Ububumbo Bwalekanalekana Bulalumbanya Yehova

UBUKATA bwa kwa Yehova bulamonekela na mu nama. Lesa alasakamana inama kwati fye ni fintu asakamana abantu. (Amalumbo 145:16) Te kuti cibemo amano ukulengulula Uwabumba abantunse ne nama! Yobo ali umulungami, lelo ‘ali-ilungamike umwine ukucila Lesa.’ Kanshi Yobo ali no kusambilila ifintu ifingi!—Yobo 32:2; 33:8-12; 34:5.

Ifyo Lesa alandile pa nama fyalengele Yobo ukwishiba ukuti abantu tabakwata amaka ya kulengulula inshila sha kwa Lesa. Ukutontonkanya pa mashiwi Yehova aebele Yobo kuti kwalenga twaishiba ici cishinka.

Tashikabila Ubwafwilisho bwa Bantu

Yobo alifililwe ukwasuka amepusho Lesa amwipushe pa nama. (Yobo 38:39-41) Ca cine abantu tabafwako Yehova ukupeela ifilyo ku nkalamo na kuli bamwankole. Nangu ca kuti bamwankole balapitana ukufwayafwaya ifyo bengalya, Lesa e ubapeela ifya kulya.—Luka 12:24.

 Yobo alipeshiwe amano ilyo Lesa amwipwishe pa nama mpanga. (Yobo 39:1-8, NW) Takwaba umuntu uwingacingilila ifibushi mabwe ne nsebula. E mulandu wine cayafisha ukupalamina apali ifibushi mabwe! (Amalumbo 104:18) Amano ya cifyalilwa ayo Lesa apeela insebula nkota e yalenga ukuti ilefisama mu mpanga pa kupaapa. Ilasakamana abana, lelo nga ‘balelema,’ “balaya no kukanabwelela kuli nyinabo.” Lyena balatendeka ukuisakamana abene.

Colwa ayendela fye mu mpanga, e lyo impunda ya mpanga ikala mu mawanga. Yobo tabomfeshe impunda ya mpanga ukusende fipe. Iyi nama ifwayafwayo “musango onse uwa fimenwa ifiteku,” ilengule mpili ku kumono mulemfwe. Impunda ya mpanga te kuti ifume mu mpanga umo yakwata ubuntungwa no kwisa mu ncende shikalamo abantu umwa kuti ilepeelwa fye ifya kulya. “Icongo ca ulebendelela taicumfwa,” pantu ilangufyanya ukubutuka nga ca kuti umuntu alefwaya ukuikata.

Icakonkapo ico Lesa alandapo ni mboo. (Yobo 39:9-12) Austen Layard, umuNgeleshi uushula ifya kushulashula, alembele ulwa iyi nama ukuti: “Ifipasho babumba ifya iyi mboo filanga ukuti yali iya kutiinya kabili iyashipa ica kuti tabaleilunga sana kwati fye ni fintu bashilunga inkalamo. Ilingi line, inkalamo yaleshashala ne yi mboo, kabili bafundi baleipepeka balenina pali bakabalwe e lyo bambi baleba fye pa makasa.” (Nineveh and Its Remains, 1849, Volyumu 2, amabula 326) Na kabili, nangu muntu acenjele shani, te kuti akake iyi mboo ku mwando no kuitungulula.—Amalumbo 22:21.

Ifipupuka Filalumbanya Yehova

Lesa nomba aipusha Yobo ulwa fipupuka. (Yobo 39:13-18) Kabaso alapupuka ukuya pa muulu sana pantu amapindo yakwe ya maka. (Yeremia 8:7) Nangu ca kuti mwakatala alapampaila amapindo yakwe, te kuti apupuke. Mwakatala alipusanako na kabaso pantu ena tabikila mani mu cisansala ku cimuti. (Amalumbo 104:17) Emba icilindi mu mucanga no kubikilamo amani. Lelo ici cuni tacilekelesha amani ya ciko. Nga cashika amani mu mucanga, yalakaba kabili cena pamo ne cilume filatwalilila ukuyasakamana.

Kuti camoneka kwati mwakatala ‘balimutana amano’ pantu nga amona kwaba ubwafya alabutuka. Nomba icitabo ca Encyclopedia of Bible Animals citila: “Iyi ni nshila ya kutalushishamo icilwani ku mani: [bamwakatala] balapampaila amapindo pa kuti inama nelyo umuntu uwapalama uko babikila amani abamone, lyena balabutuka pa kuti batalushe inama nelyo umuntu ku mani.”

Ni mu nshila nshi mwakatala ‘asekela kabalwe no waninapo’? Icitabo ca The World Book Encyclopedia citila: “Mwakatala te kuti apupuke, lelo alikwatisha ulubilo icine  cine. Amolu yakwe ayatali kuti yatampula intampulo shalepa amamita 4.6 kabili kuti abutuka amakilomita 64 mwi awala fye limo.”

Lesa Alapeela Kabalwe Amaka

Lesa nomba aipusha Yobo pali kabalwe. (Yobo 39:19-25, NW) Kale balebomfya bakabalwe mu bulwi, kabili e baletinta amaceleta umwalenina uwa kwensha na bashilika nalimo babili. Apo uyu kabalwe alafwaisha ukuya mu bulwi, alalila no kupalaula pa nshi ku mabondo yakwe. Takwata umwenso kabili tashintuka ku lupanga. Nga aumfwa intandala ya bulwi, acita kwati aleti, “Eya!” Alabutukisha ukulola ku ntanshi no ‘kupwe mpanga.’ Na lyo line, kabalwe alomfwila uunininepo.

Uushula ifya kushulashula Layard alondolwele pali kabalwe kwati ni fintu Baibolo yalondolola. Alembele ukuti: “Nangu ca kuti kabalwe alifuuka nge mpaanga, kabili akabila fye umwando pa kumutungulula, kabalwe umukota uwa ku Arabia nga aumfwa icongo ca mu bulwi no kumona uunininepo uko apoosa imifwi, amenso yakwe yalabeka kwati mulilo, alapekula imyona yakwe iyakashikila, alafuna umukoshi, kabili umucila na masako yakwe aya pa numa filema mu muulu.”—Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon, 1853, ibula 330.

Tontonkanyeni Pali Pungwa na Kapumpe

Ino nshita Yehova alanda pa fyuni fimbi. (Yobo 39:26-30, NW) Bapungwa ‘balalela, no kutambulwila amapindo yabo ku mwela.’ Icitabo ca The Guinness Book of Records calanda pa musango umo uwa bapungwa ukuti e fyuni ifipupuka sana. Catila pungwa “nga afookela pa ca kulya ukufuma mu muulu sana nelyo lintu aleikata ifyuni mu lwelele, alapupuka sana.” Ilyo afookela pa ca kulya alapupuka sana ica kutila kuti apupuka amakilomita 349 mwi awala limo!

Kapumpe na o alapupuka amakilomita ukucila pali 130 mwi awala limo. Yobo alingenye ifyo inshiku sha muntu shipito lubilo kuli kapumpe uulefookela pa ca kulya. (Yobo 9:25, 26, NW) Lesa alatupeela amaka ya kushipikisha, kwati nalimo tuli pa mapindo ya kwa kapumpe uulepupuka. (Esaya 40:31) Ilyo kapumpe alepupuka alabomfya umwela wakaba uuleima pa muulu. Uyu wine mwela wakaba e uya ulemwimya mpaka wa mutwala pa muulu sana. Nga ca kuti kapumpe ali mu mwela wakaba, alekala pa nshita ntali ukwabula ukupampaila amapindo.

Pa kuti abana bakwe bacingililwe bwino, kapumpe ‘apike cisansala cakwe apasansuka.’ Yehova alipeela kapumpe amano ya cifyalilwa ayalenga ukuti alecite fi. “Amenso [ya kwa kapumpe] yalolesha ukufika apatali,” ico Lesa alimupeela amaka ya kumona ifili ukutali. Apo amenso yakwe yalangufyanya ukulolesha mu ncende shalekanalekana, na lintu afooka ukufuma mu muulu sana, tapusa apali ica kulya nelyo icitumbi. Kapumpe alalya ifitumbi fya nama, ica kuti “ukuli ifitumbi, e ko aya.” Ici cuni cilasompola utunama utunono no kutwalila abana.

Yehova Akalipila Yobo

Ilyo Yehova ashilaipusha amepusho na yambi pa nama, atala akalipila Yobo. Bushe Yobo acitile shani? Ali-icefeshe kabili akutike ku kufunda na kumbi.—Yobo 40:1-14.

 Kuli ili lyashi lyapuutwamo ilya kwa Yobo kuti twasambililako isambililo ilyacindama nga nshi. Lisambililo lya kuti: Takuli umuntu uwakwata insambu sha kulengulula Uwa maka yonse. Tulingile ukulanda no kucita ifintu ifitemuna Shifwe wa ku muulu. Na kabili, ico tulingile ukubikako amano sana kucindika ishina lya kwa Yehova ilya mushilo no kutungilila bumulopwe bwakwe.

Behemote Alacindika Lesa

Na kabili Lesa aipusha Yobo pa nama. Amwipusha pali Behemote uutunganishiwa ukuba imfubu. (Yobo 40:15-24) Imfubu iikalamba kuti yalepa amamita 4 ukufika kuli 5 kabili kuti yafina 3,600 kg. “Amaka ya iko yaba mu ntungu sha iko,” e kuti ku molu ya ku numa. Imfubu yakwata inkanda ya pa lufumo iyatikama sana pantu amolu yaiko yepi icilenga ukuti ulufumo lulekula pa mabwe ya mu lulamba lwa mumana. Umuntu te kuti ailinganye ku mfubu pantu ikalamba icine cine, kabili akanwa ka iko kakulu, ne nsekete sha iko shalikwata amaka nga nshi.

Imfubu ilafumina ku mulundu ku kulya “umulemfwe.” Ala ni cikanga ipwishe umulemfwe onse uwa ku mulundu! Cila bushiku ilya umulemfwe uwingafina 90 kg ukufika kuli 180 kg. Nga yaikuta, imfubu isendama mwi samba lya muunganunshi nelyo mu cintelelwe ca miarabimu. Nangu ni lintu umumana ikalamo upoosele, imfubu kuti yatumpula umutwe no kutendeka ukusamba ukulola ukulefuma umukuku. Nga Yobo amwene ifyo akanwa ka mfubu kakula ne fyo ameno ya iko yatiinya, te kuti akwate amaka ya kutule myona ya iko ku cinkobwe!

Leviatani Alalumbanya Lesa

Ino nshita Yobo bamwipusha pali Leviatani. (Yobo 41:1-34, NW) Ili shiwi lya ciHebere lilosha ku “nama yakwata amang’ongwa,” iingaba ing’wena. Bushe Yobo kuti acite ng’wena ica kwangasha abaice? Nakalya! Abalolenkanapo ne iyi nama bonse batila ni nama iikali sana. Na kabushe, umuntu nga aeseshe ukuilwisha, kuti ashashala na yo ica kutila te kuti abwekeshepo ukucite fyo na kabili!

Ing’wena nga yatumpula umutwe ulucelo lintu akasuba kaletula, amenso ya iko yalabeka “ngo kucelebuka kwa lucelo.” Amang’ongwa ya ng’wena yalititikana sana, kabili yalikosa totolo ica kuti ne cipolopolo cilafilwa ukupula, lelo nga lifumo nelyo lupanga fyena te kuti fipule no kupula. Amang’ongwa ya pa lufumo yalikakabala sana ica kuti yalasha ifishilwa pa matipa kwati “ca kupuulilako.” Nga yakalipa ilapanga amafulo pa menshi. Kabili apo ing’wena ikalamba, taitiina icili conse pantu yakwata inkanda iyakosa, akanwa ka kutiinya, no mucila uwa maka nga nshi.

Yobo Abwesha Amashiwi Asosele

Yobo alisumine ukuti ‘alilandile ukwabula ukwiluka ifipesha mano.’ (Yobo 42:1-3, NW) Alyumfwilile ukufunda kwa kwa Lesa, kabili alibweseshe amashiwi asosele no kulapila. Abanankwe balibakalipile, lelo wena balimupaalile apakalamba.—Yobo 42:4-17.

Ala ca mano ukulaibukisha ifyo Yobo apitilemo! Na ifwe bene te kuti twasuke amepusho yonse ayo Lesa amwipwishe. Lelo, tufwile ukulatasha no kucindika sana Yehova pa bubumbo bwa kupapusha ubwalekanalekana ubumulumbanya.

[Icikope pe bula 13]

Icibushi mabwe

[Icikope pe bula 13]

Mwankole

[Icikope pe bula 13]

Inkalamo iikota

[Icikope pe bula 14]

Colwa

[Icikope pe bula 14]

Mwakatala alasha amani yakwe, lelo tayalekelesha

[Icikope pe bula 14]

Amani ya kwa mwakatala

[Icikope pe bula 14, 15]

Pungwa

[Abatusuminishe]

Falcon: © Joe McDonald/Visuals Unlimited

[Icikope pe bula 15]

Kabalwe umukota uwa ku Arabia

[Icikope pe bula 15]

Kapumpe

[Icikope pe bula 16]

Behemote itunganishiwa ukuba imfubu

[Icikope pe bula 16]

Leviatani itunganishiwa ukuba ing’wena ico nayo ya maka nga nshi