Ki Lipimo za Mañi Ze Mu Kona Ku Sepa?

Mupoti ya n’a tile kwa Africa lwa pili n’a kakamalisizwe ki ku bona munna ya n’a yemi ka ku otoloha kwatuko ni mukwakwa. N’a lemuhile kuli hamulaho wa mizuzu i sikai, munna yo n’a shenya-shenyisa mahutu a hae ni ku shenyeza hanyinyani kwa lineku le liñwi inze a yemi ka ku otoloha. Konji hamulaho kihona mupoti a lemuha libaka munna yo ha n’a shenya-shenya cwalo. Kanti n’a bata ku ba mwa muluti wa musumo wa mihala ya luwaile. Muluti ne u sweli ku shenya ka bunya lizazi la manzibwana ha ne li shenya cwalo.

SINA muluti w’o o n’o tahiswa ki lizazi, miinelo ni lipimo za batu li sweli ku shenya ni ku cinca. Ka ku fapahana, mulutiwa Jakobo n’a ñozi kuli Jehova Mulimu, “Ndate wa maseli, yo ku si na petuho ku Yena, nihaiba muluti wa petuho” h’a cinci. (Jakobo 1:17) Mupolofita wa Siheberu Malaki n’a ñozi ka za ku itibahaza kwa Mulimu ka sibili kuli: “Na, [Muñ’a] Bupilo ha ni fetuhi.” (Malaki 3:6) Mwa mazazi a Isaya, Mulimu n’a bulezi kwa sicaba sa Isilaele kuli: “Mu ka be mu supale, mane mu tunye limbi, inze li Na ya ka mi lwala; ni mi ezize, mi ni ka itwalela mina.” (Isaya 46:4) Kacwalo, ku fita kwa nako ha ku fetuli buikolwiso bo lu kona ku ba ni bona kwa lisepiso za Ya M’ata Ote.

Ku Fumana Tuto kwa Mulao

Sina lisepiso za Jehova ha li li ze itingwa ni ze sa cinci, lipimo za hae za ze lukile ni ze si ka luka li cwalo ni zona. Kana ne mu ka sepa mulekisi ya itusisa likala ze peli, ili  zeo si li siñwi ku zona ki se si nepahezi? Kutokwa luli. Ka nzila ye swana, “sikala se si puma si toilwe ki [Muñ’a] Bupilo; kono sikala sa luli sa mu tabisa.” (Liproverbia 11:1; 20:10) Mwa mulao wa n’a file kwa Maisilaele, Jehova n’a beile mwateñi taelo ye li: “Mu si ke mwa puma mwa likatulo za mina; mu si ke mwa puma ha mu likanyeza litikanyo za butelele, ni za bukiti, ni za butuna. Mu be ni sikala se si lukile, ni litikanyo ze lukile, ni efa ye lukile, ni hini ye lukile. Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa mina, ya mi zwisize mwa naha ya Egepita.”—Livitike 19:35, 36.

Ku utwa taelo yeo ne ku tahiselize Maisilaele muhau wa Mulimu hamohocwalo ni lituso ze ñata za kwa mubili. Ka ku swana, ku kumalela kwa lipimo za Jehova ze sa cinci, isi fela ku za litikanyo ni likala kono mwa likalulo kaufela za bupilo, ku tahisa limbuyoti ku mulapeli ya mu sepile. Mulimu u zibahaza kuli: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila y’o lukela ku zamaya ku yona.”—Isaya 48:17.

Ki Kabakalañi Lipimo Ha Li Fukuzeha Kacenu?

Bibele i bonisa libaka lipimo ha li fukuzeha kacenu. Buka ya mafelelezo mwa Bibele, Sinulo, i talusa ndwa ya mwa lihalimu, ili yeo ze n’e zwile ku yona li amile batu kaufela ku to fita ni kacenu le. Muapositola Joani n’a ñozi kuli: “Ndwa ya lwanwa mwa lihalimu. Mikaele ni mangeloi a hae a lwanisa drakoni. Drakoni ya lwana, i na ni mangeloi a yona. Kono mangeloi a Drakoni h’a si ka tula, mi sisa sa ona ha si si ka bonwa hape kwa lihalimu. Mi drakoni ye tuna, yona noha ya kale, ye bizwa Diabulosi ni Satani, ye pumanga lifasi kamukana, ya nepelwa mwa lifasi, ni mangeloi a yona a nepwa hamoho ni yona.”—Sinulo 12:7-9.

Ki lika mañi ze n’e zwile pili mwa ndwa yeo? Joani n’a zwezipili kuli: “Ka zeo, mina mahalimu ni ba ba yahile mwateñi, a mu tabe! Mu na ni bumai mina ba ba yahile mwa lifasi ni mwa liwate! kakuli Diabulosi u shetumukezi ku mina a halifile maswe, ka ku ziba kuli nako ya hae ki ye nyinyani.”—Sinulo 12:12.

‘Bumai ku ba ba yahile mwa lifasi’ ne bu tile ha ne i kolota Ndwa ya Lifasi ya pili ka 1914 ni ku felisa linako za lipimo ze shutana ku za kacenu. Caziba wa litaba ze ezahezi Barbara Tuchman n’a bulezi kuli, “Ndwa ye Tuna ya ku zwa 1914 ku ya 1918 ne i lapalalile sina mutabo o sinyehile wa lifasi o alula nako yeo ku ya luna. Ka ku yundisa buñata-ñata bwa batu ili be ne ba ka sebeza mwa lilimo ze ne latelezi, ku sinya litumelo, ku cinca mihupulo, ni ku siya maswabi a sa feli, ne i tahisize ku aluhana ko ku iponelwa ni kwa mwa minahano mwahal’a linako ze peli zeo.” Caziba ka yena wa litaba ze ezahezi Eric Hobsbawm w’a lumela ni yena kuli: “Ku zwa 1914, se ku bile ni ku fukuzeha ko ku ipitezi kwa lipimo ze ne ngiwa ku ba ze lukile mwa linaha ze zwezipili . . . Ku t’ata ku utwisisa kuli lu sweli ku kutela hahulu kwatasi, mane ki bumai kuli ki ka ku ekezeha, kwa lipimo zeo bokukululu ba luna ba mwa lilimo  za mwanda wa bu 19 ne ba ka biza kuli ki muzamao o maswe.”

Muñoli Jonathan Glover n’a ñozi mwa buka ya hae ye bizwa Humanity—A Moral History of the Twentieth Century, kuli: “Sisupo se situna sa nako ya luna ki sa ku fela kwa mulao wa muzamao.” Nihaike n’a honona ka za mulao wa muzamao o zwelela ku sili bakeñisa ku fokola kwa bulapeli mwa linaha za kwa Wiko, u lemusa kuli: “Luna kaufela ba ba sa lumeli mwa mulao wa muzamao wa bulapeli lu sa lukela ku bilaezwa ki ku fela kwa ona.”

Ku sa sepahala kwa cwale—ibe ku za litekisano, za bupolitiki, kamba za bulapeli kamba nihaiba mwa swalisano ya ka butu kamba ya mwa lubasi—ni ze maswe ze zwa mwateñi kaufela ki kalulo ya tamaiso ye maswe ya Diabulosi ya ku tisa bumai kwa bayahi ba lifasi. Satani u itamile ku lwana ndwa ya hae ku yo fita kwa mafelelezo ni ku biula bao kaufela ba ba lika ku pila ka lipimo za Mulimu kuli ba to timela ni yena.—Sinulo 12:17.

Kana ku na ni sepo, ili tatululo kwa kukuezotuna ya ku sa sepahala? Muapositola Pitrosi u alaba kuli: “Ka sepiso ya [Mulimu], lu talimezi lihalimu le linca, ni lifasi le linca, mo ku yahile Ku Luka.” (2 Pitrosi 3:13) Lwa kona ku kolwa sepiso yeo kakuli Mulimu u na ni m’ata a ku peta mulelo wa hae mi hape u konkile k’u taleleza. Ka za ‘linzwi le li zwa mwa mulomo wa hae’ Jehova u li: “Ha li na ku kutela ku Na mukungulu, li si ka sebeza se si latwa ki Na, ni ku eza ze ni li lumezi.” Ki sepiso ye lukela ku sepiwa luli!—Isaya 55:11; Sinulo 21:4, 5.

Ku Pila ka Lipimo za Mulimu

Mwa lifasi le la ku cinca-cinca ni ku fukuzeha kwa lipimo, Lipaki za Jehova ba lika ku pila ka lipimo za muzamao z’e fiwa ki Bibele. Kacwalo, ha ba swani ni buñata, mi seo hañata se si hohile mamelelo—ni sheununo—ya ba bañwi.

Kwa mukopano o mutuna wa Lipaki za Jehova mwa London, mubuleli n’a buzizwe ki mubihi wa makande wa fa televishini ka za haiba Lipaki za Jehova ki Bakreste luli. N’a alabile kuli: “Ee, ku cwalo luli kakuli Jesu ki yena mutala wa luna. Bulyangelino bu atile mwa lifasi, mi lu talimela ku Jesu Kreste ku ba yena nzila, niti, ni bupilo. Lu lumela kuli ki Mwan’a Mulimu, isi kalulo ya Silalu, kacwalo kutwisiso ya luna ya Bibele i shutana ku ya bulapeli bo bu zibahala.”

Puhisano yeo ha ne i bonisizwe fa televishini ya BBC, mubihi wa makande n’a felelelize puhisano yeo ka ku bulela kuli: “Ni itutile ze ñwi ze ñata ka za libaka Lipaki za Jehova ha ba to ngongotanga fa minyako ya luna. Mi ha ni hupuli kuli se ni kile na bona batu ba ba fita fa 25,000 ba ba tinile hande ni ku ikuteka hande kaufela bona hamoho mwa sibaka si li siñwi ka nako ye swana.” Bo ki bupaki bo bunde luli ku mushalimeli wa kwande ka za butali bwa ku tiyela kwa lipimo za Mulimu ze sa cinci!

Hailif’o ba bañwi ba kona ku hanyeza muhupulo wa ku pila ka lipimo ze ba si ka itomela bona beñi, lu mi susueza ku bona mwa Bibele ya mina ni ku ituta seo lipimo za Mulimu li li sona. Kono mu si ke mwa ikolwisa ka tatubisiso ya fahalimu fela. Mu latelele kelezo ya muapositola Paulusi ye li: “Mu si ke mwa ya ka ku likanyisa lifasi le; kono mu fetuhe ka ku shemunwa mwa kutwisiso ya mina, kuli mu lemuhe se si latwa ki Mulimu kana ki sifi, se sinde, se si kateleha, se si petehile.” (Maroma 12:2) Mu ye kwa Ndu ya Mubuso mwa silalanda sa mina, mu yo ziba Lipaki ba ba kwateñi. Mu ka yo fumana kuli ki batu-tu fela ba ba kolwa lisepiso za Bibele mi ili ba ba bonisa buikolwiso bwa bona ku Mulimu ka ku lika ku pila ka lipimo za hae.

Ku kumalela kwa lipimo za Mulimu ze sa cinci ili ze sepeha mwa bupilo bwa mina ka butu ku ka mi tahiseza limbuyoti luli. Mu utwe memo ya Mulimu ka sibili ye li: “Mawe, kabe n’o utwile milao ya ka! n’o kabe u pilile mwa kozo ye swana inge nuka; ze lukile za hao ne li kabe li bonahala sina mandinda a mwa liwate.”—Isaya 48:18.

[Maswaniso a fa likepe 5]

Kacenu, ku na ni ku sa sepahala mwa litekisano, mwa bupolitiki, mwa bulapeli, ni mwa lubasi