1, 2. (a) Finshi abantu balanda pa maka twakwata aya kuisalila? (b) Finshi Baibolo itusambilisha pa buntungwa bwa kuisalila ubo twakwata, kabili mepusho nshi twalalandapo?

ILYO umwanakashi umo alefwaya ukupingula pa fintu, aebele umunankwe ati: “Nshilefwaya unjebe ati tontonkanyapo, njeba fye ifya kucita pantu cayangukapo.” Uyu mwanakashi atemenwepo ukumweba fye ifya kucita mu nshita ya kuti umwine abomfye ubupe ubo Kabumba amupeela, amaka ya kuisalila ifya kucita. Inga imwe, bushe mwalitemwa ukuipingwila ifya kucita nelyo mufwaya abantu bambi ebo balemupingwilako ifya kucita? Bushe mumona shani amaka twakwata aya kuisalila?

² Pa myaka iingi abantu balilanda sana pali ili lyashi, bamo batila tatwakwata amaka ya kuisalila ifya kucita pantu fyonse ifyo tucita Lesa alitantikila kabela. Bambi nabo batila kuti twakwata amaka ya kuisalila ifya kucita nga ca kuti twakwata ubuntungwa ubwine bwine. Nomba pa kuti tumfwikishe bwino ili lyashi, tulingile ukumona ifyo Icebo ca kwa Lesa, Baibolo cilanda. Mulandu nshi? Pantu cilanda ukuti Yehova atubumbile na maka ya kuisalila e kutila, ubuntungwa bwa kuisalila ifya kucita. (Belengeni Yoshua 24:15.) Na kabili Baibolo  yalyasuka amepusho pamo nga: Bushe tulingile ukulabomfya shani ubuntungwa bwa kuisalila? Bushe ubu ubuntungwa bwalikwata umwakupelela? Bushe ifyo tubomfya ubuntungwa bwa kuisalila filanga shani ifyo twatemwa Yehova? Kuti twalanga shani ukuti tulacindika ifyo abantu bambi basalapo ukucita?

3. Bushe Yehova abomfya shani ubuntungwa akwata?

³ Ni Yehova fye e wakwata ubuntungwa bwine bwine, lelo kuti twasambililako ku fyo abomfya ubu ubuntungwa. Katulangilile, Yehova alisalile uluko lwa bena Israele ukuba abantu abaleitilwa pe shina lyakwe, “ukuba nge cipe cakwe ica mutengo.” (Amala. 7:6-8) Mulandu nshi abasalile ukuba abantu abe shina lyakwe? Pantu Yehova alefwaya ukufishapo ifyo alaile cibusa wakwe Abrahamu. (Ukute. 22:15-18) Na kabili Yehova lyonse abomfya ubuntungwa bwakwe ukulingana ne mibele yakwe iya kutemwa e lyo no mulinganya. Ifyo alesalapula abena Israele nga bamupondokela e filanga ukuti ifi fine e fyo acita. Abena Israele nga balapila, Yehova alebalanga ukuti alibatemenwe kabili alebabelela uluse, atile: “Nkaposha ukubulwa icishinka kwabo. Nkabatemwa fye ne mwine.” (Hos. 14:4) Tulingile ukulapashanya Yehova mu fyo tubomfya ubuntungwa bwesu pa kuti ifintu filewamina abantu banensu!

4, 5. (a) Nani Lesa abalilepo ukupeela amaka ya kuisalila, kabili ayabomfeshe shani? (b) Cipusho nshi ico tulingile ukuyipusha?

⁴ Ilyo Yehova atendeke ukubumba ifintu, asalilepo ukupeela abantu na bamalaika amaka ya kuisalila. Uo abalilepo ukupeela ubu ubupe, Mwana wakwe ibeli, uwaba “cipasho ca kwa Lesa uushimoneka.” (Kol. 1:15) Ilyo Yesu ashilaisa pano calo, asalilepo ukuba uwa cishinka kuli Wishi kabili takonkelele Satana uwapondokele Lesa. Na lintu Yesu ali pano calo, alibomfeshe bwino amaka ya kuisalila ilyo akeene amatunko ya Mulwani mukalamba. (Mat. 4:10) Mwi pepo lya kupapaata ilyo Yesu apepele ubushiku ilyo bashilamwipaya, alandile amashiwi ayalangile ukuti alefwaisha ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa. Apepele ati: “Tata, nga mwafwaya, fumyeni pali ine iyi kapu. Lelo ukufwaya kwenu e ko kucitwe, te kwandi iyo.” (Luka 22:42) Natulepashanya Yesu no kulabomfya amaka ya kuisalila ku kucindika Yehova na ku kucita ukufwaya kwakwe! Bushe kwena kuti twapashanya Yesu?

⁵ Ee, kuti twamupashanya, pantu na ifwe twapangwa mu cipasho ca kwa Lesa. (Ukute. 1:26) Na lyo line, kwaliba fimo ifyo tushingaba na maka ya kucita. Tatwakwata ubuntungwa nga bulya Yehova akwata. Icebo ca kwa Lesa calondolola ubuntungwa twakwata ukuti bwalikwata umwakupelela, kabili tulingile fye ukulacita ifyo Yehova atweba ukulacita. Ku ca kumwenako, abakashi balingile ukulanakila abalume babo na bana nabo balingile ukulanakila abafyashi babo. (Efes. 5:22; 6:1) Bushe ifi ubuntungwa bwesu bwakwata umwakupelela, tulingile ukulabomfya shani amaka ya kuisalila? Icasuko kuli ici cipusho kuti calenga twaisaba no bumi bwa muyayaya.

6. Langilileni umulandu cawamina ifi ubuntungwa twakwata bwakwata umwakupelela.

⁶ Ifi twakwata umwakupelela pa kubomfya amaka ya kuisalila, bushe ninshi twalikwata ubuntungwa? Ee! Mulandu nshi twalandila ifi? Pantu ubuntungwa ubo abantu bakwata nga nabukwata umwakupelela, balacingililwa. Ku ca kumwenako, nalimo kuti mwasalapo ukubomfya motoka yenu pa kuya ku musumba uwabela ukutali. Bushe kuti mwatemwa ukupita mu musebo umo bashabika amafunde ya kukonka, umo bonse abapitamo baipingwila ifyo balingile ukwensha motoka nelyo ulubali balingile ukulaendelako? Kwena te kuti mutemwe. Kanshi ubuntungwa  abantu bakwata bulingile ukukwata umwakupelela pa kuti ifintu filewamina abantu bonse. Pa kuti twishibe bwino ubusuma bwaba mu kubomfya amaka ya kuisalila ukulingana ne fyo Yehova afwaya, natusambilile pa fya kumwenako fimo ifyaba mu Baibolo.

7. (a) Bushe ubuntungwa bwa kuisalila ubo Adamu akwete bwalengele apusanako shani ne fya mweo fimbi ifyali mu Edeni? (b) Londololeni ifyo Adamu abomfeshe bwino amaka ya kuisalila ayo akwete.

⁷ Ilyo Lesa abumbile umuntu wa kubalilapo Adamu, alimupeele na maka ya kuisalila ayo apeele na bamalaika ku muulu. Ifi Lesa apeele Adamu aya maka, calengele apusanako ne nama pantu inama shibomfya umununsha. Moneni ifyo Adamu abomfeshe bwino amaka ya kuisalila. Lesa abalilepo ukubumba inama ilyo ashilabumba umuntu. Na lyo line, Yehova apeele umuntu wa kubalilapo umulimo wa kwinika inama amashina. Baibolo itila, Lesa “afiletele na ku muntu ukuti afiinike amashina.” Adamu alemona ifyo inama imo na imo yalemoneka e lyo ainika ishina, Yehova taleyalula amashina ayo Adamu ainike inama. Lelo “ishina lyonse ilyo umuntu ainike ica mweo conse, e lyali ishina lya ciko.”—Ukute. 2:19.

8. Finshi Adamu acitile ifilanga ukuti tabomfeshe bwino amaka yakwe aya kuisalila, kabili finshi fyacitika?

⁸ Ku ca bulanda, Adamu tatekele umutima ku mulimo uo Lesa amupeele uwa kulima no kusakamana paradaise. Lesa aebele Adamu ukuti: “Fyaleni, fuleni, kumaneni pe sonde no kulimapo, kabili muleteka isabi . . . , ne fipupuka . . . , na fyonse ifya mweo ifikulika pe sonde.” (Ukute. 1:28) Lesa alipeele Adamu ubuntungwa e lyo no mwakupelela, lelo ena asalilepo ukucita ifyo ashamwebele e kutila, ukulya ku muti uo amukenye ukulyako. Ifi ashabomfeshe bwino ubuntungwa bwa kuisalila fyalenga abana bakwe bonse balecula kabili balicula pa myaka iingi nga nshi. (Rom. 5:12) Apo twalishiba ifyabipa ifyafumine mu fyo Adamu asalilepo ukucita, tulingile ukulabomfya bwino amaka twakwata aya kuisalila, no kulapelela apo Yehova atweba ukupela.

9. Finshi Yehova aebele abantu bakwe abena Israele, kabili cinshi basalile?

⁹ Abantunse bonse balipyana ulubembu ne mfwa ukufuma kuli Adamu na Efa. Na lyo line, balikwata insambu sha kubomfya bwino amaka ya kuisalila ayo Lesa abapeela. Ifyo Lesa aletungulula abena Israele e filanga ifi. Ukupitila mu mubomfi wakwe Mose, Yehova aebele abantu ukuisalila abene nampo nga kuba nelyo nga kukanaba icipe cakwe ica mutengo. (Ukufu. 19:3-6) Cinshi abena Israele basalile? Basalile ukulacita fyonse ifyali no kulenga balaitilwa pe shina lya kwa Lesa kabili bonse batile: “Fyonse ifyo Yehova asosele twakulacita.” (Ukufu. 19:8) Ku ca bulanda, mu kupita kwa nshita abena Israele balibomfeshe bubi bubi ubuntungwa bwa kuisalila, kabili tabafishishepo ifyo balaile. Kanshi tatulingile ukucita filya abena Israele bacitile, lelo tulingile ukutwalilila ukuba ifibusa fya kwa Yehova no kulakonka amafunde yakwe pa kuti tulelanga ukuti tulatasha pa maka ya kuisalila ayo Lesa atupeela.—1 Kor. 10:11.

10. Fya kumwenako nshi ifilanga ukuti abantunse abashapwililika kuti babomfya bwino amaka yabo aya kuisalila ku kucita ifilenga Lesa acindikwa? (Moneni icikope pa ntendekelo ya cino cipande.)

¹⁰ Mu cipandwa 11 ica ibuuku lya AbaHebere, mwaba amashina ya babomfi ba kwa Lesa 16, abasalile ukubomfya amaka yabo aya kuisalila ukulingana ne fyo Yehova afwaya. Ifi bacitile fyalengele Lesa abapaala, kabili fyalengele baba ne subilo lya kuti ifintu fikawama ku ntanshi. Ku ca kumwenako, Noa alilangile ukuti ali ne citetekelo icakosa kabili asalilepo ukucita ifyo Lesa amwebele ukuti akuule icibwato umo ulupwa lwakwe lwali no kupusukila, kabili muli ulu lwine lupwa e mwali no kufuma abantu bonse. (Heb. 11:7) Abrahamu na Sara baliitemenwe ukumfwila Lesa ilyo alebatungulula ku calo abalaile. Nangu ca kuti balimine kale pali ubu bulendo  ubutali, nga balefwaya “nga balibwelelamo” ku musumba wa Uri uwali uukankaala. Lelo babikile amano ku kupokelela “ifyo babalaile” kabili “balefwaisha icifulo icawamapo.” (Heb. 11:8, 13, 15, 16) Mose alishile ifyuma fya mu Egupti, “asalile ukuculila pamo na bantu ba kwa Lesa ukucila ukuipakisha ubusuma bwa pa kashita fye ubwa lubembu.” (Heb. 11:24-26) Kanshi na ifwe natulecita ifilanga ukuti tulatasha pa buntungwa bwa kuisalila ubo Lesa atupeela kabili tulebubomfya ku kucita ukufwaya kwakwe.

11. (a) Lipaalo nshi ilikalamba ilyaba mu kubomfya bwino amaka ya kuisalila? (b) Finshi filenga mulebomfya bwino amaka yenu aya kuisalila?

¹¹ Nangu ca kutila kuti camoneka ukwanguka nga umuntu umbi e watupingwilako ifya kucita, ukucita ifi kuti kwalenga twakaana ukukwata ipaalo ilikalamba ilyaba mu kubomfya amaka ya kuisalila. Lipaalo nshi ilyo line? Baibolo yalilondolola pa Amalango 30:19, 20. (Belengeni.) Icikomo 19 cilanda pa fintu ifyo Lesa aebele abena Israele ukusalapo. Mu cikomo 20 tusambililamo ukuti Yehova alibapeele ishuko lya kumulanga ifyali mu mitima yabo. Na ifwe bene kuti twasala ukulapepa Yehova. Kuti twabomfya amaka ya kuisalila ayo Lesa atupeela ku kumulanga ifyo twamutemwa na ku kucita ifingalenga acindikwa kabili alumbanishiwa!

12. Finshi ifyo tushilingile ukucita ilyo tulebomfya amaka ya kuisalila?

¹² Elenganyeni ukuti mwalipeele umunenu ubupe ubwacindama. Kuti mwaumfwa shani nga ca kuti bamweba ukuti umunenu napoosa ubupe mwamupeele nelyo ukuti nacena umuntu ukubomfya ubo bupe? Nomba tontonkanyeni pa fyo Yehova omfwa nga amona abantu abengi balebomfya bubi bubi ubuntungwa bwabo ubwa kuisalila nangu balebubomfya ku kucenenako abantu bambi. Amashiwi ya mu Baibolo yalefikilishiwa aya kuti mu “nshiku sha kulekelesha” abantu bakaba “abashitasha.” (2 Tim. 3:1, 2) Kanshi twilabomfya bubi bubi ubupe ubo Yehova atupeela nelyo ukulabumona kwati tabwacindama. Kuti twacita shani pa kuti twilabomfya bubi bubi amaka ya kuisalila ayo Lesa atupeela?

13. Ni nshila nshi imo iingatwafwa ukukanabomfya bubi bubi ubuntungwa twakwata?

¹³ Bonse fye twalikwata ubuntungwa bwa kusala ifibusa, ifya kufwala ne misakwile e lyo ne fya kuleseshamo icitendwe. Na lyo line,  ubuntungwa twakwata kuti bwaba “kabepekesho ka kucitilamo ifyabipa” nga ca kuti twasalapo ukuba abasha ba lunkumbwa lwa mibili yesu nelyo nga ca kuti twalacita ifyabipa ifyo abantu ba muli ici calo bacita. (Belengeni 1 Petro 2:16.) Mu nshita ya kulabomfya ubuntungwa bwesu ku ‘kukonkelela ifyo tulefwaya,’ tulingile ukulasalapo ukucita ifingatwafwa ukukonka ifyo Baibolo itweba ati: “Citeni fyonse ku kucindika Lesa.”—Gal. 5:13; 1 Kor. 10:31.

14. Bushe ukutetekela Yehova kwakuma shani ifyo tubomfya amaka yesu aya kuisalila?

¹⁴ Inshila na imbi iingatwafwa ukukanabomfya bubi bubi amaka yesu aya kuisalila kucetekela Yehova no kuleka aletutungulula ukulingana ne fyo umwine afwaya. Baibolo itila Yehova eka e ‘utusambilisha ifingatuwamina, e utwensha mu nshila iyo tufwile ukwendamo.’ (Esa. 48:17) Tufwile ukusumina ukuti amashiwi ya kwa Lesa aya kuti: “Umuntu te kuti ayendele umwine. Takwata amaka ya kutungulula intampulo shakwe,” ya cine. (Yer. 10:23) Tatufwile ukushintilila pa mano yesu fwe bene nga filya Adamu na bena Israele abapondokele Lesa bacitile. Lelo tulingile ‘ukutetekela Yehova no mutima wesu onse.’—Amapi. 3:5.

15. Finshi tulesambilila ku mashiwi ayaba pa Abena Galatia 6:5?

¹⁵ Ubuntungwa bwesu bwalikwata umwakupelela, pantu tulingile ukucindika amaka abantu bambi bakwata aya kuisalila ifya kucita. Mulandu nshi? Pantu bonse fye twalikwata amaka ya kuisalila, kanshi te kuti tupingule fimo fine pa fintu, nangu fye ni mu fyo tucita e lyo na mu fyo tupepa Lesa. Muleibukisha amashiwi ayaba pa Abena Galatia 6:5. (Belengeni.) Nga twaishiba ukuti Umwina Kristu onse alingile “ukuisendela icipe cakwe umwine,” tukalacindika ubuntungwa ubo bambi bakwata ubwa kubomfya amaka yabo aya kuisalila.

16, 17. (a) Bushe ubuntungwa bwa kuisalila bwaishileba shani bwafya ku Abena Kristu ba mu Korinti? (b) Bushe Paulo apwishishe shani ubwafya, kabili ifyo acitile fitusambilisha finshi pa buntungwa ubo bambi bakwata?

¹⁶ Natulande pa ca kumwenako ca mu Baibolo icilanga umulandu tulingile ukucindikila ubuntungwa ubo aba bwananyina bakwata ubwa kupingula pa fintu ifyakuma kampingu. Abena Kristu abali mu Korinti balekansanina pa kulya inama isho baletuulila utulubi lelo pa numa isho baleshitisha pa maliketi. Bamo baleti: ‘Apo akalubi kacabecabe fye, kuti nalya inama na kampingu te kuti incushe.’ Lelo bambi abalepepa utulubi ilyo bashilaba Abena Kristu balemona kwati ukulya inama ya musango uyu kwali kupepa utulubi. (1 Kor. 8:4, 7) Uyu mulandu walikosele ica kuti nga walilengele mu cilonganino mwaba amalekano. Bushe Paulo ayafwile shani Abena Kristu mu Korinti ukulamona ifintu nge fyo Lesa alefimona?

¹⁷ Ica kubalilapo ico Paulo acitile, aebele aba Abena Kristu ukuti ifya kulya te kuti fimupalamike kuli Lesa. (1 Kor. 8:8) Ica bubili ico acitile, alibasokele ukuti tabalingile ukuleka “insambu” shabo shaba “ica kupunwisha abanaka.” (1 Kor. 8:9) Pa numa aebele bonse abo kampingu yabo ishalesuminisha ukulya inama ukukanapingula abasalilepo ukulalya inama baletuulila utulubi. (1 Kor. 10:25, 29, 30) E ico muli uyu mulandu uwakumine ukupepa, Umwina Kristu alingile ukupingulapo ifya kucita ifyo kampingu yakwe yalemusuminisha. Kanshi na ifwe tulingile ukucindika ubuntungwa aba bwananyina bakwata ubwa kupingula pa fintu, nangu ca kuti ifyo fintu tafyacindama sana!—1 Kor. 10:32, 33.

18. Kuti mwalanga shani ukuti mulatasha pa maka ya kuisalila ayo Lesa amupeela?

¹⁸ Yehova alitupeela amaka ya kuisalila e lyo no buntungwa. (2 Kor. 3:17) Twalicindika ubu bupe pantu bulalenga twalapingula ukucita ifilanga ifyo twatemwa Yehova. Natutwalilile ukubomfya ubu bupe ubusuma mu nshila iingalenga Lesa acindikwa kabili iingalenga twalacindika ifyo bambi basalapo ukubomfya amaka ya kuisalila. Nga tulecita ifi, ninshi tulelanga ukuti tulatasha pa bupe ubo Lesa atupeela.