ข้ามไปยังเนื้อหา

ข้ามไปยังสารบัญ

จาก​ปก

คุณจะมีชีวิตอยู่ได้นานแค่ไหน?

คุณจะมีชีวิตอยู่ได้นานแค่ไหน?

แฮร์เรียต​ตาย​ใน​ปี 2006 เมื่อ​อายุ​ประมาณ 175 ปี. แฮร์เรียต​ไม่​ใช่​มนุษย์ แต่​เป็น​เต่า​กาลาปากอส​ซึ่ง​อยู่​ใน​สวน​สัตว์​แห่ง​หนึ่ง​ของ​ประเทศ​ออสเตรเลีย. เมื่อ​เทียบ​กับ​มนุษย์ แฮร์เรียต​มี​อายุ​ยืน​กว่า​มาก. แต่​เมื่อ​เทียบ​กับ​สิ่ง​มี​ชีวิต​อื่น ๆ อายุ​ของ​มัน​ไม่​ถือ​ว่า​ยืน​ยาว​มาก​นัก. ขอ​พิจารณา​ตัว​อย่าง​ต่อ​ไป​นี้.

  • นัก​วิจัย​ใน​ฟินแลนด์​พบ​ว่า​หอย​มุก​น้ำ​จืด​อาจ​มี​อายุ​ยืน​ถึง 200 ปี.

  • หอย​กาบ​เปลือก​หนา (หอย​ตลับ) มี​อายุ​ประมาณ 100 ปี และ​มี​รายงาน​ว่า​บาง​ตัว​อยู่​ได้​นาน​ถึง 400 ปี.

  • ต้น​ไม้​หลาย​ชนิด เช่น ต้น​สน​บริสเซิลโคน ต้น​สน​ยักษ์​ซีคัวยา และ​ต้น​สน​ไซเปรส​กับ​ต้น​สน​สปรูซ​บาง​ชนิด​มี​อายุ​นาน​หลาย​พัน​ปี.

แต่​มนุษย์​เรา​ซึ่ง​ถือ​กัน​ว่า​เป็น​สิ่ง​มี​ชีวิต​ชั้น​สูง​สุด​กลับ​อยู่​ได้​เพียง 80 หรือ 90 ปี ทั้ง ๆ ที่​ได้​พยายาม​ทุก​วิถี​ทาง​เพื่อ​จะ​มี​อายุ​ยืน​กว่า​นี้.

คุณ​คิด​อย่าง​ไร มนุษย์​สามารถ​อยู่​ได้​แค่​แปด​สิบ​หรือ​เก้า​สิบ​ปี​เท่า​นั้น​จริง ๆ หรือ? มี​ทาง​เป็น​ไป​ได้​ไหม​ที่​เรา​จะ​มี​ชีวิต​ยืน​นาน​กว่า​นั้น? หลาย​คน​หวัง​ว่า​ความ​ก้าว​หน้า​ทาง​วิทยาศาสตร์​และ​เทคโนโลยี​การ​แพทย์​จะ​เผย​เคล็ดลับ​ของ​อายุ​ที่​ยืน​ยาว​ได้.

วิทยาศาสตร์​ช่วย​ได้​ไหม?

วิทยาศาสตร์​มี​ส่วน​ช่วย​อย่าง​มาก​ต่อ​วงการ​สุขภาพ​และ​เทคโนโลยี​การ​แพทย์. วารสาร​ไซเยนติฟิก อเมริกัน กล่าว​ว่า “อัตรา​การ​เสีย​ชีวิต​เนื่อง​จาก​โรค​ติด​เชื้อ​หรือ​ปัญหา​ระหว่าง​คลอด [ใน​สหรัฐ] ลด​ลง​มาก. ตั้ง​แต่​ปี 1960 การ​ตาย​ของ​ทารก​ลด​ลง​ถึง 75 เปอร์เซ็นต์.” อย่าง​ไร​ก็​ตาม วิทยาศาสตร์​ยัง​ไม่​ประสบ​ความ​สำเร็จ​มาก​นัก​ใน​การ​ยืด​อายุ​ขัย​ของ​มนุษย์. วารสาร​ไซเยนติฟิก อเมริกัน อีก​ฉบับ​หนึ่ง​กล่าว​ว่า “แม้​จะ​มี​การ​ค้นคว้า​มา​นาน​หลาย​ทศวรรษ แต่​สาเหตุ​ส่วน​ใหญ่​ของ​ความ​ชรา​ยัง​คง​เป็น​ปริศนา.” อย่าง​ไร​ก็​ตาม “มี​หลักฐาน​บ่ง​ชี้​ว่า​การ​แก่​ชรา​อาจ​เกิด​ขึ้น​เนื่อง​จาก​กระบวนการ​ทาง​พันธุกรรม​ที่​ควบคุม​พัฒนาการ​ของ​เซลล์​ทำ​งาน​ผิด​พลาด.” บทความ​ใน​วารสาร​นั้น​กล่าว​ต่อ​ไป​อีก​ว่า “ถ้า​สาเหตุ​หลัก​ของ​การ​แก่​ชรา​เกี่ยว​ข้อง​กับ​กระบวนการ​ทาง​พันธุกรรม ก็​มี​ความ​หวัง​ว่า​สัก​วัน​หนึ่ง​เรา​จะ​หา​วิธี​ป้องกัน​ได้.”

“แม้​จะ​มี​การ​ค้นคว้า​มา​นาน​หลาย​ทศวรรษ แต่​สาเหตุ​ส่วน​ใหญ่​ของ​ความ​ชรา​ยัง​คง​เป็น​ปริศนา”

ใน​การ​ศึกษา​วิจัย​เพื่อ​หา​สาเหตุ​ที่​แท้​จริง​ของ​การ​แก่​ชรา​และ​โรค​ที่​มา​พร้อม​กับ​อายุ นัก​วิทยาศาสตร์​บาง​คน​กำลัง​ศึกษา​กระบวนการ​ใหม่ ๆ ทาง​พันธุศาสตร์​ที่​เรียก​ว่า​อีพิเจเนติกส์. แล้ว​อีพิเจเนติกส์​คือ​อะไร?

เซลล์​ที่​มี​ชีวิต​แต่​ละ​เซลล์​มี​ข้อมูล​ทาง​พันธุกรรม​ซึ่ง​จำเป็น​สำหรับ​การ​สร้าง​เซลล์​ใหม่. ข้อมูล​เหล่า​นี้​ส่วน​ใหญ่​เก็บ​ไว้​ใน​จีโนม​ซึ่ง​หมาย​ถึง​ดีเอ็นเอ​ทั้ง​หมด​ที่​อยู่​ใน​เซลล์​หนึ่ง ๆ. แต่​ไม่​นาน​มา​นี้ นัก​วิทยาศาสตร์​พยายาม​ศึกษา​กลไก​ต่าง ๆ ภาย​ใน​เซลล์​อีก​แง่​หนึ่ง​ซึ่ง​เรียก​ว่า อีพิจีโนม ซึ่ง​มี​ความ​หมาย​ตาม​ตัว​อักษร​ว่า “เหนือ​จีโนม.” อีพิเจเนติกส์​เป็น​การ​ศึกษา​เกี่ยว​กับ​กลไก​ที่​น่า​ทึ่ง​เหล่า​นี้​และ​ปฏิกิริยา​เคมี​ต่าง ๆ ที่​เกิด​ขึ้น.

โครง​สร้าง​ทาง​โมเลกุล​ของ​อีพิจีโนม​แตกต่าง​จาก​โครง​สร้าง​ของ​ดีเอ็นเอ​มาก. ดีเอ็นเอ​มี​โครง​สร้าง​คล้าย​บันได​เวียน แต่​โครง​สร้าง​ของ​อีพิจีโนม​จะ​มี​สัญลักษณ์​ของ​โมเลกุล​เคมี​เป็น​เหมือน​ป้าย​ระบุ​ตำแหน่ง​ติด​อยู่​กับ​ดีเอ็นเอ. อีพิจีโนม​มี​บทบาท​อย่าง​ไร? เช่น​เดียว​กับ​วาทยกร​ที่​ควบคุม​วง​ออร์เคสตรา อีพิจีโนม​ควบคุม​การ​แสดง​ออก​ของ​ข้อมูล​ทาง​พันธุกรรม​ใน​ดีเอ็นเอ. โมเลกุล​เคมี​ที่​ติด​อยู่​กับ​ดีเอ็นเอ​ทำ​หน้า​ที่​เหมือน​สวิตช์​เปิด​ปิด​ยีน​แต่​ละ​ชุด​ตาม​ความ​จำเป็น​ของ​เซลล์​และ​ตาม​ปัจจัย​แวด​ล้อม​อื่น ๆ เช่น อาหาร ความ​เครียด และ​สาร​เคมี. การ​ค้น​พบ​เมื่อ​ไม่​นาน​มา​นี้​เกี่ยว​กับ​อีพิจีโนม​ได้​ปฏิวัติ​ความ​รู้​ด้าน​วิทยาศาสตร์​ชีวภาพ​ซึ่ง​เป็น​การ​ศึกษา​เพื่อ​ค้น​หา​ความ​สัมพันธ์​ระหว่าง​อีพิเจเนติกส์​กับ​โรค​บาง​อย่าง​รวม​ทั้ง​ความ​แก่​ชรา.

เนสซา แครีย์ นัก​วิจัย​ด้าน​อีพิเจเนติกส์​กล่าว​ว่า “[อีพิเจเนติกส์] มี​ความ​เกี่ยว​ข้อง​กับ​โรค​จิตเภท​ไป​จน​ถึง​โรค​ข้อ​อักเสบ​รูมาทอยด์ ตั้ง​แต่​โรค​มะเร็ง​ไป​จน​ถึง​อาการ​ปวด​เรื้อรัง.” อีพิเจเนติกส์​ยัง “มี​บทบาท​สำคัญ​อย่าง​ยิ่ง​ใน​กระบวนการ​แก่​ชรา.” ดัง​นั้น การ​ศึกษา​ด้าน​อีพิเจเนติกส์​จึง​อาจ​นำ​ไป​สู่​การ​ค้น​พบ​วิธี​บำบัด​รักษา​ที่​มี​ประสิทธิภาพ​เพื่อ​ช่วย​ให้​คน​เรา​มี​สุขภาพ​ดี​ขึ้น สามารถ​ต่อ​สู้​กับ​โรค​ภัย​ต่าง ๆ รวม​ทั้ง​โรค​มะเร็ง และ​ด้วย​เหตุ​นี้​จึง​มี​อายุ​ยืน​ยาว​ขึ้น​ได้. อย่าง​ไร​ก็​ตาม ใน​ปัจจุบัน​ยัง​ไม่​มี​ความ​คืบ​หน้า​ใด ๆ ที่​เห็น​ได้​ชัดเจน. แครีย์​กล่าว​ว่า “เรา​ยัง​ต้อง​ใช้​วิธี​เดิม ๆ [ต่อ​สู้​กับ​ความ​ชรา]” คือ “กิน​ผัก​ให้​เยอะ ๆ” และ “ออก​กำลัง​กาย​มาก ๆ.”

แต่​ทำไม​มนุษย์​จึง​ทุ่มเท​ความ​พยายาม​มาก​ขนาด​นี้​เพื่อ​จะ​ยืด​ชีวิต​ให้​ยาว​ขึ้น? และ​ทำไม​เรา​อยาก​มี​ชีวิต​ไม่​สิ้น​สุด? หนังสือ​พิมพ์​เดอะ ไทมส์ ของ​อังกฤษ​ตั้ง​คำ​ถาม​ว่า “ทำไม​มนุษย์​โลก​พยายาม​ดิ้นรน​เพื่อ​หลีก​หนี​ความ​ตาย ไม่​ว่า​ด้วย​ชีวิต​ที่​เป็น​อมตะ การ​ฟื้น​ขึ้น​จาก​ตาย ชีวิต​หลัง​ความ​ตาย หรือ​การ​กลับ​ชาติ​มา​เกิด?” คำ​ตอบ​ต่อ​ไป​นี้​จะ​ชี้​ถึง​สาเหตุ​ที่​แท้​จริง​ของ​การ​แก่​ชรา.

ทำไม​เรา​อยาก​มี ชีวิต​ตลอด​ไป?

มนุษย์​ขบ​คิด​คำ​ถาม​นี้​และ​พยายาม​หา​คำ​ตอบ​มา​นาน​หลาย​พัน​ปี​แล้ว. มี​คำ​อธิบาย​ใด ๆ ไหม​ที่​มี​เหตุ​ผล​และ​น่า​พอ​ใจ​ซึ่ง​สอดคล้อง​กับ​ลักษณะ​ทาง​กายภาพ​ของ​มนุษย์​และ​ความ​ปรารถนา​ของ​คน​เรา​ที่​จะ​มี​ชีวิต​ตลอด​ไป? หลาย​ล้าน​คน​ตอบ​เป็น​เสียง​เดียว​กัน​ว่า มี! เพราะ​อะไร? เพราะ​พวก​เขา​ได้​พบ​คำ​ตอบ​ที่​น่า​พอ​ใจ​ที่​สุด​เกี่ยว​กับ​ชีวิต​มนุษย์​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล.

ใน​หน้า​แรก ๆ ของ​คัมภีร์​ไบเบิล มี​การ​บอก​อย่าง​ชัดเจน​ว่า​ถึง​แม้​มนุษย์​จะ​มี​ลักษณะ​บาง​อย่าง​คล้าย​กับ​สิ่ง​มี​ชีวิต​อื่น ๆ แต่​แท้​จริง​แล้ว​มนุษย์​แตกต่าง​จาก​สิ่ง​เหล่า​นั้น​อย่าง​สิ้นเชิง. ตัว​อย่าง​เช่น ใน​เยเนซิศ 1:27 เรา​อ่าน​ว่า​พระเจ้า​สร้าง​มนุษย์​ตาม​แบบ​พระองค์. ใน​ทาง​ใด? พระเจ้า​ทรง​สร้าง​เรา​ให้​มี​ความ​สามารถ​ที่​จะ​รัก มี​ความ​ยุติธรรม และ​สติ​ปัญญา. และ​เนื่อง​จาก​พระเจ้า​ทรง​พระ​ชนม์​อยู่​ตลอด​กาล พระองค์​จึง​สร้าง​เรา​ให้​มี​ความ​ปรารถนา​ที่​จะ​มี​ชีวิต​อยู่​ตลอด​ไป​เช่น​กัน. ท่าน​ผู้​ประกาศ 3:11 กล่าว​ว่า พระองค์ “บรรจุ​นิรันดร​กาล​ไว้​ใน​จิตใจ​ของ​มนุษย์.”—พระ​คริสตธรรม​คัมภีร์ ฉบับ 1971

หลักฐาน​ที่​เห็น​ได้​จาก​ร่าง​กาย​มนุษย์ เช่น ศักยภาพ​ของ​สมอง​โดย​เฉพาะ​ความ​สามารถ​ใน​การ​เรียน​รู้​เป็น​ข้อ​พิสูจน์​ว่า​ใน​ตอน​แรก​เรา​ถูก​สร้าง​ให้​มี​ชีวิต​อยู่​นาน​กว่า​นี้​มาก. สารานุกรม​เกี่ยว​กับ​สมอง​และ​โรค​ทาง​สมอง (ภาษา​อังกฤษ) กล่าว​ว่า ความ​สามารถ​ของ​สมอง​ที่​จะ​เก็บ​ความ​จำ​ใน​ระยะ​ยาว “แทบ​ไม่​มี​ขีด​จำกัด.” เรา​คง​ไม่​มี​ความ​สามารถ​เช่น​นี้​ถ้า​พระ​ผู้​สร้าง​ไม่​ประสงค์​ให้​เรา​ได้​ใช้​มัน. ดัง​นั้น หลาย​สิ่ง​ใน​ร่าง​กาย​มนุษย์​สะท้อน​ให้​เห็น​ว่า​พระเจ้า​ประสงค์​ให้​เรา​มี​ชีวิต​ตลอด​ไป. ถ้า​เช่น​นั้น ทำไม​เรา​จึง​แก่ เจ็บ​ป่วย และ​ตาย?

เหตุ​ผล​ที่​เรา​แก่​และ​ตาย

ชาย​หญิง​คู่​แรก​มี​ร่าง​กาย​ที่​สมบูรณ์​และ​มี​เสรีภาพ​ใน​การ​เลือก. น่า​เศร้า​ที่​พวก​เขา​ใช้​เสรีภาพ​นี้​อย่าง​ผิด ๆ โดย​เลือก​ที่​จะ​ขัด​ขืน​อำนาจ​พระเจ้า​ผู้​สร้าง​ตัว​เขา. * (เยเนซิศ 2:16, 17; 3:6-11) การ​ไม่​เชื่อ​ฟัง​หรือ​บาป​เป็น​เหตุ​ให้​พวก​เขา​รู้สึก​ผิด​และ​อาย. นอก​จาก​นั้น บาป​ยัง​ทำ​ให้​ร่าง​กาย​ของ​พวก​เขา​ค่อย ๆ เสื่อม​ลง​และ​นำ​ไป​สู่​ความ​ตาย​อย่าง​ไม่​อาจ​เลี่ยง​ได้ ดัง​ที่​กล่าว​ไว้​ใน 1 โครินท์ 15:56 ว่า “เหล็กใน​ซึ่ง​ทำ​ให้​เกิด​ความ​ตาย​คือ​บาป.”

เนื่อง​จาก​ถูก​ควบคุม​ด้วย​กฎ​ทาง​พันธุกรรม ลูก​หลาน​ของ​อาดาม​และ​ฮาวา​ทุก​คน​จึง​เกิด​มา​เป็น​มนุษย์​ไม่​สมบูรณ์​และ​มี​แนว​โน้ม​ที่​จะ​ทำ​บาป​หรือ​ทำ​ผิด​อยู่​เสมอ. โรม 5:12 กล่าว​ว่า “บาป​เข้า​มา​ใน​โลก​เพราะ​คน​คน​เดียว​และ​ความ​ตาย​เกิด​ขึ้น​เพราะ​บาป​นั้น และ​ความ​ตาย​จึง​ลาม​ไป​ถึง​ทุก​คน​เพราะ​ทุก​คน​เป็น​คน​บาป​อยู่​แล้ว.”

เรา​ได้​ข้อ​สรุป​อะไร​จาก​การ​พิจารณา​ทั้ง​หมด​นี้? ข้อ​สรุป​คือ เคล็ดลับ​ที่​นำ​ไป​สู่​ชีวิต​ตลอด​ไป​ไม่​สามารถ​พบ​ได้​ใน​ห้อง​ปฏิบัติการ​ทาง​วิทยาศาสตร์. มี​เพียง​พระเจ้า​เท่า​นั้น​ที่​สามารถ​ลบ​ล้าง​ความ​เสียหาย​ทุก​อย่าง​ที่​เกิด​จาก​บาป. แต่​พระองค์​จะ​ทำ​ไหม? คัมภีร์​ไบเบิล​ให้​คำ​ตอบ​ที่​หนักแน่น​อีก​ครั้ง​หนึ่ง​ว่า แน่นอน!

“พระองค์​จะ​ทรง​ทำลาย​ความ​ตาย​ให้​สาบสูญ”

พระเจ้า​ทรง​ดำเนิน​ขั้น​ตอน​ที่​สำคัญ​ไป​แล้ว​เพื่อ​ขจัด​บาป​และ​ความ​ตาย. พระองค์​ได้​ส่ง​พระ​เยซู​คริสต์​มา​สิ้น​พระ​ชนม์​เพื่อ​เรา. การ​ตาย​ของ​พระ​เยซู​ช่วย​เรา​อย่าง​ไร? พระ​เยซู​ทรง​ประสูติ​เป็น​มนุษย์​สมบูรณ์ และ “ไม่​เคย​ทำ​บาป.” (1 เปโตร 2:22) พระองค์​จึง​สามารถ​มี​ชีวิต​อยู่​ตลอด​ไป​บน​โลก​นี้​โดย​มี​สุขภาพ​แข็งแรง​สมบูรณ์. แต่​พระองค์​ใช้​ชีวิต​ที่​สมบูรณ์​นั้น​อย่าง​ไร? พระองค์​เต็ม​พระทัย​สละ​ชีวิต​นั้น​เพื่อ​จ่าย​ค่า​ไถ่​สำหรับ​บาป​ของ​เรา. พระ​เยซู​ทรง​สละ​ชีวิต​ของ​พระองค์ “เป็น​ค่า​ไถ่​เพื่อ​คน​เป็น​อัน​มาก.” (มัดธาย 20:28) อีก​ไม่​นาน เรา​จะ​ได้​รับ​ประโยชน์​อย่าง​เต็ม​ที่​จาก​ค่า​ไถ่​นี้. คุณ​จะ​ได้​รับ​ประโยชน์​อะไร? ขอ​พิจารณา​ข้อ​คัมภีร์​ต่อ​ไป​นี้:

  • “พระเจ้า​ทรง​รัก​โลก​มาก​จน​ถึง​กับ​ประทาน​พระ​บุตร​องค์​เดียว​ของ​พระองค์ เพื่อ​ทุก​คน​ที่​แสดง​ความ​เชื่อ​ใน​พระ​บุตร​จะ​ไม่​ถูก​ทำลาย แต่​จะ​มี​ชีวิต​นิรันดร์.”โยฮัน 3:16

  • “พระองค์​จะ​ทรง​ทำลาย​ความ​ตาย​ให้​สาบสูญ; และ​พระ​ยะโฮวา​จะ​ทรง​เช็ด​น้ำตา​จาก​หน้า​ของ​คน​ทั่ว​ไป.”—ยะซายา 25:8

  • “ศัตรู​ตัว​สุด​ท้าย​ที่​พระองค์​จะ​ทรง​ทำลาย​คือ​ความ​ตาย.”1 โครินท์ 15:26

  • “พลับพลา​ของ​พระเจ้า​อยู่​กับ​มนุษย์ . . . พระองค์​จะ​ทรง​เช็ด​น้ำตา​ทุก​หยด​จาก​ตา​พวก​เขา ความ​ตาย​จะ​ไม่​มี​อีก​เลย.”วิวรณ์ 21:3, 4

คุณ​จะ​มี​ชีวิต​อยู่​ได้​นาน​แค่​ไหน? คัมภีร์​ไบเบิล​ตอบ​อย่าง​ชัดเจน​ว่า​มนุษย์​สามารถ​อยู่​ได้​ตลอด​ไป. ความ​หวัง​นี้​จะ​เป็น​จริง​หลัง​จาก​พระเจ้า​ทำลาย​ความ​ชั่ว​ทั้ง​สิ้น​ให้​หมด​ไป​จาก​แผ่นดิน​โลก. (บทเพลง​สรรเสริญ 37:28, 29) พระ​เยซู​ทรง​คิด​ถึง​ความ​หวัง​นี้​เมื่อ​ตรัส​กับ​ชาย​ที่​ถูก​ตรึง​ข้าง​พระองค์​ว่า “เจ้า​จะ​อยู่​กับ​เรา​ใน​อุทยาน.”—ลูกา 23:43

ความ​ปรารถนา​ของ​มนุษย์​ที่​จะ​มี​ชีวิต​ตลอด​ไป​เป็น​เรื่อง​ที่​มี​เหตุ​ผล​และ​มี​ทาง​เป็น​ไป​ได้. พระเจ้า​สร้าง​เรา​ให้​มี​ความ​ปรารถนา​เช่น​นี้​และ​พระองค์​ก็​จะ​ประทาน​ให้​ตาม​ที่​เรา​ปรารถนา! (บทเพลง​สรรเสริญ 145:16) แต่​เรา​ต้อง​ทำ​อะไร​บาง​อย่าง​ด้วย. ตัว​อย่าง​เช่น เรา​ต้อง​พัฒนา​ความ​เชื่อ​ใน​พระเจ้า. ฮีบรู 11:6 กล่าว​ว่า “ถ้า​ไม่​มี​ความ​เชื่อ​ก็​ไม่​อาจ​ทำ​ให้​พระเจ้า​พอ​พระทัย​ได้​เลย เพราะ​ผู้​ที่​เข้า​มา​หา​พระเจ้า​ต้อง​เชื่อ​ว่า​พระองค์​ทรง​พระ​ชนม์​อยู่ และ​เชื่อ​ว่า​พระองค์​ทรง​ประทาน​บำเหน็จ​แก่​ผู้​ที่​แสวง​หา​พระองค์​อย่าง​จริงจัง.” ความ​เชื่อ​นี้​ไม่​ใช่​ความ​งมงาย แต่​เป็น​ความ​เชื่อ​ที่​เกิด​จาก​การ​หา​เหตุ​ผล​จน​มั่น​ใจ​โดย​อาศัย​ความ​รู้​ถ่องแท้​ใน​คัมภีร์​ไบเบิล. (ฮีบรู 11:1) ถ้า​คุณ​อยาก​มี​ความ​เชื่อ​เช่น​นี้ โปรด​ติด​ต่อ​พยาน​พระ​ยะโฮวา​ใกล้​บ้าน​คุณ​หรือ​เข้า​ไป​ใน​เว็บไซต์​ของ​เรา​ที่ www.jw.org/th.

^ วรรค 21 การ​กบฏ​ขัด​ขืน​ของ​อาดาม​และ​ฮาวา​ทำ​ให้​เกิด​ประเด็น​สำคัญ​บาง​อย่าง​เกี่ยว​กับ​พระเจ้า. มี​การ​อธิบาย​ประเด็น​เหล่า​นี้​และ​ให้​คำ​ตอบ​ว่า​ทำไม​พระเจ้า​ยอม​ให้​มี​ความ​ชั่ว​อยู่​ระยะ​หนึ่ง​ใน​คู่มือ​การ​ศึกษา​ชื่อ​คัมภีร์​ไบเบิล​สอน​อะไร​จริง​ๆ? เชิญ​อ่าน​ดู​ใน​เว็บไซต์ www.jw.org/th.