Ifi te fyo ili ilembo lilandapo. Lelo lilanda pa muntu uwa kuti nakwata amafya ayengi, e lyo atwalilila ukushipikisha.

Natulande na pa mashiwi yaba mu cikomo 15 na 17. Baibolo itila: “Wilabelamina apekala umulungami filya ficita umubifi; wionaula apo atuushisha. Pantu umulungami kuti awa imiku 7, lelo ukwima akema; ababifi bena ilyo baponenwa no bucushi balawililila. Umulwani obe nga awa, wisansamuka; kabili nga aipununa, umutima obe wisekelela.”—Amapi. 24:15-17.

Abantu bamo batontonkanya ukutila icikomo 16 cilanda pa muntu uwa kuti abembuka, e lyo alapila no kukosha bucibusa bwakwe na Lesa na kabili. Ku ca kumwenako, intungulushi shibili isha mapepo isha ku England shalembele ukuti: “Bakasambilisha bamo aba ku kale na ba muno nshiku, e fyo balondolola ili ilembo.” Ishi intungulushi shalandile no kuti: “Ifi balondolola ili ilembo fyalola mu kuti umuntu umusuma kuti acita imembu ishikalamba no kutwalilila ukutemwa Lesa. kabili Lesa na o kuti amutemwa pa mulandu fye wa kuti alalapila nga acita ulubembu ulukalamba.” Abantu abashifwaya ukuleka ukucita imembu kuti batemwa ifi balondolola ili ilembo. Kuti balatontonkanya ukutila nangu ca kuti balebwekeshapo ukucita imembu ishikalamba, Lesa lyonse kuti alebabelela uluse.

Ifi balanda te mwalola amashiwi yaba mu cikomo 16.

Ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukutila “kuti awa” na “nga awa” mu cikomo 16 na 17 kuti lyabomfiwa mu nshila ishingi. Ili ishiwi kuti lyapilibula ukuwa kwa cine cine. Ku ca kumwenako, kuti twatila ing’ombe naiwila mu nshila, umuntu aciwa [acipona] pa mutenge, nelyo kuti twatila ilibwe naliwila [naliponena] pa nshi. (Amala. 22:4, 8; Amose 9:9) Ili ishiwi lya ciHebere kuti lyabomfiwa na ku kuwa kwa mampalanya. Ku ca kumwenako, Baibolo itila: “Amatampulo ya muntu yashikimikwa na Yehova, kabili asekelela mu kwenda kwakwe. Nangu engawa, tashala nalambalala pa nshi, pantu Yehova alamutungilila ku kuboko kwakwe.”—Amalu. 37:23, 24; Amapi. 11:5; 13:17; 17:20.

Profesa Edward H. Plumptre atile: “Ishiwi lya ciHebere ilyo bapilibula ukuti [“ukuwa”] talibomfiwa nga mulelanda pa kucita ulubembu.” Uwasambilila na umbi alandile pa mashiwi yaba pa cikomo 16 ukuti: “Kuti caba kuicusha fye ukucusha abantu ba kwa Lesa pantu lyonse balatunguluka, lelo ababifi bena tabatunguluka!”

Kanshi twamona ukutila ishiwi lya kuti ‘ukuwa’ ilyo babomfya pa Amapinda 24:16 talilanda pa kucita ulubembu, lelo lilanda pa kuba na mafya, nalimo pa miku iingi. Muli cino calo cabipa, umulungami kuti alwala nelyo kuti aba na mafya yambi. Nalimo ubuteko kuti bwatendeka ukumucusha pa mulandu wa fyo asuminamo. Lelo kuti acetekela ukutila Lesa akatwalilila ukuba nankwe kabili akalamwafwa ukushipikisha. Tontonkanyeni pa fyo ilingi line ifintu fyendela bwino ababomfi ba kwa Lesa. Cinshi cilenga ifintu filebendela bwino? Ni co twalicetekela ukutila “Yehova atungilila bonse abalewa, kabili enuna bonse abakontama.”—Amalu. 41:1-3; 145:14-19.

“Umulungami” tatemwa nga amona abantu bambi bali na mafya. Lelo alakoseleshiwa pantu alishiba ukuti “abatiina Lesa wa cine cikabawamina, pa mulandu wa kuba na katiina kuli ena.”—Luk. Mil. 8:11-13; Yobo 31:3-6; Amalu. 27:5, 6.