Ano ang Kahulugan sang Mangin Mainunungon?

GINTAMOD sang Judiyong Hasidim sang ikaduha nga siglo B.⁠C.⁠E. ang ila kaugalingon nga mga mainunungon gid. Ang ila ngalan naghalin sa cha·sidhʹ, ang sadsaran nga Hebreong tinaga para sa “mainunungon.” Naghalin ini sa nombre nga cheʹsedh, nga masami ginabadbad nga “mahigugmaon nga kaayo,” “mainunungon nga gugma,” “kaayo,” “pagkaayo,” “kaluoy.” Suno sa Theological Dictionary of the Old Testament, ang cheʹsedh “aktibo, mabinuligon, kag malig-on [kag] nagalaragway indi lamang sang tawhanon nga panimuot, kundi sang buhat man nga resulta sini nga panimuot. Isa ini ka buhat nga nagaamlig ukon nagapauswag sang kabuhi. Ini amo ang pagpasilabot para sa isa nga nagaantos sing kalalat-an ukon kasisit-an. Ini amo ang pagpakita sing pagpakig-abyan.”

Maathag gid nga sa madamo nga hambal wala sing isa ka tinaga ang makapabutyag sang bug-os nga kahulugan nga naangot sa sining Hebreo nga tinaga subong ginagamit sa Biblia. Ano man ini, ang pagkamainunungon sa kahulugan sang Biblia indi lamang matutom nga pagtuman sa kasugtanan ukon saad. Nagalakip ini sang ideya sang mahigugmaon nga katutom upod ang paghimo sing positibo nga buhat agod makabenepisyo ang iban. Agod mahangpan kon ano gid ang kahulugan sang matuod nga pagkamainunungon, binagbinaga kon paano ini ginpakita ni Jehova kay Abraham, kay Moises, kay David, sa pungsod sang Israel, kag sa katawhan sa kabilugan.

Si Jehova Nagpakita Sing Pagkamainunungon

Nagsiling si Jehova sa iya abyan nga si Abraham: “Ako isa ka taming para sa imo.” (Genesis 15:⁠1; Isaias 41:8) Indi lamang ini mga pulong. Gin-amligan kag ginluwas ni Jehova si Abraham kag ang iya panimalay gikan kay Paraon kag kay Abimelec. Ginbuligan niya si Abraham sa pagluwas kay Lot gikan sa paghimbon sang apat ka hari. Ginpasag-uli ni Jehova ang mga ikasarang sa pagpanganak sang 100-anyos nga si Abraham kag sang 90-anyos nga si Sara agod nga paagi sa ila magaabot ang ginsaad nga Binhi. Si Jehova tayuyon nga nakigkomunikar kay Abraham paagi sa mga palanan-awon, mga damgo, kag mga mensahero nga anghel. Sa katunayan, ginpakita ni Jehova ang pagkamainunungon kay Abraham sang buhi pa sia kag subong man sang madugay na sia nga napatay. Sa sulod sang mga siglo, gintuman ni Jehova ang iya mga saad sa mga kaliwatan ni Abraham, ang pungsod sang Israel, walay sapayan sang ila pagkabatinggilan. Ang kaangtanan ni Jehova kay Abraham isa ka pagpasundayag sang kon ano gid ang matuod nga pagkamainunungon​—⁠ang gugma nga ginhimo nga buhat.​—⁠Genesis, kapitulo 12 tubtob 25.

Ginsiling anay nga “si Jehova nagpamulong kay Moises sing nawong sa nawong, subong sang pagpakighambal sang isa ka tawo sa iya isigkatawo.” (Exodo 33:11) Huo, ang kaangtanan ni Moises kay Jehova mas suod sangsa kay bisan sin-o nga manalagna sang wala pa si Jesucristo. Paano ginpakita ni Jehova ang pagkamainunungon kay Moises?

Subong isa ka 40-anyos nga lalaki nga may gahom kag ikasarang, si Moises matinaastaason nga nag-angkon sang salabton nga hilwayon ang iya katawhan. Apang indi pa yadto tion. Dapat sia magpalagyo  bangod nabutang sa katalagman ang iya kabuhi. Sa sulod sang 40 ka tuig nag-atipan sia sang mga karnero sa Midian. (Binuhatan 7:23-30) Apang, si Jehova wala magbiya sa iya. Sang nag-abot na ang husto nga tion, si Moises ginbalik agod pangunahan ang Israel paguwa sa Egipto.

Sing kaanggid, ginpakita ni Jehova ang pagkamainunungon kay David, ang bantog nga ikaduha nga hari sang Israel. Sang si David bata pa, si Jehova nagsiling kay manalagna Samuel: “Tindog ka, haplasi sia, kay amo ini sia!” Kutob sadto, si Jehova mainunungon nga nag-amlig kag nag-ubay kay David samtang nagahamtong sia subong ang palaabuton nga hari sang bug-os nga Israel. Ginluwas sia ni Jehova “gikan sa kamumuo sang leon kag gikan sa kamumuo sang oso” kag gikan sa kamot sang Filistinhon nga higante nga si Goliat. Ginhatagan niya si David sing mga kadalag-an batok sa mga kaaway sang Israel, kag ginluwas ni Jehova si David gikan sa bangkaw sang mahisaon kag madinumtanon nga si Saul.​—⁠1 Samuel 16:12; 17:37; 18:11; 19:10.

Siempre pa, si David indi himpit nga tawo. Sa katunayan, nakasala sia sing malubha. Apang, sa baylo nga talikdan sia, ginpakita ni Jehova ang mainunungon nga gugma sa naghinulsol gid nga si David. Sa bug-os nga kabuhi ni David, si Jehova pirme nagpanghikot agod amligan kag pasanyugon ang kabuhi. Nagpasilabot sia para sa isa nga nagaantos sing kasisit-an. Mahigugmaon nga kaayo, sa pagkamatuod!​—⁠2 Samuel 11:1⁠–​12:25; 24:1-17.

Ang pungsod sang Israel sa kabilugan may yara pinasahi nga dedikado nga kaangtanan kay Jehova sang nag-ugyon sila sa mga kondisyon sang Mosaikong Kasuguan nga katipan sa Bukid Sinai. (Exodo 19:3-8) Gani, ang Israel ginlaragway subong yara sa isa ka relasyon sang pag-asawahay upod kay Jehova. Ginsiling anay sa Israel: “Si Jehova nagtawag sa imo subong nga ikaw isa ka asawa.” Kag si Jehova nagsiling sa iya: “Sa mahigugmaon nga kaayo tubtob sa tion nga walay latid magakaluoy ako sa imo.” (Isaias 54:​6, 8) Paano ginpakita ni Jehova ang pagkamainunungon sa sining pinasahi nga kaangtanan?

Si Jehova naghimo sing tikang agod maatipan ang mga kinahanglanon sang mga Israelinhon kag mapabakod ang ila kaangtanan sa iya. Ginluwas niya sila gikan sa Egipto, gin-organisar sila nga isa ka pungsod, kag gindala sila sa “duta nga nagailig sing gatas kag dugos.” (Exodo 3:8) Ginhatagan niya sila sing tayuyon nga espirituwal nga instruksion paagi sa mga saserdote, mga Levinhon, kag sa dalayon nga pagbinuslanay sang mga manalagna kag mga mensahero. (2 Cronica 17:7-9; Nehemias 8:7-9; Jeremias 7:25) Sang ang pungsod nag-alagad sa iban nga mga dios, gintadlong sila ni Jehova. Sang naghinulsol sila, ginpatawad niya sila. Ang matuod, ang pungsod sang Israel isa ka mabudlay suwetuhon nga “asawa.” Apang, si Jehova wala gilayon magbiya sa iya. Bangod sang iya mga saad kay Abraham, mainunungon Sia nga nagpabilin upod sa mga Israelinhon tubtob ang Iya mga katuyuan may kaangtanan sa ila natuman. (Deuteronomio 7:7-9) Daw ano gid kaayo nga halimbawa para sa mga mag-asawa karon!

Ginapakita man ni Jehova ang pagkamainunungon sa katawhan sa kabilugan sa bagay nga ginaaman niya ang sadsaran nga mga kinahanglanon sa kabuhi para sa tanan nga tawo, matarong man kag di-matarong. (Mateo 5:45; Binuhatan 17:25) Indi lang ina, gin-aman man niya ang halad nga gawad sang iya Anak agod ang tanan nga katawhan mahimo may kahigayunan nga mahilway sa pagkaulipon sa sala kag kamatayon kag maagom ang mahimayaon nga paglaum nga magkabuhi sing himpit kag walay  katapusan sa Paraiso. (Mateo 20:28; Juan 3:16) Ang dulot nga gawad amo ang labaw gid nga buhat sa pag-amlig kag sa pagpasanyog sang kabuhi. Sa pagkamatuod ini “pagpasilabot para sa isa nga nagaantos sing kalalat-an ukon kasisit-an.”

Pamatud-i ang Imo Pagkamainunungon Paagi sa Positibo nga mga Buhat

Subong pareho sing kahulugan sa mahigugmaon nga kaayo, ang pagkamainunungon nagapahangop man sing pagbaslanay. Kon ang mahigugmaon nga kaayo ginapakita sa imo, nian ginapaabot nga ipakita mo man ini. Ang pagkamainunungon ginabalusan man sing pagkamainunungon. Ang paghangop ni David sa mga kahulugan nga ginaangot sa cheʹsedh makita sa iya mga pulong: “Magayaub ako nayon sa imo balaan nga templo, kag dayawon ko ang imo ngalan.” Ngaa? “Bangod sa imo mahigugmaon nga kaayo kag bangod sa imo pagkamaminatud-on.” (Salmo 138:2) Bangod nakabaton sang mahigugmaon nga kaayo ni Jehova, si David maathag nga napahulag nga simbahon kag dayawon sia. Gani, samtang ginapamalandungan naton ang pagpakita ni Jehova sing mahigugmaon nga kaayo sa aton, ginapahulag bala kita sa pagbalos? Halimbawa, kon ang ngalan ni Jehova ginapasipalahan, ang imo bala kabalaka sa iya reputasyon magapahulag sa imo nga pangapinan sia?

Amo sina ang natabo sa isa ka bag-uhan nga Cristiano kag sa iya asawa sang nagkumpanyar sila sa lubong sang isa ka himata nga napatay bangod sang aksidente sa motorsiklo. Isa yadto ka di-relihioso nga serbisyo, kag ang tanan nga nagtambong gintugutan sa paghambal tuhoy sa napatay. Ginbasol sang isa ang Dios tungod sa hilaw nga kamatayon sining pamatan-on paagi sa pagsiling, ‘Luyag sang Dios nga didto sia sa langit, gani ginkuha niya sia.’ Indi makahipos ang aton Cristianong utod. Nagkadto sia sa podyum, bisan pa nga wala sia sing Biblia ukon nota. “Nagahunahuna bala kamo nga nahamuot ang isa ka maluluy-on, mainawaon, labing gamhanan nga Dios sa mga kahimtangan kaangay sini?” pamangkot niya. Nian naghatag sia sing napulo ka minuto nga hinali nga diskurso nga nagabalikwat sang Kasulatan sa pagpaathag kon ngaa nagakapatay kita, kon ano ang ginhimo sang Dios agod luwason ang katawhan gikan sa kamatayon, kag ang makatilingala nga paglaum nga banhawon padulong sa kabuhi nga walay katapusan sa paraiso nga duta. Ang kapin sa 100 ka tawo nga nagtambong nagpalakpak sing malawig. Ang utod naghinumdom sang ulihi: “Nakabatyag ako sing nasulod nga kalipay nga wala ko pa anay mabatyagan. Nagpasalamat ako kay Jehova tungod sa pagtudlo sa akon sang iya kaalam kag tungod sa paghatag sa akon sing kahigayunan nga mapangapinan ang iya balaan nga ngalan.”

Ang pagkamainunungon kay Jehova nagalakip sang pagkamainunungon sa iya Pulong, ang Biblia. Ngaa? Bangod paagi sa mga pahina sang Biblia, ginatudluan kita ni Jehova kon paano mabuhi. Ang mga kasuguan kag mga prinsipio nga narekord sa sini amo gid ang pinakamaayo kag pinakamapuslanon nga kasuguan kag prinsipio para sa kabuhi. (Isaias 48:17) Indi pagtuguti nga bangod sang pag-ipit sang iban ukon sang imo kaluyahon, magauntat ka sa pagsunod sa mga kasuguan ni Jehova. Magpabilin nga mainunungon sa Pulong sang Dios.

Ang pagkamainunungon sa Dios nagalakip man sang pagkamainunungon sa iya organisasyon. Di-malikawan nga sa sulod sang mga tinuig may mga pagtadlong kag mga pagbag-o sa aton paghangop sa pila ka kasulatan. Ang kamatuoran amo nga wala sing isa nga ginapakaon sing maayo sa espirituwal kaangay naton. (Mateo 24:45-47) Di-maduhaduhaan nga si Jehova mainunungon nga nagsakdag sang iya modernong-adlaw nga organisasyon. Mahimo man bala naton ini? Ginhimo ini ni A. H. Macmillan. Wala madugay antes sia mapatay, sia nagsiling: “Nakita ko ang organisasyon ni Jehova nga nagtubo gikan sa diutay nga ginsuguran, sang gindedikar ko ang akon kaugalingon sa Dios sa edad nga beinte-tres sang Septiembre 1900, tubtob mangin bug-os kalibutan nga katilingban sang malipayon nga mga tawo nga makugi nga nagabantala sang iya mga kamatuoran. . . . Labi pa ako nga kumbinsido sangsa nagligad, samtang ginatan-aw ko nga nagapalapit ang katapusan sang akon pag-alagad sa Dios sa duta, nga gintuytuyan ni Jehova ang iya katawhan kag ginhatagan sila sang kon ano gid ang ila ginakinahanglan sa nagakaigo nga tion.” Si Utod Macmillan nag-alagad sing matutom kag sing mainunungon sa sulod sang halos 66 ka tuig, tubtob napatay sia sang Agosto 26, 1966. Sia isa ka maayo nga halimbawa sang pagkamainunungon sa kitaon nga organisasyon sang Dios.

 Dugang sa pagkamainunungon sa organisasyon, magaunungay bala kita? Kon ginapahog nga hingabuton sing mapintas, magapabilin bala kita nga mainunungon sa aton mga kauturan? Sang Bug-os Kalibutan nga Inaway II, ang aton mga kauturan sa Netherlands nagpahamtang sing maayo nga halimbawa sang pagkamainunungon. Ang isa ka gulang gikan sa Groningen Congregation, si Klaas de Vries, ginpamangkot sing mapintas kag sing walay kaluoy sang mga Nazi Gestapo, ginbartolina sa sulod sang 12 ka adlaw kag ginhatagan sang tinapay kag tubig lamang, kag nian ginpamangkot liwat. Ginatayaan sing pusil kag ginapahog nga patyon, ginhatagan sia sing duha ka minuto agod isugid kon diin ang mga kauturan nga gintulinan sing mga responsabilidad, subong man ang iban pa importante nga impormasyon. Ang lamang nga ginhambal ni Klaas amo: “Wala kamo sing mabatian gikan sa akon. . . . Indi ako magatraidor.” Tatlo ka beses nga ginpahog sia nga tiruhon. Sang ulihi nag-ampo ang mga Gestapo, kag si Klaas ginhunong sa iban nga bilangguan. Wala gid niya ginluiban ang iya mga kauturan.

Mapakita bala naton ang aton pagkamainunungon sa aton pinakasuod nga himata​—⁠ang aton tiayon? Subong ginpadunggan ni Jehova ang iya kaangtanan sang pagpakigkatipan sa pungsod sang Israel, mainunungon bala kita sa aton mga sumpaan sa kasal? Indi lamang dapat nga matutom ka kundi dapat man nga himud-usan mo ang suod nga kaangtanan sa imo tiayon. Maghimo sing tikang agod pabakuron ang inyo pag-asawahay. Maghinguyang sing tion nga magkaupod, nga nagakomunikar sing hilway kag sing tampad sa isa kag isa, nagasakdag kag nagapalig-on sa isa kag isa, nagapamati sa kada isa, nagakadlaw nga magkaupod, nagahibi nga magkaupod, nagahampang nga magkaupod, nagabuligay agod matigayon ang mga tulumuron ninyo, nagapahamuot sa isa kag isa, mangin mag-abyan. Maghalong gid nga indi magtubo ang romantiko nga mga balatyagon sa iban. Bisan pa husto kag nagakaigo nga magtigayon sing mga kakilala ukon makig-abyan pa gani sing suod sa iban, ang romantiko nga mga balatyagon dapat nga limitehan lamang sa imo tiayon. Indi pagtuguti nga may iban nga magpatunga sa inyo sang imo tiayon.​—⁠Hulubaton 5:15-20.

Magpabilin nga mainunungon sa tumuluo nga mga abyan kag pamilya. Samtang nagalipas ang mga tinuig, indi sila pagkalimti. Padayon nga makig-angot, magsulat, magtawag, magduaw. Ano man ang imo kahimtangan sa kabuhi, tinguhai nga indi sila pagpaslawon. Pahalipaya sila sa pagsiling nga kilala ka nila ukon may labot sila sa imo. Ang pagkamainunungon sa ila magahupot sa imo nga malig-on sa kon ano ang husto kag mangin tuburan sang pagpalig-on para sa imo.​—⁠Ester 4:6-16.

Huo, ang matuod nga pagkamainunungon nagalakip sang positibo nga mga buhat agod amligan ang hamili nga mga kaangtanan. Himua ang bug-os mo nga masarangan agod balusan ang mahigugmaon nga kaayo ni Jehova. Iluga ang pagkamainunungon ni Jehova sa imo pagpakig-angot sa Cristianong kongregasyon, sa imo tiayon, pamilya, kag mga abyan. Ibantala sing mainunungon ang maayong mga kinaiya ni Jehova sa imo mga kaingod. Ginpabutyag ini sing nagakaigo sang salmista sang nagsiling sia: “Ambahon ko ang tuhoy sa mahigugmaon nga kaayo ni Jehova tubtob sa tion nga walay latid. Sa lainlain nga kaliwatan ipahayag ko ang imo katutom paagi sa akon baba.” (Salmo 89:1) Wala bala kita nagakabuyok sa subong sini nga Dios? Sa pagkamatuod, “ang iya mahigugmaon nga kaayo tubtob sa tion nga walay latid.”​—⁠Salmo 100:5.

[Retrato sa pahina 23]

A. H. Macmillan