1-2. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

INSHITA shimo kuti twalatontonkanya pa fyo ubumi bwesu bwaipipa na pa fyo inshiku shesu ‘shaisulamo amacushi.’ (Yobo 14:1) Kanshi te kuti tutwishike ukuti inshita shimo kuti tulefuupuka. Ababomfi ba kwa Yehova abengi aba ku kale nabo balefuupuka. Bamo balemona fye kwati no kufwa kwawama. (1 Isha. 19:2-4; Yobo 3:1-3, 11; 7:15, 16) Nomba lyonse Yehova Lesa uo bacetekele alebasansamusha no kubakoselesha. Ifyabacitikile fyalilembwa mu Baibolo pa kuti nga twabelengamo tulesansamushiwa kabili tulesambililako.—Rom. 15:4.

² Muli cino cipande twalalanda pa babomfi ba kwa Yehova abashipikishe ilyo bali na mesho. Twalalanda pa mwana wa kwa Yakobo, Yosefe, pali mukamfwilwa Naomi na nafyala Ruti, pa mwina Lebi uwalembele Amalumbo 73, e lyo na pa mutumwa Petro. Bushe Yehova abakoseshe shani? Kabili finshi twingasambililako? Amasuko ya aya mepusho yalalenga twacetekela ukuti “Yehova [aba] mupepi ku baba ne mitima ya bulanda; kabili apususha abasakamikwa imitima.”—Amalu. 34:18.

3-4. Finshi fyacitikile Yosefe ilyo ali umulumendo?

³ Ilyo Yosefe ali ne myaka nalimo 17, Lesa amulengele ukulota ifiloto fibili. Ifi ifiloto fyalelanga ukuti Yosefe ali no kuba umuntu uwacindama sana mu lupwa kabili aba mu lupwa bali no kumucindika. (Ukute. 37:5-10) Nomba ilyo papitile fye inshita iinono ukutula apo Yosefe alotele ifi ifiloto, ifintu fyalyalwike. Mu cifulo ca ku mupeela umucinshi, bamunyina balimushitishe kabili aishileba umusha mu ng’anda ya kwa Potifa cilolo wa mu  Egupti. (Ukute. 37:21-28) Mu nshita fye inono, Yosefe uo wishi atemenwe sana aishileba umusha uushacindama uwa kwa cilolo uwali mu Egupti uushalepepa Yehova.—Ukute. 39:1.

⁴ Lyena ifintu fyaile filebipilako fye kuli Yosefe. Umukashi wa kwa Potifa abepeeshe Yosefe ukuti alefwaya ukumucenda. Ukwabula no kufwailisha ifyacitike, Potifa apoosele Yosefe mu cifungo no kumukaka amaceni. (Ukute. 39:14-20; Amalu. 105:17, 18) Elenganyeni ifyo uwacaice Yosefe aumfwile ilyo bamubepeeshe ukuti alefwaya ukucenda muka mwine. Kabili tontonkanyeni pa fyo nalimo filya babepeshe Yosefe fyaletele umuseebanya pe shina lya kwa Yehova. Ukwabula no kutwishika ifyacitikile Yosefe fyali no kumulenga afuupuka!

5. Finshi Yosefe alecita ifyalengele elasakamikwa sana?

⁵ Ilyo Yosefe ali umusha na lintu ali mu cifungo, takwete amaka ya kwalula ifyalemucitikila. Nomba cinshi camwafwile ukulashipikisha? Mu cifulo ca kubika amano ku fyo ashakwetepo amaka, alebomba umulimo balemupeela no mweo onse. Icacindeme sana ca kuti Yosefe alebika sana amano ku kusekesha Yehova. Ici calengele Yehova alepaala fyonse ifyo Yosefe alecita.—Ukute. 39:21-23.

6. Bushe ifiloto Yosefe alotele fyalemukoselesha shani?

⁶ Yosefe afwile alekoseleshiwa nga aibukisha ifiloto ifyo Yehova amulengele ukulota kale. Ifi ifiloto fyalelanga ukuti Yosefe ali no kumonana no lupwa lwakwe na kabili, no kuti ifintu fyali no kuwama. Kabili ifi fine e fyacitike. Ilyo Yosefe ali ne myaka nalimo 37, ifiloto alotele fyalitendeke ukufikilishiwa mu nshila ya kupapusha!—Ukute. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ukulingana na 1 Petro 5:10, ni nani akatwafwa ukushipikisha amesho?

⁷ Ifyo tulesambililako. Ilyashi lya kwa Yosefe lilatusambilisha ukuti abantu ba muli ici calo kuti batufyenga nelyo ukutucusha. No Mwina Kristu munensu kuti atufyenga. Lelo nga tulemona Yehova ukuti Cilibwe cesu nelyo Icubo cesu, tatwakafuupuke nelyo ukuleka  ukumubombela. (Amalu. 62:6, 7; belengeni 1 Petro 5:10.) Ibukisheni na kabili ukuti Yosefe ali fye ne myaka nalimo 17 ilyo Yehova amulengele ukulota ifiloto. Ukwabula no kutwishika Yehova alicetekela ababomfi bakwe abacaice. Muno nshiku kwaliba abacaice abengi ababa nga Yosefe. Balicetekela sana Yehova nga filya Yosefe amucetekele. Bamo balibafyenga no kubapoosa mu fifungo pa mulandu wa kuti tabafwaya ukuleka ukuba aba cishinka kuli Lesa.—Amalu. 110:3.

8. Finshi fyacitikiile Naomi na Ruti?

⁸ Ilyo mu Yuda mwali icipowe icikalamba, Naomi no lupwa lwakwe balifuminemo no kuya mu kwikala mu calo ca Moabu umo baileba abalebeshi. Ilyo bali mu calo ca Moabu, Elimeleke umulume wa kwa Naomi alifwile, kabili ashile Naomi na bana abaume babili. Ilyo papitile inshita, abana ba kwa Naomi balyupile abanakashi abena Moabu, Ruti na Olipa. Ilyo papitile imyaka nalimo 10, abana ba kwa Naomi bonse babili balifwile, kabili baafwile ukwabula ukukwatapo abana. (Ruti 1:1-5) Elenganyeni ifyo aba abanakashi batatu bali no bulanda! Kwena Ruti na Olipa bali no kuupwa na kabili. Nomba nani wali no kulasunga Naomi apo alikotele? Naomi alisakamikwe nga nshi ica kuti inshita imo alandile ukuti: “Mwilanjita ati Naomi. Mulenjita ati Mara, pantu Uwa Maka Yonse nanenga ubulanda nga nshi.” Ilyo ifi fyonse fyacitike, Naomi asalilepo ukubwelelamo ku Betelehemu kabili Ruti aile nankwe.—Ruti 1:7, 18-20.

9. Nga fintu Baibolo ilanda pali Ruti 1:16, 17, 22, bushe Ruti akoseleshe shani Naomi?

⁹ Cinshi ca-afwile Naomi? Kutemwa kwa cine uko bamulangile kuli Ruti. Ku ca kumwenako, Ruti alilangile Naomi ukuti alimutemenwe sana ilyo atwalilile ukuba nankwe. (Belengeni Ruti 1:16, 17, 22.) Ilyo bali mu Betelehemu, Ruti alebombesha ukutolelesha barle mu mabala iyo balelya na Naomi. Ici calengele abantu beshibe ukuti Ruti ali mwanakashi uwali no mutima uusuma kabili uwalebombesha.—Ruti 3:11; 4:15.

10. Bushe Yehova alelanga shani ukuti alelangulukilako abashakwete pa kuma ukuboko pamo nga Naomi na Ruti?

¹⁰ Yehova alipeele abena Israele ifunde ilyalelanga ukuti alelangulukilako abashakwete pa kumo ukuboko pamo nga Naomi na Ruti. Abebele ukuti ilyo balesombola tabalingile ukusombola ifyali ku mbali ye bala, pa kuti abashakwete pa kuma ukuboko baleisa mu kutolelesha. (Lebi 19:9, 10) Kanshi Naomi na Ruti balekwata ifya kulya ukwabula ukuti balelombelesha.

11-12. Finshi Boasi acitile ifyalengele Naomi na Ruti basekelele?

¹¹ Umwine we bala umo Ruti aleya mu kutolelesha ifya kulya ni Boasi uwali umukankaala nga nshi. Boasi alitemenwe sana ilyo amwene ifyo Ruti ali uwa cishinka sana kuli nafyala Naomi ne fyo alemulanga ukuti alimutemenwe. Ici calengele Boasi ope Ruti no kushita impanga iyali kale iya lupwa lwa kwa Naomi iyo abana ba kwa Ruti bali no kupyana. (Ruti 4:9-13) Ruti na Boasi baishilefyala Obedi uwaishileba shikulu wa Mfumu Davidi.—Ruti 4:17.

¹² Elenganyeni ifyo Naomi ali sana ne nsansa ilyo alepepa kuli Yehova no ku mutasha ukufuma pa nshi ya mutima ninshi nalela na Obedi! Lelo kwaliba ifisuma na fimbi ifikalenga Naomi na Ruti bakesesekelela nga nshi. Ilyo bakabuuka bakeshiba ukuti Obedi e wali icikolwe ca kwa Mesia walaiwe, Yesu Kristu!

13. Masambililo nshi ayacindama ayo twingasambilila ku lyashi lya kwa Naomi na Ruti?

¹³ Ifyo tulesambililako. Nga ca kuti twaba na mesho, nalimo kuti twafuupuka nelyo ukusakamikwa sana. Nalimo kuti twalatontonkanya  ukuti amafya tukwete te kuti yapwe. Mu nshita sha musango uyu, tufwile ukucetekela sana Shifwe wa ku muulu e lyo no kulaba sana pamo na Bena Kristu banensu. Kwena nalimo Yehova te kuti afumyepo ubwafya tukwete. Na kuba tabuushishe umulume wa kwa Naomi na bana bakwe. Lelo alatwafwa ukushipikisha. Inshita shimo abomfya bamunyinefwe na bankashi abatucitilako ifintu ifisuma.—Amapi. 17:17.

14. Cinshi calengele umwina Lebi umo afuupuke sana?

¹⁴ Uwalembele Amalumbo 73 ali mwina Lebi. Kanshi alikwete ishuko lya kubombela pa cikuulwa ca kupepelapo Yehova. Nomba inshita imo alifuupwike. Cinshi calengele afuupuke? Atendeke ukukumbwa ababifi na ba mataki. Talekumbwa ifibi ifyo balecita, lelo ico alebakumbilwa ni pa mulandu wa kuti balemoneka kwati baleikala bwino. (Amalu. 73:2-9, 11-14) Balemoneka kwati balikwete ifyuma, kwati baleikala bwino sana, kabili kwati tapali ne fyalebasakamika. Ilyo uyu umwina Lebi amwene ifi fyonse alifuupwike sana ica kuti alandile no kuti: “Kanshi naicusha fye pa kusangulula umutima wandi kabili ca fye ukusamba iminwe yandi muli bukaele.” Ukwabula no kutwishika ifyo aletontonkanya fyali no kumulenga aleka ukubombela Yehova.

15. Ukulingana na Amalumbo 73:16-19, 22-25, finshi umwina Lebi uwalembele aya amalumbo acitile pa kuti aleke ukusakamikwa?

¹⁵ Belengeni Amalumbo 73:16-19, 22-25. Uyu umwina Lebi ‘aingile umwa mushilo umwa kwa Lesa.’ Ilyo ali mu ng’anda ya kwa Lesa pamo na bakapepa banankwe, alitekenye, alitontonkenye pa fyo alemona abalecita ifyabipa, kabili alipepelepo. Ici calengele ailuka ukuti ifyo aletontonkanya fyali buwelewele kabili fyali no kulenga aleka ukubombela Yehova. Alilwike no kuti ababifi bali “apatelela” kabili bali no “konaulwa.” Pa kuti aleke ukukumbwa ababifi no kuleka ukusakamikwa, uyu umwina Lebi uwaimbile Amalumbo 73 alingile ukulamona ifintu nge fyo Yehova afimona. Ilyo atendeke ukumona ifintu nge fyo Yehova afimona, alilekele ukusakamikwa kabili ali ne nsansa. Atile: “Pano isonde tapali uo natemwa nge fyo [natemwa Yehova].”

16. Finshi twingasambililako ku mwina Lebi umo?

 ¹⁶ Ifyo tulesambililako. Tatufwile ukulakumbwa ababifi, abamoneka kwati baliba ne nsansa. Insansa bakwata sha pa kashita fye akanono kabili tabakekale umuyayaya. (Luk. Mil. 8:12, 13) Nga tulebakumbwa kuti twafuupuka kabili kuti twaleka ukuba ifibusa fya kwa Yehova. Kanshi nga mwamona ukuti namutendeka ukukumbwa ababifi abamoneka kwati baliba ne nsansa, mufwile ukucita ifyo umwina Lebi acitile. Mufwile ukulacita ifyo Lesa atweba kabili mufwile ukulaba pamo na bacita ifyo Yehova afwaya. Nga mwatemwa Yehova ukucila umuntu nelyo icintu icili conse, mukaba ne nsansa sha cine. Kabili mukaba pa musebo uutwala ku “mweo wine wine.”—1 Tim. 6:19.

17. Finshi fyalengele ukuti Petro afuupuke?

¹⁷ Umutumwa Petro ali mwaume uwacincila sana, nomba inshita shimo alelanda nelyo ukucita ifintu ukwabula ukutontonkanyapo ifyalelenga alanguluka pa numa. Ku ca kumwenako, ilyo Yesu aebele abatumwa bakwe ukuti abantu bali no ku mucusha no kumwipaya, Petro alimukalipiile, amwebele ati: “Ico tacakamucitikile nakalya.” (Mat. 16:21-23) Lyena Yesu alilungike Petro. Na lintu ibumba lya bantu lyaishile mu kwikata Yesu, ukwabula no kutontonkanyapo Petro alyangufyenye no kuputula ukutwi kwa musha wa kwa shimapepo mukalamba. (Yoh. 18:10, 11) Na pali iyi ine inshita Yesu alilungike umutumwa Petro. Inshita imbi, Petro aleyumfwa no kutila nangu abatumwa bambi babutuke Kristu, ena tali no kumubutuka! (Mat. 26:33) Lelo Petro tali uwashipa nge fyo umwine aletontonkanya. Pali bulya bwine ubushiku mu nshita ya bushiku, alitiinine abantu no kukaana Shikulu wakwe imiku itatu. Petro alyumfwile sana ububi ica kuti “afumiine pa nse no kulila nga nshi.” (Mat. 26:69-75) Nalimo aletontonkanya ukuti Yesu takabale amwelela.

18. Bushe Yesu aafwile shani Petro pa kuti aleke ukusakamikwa?

 ¹⁸ Nangu ca kuti Petro alifuupwike, talekele ukubombela Yehova. Baibolo itila alitwalilile ukubombela Yehova pamo na batumwa bambi. (Yoh. 21:1-3; Imil. 1:15, 16) Finshi fyamwafwile ukuleka ukusakamikwa? Cimo icalengele ni co Yesu alimupepeleko ukuti icitetekelo cakwe cinenuka, kabili amwebele no kuti nga alapila akakoseleshe bamunyina. Yehova alyaswike ipepo Yesu apepeleko Petro ukufuma pa nshi ya mutima. Ilyo papitile inshita, Yesu alimoneke kuli Petro kabili ukwabula no kutwishika alimukoseleshe. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Pa numa abatumwa bacula ubushiku bonse pali bemba ukwabula ukwikata isabi nangu limo, Yesu alimoneke kuli bena. Pali iyi inshita Yesu alipeele Petro ishuko lya kumweba ifyo amutemenwe. Yesu alibelele cibusa wakwe uluse kabili alimupeele umulimo uukalamba.—Yoh. 21:15-17.

19. Bushe Amalumbo 103:13, 14 yalenga shani twaishiba ifyo Yehova atumona nga twalufyanya e lyo ne fyo engacita?

¹⁹ Ifyo tulesambililako. Ifyo Yesu acitile kuli Petro filanga ukuti wa luse nga filya fine Wishi aba no luse. Kanshi nga twalufyanya, tatulingile ukulamona kwati Yehova te kuti atwelele. Tufwile ukulaibukisha ukuti Satana afwaya tulemona kwati Yehova te kuti atubelele uluse nga twalufyanya. Tufwile ukulatontonkanya sana pa fyo Yehova atutemwa, na pa fyo aishiba ifyo twingacita ne fyo tushingacita, e lyo no kulaibukisha ukuti alafwaya ukutubelela uluse. Kabili tufwile ukulamupashanya na lintu abantu bambi batulufyanya.—Belengeni Amalumbo 103:13, 14.

20. Finshi tukasambilila mu cipande cikonkelepo?

²⁰ Ilyashi lya kwa Yosefe, ilya kwa Naomi na Ruti, ilya mwina Lebi ne lya kwa Petro yalenga twashininkisha ukuti “Yehova [aba] mupepi ku baba ne mitima ya bulanda.” (Amalu. 34:18) Inshita shimo alasuminisha ukuti tube na mesho nelyo ukufuupuka. Na lyo line Yehova nga atwafwa ukushipikisha amesho, icitetekelo cesu cilakoselako. (1 Pet. 1:6, 7) Mu cipande cikonkelepo tukasambilila na fimbi pa fyo Yehova afwa ababomfi bakwe aba cishinka nga baba na mafya, nalimo pa mulandu ne fyo balufyanya nelyo ifintu nga fya-afya.