Yeqa uye kokuphakathi

Yeqa uye kokumunyethweyo

ISIHLOKO ESISEKUQALISENI | ISAYENSI ISINGCONO KULEBHAYIBHILI YINI?

Isayensi Lempilo Yakho

Isayensi Lempilo Yakho

Esinye isichazamazwi sithi isayensi yikuchwayisisa imvelo lomumo wayo kusetshenziswa ulwazi olutholakala ngokukhangelisisa, ukucubungula kanye lokusebenzisa izilinganiso. Lo ngumsebenzi onzima njalo kwezinye izikhathi uqeda amandla. Abezesayensi basebenza gadalala okwamaviki, okwezinyanga kumbe okweminyaka behlolisisa izinto. Kwezinye izikhathi baginqela ize nje, kodwa izikhathi ezinengi bathola izinto ezinceda abantu. Ake sithi fahlafahla ngezinye zakhona.

Enye inkampani yase-Europe yahlanganisa ipulasitiki eqinileyo kanye lemitshina ephucukileyo yokucenga amanzi, yasibumba umtshina onceda ukuthi abantu bangaguliswa yikunatha amanzi angcolileyo. Imitshina le seyake yasetshenziswa ezindaweni lapho okuyabe kube lomonakalo. Ngokwesibonelo, yasetshenziswa ngemva kokuzamazama komhlaba elizweni laseHaiti ngo-2010.

Emkhathini kulemitshina okuthiwa ngama-satellite. Ukusebenzelana kwemitshina le kubumba lokho okubizwa ngokuthi yi-Global Positioning System (GPS). I-GPS yayivele ilungiselelwe ukuthi isetshenziswe ngabezempi, kodwa khathesi isinceda labantu abahamba ngezimota, abatshayela izindiza, abaqondisa imikhumbi kanye labazingelayo ukuze ibaqondise lapho abaya khona. Abezesayensi abasungula i-GPS benza into enhle sibili enceda ukuthi kube lula ukufika lapho oyakhona ungalahleki.

Uyake usebenzise umakhalekhukhwini yini, ikhompiyutha loba i-Inthanethi? Uyake uhambe ngendizamtshina yini? Nxa kunjalo, lawe uphakathi kwabantu abancedwe yintuthuko elethwe ngabezesayensi. Mhlawumbe ubugula kodwa ususilile loba ususizwa ngcono ngenxa yokuthi uthole imithi yakulezinsuku kwabezempilakahle. Kuyakhanya-ke ukuthi kulezinto ezenziwe ngabezesayensi ezenze impilo yakho yaba ngcono.

KODWA KUKHONA OKUBEHLULAYO ABEZESAYENSI

Abezesayensi sebenze konke okusemandleni abo becubungula ngemvelo. Abanye bahlolisisa ukuthi ingaphakathi ye-athomu isebenza njani. Abahlola ngokwenzakala emkhathini baphenya izinto ezenzakala eminyakeni engamabhiliyoni adlulayo bezama ukuzwisisa ukuthi imvelo yadabuka ngaphi. Kanti njalo abanye abezesayensi bathi akulaNkulunkulu ngoba kabakaze bamuthi tshazi lanxa sebeguduze baguduza behlola lasezindaweni ezingabonakaliyo lokunzima ukufika kuzo.

Kodwa ezinye izazi kanye labezesayensi kabapheleli khonapho. Omunye umlobi obhala ngezesayensi okuthiwa ngu-Amir D. Aczel wathi abezesayensi basebenza gadalala bezama ukuthola ubufakazi bokuthi akulaNkulunkulu. Ngokwesibonelo, omunye wabezesayensi odumileyo wathi “ukuswelakala kobufakazi bokuthi kuloNkulunkulu oqondisa izinto kutshengisa ngendlela ecacileyo ukuthi lokho okuthiwa ngunkulunkulu vele akukho.” Abanye bathi lokho okwenziwa nguNkulunkulu okukhulunywa ngaye eBhayibhilini “ngamasalamusi” lezinto zobuqili ezingazwisisekiyo. *

Kodwa kulombuzo osalayo othi: Abezesayensi sebethole ulwazi olweneleyo yini mayelana lezinto ezadalwayo okokuthi sebengatsho imicijo yabo bengathandabuzi? Hatshi abakalutholi. Lanxa sebethuthuke kakhulu kwezesayensi, abanengi babo bayavuma ukuthi kuseselokunengi abangakwaziyo lokuthi kungaba lokunye abangasoze bakwazi. USteven Weinberg owathola isicoco ngokuphumelela kwakhe kwezesayensi wathi ekhuluma ngokuzwisisa izinto ezadalwayo wathi: “Asisoze safa sakwazi konke.” Esinye isikhwicamfundo saseGreat Britain okuthiwa nguMartin Rees sabhala sathi: “Kungaba lezinye izinto abantu abangasoze bafa bazizwisisa.” Iqiniso elikhona yikuthi izinto ezinengi ezadalwayo zibaphithanisa ingqondo abezesayensi, kusukela ku-cell encane kakhulu kusiya ezintweni ezinkulu njengomhlaba lamazulu. Nanzi ezinye izibonelo:

  • Abezesayensi abacubungula ngezinto eziphilayo kabaqedisisi ukuthi ama-cell ezinto lezi asebenza njani. kulokhu kusabadida ukuthi ama-cell awasebenzisa njani amandla awathola ekudleni, ukuthi awenza njani ama-proteins kanye lokuthi i-cell yinye ngayinye yehlukana njani.

  • Siyakunanzelela ukuthi kulamandla adonsela izinto phansi. Kodwa abezesayensi kubanwayisa amakhanda ukuthi amandla la amdonsela njani umuntu phansi nxa eseqa, kumbe ukuthi akubangela njani ukuthi inyanga ingaqhelelani lomhlaba nxa iwubhoda.

  • Izingcitshi ezibona ngemvelo zicabangela ukuthi izinto zemvelo ezingaba ngamaphesenti angu-95 ngesingeke sizibone ngamehlo loba ngemitshina yabezesayensi lanxa zikhona. Izinto lezi bazehlukanisa zibe yizigaba ezimbili kodwa balokhu bengakwazi ukuthi izinto lezi zinjani sibisibili.

Kulokunye futhi abezesayensi abangakwaziyo njalo okulokhu kubaphica. Kungani kubatshayisa amakhanda? Omunye umlobi wezesayensi odumileyo wathi: “Esingakwaziyo kunengi kakhulu kulesikwaziyo. Mina ngibona angani ukuhlola isayensi kumele kusimangalise njalo kusenze sifise ukwazi okunengi, kulokuthi sizitshele ukuthi thina sikwazi konke.”

Yikho-ke nxa usuzibuza ukuthi isayensi isingcono yini kuleBhayibhili kanye lokuthi ingenza abantu bangakholwa kuNkulunkulu, nanku okumele ucabange ngakho: Izikhwicamfundo zesayensi zisebenzise imitshina yazo elamandla zihlola imvelo kodwa ezikutholileyo kufana nje lokukha ngenkomitsho elwandle. Pho kungaba lengqondo yini ukuthi sihle singabi lendaba lezinto abezesayensi abangenelisi ukuzithola? Ibhuku okuthiwa yi-Encyclopedia Britannica lawubeka wacaca umcijo lo ekucineni kwesihloko esasikhuluma ngembali kanye lentuthuko kusayensi yezinto ezisemkhathini. Lathi: “Sekuleminyaka engaba ngu-4 000 kuhlolwa umumo wezinkanyezi, kodwa imvelo ilokhu isiphica ngendlela engabe yayidida ngayo abantu baseBhabhiloni.”

OFakazi bakaJehova abaleli muntu ukuthi azikhethele lokho afuna ukukukholwa endabeni le. Sizama ngazo zonke izindlela ukulandela umlayo oseBhayibhilini othi: “Akuthi ukuzwisisa kwenu kwaziwe ngabantu bonke.” (KwabaseFiliphi 4:5, NW) Yikho-ke lawe siyakucela ukuthi uhlolisise ukuthi isayensi ihambelana njani leBhayibhili.

^ ndima 9 Abanye abantu kabavumi okutshiwo libhayibhili ngenxa yezimfundiso zakudala lezakhathesi ezitholakala emasontweni. Ngokwesibonelo, abanye bakholwa ukuthi umhlaba lo yiwo ophakathi laphakathi kwezinto ezadalwayo kumbe ukuthi wadalwa ngamalanga ayisithupha, ilanga linye linganahora angu-24.—Khangela ibhokisi elithi “ IBhayibhili Liyahambelana LeSayensi.”