubili, nelyo bucilende bwashila, ukusefya kwa kubimbula ukwa ciwowo ukwa kupepela ukusanda ifintu ifyabindilwe umupwilapo; takwali ukwipaya abantu nga malambo; takwali ukwipaila amalambo abafwa.” Ifi fyonse filelanda fye pa cishinka cimo ica kuti: Yehova wa mushilo, kabili tatekelesha nelyo ukusuminisha ulubembu nelyo ukukowela kwa musango onse. (Habakuki 1:13) Ukupepa na malambo ifipeelwa kuli wene fifwile ukuba ifyasanguluka kabili ifishakowela lwa ku mubili, lwa mu mibele, na lwa ku mupashi.—Ubwina Lebi 19:2; 1 Petro 1:14-16.

10. Ukulingana no kupanda amano ukwa kwa Paulo ukwalembwa pa Abena Roma 12:1, 2, kuiceeceeta nshi tufwile ukuiceeceeta?

¹⁰ Pa mulandu wa ici, tulekabila ukuiceeceeta mu mbali shonse isha bumi bwesu ukushininkisha ukuti umulimo wesu kuli Yehova ulepokelelwa. Tatulekabila ukutontonkanya ukuti cikulu fye tulesangwa ku kulongana no kubombako ubutumikishi, kuti twacita ne cili conse mu bumi bwa pa lwesu. Tatufwile ukumona ukuti nga tulebombako incito sha Bwina Kristu ninshi cili fye bwino kuti twasuulako na mafunde ya kwa Lesa mu mbali shimbi isha bumi bwesu. (Abena Roma 2:21, 22) Te kuti twenekele ipaalo lya kwa Lesa nga ca kuti tulesuminisha icili conse ico amona ati calikowela nelyo icishasanguluka ukukowesha umuntontonkanya wesu ne fyo tucita. Ibukisheni amashiwi ya kwa Paulo ayatila: “Mwe bamunyinane, ndemupaapaatila ku nkumbu sha kwa Lesa, tuuleni imibili yenu bulilambo bwa mweo, ubwa mushilo, ubwa kutemuna Lesa; e kupepa kwenu ukwa bumupashi. Kabili mwipalana no bwikashi buno; lelo musangulwe mu kulengwa kwa mitima yenu ipya, ukuti mulinge icabo kufwaya kwa kwa Lesa, icisuma kabili ica kutemuna kabili icapwililila.”—Abena Roma 12:1, 2.

Tuuleni Amalambo ya Malumbo no Mutima Onse

11. Bushe cinshi casanshiwa mu “ukulumbula” ukwalandwapo pa AbaHebere 10:23?

¹¹ Pa kulembela AbaHebere, Paulo akonkanyapo ukulanda pa lubali lwacindama na lumbi ulwa kupepa kwa cine, ukusosa ukuti: “Twikatishe ukulumbula kwa kucetekela kwesu no kukanaungwaungwa (pantu wa cishinka uwalaile).” (AbaHebere 10:23) Paulo alanda pa lwa kulumbula pamo na “ilambo lya malumbo.” (AbaHebere 13:15) Ici citucinkulako ulwa musango we lambo ilyo abaume pamo nga Abele, Noa, na Abrahamu batuulile.

12, 13. Cinshi umwina Israele alesumina nga atuula ilambo lya kuninika, kabili cinshi twingacita pa kulangisha imibele imo ine?

¹² Lintu umwina Israele atuula ilambo lya ca kuninika, aleituulila fye “[mu kuitemenwa,  NW] ku cinso ca kwa Yehova.” (Ubwina Lebi 1:3) Ukupitila mu kutuula ilambo lya musango yo, aleilumbulwila pa cintubwingi mu kuitemenwa, nelyo ukulangilila ukutasha, pa lwa mapaalo yashaifulila aya kwa Yehova na pa lwa cikuuku ca kutemwa ku bantu bakwe. Ibukisheni ukuti icapuseneko mwi lambo lya ca kuninika cali ca kuti ilambo lyonse lyaleocewa pa ciipailo—ukulangilila bwino ukuipeelesha kwakumanina no kuipeela. Ukulingana ne co, tulangisha icitetekelo cesu mwi lambo lya cilubula no kutasha kwesu pali uko kupayanya lintu twaitemenwa ukutuula no mutima wesu onse “ilambo lya malumbo, e kutila, icisabo ca milomo,” kuli Yehova.

¹³ Nangu ca kuti Abena Kristu tabatuula amalambo ya cine cine pamo nga ya nama nelyo aya misalu nalyo line balikwata umulimo wa kushimike mbila nsuma ya Bufumu ubunte no kupanga abasambi ba kwa Yesu Kristu. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Bushe mulashukila inshita ukulumbulwilamo ku cintubwingi imbila nsuma ya Bufumu bwa kwa Lesa pa kuti abantu abengi beshibe ifisuma ifyo Lesa abikila abacumfwila? Bushe mulaitemenwa ukupoosa inshita yenu na maka mu kusambilisha abalefwaya ukwishiba icine no kubafwa ukuba abasambi ba kwa Yesu Kristu? Ukubombako kwesu ukwapimpa mu butumikishi, ukwapalana no mununko wa kutontolola uwa pe lambo lya kuninika, kulatemuna Lesa.—1 Abena Korinti 15:58.

Sekeleleni mu Kubishanya na Lesa na Bantu

14. Ni shani fintu amashiwi ya kwa Paulo pa AbaHebere 10:24, 25 yomfwana ne co ilambo lya mutende lyaimininepo?

¹⁴ Mu kulekeleshako, Paulo alanda na pa kubishanya kwesu na Bena Kristu banensu ilyo tulepepa Lesa. “Twetetule umwa kucincimushanisha ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma; twiba abaleko kulongana, ifyo wabo musango wa bamo, lelo tukonkomeshanye, pali bufi apo mulemono Bushiku bulya bulepalama.” (AbaHebere 10:24, 25) Amashiwi ya kuti “ukucincimushanisha ku kutemwa kabili ku kubombe milimo isuma,” “ukulongana,” na ya kuti “tukonkomeshanye” yonse yatucinkulako ico ilambo lya mutende lyalecitila abantu ba kwa Lesa mu Israele.

15. Kupalana nshi tumona pe lambo lya mutende no kulongana kwa Bwina Kristu?

¹⁵ Ishiwi lya ciHebere ilya “umutende” ilili pano lili mu musango wa kufusha, napamo ukulangilila ukuti ukutuula amalambo ya musango yo kwalelenga uwaletuula ukuba pa mutende na Lesa na bakapepa banankwe. Ukulosha ku malambo ya mutende, uwasoma umo atile: “Cine cine iyi yali ni nshita ya kubishanya kwa nsansa na Lesa uo bapingene nankwe Icipingo, lintu Aicefeshe ukuba Umweni wa bena Israele pa ca kulya ce lambo, nangu line kwena ali Shibweni wabo lyonse.”  Ici citwibukishako ubulayo bwa kwa Yesu ubwa kuti: “Ukuli babili napamo batatu abalonganina mwi shina lyandi e ko ndi mu kati kabo.” (Mateo 18:20) Ilyo lyonse twasangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu, tulamwenamo mu kubishanya kwa kukuulilila, amalyashi ya kukoselesha, no kwishiba fye ukuti Shikulwifwe Yesu Kristu ali na ifwe. Ico cilenga ukulongana kwa Bwina Kristu ukuba inshita ya buseko kabili iya kukosha icitetekelo.

16. Nga twatontonkanya ulwe lambo lya mutende, cinshi cilenga ukulongana kwa Bwina Kristu ukucishapo ukuba ukwa buseko?

¹⁶ Mwi lambo lya mutende, amafuta yonse, uko e kuti amafuta ya ku matumbo, imfyo, nsongo ya libu, na ya pa musana, e lyo na mafuta ya ku mucila wa mpanga, yalepeelwa kuli Yehova ukupitila mu kuyoca, ukuyafutumwina pa ciipailo. (Ubwina Lebi 3:3-16) Amafuta yalemonwa nga ya mulyo sana no kuti e yawamisha ku nama. Ukuyatuula pa ciipailo kwaleimininako ukupeela icawamisha kuli Yehova. Icilenga ukulongana kwa Bwina Kristu ukuba ukwa kuleta ubuseko te kufundwa fye lelo no kutashishapo Yehova. Tucita ici ilyo tuleibikilishako ukufika apapelele amaka yesu mu kwimba inyimbo ne mitima yesu yonse, ukukutikisha, no kulandapo lintu cakabilwa. Kemba wa malumbo abilikishe ati: “Aleluya! Imbileni Yehova ulwimbo lupya, ulwa kumutashisha mu kulongana kwa babile bakwe.”—Amalumbo 149:1.

Amapaalo Yashaifulila Ukufuma Kuli Yehova Yaletulolela

17, 18. (a) Lilambo nshi ilikalamba Solomone apeele pa kukupawila itempele mu Yerusalemu? (b) Mapaalo nshi abantu bapokelele ukukonka pali kulya kusefya kwa kukupawila itempele?

¹⁷ Pa kukupawila itempele mu Yerusalemu, mu mweshi walenga 7 uwa mwaka wa 1026 B.C.E., Imfumu Solomone yatuulile “ilambo [likalamba, NW] ku cinso ca kwa Yehova,” ilyasanshishemo “ica kuninika ne ca buunga ne fyanona ifya mutende.” Ukulunda pa catuulilwe mu fya buunga, ing’ombe ishali pamo 22,000 ne mpanga 120,000 shalipeelwe ilambo pali ilya nshita.—1 Ishamfumu 8:62-65.

¹⁸ Bushe kuti mwaelenganya indalama shapooselwepo ne fyo incito yakulile pali uku kusefya kushaikulila? Nalyo line, amapaalo abena Israele bapokelele ukwabula no kutwishika yalicililepo ukucindama. Pa mpela ya kusefya, Solomone “alekele abantu baye, na bo bapaalile imfumu, no kuya ku mahema yabo nabasamwa kabili ne mitima iyasekela pa busuma ubo Yehova acitile kuli Davidi umubomfi wakwe, na ku bena Israele abantu bakwe.” (1 Ishamfumu 8:66) Ca cine cine icasosele Solomone ukuti, “ipaalo lya kwa Yehova lyene lilacindamika, kabili talundako ukulungulula.”—Amapinda 10:22.

19. Bushe cinshi twingacita pa kupokelela amapaalo yawamisha kuli Yehova pali nomba na ku ciyayaya?

¹⁹ Tuleikala mu nshita “icinshingwa ca fintu fisuma ifikesa” capyanwapo ne “cipasho cine ca ifyo fintu.” (AbaHebere 10:1) Yesu Kristu, mu mulimo wakwe ngo walepashanishiwako kuli Shimapepo Mukalamba, kale kale alingila mu muulu no kupeela umutengo wa mulopa wakwe wine ku kukonsolwela bonse abacetekela mwi lambo lyakwe. (AbaHebere 9:10, 11, 24-26) Pa cishinte ca lilye lambo likalamba na pa kutuulila Lesa amalambo ya kutootela ayasanguluka aya mweo wesu onse, na ifwe bene kuti twaya “tulesekelela no kusansamuka ku mutima,” ukulaenekela amapaalo yashaifulila ukufuma kuli Yehova.—Malaki 3:10.

Kuti Mwayasuka Shani?

• Lisambililo nshi no kukoselesha twingafumya mu fyebo fyaba mu Malango pa lwa malambo ne fya kutuula?

• Cinshi cikabilwa intanshi pa kuti ilambo lipokelelwe, kabili bupilibulo nshi ico catukwatila?

• Cinshi twingapeela icalingana ne ca kuninika ca kuitemenwa?

• Ni mu nshila nshi ukulongana kwa Bwina Kristu kwingalinganishiwa kwi lambo lya mutende?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 18]

Ilambo lya cilubula ilya kwa Yesu lyapayanishiwe na Yehova pa kuti abantu bengapusuka

[Icikope pe bula 20]

Pa kuti umulimo wesu upokelelwe kuli Yehova, tufwile ukutaluka ku musango onse uwa kukowela

[Icikope pe bula 21]

Tulatasha pa cintubwingi pa busuma bwa kwa Yehova ilyo tuli mu butumikishi