KAPITULO 21

Kasanok a Tamingen ti Pammabalaw?

“Kasla polis ni nanangko​—kanayon la a sipsiputanna ti pagkurangak. Sakbay a malpasko ti trabahok iti balay, umayna sukimatenen no ania ti nagkamaliak.”​—Craig.

“Kumporme la a banag ti kanayon a pangsersermonan kaniak dagiti dadakkelko. Kunada a diak pay kano maurnos ti biagko. Adda latta makunada iti aniaman nga aramidek​—iti man eskuelaan, pagtaengan, kongregasion. Sermonda la a sermon.”​—James.

 KASLA kadi awan ti maar-aramidam a pakaay-aywan dagiti dadakkelmo? Panagriknam kadi ket kasla kitkitaendaka iti mikroskopio, a kanayon a sipsiputan ken suksukimatenda ti tunggal garawmo ngem dika met pulos makapaspasa?

Ania kadagitoy ti masansan a mangngegmo?

□ Nakawarwara la a kanayon ti kuartom.

□ Buyaka la a buya iti telebision.

□ Nakaladladawka a matmaturog.

□ Diak pay napuotan a nasapaka a nagriing.

Isuratmo iti sumaganad a linia ti pammalagip wenno pammabalaw a pakasuronam unay.

․․․․․

Pudno, mabalin a makapasuron ti kanayon a mamandaran ken mababalaw. Ngem usigem ti kasumbangirna: No ngay awan a pulos ti mangngegmo a balakad wenno panangdisiplina, dinaka ngata pagpanunoten dayta no maseknan met laeng kenka dagiti dadakkelmo? (Hebreo 12:8) Kinapudnona, ti disiplina ket pammaneknek iti ayat dagiti dadakkelmo. Kuna ti Biblia a tubngaren ti maysa nga ama ti “anak a pakasarakanna iti ragsak.”​—Proverbio 3:12.

Agyamanka ngarud ta dagiti dadakkelmo ket maseknan unay a mangkorehir kenka! Gapu ta ubingka pay ken bassit pay ti kapadasam, sigurado nga adda nga addanto latta panawen a makorehirka. No awan ti panangiwanwanda, mabalin a nalakaka laeng a maringbawan kadagiti “tarigagay a naikasigudan iti kinaagtutubo.”​—2 Timoteo 2:22.

Ngem Makapasakit iti Nakem!

Siempre, “awan disiplina a kasla makaparag-o iti agdama, no di ket makapaladingit.” (Hebreo 12:11) Agpayso daytoy nangruna no ubingka pay. Saan a nakaskasdaaw dayta agsipud ta agpaspasarka iti panagbalbaliw ti personalidadmo. Bayat nga agmatmataenganka, taktakuatem pay laeng ti kinasiasinom. Isu a ti pammabalaw ket mabalin a mamagsakit iti nakemmo, uray no naimbag ken nasayaat ti pannakayebkasna.

 No kasta ti reaksionmo, gagangay laeng dayta tangay ti panangmatmatmo iti bagim ket nalaka la a maapektaran iti no ania ti makuna dagiti sabsabali maipapan kenka. Nangruna no kapanunotan dayta dagiti dadakkelmo, ad-adda manen nga apektaranna ti panagtalekmo iti bagim. Dayta ti gapuna a mabalin a maupayka no korehiren wenno babalawennaka dagiti dadakkelmo.

Rumbeng kadi a panunotem nga awan a pulos ti naimbag a maar-aramidam wenno awan ti serserbim gapu laeng ta impabigbig dagiti dadakkelmo ti sumagmamano kadagiti pagkurangam? Saan. Agbiddut ti amin a tao. (Eclesiastes 7:20) Ken makasursurotayo kadagiti kamalitayo. (Job 6:24) Ngem kasano ngay no kasla nakaad-adu ti masao dagiti dadakkelmo no agkamalika idinto ta no naimbag ti inaramidmo ket bassit la ti makunada? Makapasakit man iti nakem, kaskasdi a dina kayat a sawen nga awan mamaaymo.

No Apay a Mangbabalawda

No dadduma, mabalin a kasla nalabes ti panangbabalaw kenka ni tatang wenno nanangmo ngem saan a maigapu dayta iti aniaman a nagkamaliam, no di ket naiparna laeng a di nasayaat ti riknana. Aburido kadi ni nanangmo iti dayta nga aldaw? Adda kadi an-annayenna? Ngarud, mabalin nga ad-adda a babalawennaka no narugit ken saan a naurnos ti kuartom. Agpupungtot kadi ni tatangmo ken maup-upay gapu iti parikutna iti kuarta? Mabalin a dina maannadan ti panagsaona a “kas kadagiti panangsugat ti kampilan.” (Proverbio 12:18) Ipapantayon a talaga a makaparurod ti kasta a di nainkalintegan a pammabalaw. Ngem imbes a dayta la a kanayon ti pampanunotem​—nga ad-adda la a mangupay kenka​—apay a dimo palabsen lattan dagiti pagkurangan  dagiti dadakkelmo? Laglagipem: “Maitibkoltayo amin iti adu a daras. No ti asinoman saan a maitibkol iti sao, daytoy ket perpekto a tao.”​—Santiago 3:2.

Gapu ta saanda a perpekto, makarikna met dagiti nagannak iti nababa a panangmatmat iti bagi. Kinapudnona, panagriknada ket kasla isuda ti nagkurang no agkamalika. Kas pagarigan, nalabit a babalawen ti maysa nga ina ti balasangna no nababa dagiti grado iti kardna idiay eskuelaan. Ngem ti mabalin a pampanunoten ti ina ket, ‘Saanak sa a nasayaat nga ina ta diak man la matulongan ti anakko nga agadal a naimbag.’

Agtalinaedka a Kalmado no Maungtanka

Aniaman ti makagapu iti pammabalaw, ti saludsod ket, Kasano a maibturam dayta? Umuna, saanka koma a dagus a sumungbat iti pabaribar. Kuna ti Proverbio 17:27: “Ti asinoman a mangmedmed iti sasaona agtagikua iti pannakaammo, ket ti tao nga addaan panangilasin nalamiis ti espirituna.” Kasanom ngarud a mapagtalinaed a ‘nalamiis ti espiritum’ no ung-ungtandaka? Padasem dagiti sumaganad:

Dumngegka. Imbes a dagus nga ikalintegam ti bagim, tenglem ti riknam ket denggem no ania ti ibaga dagiti dadakkelmo. Kinuna ti adalan a ni Santiago a dagiti Kristiano ket rumbeng a “nasiglat no iti panagdengngeg, nainayad no iti panagsao, nabannayat no iti panagpungtot.” (Santiago 1:19) No sumungbatka a sipupungtot bayat nga adda pay la ibagbaga kenka dagiti dadakkelmo, ipapanda a dika dumdumngeg. Dayta ti mangpaluksaw kadakuada isu nga umatiddog imbes a sumardeng ti panagungetda.

 Ipamaysam ti Panunotmo iti Balakad. No dadduma, mabalin a mariknam a nasakit ti pamay-anda a mangbalakad kenka. Ngem saan a ti wagas ti panagsaoda ti pangipamaysaam iti panunotmo no di ket ti balakadda. Saludsodem iti bagim: ‘Ania kadagitoy a pammabalaw ti aminek nga agpayso? Tinubngardak kadi idin dagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag? Ania la unay aya ti narigat no surotek ti kayatda?’ Laglagipem a nupay kasla makapasakit iti agdama, ti pannakaseknan dagiti dadakkelmo ket nabuyogan iti ayat. No talaga a kaguradaka, didaka koman pulos dinisiplina.​—Proverbio 13:24.

Ulitem nga Ibaga. No siraraem nga ulitem kadagiti dadakkelmo ti imbalakadda, maipanamnamam kadakuada a naimdengam ti imbagada. Kas pagarigan, mabalin a kunaen ti dadakkelmo: “Nakawarwara la a kanayon ti kuartom. No saanka nga agiyurnos, saanka a mapalubosan a mapan agpasiar!” Ngem para kenka, kasla saan met a nawara ti kuartom. Isuna laeng ta no dayta ti isungbatmo, baka ad-adda laeng nga agungetda. Nasaysayaat no matmatam ti bambanag sigun iti panangmatmat dagiti dadakkelmo. Mabalin a sipapakumbaba nga aklonem: “Ay wen nga agpayso. Diak pay gayam nayurnos ti kuartok. Kayatyo kadi nga agurnosak itan wenno inton malpastayo a mangrabii?” Iti kastoy a pamay-an, mabalin a bumaaw ti ulo dagiti dadakkelmo ta maipariknam kadakuada a naawatam ti kayatda a sawen. Siempre, nasken a tungpalem no ania ti ibilin dagiti dadakkelmo.​—Efeso 6:1.

 Agurayka. Saanka koma nga agikalkalintegan no dimo pay natungpal ti ipapaaramidda. Kuna ti Biblia: “Daydiay mangmedmed kadagiti bibigna agtigtignay a simamasirib.” (Proverbio 10:19) Apaman a makita dagiti dadakkelmo a talaga nga impangagmo ida, ad-adda met a sitatallugodda a dumngeg kenka.

Isuratmo ditoy no ania kadagita nga uppat nga addang ti nasken a parang-ayem a nangnangruna. ․․․․․

No Apay a Saan nga Ubbaw ti Panangandur iti Pammabalaw

Situtulokka kadi a mangandur iti adu a rigat tapno makabirokka iti balitok? Bueno, kuna ti Biblia a ti sirib ket napatpateg nga amang ngem iti aniaman a gameng. (Proverbio 3:13, 14) Kasano nga agbalinka a masirib? Kuna ti Proverbio 19:20: “Imdengam ti pammatigmaan ket awatem ti disiplina, tapno iti kasta sumiribka iti masanguanam.” Pudno, mabalin a saanka a maragsakan no mabalakadan ken madisiplinaka. Ngem no amirisem ken iyaplikarmo ti kinasirib a maarisitmo manipud iti aniaman a pammabalaw, magun-odmonto ti gameng a napatpateg ngem iti balitok.

 Nasken nga akseptarentayo a ti pammabalaw ket paset ti biag. Adun a pammabalaw ti nadaeram manipud kadagiti dadakkelmo ken kadagiti mannursurom. Iti masanguanan, baka maipasangokanto iti pammabalaw manipud iti amom ken iti dadduma pay. Sursuruem a tamingen ti pammabalaw iti uneg ti pagtaengan, iti kasta agbalinka a nalaing nga estudiante, mararaem a trabahador, ken kas maysa nga indibidual nga addaan kompiansa. No panunotem dagita a resulta, sigurado a saan nga ubbaw ti panangandurmo iti pammabalaw!

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Naibaudka kadi kadagiti pagannurotan iti uneg ti pagtaengan? Sursuruem ti agbalin a kontento iti naipalubos a wayawayam ken no kasano a maaddaanka iti ad-adu pay a wayawaya.

KANGRUNAAN A TEKSTO

“Ti masirib a tao umimdengto ken gumun-od iti ad-adu pay a pammilin.”​—Proverbio 1:5.

BALAKAD

Tapno nalaklakam a maawat ti panangilinteg kenka dagiti dadakkelmo

● Apresiarem ti aniaman a mangngegmo a komendasion a karaman iti pammabalaw.

● Pailawlawagmo no saanmo a maawatan ti problema wenno ti manamnama a solusion.

AMMOM KADI . . . ?

Marigatan ti dadduma a nagannak a mangtrato kadagiti annakda iti naayat a pamay-an gapu ta isuda a mismo ket saan a nakarikna iti umdas nga ayat ken pannakaawat manipud kadagiti dadakkelda.

DAGITI ARAMIDEK!

Inton sumaruno a babalawendak dagiti dadakkelko, kastoyto ti aramidek ․․․․․

No iti panagkunak ket nalabes ti pammabalaw dagiti dadakkelko, kastoy ti aramidek ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a mabalin a narigatmo nga awaten ti pammabalaw?

● Ania ti mabalin a makagapu a babalawendaka dagiti dadakkelmo?

● Kasanoka a naan-anay a magunggonaan iti aniaman a maibalakad kenka?

[Blurb iti panid 177]

“Kanayon idi nga agsinsinnungbatkami ken nanang. Ngem ikagkagumaak itan nga iyaplikar ti ibagbaga ti Sao ti Dios. Ket nagsayaat ti resultana. In-inut a nagbaliw ti kababalin ni nanang. Ad-adda a matarusak itan gapu iti panangyaplikarko kadagiti prinsipio ti Biblia. Dayta ti nangpasayaat iti relasionmi nga agina.”​—Marleen

[Ladawan iti panid 180]

No arisitem ti kinasirib manipud kadagiti pammabalaw, magun-odmonto ti gameng a napatpateg ngem iti balitok