1-2. (a) Ania dagiti pagpadaan ti situasiontayo ita ken ti situasion dagiti Judio a nagsubli idiay Jerusalem? (b) Ania dagiti rigat a napasaran idi dagiti Judio? (Kitaen ti kahon nga “ Idi Kaaldawan da Haggeo, Zacarias, ken Esdras.”)

 MADANAGANKA kadi no dadduma maipapan iti masanguanan? Baka naawananka iti trabaho ket madanaganka amangan no saanmo a maipaay dagiti kasapulan ti pamiliam. Mabalin a madanaganka iti kinatalged ti pamiliam gapu iti nariribuk a kasasaad ti politika, pannakaidadanes, wenno ibubusor iti trabaho a panangasaba. Kasta met kadi ti mapaspasaram? No wen, maparegtaka no maammuam a tinulongan ni Jehova dagiti nagkauna nga Israelita idi naipasangoda kadagiti kasta a problema.

² Masapul a nabileg ti pammati dagiti Judio a dimmakkel idiay Babilonia tapno panawanda ti komportable a biagda sa agbiaheda iti pagilian a nagbassit laeng ti ammo ti kaaduan kadakuada maipapan iti dayta. Di nagbayag kalpasan a nakadanonda sadiay, naapektaranda iti narigat nga ekonomia ken nariribuk a kasasaad ti politika agraman ti ibubusor. Narigatan ngarud ti dadduma a mangipamaysa iti panagibangon iti templo ni Jehova. Isu nga idi agarup 520 B.C.E., nangibaon ni Jehova iti dua a propeta a da Haggeo ken Zacarias tapno paregtaenda dagiti umili. (Hag. 1:1; Zac. 1:1) Kas makitatayto, nakaep-epektibo ti pammaregta dagitoy a propeta. Ngem dandani 50 a tawen kalpasanna, naupay manen dagiti nagsubli a Judio. Kalpasanna, manipud Babilonia, napan idiay Jerusalem ni Esdras a nalaing a parakopia ti Linteg tapno paregtaenna ti ili ti Dios nga iyun-unada ti pudno a panagdaydayaw.—Esd. 7:​1, 6.

3. Ania dagiti saludsod nga usigentayo? (Proverbio 22:19)

 ³ No kasano a nakatulong idi iti ili ti Dios dagiti padto da Haggeo ken Zacarias tapno agtultuloyda nga agtalek ken Jehova uray adda ibubusor, makatulong met dagita kadatayo ita tapno agtultuloytayo nga agtalek iti tulong ni Jehova uray narigat ti biag. (Basaen ti Proverbio 22:19.) Bayat nga usigentayo ti mensahe ti Dios nga indanon da Haggeo ken Zacarias ken ti ulidan ni Esdras, sungbatantayo dagitoy a saludsod: Kasano a naapektaran dagiti nagsubli a Judio kadagiti narigat a situasion? Apay a masapul nga itultuloytayo nga ipamaysa ti panagaramid iti pagayatan ti Dios uray narigat ti situasion? Ken kasanotayo a mapabileg ti panagtalektayo ken Jehova iti tiempo ti krisis?

4-5. Ania ti mabalin a rason a bimmaaw ti regta dagiti Judio nga agtrabaho iti templo?

⁴ Idi nakadanon idiay Jerusalem dagiti nagsubli a Judio, adu ti kasapulan nga aramidenda. Dagus nga imbangonda manen ti altar ni Jehova ken insaadda ti pundasion ti templo. (Esd. 3:​1-3, 10) Ngem bimmaaw idi agangay dayta a regtada. Apay? Malaksid iti trabaho iti templo, masapul nga agibangonda iti balayda, agtalonda, ken ipaayda ti taraon ti pamiliada. (Esd. 2:​68, 70) Kasta met, binusbusor ida dagiti kalaban, a nangiplano a mangpasardeng iti pannakaibangon manen ti templo.—Esd. 4:​1-5.

⁵ Naapektaran met dagiti nagsubli a Judio iti narigat nga ekonomia ken nariribuk a kasasaad ti politika. Ti dagada ket paset itan ti Imperio ti Persia. Idi natay ni Ari Ciro ti Persia idi 530 B.C.E., ti simmukat kenkuana a ni Cambyses nangaramid iti kampania militar a mangsakup iti Egipto. Idi agpa-Egipto dagiti soldado, mabalin a limmabasda iti teritoria ti Israel ken posible a dimmawatda iti makan ken danum, ken nakidagusda. Gapu iti dayta, lallalo a rimmigat ti biag dagiti Israelita. Idi damdamo ti panagturay ni Dario I, a kasukat ni Cambyses, adu dagiti immalsa ken nariribuk ti kasasaad ti politika. Sigurado a dagitoy a kasasaad ti namagdanag iti adu a nagsubli a Judio no kasano a maipaayda dagiti kasapulan ti pamiliada. Gapu iti amin a narigat a situasion a nakaipasanguanda, napanunot ti dadduma a Judio a saan pay a tiempo a maibangon manen ti templo ni Jehova.​—Hag. 1:2.

6. Sigun iti Zacarias 4:​6, 7, ania ti dadduma pay a pakarigatan dagiti Judio, ken ania ti impasigurado kadakuada ni Zacarias?

⁶ Basaen ti Zacarias 4:​6, 7. Malaksid iti narigat nga ekonomia ken nariribuk a kasasaad ti politika, naidadanes met dagiti Judio. Idi 522 B.C.E., nagballigi dagiti kalabanda a mangiparit iti pannakaibangon manen ti templo ni Jehova. Ngem impasigurado ni Zacarias kadagiti nagsubli a Judio nga usaren ni Jehova ti mannakabalin nga espirituna a mangikkat iti aniaman a lapped. Idi 520 B.C.E., impalubos ni Ari Dario a maituloy ti trabaho iti templo ken inikkanna pay ketdi dagiti Judio iti pondo ken imbilinna kadagiti opisialna a suportaranda dayta.​—Esd. 6:​1, 6-10.

7. Idi impangpangruna dagiti nagsubli a Judio ti panagaramid iti pagayatan ti Dios, ania dagiti bendision a naawatda?

 ⁷ Babaen kada Haggeo ken Zacarias, inkari ni Jehova iti ilina a suportaranna ida no ipangpangrunada ti panagibangon manen iti templo. (Hag. 1:​8, 13, 14; Zac. 1:​3, 16) Naparegta dagiti nagsubli a Judio iti imbaga dagiti propeta isu nga intultuloyda ti trabaho iti templo idi 520 B.C.E. Naileppasda dayta awan pay lima a tawen kalpasanna. Gapu ta impangpangruna dagiti Judio ti panagaramid iti pagayatan ti Dios uray adda dagiti pakarigatan, naawatda ti suporta ni Jehova, saan laeng nga iti material  no di pay ket iti naespirituan. Kas resultana, nagdaydayawda ken Jehova a siraragsak.​—Esd. 6:​14-16, 22.

8. Kasano a matulongannatayo ti Haggeo 2:4 tapno kanayon nga iyun-unatayo ti panagaramid iti pagayatan ti Dios? (Kitaen met ti footnote.)

⁸ Bayat nga umas-asideg ti dakkel a rigat, nakapatpateg a laglagipentayo a masapul nga agtulnogtayo iti bilin a pannakiraman iti trabaho a panangasaba. (Mar. 13:10) Ngem mabalin a marigatantayo a mangyun-una iti ministeriotayo no adda problematayo iti pinansial wenno mabusbusor ti trabahotayo a panangasaba. Ania ti makatulong tapno mayun-unatayo dagiti interes ti Pagarian? Itultuloytayo ti agtalek nga adda kadatayo ni “Jehova a panguluen dagiti armada.” b Suportarannatayo no itultuloytayo nga iyun-una dagiti interes ti Pagarian imbes a ti bagitayo. Iti kasta, awan ti aniaman a pagbutngantayo.—Basaen ti Haggeo 2:4.

9-10. Kasano a napaneknekan ti maysa nga agassawa a pudpudno ti imbaga ni Jesus iti Mateo 6:33?

⁹ Usigentayo ti ulidan ti agassawa a da Oleg ken Irina, c nga agpada a payunir. Kalpasan nga immakarda iti maysa a kongregasion tapno tumulongda sadiay, naawananda iti trabaho gapu iti kumarkaro a narigat nga ekonomia iti pagilianda. Uray no awan ti permanente a trabahoda iti agarup makatawen, kanayon a nariknada ti naayat a suporta ni Jehova ken sagpaminsan a makaawatda iti tulong dagiti kakabsat. Ania ti nakatulong kadakuada kadagidi a narigat a situasion? Nupay naliday ni Oleg idi damo, imbagana, “Ti kanayon a pannakipasetmi iti ministerio ti timmulong kadakami a mangyun-una iti kapatgan iti biag.” Bayat nga intultuloyda nga agassawa ti agbirok iti trabaho, nagtultuloyda a naregta iti ministerio.

¹⁰ Maysa nga aldaw idi nagawidda kalpasan a  nangasabada, naammuanda iti kaarrubada a nagbiahe ti maysa a nasinged a gayyemda iti agarup 160 a kilometro (100 a milia) tapno itulodanna ida iti dua a bag a grocery. Imbaga ni Oleg: “Iti dayta nga aldaw, nariknami manen ti kasta unay a panagayat kadakami ni Jehova ken ti kongregasion. Kombinsidokami a saanto a pulos lipaten ni Jehova dagiti adipenna, uray no kasla awanen ti namnama ti situasionda.”​—Mat. 6:33.

11. Ania ti manamnamatayo no ipangpangrunatayo ti panagaramid iti pagayatan ti Dios?

¹¹ Kayat ni Jehova nga iyun-unatayo ti makaispal-biag a trabaho a panagaramid iti adalan. Kas nadakamat iti  parapo 7, pinaregta ni Haggeo ti ili ni Jehova a mangrugida manen iti sagrado a panagserbida, a kas man la isaadda manen ti pundasion ti templo. No aramidenda dayta, inkari kadakuada ni Jehova: “Bendisionankayto.” (Hag. 2:​18, 19) Masiguradotayo met a bendisionan ni Jehova dagiti panagreggettayo no ipangpangrunatayo ti trabaho nga intedna nga aramidentayo.

12. Apay a kasapulan ni Esdras ken dagiti padana a nagsubli ti nabileg a pammati?

¹² Idi 468 B.C.E., nagbiahe ni Esdras a kaduana ti maikadua a grupo dagiti Judio manipud Babilonia nga agpa-Jerusalem. Nabileg a pammati ti kasapulan ni Esdras ken dagiti kakaduana tapno maaramidda dayta. Delikado dagiti kalsada a pagnaanda ken awitda ti nakaad-adu a pirak ken balitok a naidonar para iti templo. Nalaka la ngarud a puntiriaen ida dagiti mannanakaw. (Esd. 7:​12-16; 8:31) Kasta met, nakitada idi agangay a saan a natalged ti Jerusalem. Bassit laeng ti aggigian sadiay, ken masapul a matarimaan dagiti pader ken ruanganna. Ania ti masursurotayo ken Esdras maipapan iti panangpabilegtayo iti panagtalektayo ken Jehova?

13. Kasano a pinabileg ni Esdras ti panagtalekna ken Jehova? (Kitaen met ti footnote.)

¹³ Nakita ni Esdras no kasano a sinuportaran ni Jehova ti ilina kadagiti narigat a situasion. Adu a tawen sakbayna, idi 484 B.C.E., mabalin nga aggigian ni Esdras idiay Babilonia idi imbilin ni Ari Ahasuero a mapapatay ti amin a Judio iti intero nga Imperio ti Persia. (Ester 3:​7, 13-15) Agpegpeggad idi ti biag ni Esdras! Gapu iti dayta, nagayunar ken napalalo ti panagladingit dagiti Judio “iti tunggal probinsia.” Awan duadua nga inkarkararagda ken Jehova a tulonganna ida. (Ester 4:3) Panunotem laengen ti narikna ni Esdras ken dagiti padana a Judio idi nabaliktad ti situasion ta dagiti metten kabusor dagiti Judio ti napapatay! (Ester 9:​1, 2) Ti napasamak iti dayta a tiempo ti nangisagana la ketdi ken Esdras kadagiti simmaruno a narigat a situasion. Mabalin a dayta met ti nangpabileg iti panagtalekna a kabaelan ni Jehova a salakniban ti ilina. d

14. Ania ti nasursuro ti maysa a sister idi nakitana nga ay-aywanan isuna ni Jehova kadagiti narigat a situasion?

¹⁴ No makitatayo nga ay-aywanannatayo ni Jehova kadagiti narigat a situasion, lallalo nga agtalektayo kenkuana. Usigentayo ti kapadasan ni Anastasia a taga-Eastern Europe. Nagikkat iti trabahona tapno agtalinaed a neutral. Imbagana: “Idi la a tiempo a napadasak ti maawanan iti kuarta.” Sa innayonna: “Impabiangko ken Jehova ti bambanag ket nakitak no kasano a sidudungngo nga inaywanannak. Diak mabuteng no bilang maawananakto manen iti trabaho. No ay-aywanannak ita ti nailangitan nga Amak, aywanannakto met inton bigat.”

15. Ania ti nakatulong ken Esdras tapno kanayon nga agtalek ken Jehova? (Esdras 7:​27, 28)

¹⁵ Nakita ni Esdras no kasano a tultulongan  isuna ni Jehova. Pinampanunot ni Esdras dagiti tiempo nga inaywanan isuna ni Jehova. Sigurado a nakatulong dayta kenkuana tapno kanayon nga agtalek iti Dios. Paliiwem ti sasao a “tultulongannak ni Jehova a Diosko.” (Basaen ti Esdras 7:​27, 28.) Namin-innem nga inusar ni Esdras ti umasping a sasao iti libro a naipanagan kenkuana.—Esd. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

16. Kadagiti ania a situasion a nalawag a makitatayo a tultulongannatayo ti Dios? (Kitaen met ti ladawan.)

¹⁶ Matulongannatayo ni Jehova no maipasangotayo iti narigat a situasion. Kas pagarigan, no ipakadatayo iti boss-tayo nga agbakasiontayo tapno makaatendertayo iti kombension wenno pabaliwantayo ti eskediul ti trabahotayo tapno maatenderantayo ti amin a gimong, ik-ikkantayo ni Jehova iti gundaway a tumulong kadatayo. Mabalin a masdaawtayo a nasaysayaatto gayam ti resulta dagiti bambanag ngem iti namnamaentayo. Gapu iti dayta, lallalo nga agtalektayo ken Jehova.

17. Kasano nga impakita ni Esdras ti kinapakumbaba kadagiti narigat a situasion? (Kitaen ti ladawan iti akkub.)

¹⁷ Sipapakumbaba nga inkararag ni Esdras ti tulong ni Jehova. Kada madanagan unay ni Esdras gapu kadagiti responsabilidadna, sipapakumbaba a nagkararag ken Jehova. (Esd. 8:​21-23; 9:​3-5) Gapu iti nagsayaat a kababalin ni Esdras, sinuportaran isuna ti sabsabali ken tinuladda ti pammatina. (Esd. 10:​1-4) No madanagantayo unay gapu kadagiti material a kasapulantayo wenno iti kinatalged ti pamiliatayo, masapul nga agtalek ken agkararagtayo ken Jehova.

18. Ania ti makatulong tapno bumileg ti panagtalektayo ken Jehova?

¹⁸ No sipapakumbaba nga agpatulongtayo ken Jehova ken awatentayo ti suporta dagiti kapammatiantayo, bumileg ti panagtalektayo iti Diostayo. Ni Erika ket maysa nga ina ti tallo nga annak. Saan a napukaw ti panagtalekna ken Jehova uray no adda dagiti nakalkaldaang a pasamak iti biagna. Naalisan, sa di nagbayag, natay ti dungdungnguenna nga asawa. Imbagana maipapan iti amin a napasamak: “Saanmo a maammuan a nasaksakbay no kasano a tulongannaka ni Jehova. Mabalin a dumteng ti tulong kadagiti makapasorpresa a pamay-an. Nakitak a kaaduan kadagiti kararagko ket nasungbatan babaen ti imbaga ken inaramid dagiti gagayyemko. No ibagak ti problemak kadagiti gagayyemko, nalaklakadak a matulongan.”

19-20. Ania ti masursurotayo kadagiti Judio a saan a nakasubli idiay Jerusalem?

¹⁹ Adda met nagpateg a masursurotayo kadagiti Judio a saan a nakasubli idiay Jerusalem.  Posible a limitadon ti maaramidan ti dadduma kadakuada gapu iti kinalakay wenno kinabaket, nakaro a sakit, wenno obligasion iti pamilia. Nupay kasta, siraragsak a sinuportaranda dagiti nagsubli babaen ti panangtedda iti material a kontribusion para iti templo. (Esd. 1:​5, 6) Agparang nga agarup 19 a tawen kalpasan a nakasangpet ti umuna a grupo dagiti nagsubli idiay Jerusalem, agipatpatulod pay laeng dagiti nabati idiay Babilonia kadagiti boluntario a sagut idiay Jerusalem.​—Zac. 6:10.

²⁰ Uray no mariknatayo a limitadon ti maaramidantayo iti panagserbitayo iti Dios, masiguradotayo nga ap-apresiaren ni Jehova dagiti napasnek a panagreggettayo a mangparagsak kenkuana. Kasanotayo nga ammo? Idi kaaldawan ni Zacarias, nagpaaramid ni Jehova iti propetana iti korona manipud kadagiti balitok ken pirak nga impatulod dagiti Judio a nabati idiay Babilonia. (Zac. 6:11) Daytoy a “nangayed a korona” ti “mangipalagip” iti naparabur a kontribusionda. (Zac. 6:​14, ftn.) Makapagtalektayo a dinto pulos malipatan ni Jehova dagiti naimpusuan a panagreggettayo nga agserbi kenkuana kadagiti narigat a tiempo.​—Heb. 6:10.

21. Ania ti makatulong kadatayo nga agtalek ken Jehova aniaman ti mapasamak?

²¹ Sigurado nga agtultuloy a maipasangotayo kadagiti narigat a situasion kadagitoy maudi nga al-aldaw. Mabalin a kumaro pay ketdi ti situasion iti masanguanan. (2 Tim. 3:​1, 13) Ngem ditay madanagan unay. Laglagipentayo ti imbaga ni Jehova iti ilina idi kaaldawan ni Haggeo: “Addaak kadakayo . . . Dikay agbuteng.” (Hag. 2:​4, 5) Masiguradotayo met nga adda kadatayo ni Jehova no la ket ta aramidentayo ti amin a kabaelantayo a mangaramid iti pagayatanna. No iyaplikartayo dagiti nasursurotayo kadagiti padto da Haggeo ken Zacarias ken ti ulidan ni Esdras, kanayonto latta nga agtalektayo ken Jehova aniaman dagiti narigat a mapasarantayo iti masanguanan.