Agimtuod Dagiti Agtutubo . . .

Kasano a Madaerak Dagiti Rigat ti Panagbalinko nga Ampon?

“Talaga nga awan a pulos ti ammok maipapan kadagiti pudno a dadakkelko, ket mariribukanak unay gapu iti dayta.”​—Barbara, agtawen iti 16.

“Diak man la ammo no siasino dagiti dadakkelko wenno sadino ti pudno a nakayanakak. No dadduma, pampanunotek dayta iti rabii.”​—Matt, agtawen iti 9.

“No makisubangak kadagiti dadakkelko, pampanunotek a nalabit ad-adda a mannakaawat dagiti ‘pudno’ a dadakkelko. Di maiparbeng a kasta ti panunotek isu a diak pulos ibagbaga dayta kadagiti dadakkelko.”​—Quintana, agtawen iti 16.

DI PAGDUADUAAN nga addada rigat iti panagbiag ti maysa nga ampon. Talaga nga adu nga agtutubo ti makarikna kadagiti nadakamat iti ngato. Adu ti mangpampanunot no rumbeng a sapulenda dagiti pudno a dadakkelda, wenno pampanunotenda a nalabit naragragsakda no addada iti dennada. Kanayonanna, saan la a dagitoy dagiti rigat a sarsarangtenda.

Iti napalabas nga artikulo daytoy a serye, inlawlawagmi ti sumagmamano a negatibo a pagarup ti dadduma nga agtutubo nga ampon maipapan iti bagida. * Nasken nga iwaksim dagita a makapaupay a kapanunotan tapno agbalin a naragsak ti biagmo kas maysa nga ampon. Ngem ania ti sumagmamano iti dadduma pay a rigat a mabalin a rumsua, ket kasanoka a makaaramid kadagiti praktikal a pamay-an a makatulong tapno madaeram dagitoy?

Isuda Aya Dagiti “Pudno” a Dadakkelko?

Kinuna ti agtawen iti 13 a ni Jake a sangkapanunotna idi ti nangipasngay kenkuana. Gapu iti dayta, rimsua ti sumagmamano a problemana kadagiti nangampon kenkuana. Malagipna: “No marurodak idi masansan a kunaek, ‘Ayna, saan a sika ti  pudno a nanangko​—dinak mabalin a dusaen iti kasta!’”

Kas iti makitam, rumbeng a maawatan ni Jake ti napateg a saludsod a: Siasino ti “pudno” a nanangna? No maysaka nga ampon, mabalin a kasta met ti sangkapanunotmo, nangruna no ipapanmo a nalabit nasaysayaat ti panangtrato kenka dagiti pudno a dadakkelmo ngem kadagiti nangampon kenka. Ngem ti aya literal a panangipasngay ti kakaisuna a mamagbalin kadagiti tattao a “pudno” a nagannak?

Saan a kasta ti panangmatmat ti nangampon ken ni Jake. Kinuna ni Jake: “Kunaen no kua ni nanangko, ‘Wen, siak ti pudno a nanangmo. Nupay adda nangipasngay kenka, siak itan ti pudno a nanangmo.’” No iyawid dagiti nataengan ti maysa nga ubing ket umanamongda a mangipaay iti pagtaengan, taraon, mangpadakkel iti dayta nga ubing ken mangipaay kadagiti kasapulanna, kinaagpaysuanna, agbalindan a “pudno” a nagannak. (1 Timoteo 5:8) Mabalin a kasta met ti panangmatmat dagiti legal nga autoridad iti pagilian a pagnanaedam. Iti ngay imatang ti Dios?

Usigem ti kalatakan a kaso iti historia ti panangampon​—ti napasamak ken Jesu-Kristo. Ni Jesus ket saan a putot ti allawagi a ni Jose, ngem inaklon latta ni Jose nga anakna ti ubing idi a ni Jesus. (Mateo 1:24, 25) Bayat a dumakdakkel idi ni Jesus, binusorna kadi ti autoridad ni Jose? Saan, ta naawatan ni Jesus a pagayatan ti Dios nga isut’ agtulnog iti pannakaamana a ni Jose. Ammo ni Jesus ti linteg nga inted ni Jehova kadagiti annak iti Israel. Ania dayta a linteg?

Dayawem da Amam ken Inam

Kuna dagiti Kasuratan kadagiti annak: “Dayawem da amam ken inam.” (Deuteronomio 5:16) Ti sao a “dayawem” ket masansan a maus-usar iti Biblia a mangipasimudaag iti panagraem, panangipateg, ken panangikabilangan. Mabalinmo nga ipakita kadagiti legal a mangay-aywan kenka ti kasta a dayaw babaen ti panagbalinmo a nasingpet kadakuada, panangraem iti dignidadda, panagimdeng iti panangmatmatda, ken panagtulnog iti aniaman a nainkalintegan a kiddawenda kenka.

Kasano ngay no adda tiempo a kasla di nainkalintegan dagiti nangampon kenka? Ipapantayon a mapasamak dayta. Amin a nagannak ket imperpekto, dagiti nangampon man wenno saan. Gapu kadagiti pakapilawanda, mabalin a narigat ti agtulnog kadakuada. Ket di pakasdaawan a no dadduma, sangkapanunotmo ti panagbalinmo nga ampon isu a mabalin a pagarupem a saanka unay nga obligado nga agtulnog. Ngem kasta aya a talaga ti agpayso a kasasaad?

Mabalin a makatulong no panunotem ti kasasaad idi ni Jesus. Laglagipem nga isut’ perpekto. (Hebreo 4:15; 1 Pedro 2:22) Ngem imperpekto ti pannakaamana; uray ti pudno nga inana. Mabalin ngarud nga adda idi tiempo a nakita ni Jesus a nagkamali ti dadakkelna. Binusorna aya ti imperpekto a panangidaulo ni Jose wenno ti adda pakapilawanna a panangiwanwan ti inana a ni Maria? Saan. Kunaen ti Biblia kadatayo a bayat a dumakdakkel idi ni Jesus, “nagtultuloy a nagpasakup” kadagiti dadakkelna.​—Lucas 2:51.

No nagduma ngarud ti panangmatmatmo ken ti panangmatmat dagiti nangampon kenka, mabalin a pagarupem a saanda a husto. Ngem rumbeng a bigbigem nga imperpektoka met. Isu a kanayon nga adda posibilidadna nga agkamalika. Nupay kasta, saan aya a ti panangtulad iti ulidan ni Jesus ti kasayaatan nga aramidem? (1 Pedro 2:21) Dayta ti makatulong kenka nga agtulnog. Ngem adda pay dakdakkel a makagapu tapno agtulnogka kadagiti dadakkelmo.

Kuna ti Biblia: “Dakayo nga annak, agtulnogkayo kadagiti nagannakyo iti amin a banag, ta daytoy ket makaay-ayo unay iti Apo.” (Colosas 3:20) Wen, maparagsakmo ti nailangitan nga Amam no agtulnogka. (Proverbio 27:11) Kayatna met a sursuruem ti agtulnog agsipud ta kayatna nga agbalinka met a naragsak. Iparparegta ti Saona kadagiti agtutubo nga agtulnogda, sana innayon, “tapno naimbag ti lak-ammo ken makapagtalinaedka iti daga iti atiddog a tiempo.”​—Efeso 6:3.

Pabilgem ti Relasionmo Kadagiti Nangampon Kenka

Saan laeng a panangdayaw ken panagtulnog ti kasapulan tapno nasayaat ti relasionmo kadagiti nangampon kenka. Mabalin a kayatmo nga agbalin a makaay-ayo ken nadungngo ti pamiliam. Dagiti nangampon kenka ti makinrebbeng a mangpataud iti kasta a kasasaad. Ngem adda met napateg a maaramidam. Kasano?

Umuna, agpanunotka kadagiti pamay-an tapno agbalinka a nasingsinged kadagiti nangampon kenka. Ammuem ti nalikudan, kabibiag, ken paginteresanda. Agpabalakadka kadakuada no adda problemam, ket aramidem dayta kadagiti oras a  kalmado ken sisasaganada nga agimdeng. (Proverbio 20:5) Maikadua, agpanunotka kadagiti pamay-an no kasano a makatulongka iti panagtagibalay, kas iti itutulong kadagiti trabaho iti balay ken dadduma pay uray no dida ibagbaga nga aramidem ti kasta.

Dagiti ngay pudno a nagannakmo? No ikeddengmo a biroken ida, wenno ikeddengda a birokendaka, daytanto aya ti mamagpeggad iti relasionmo kadagiti nangampon kenka? Iti napalabas, masansan nga agkedked dagiti ahensia ti panangampon a mangted iti impormasion a makatulong kadagiti pudno a nagannak tapno mabirokanda ti anak nga impaamponda wenno ti kasumbangirna. Iti kaaldawantayo, saan unay a nainget dagiti pagannurotan ti dadduma a pagilian, isu a personal a naam-ammo ti adu a naampon dagiti pudno a dadakkelda a dida man la pulos mairupaan. Siempre, mabalin a nadumaduma dagiti pagannurotan iti panangampon iti lugar a pagnanaedam.

Nupay kasta, sika a mismo ti mangikeddeng no sapulem wenno saan dagiti pudno a dadakkelmo, ket mabalin a narigat dayta. Agkakanat ti rikna dagiti naampon nga agtutubo maipapan iti dayta nga isyu. Kayat ti dadduma a biroken dagiti pudno a dadakkelda; di kayat ti dadduma. Nupay kasta, mabalin nga adda pammatalgedmo a personal a naam-ammo ti dadduma a naampon nga agtutubo dagiti pudno a dadakkelda a di nadadael ti nasinged a relasionda kadagiti nangampon kadakuada.

Agpabalakadka kadagiti nangampon kenka ken nalabit kadagiti nataengan a gagayyemmo iti kongregasion Kristiano. (Proverbio 15:22) Tingitingem a naimbag dagiti pagpiliam, ken mangitudingka iti sumagmamano a tiempo sakbay nga aramidem ti aniaman a desision. Kas kuna ti Proverbio 14:15, “daydiay nasaldet utobenna dagiti addangna.”

No kayatmo a padasen ti agbalin a nasinged kadagiti pudno a dadakkelmo, ipasiguradom kadagiti nangampon kenka nga ay-ayatem ken raraemem latta ida. Iti kasta, bayat nga in-inut a maam-ammom dagiti pudno a nagannakmo a nangipaampon kenka iti nabayagen a tiempo, mataginayonmo latta ti nasinged a relasionmo kadagiti nagannak a nangpadakkel ken nangsanay kenka.

Pabilgem ti Relasionmo iti Nailangitan nga Amam

Mabuteng ti adu nga agtutubo a naampon di la ket ta mabaybay-anda. Madanaganda di la ket ta mapukawda ti pamilia a nangampon kadakuada a kas iti pannakapukawda kadagiti pudno a pamiliada. Natural laeng dagita a pakadanagan. Ngem laglagipem dagitoy nainsiriban a sasao: “Awan ti buteng iti ayat, no di ket ti naan-anay nga ayat paksiatenna ti buteng.” (1 Juan 4:18) Dimo ipalubos a kumaro ti panagbutengmo a mapukawmo dagiti ay-ayatem. Imbes ketdi, paunegem ti panagayatmo iti sabsabali, agraman kadagidiay amin a kapamiliam. Ngem kangrunaan iti amin, pabilgem ti panagayatmo iti nailangitan nga Amam a ni Jehova a Dios. Gapu ta naan-anay a mapangnamnamaan, dina pulos baybay-an dagiti matalek nga annakna. Maep-epna dagiti pakadanagam.​—Filipos 4:6, 7.

Kuna ni Catrina, a naampon idi ubing pay, a dakkel ti naitulong kenkuana ti panagbasana iti Biblia tapno agbalin a nasingsinged iti Dios ken agbiag a naragragsak ken narangrang-ay. Kunana a ti nasinged a relasionna ken Jehova ket “nakapatpateg agsipud ta ammo ti nailangitan nga Amatayo no kasano ti panagriknatayo.” Ti Salmo 27:10 ti paborito ni Catrina a teksto a kunana: “No kas pagarigan ti bukodko nga ama ken ti bukodko nga ina pinanawandak, ni met laeng Jehova pidutennakto.”

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 20]

Agpanunotka kadagiti pamay-an tapno agbalinka a nasingsinged kadagiti nangampon kenka