1-3. (a) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga? (b) Kumbi tikambiskanengi fundu zikuluzikulu zinayi nizi zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska? (Wonani chithuzi cho che pachanya.)

ZUŴA linyaki Abelu wayenderiyanga mbereri zaki. Iyu waziphweriyanga ukongwa kutuliya po zinguwiyaku. Pa zuŵa ili wangusankhapu zinyaki ndipu wanguzibaya kuti wazipereki sembi kwaku Chiuta. Kumbi vo iyu wanguchita pakuŵa munthu wambula kufikapu kwenga kusopa kwakuzomerezeka kwaku Yehova?

² Wakutumika Paulo wangulemba vakukwaskana ndi Abelu kuti: “Chiuta wangukondwa ndi mphasu zaki.” Kweni Yehova wangukana sembi yaku Kayini. (Ŵerengani Aheberi 11:4) Venivi vichitiska kuti tijifumbengi mafumbu yanga ngo tikambiskanengi. Ntchifukwa wuli Chiuta wanguzomera sembi yaku Abelu penipo yaku Kayini wanguyikana? Kumbi tingasambiranji kwaku Kayini ndi Abelu, kweniso ku ŵanthu anyaki wo azumbulika mu Aheberi chaputala 11? Kwamuka kwa mafumbu ngenanga kutiwovyengi kuziŵa vo tikhumbika kuchita pa kusopa kwauneneska.

³ Tichikambiskana mwakudumuwa vinthu vo vinguchitika kutuliya mu nyengu yaku Abelu kufika mu nyengu yaku Ezekiyeli, wonani fundu zikuluzikulu zinayi izi zo zichitiska kuti Chiuta wazomerezi kusopa kwidu: Wakulonde watenere kuja Yehova, mphasu yitenere kuja  yamampha ukongwa, titenere kumusopa mu nthowa yo Chiuta wazomereza, kweniso titenere kuja ndi chilatu chamampha pakumusopa.

4, 5. Kumbi ntchinthu wuli cho chinguwovya Kayini kuziŵa kuti yo walondiyengi mphasu yaki ndi Yehova?

⁴ Ŵerengani Genezesi 4:2-5. Kayini waziŵanga kuti yo watenere kulonde mphasu yaki ndi Yehova. Kayini wenga ndi nyengu yakukwana kweniso mwaŵi kuti wasambiri vakukwaskana ndi Yehova. Pa nyengu yo iyu ndi mvurwa waki Abelu aperekanga mphasu zawu atenere kuti ŵenga ndi vyaka pafufupi 100. * Yiwu awuziŵanga munda wa Edeni, ndipu atenere kuti awuwoniyanga patali munda wanyata kweniso wakutowa wenuwu. Mwambula kukayika, yiwu aŵawonanga akerubi wo angujala nthowa yakuselere mumunda wenuwu. (Gene. 3:24) Kweniso tikayika cha kuti apapi ŵawu anguŵakambiya kuti Yehova ndiyu wakulenga vinthu vosi ndipuso kuti umoyu wo Yehova wakhumbanga wenga wakupambana ukongwa ndi umoyu wo yiwu ajanga, chifukwa pa nyengu iyi alindizganga kufwa. (Gene. 1:24-28) Kuziŵa vinthu venivi kutenere kuti kungumuwovya Kayini kuti waziŵi kuti watenere kupereka mphasu yaki kwaku Chiuta.

⁵ Kumbi ntchinthu wuli chinyaki cho chitenere kuti chinguchitiska kuti Kayini wapereki sembi yaki? Yehova wangukambiya limu kuti kuŵengi “mphapu” yo yazamuphwanya mutu wa “njoka” yo yingunyenga Heva kuti wasankhi vinthu mwambula zeru. (Gene. 3:4-6, 14, 15) Pakuti Kayini wenga mwana wakwamba, watenere kuti waŵanaŵananga kuti iyu ndiyu “mphapu” yakulayizgika. (Gene. 4:1) Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, Yehova wanguleke limu cha kukambiskana ndi ŵanthu. Adamu wati wabuda kali, Chiuta wangukamba nayu ndipu viwoneka kuti wangugwiriskiya ntchitu mungelu. (Gene. 3:8-10) Kweniso Yehova wangukambiskana ndi Kayini wati wapereka sembi yaki. (Gene. 4:6) Mwambula kukayika, Kayini waziŵanga kuti Yehova ndiyu wakwenere kumusopa.

6, 7. Kumbi sembi yo Kayini wangupereka yenga yiheni pamwenga nthowa yo wangupereke ndiyu yenga yambula kwenere? Konkhoskani.

⁶ Sonu ntchifukwa wuli Yehova wangukondwa cha ndi sembi yaku Kayini? Kumbi sembi yo yenga yamampha cha? Bayibolu likamba chechosi cha. Likamba ŵaka kuti Kayini wanguto “vipasu va mumunda.” Pati pajumpha nyengu, Yehova wangulongo mu Dangu lo wangupaska Mozesi kuti sembi ya mbewu yenga yakuzomerezeka. (Nume. 15:8, 9) Wonani so mo vinthu venge pa nyengu yeniyi. Ŵanthu aryanga vakume pe. (Gene. 1:29) Ndipuso chifukwa chakuti dongu losi kubwalu kwa munda wa Edeni Chiuta wangulitemba, ndikuti Kayini wangufyokiyapu kuti wasaniyi mphasu yo wangupereka sembi. (Gene. 3:17-19) Iyu wangupereka sembi vinthu vo venga chakurya chawu cho wanguchisuzgikiya. Chinanga kuti venga viyo, Yehova wanguyikana sembi yaku Kayini.

⁷ Kumbi sembi yaki yinguperekeka mu nthowa yambula kwenere? Kumbi Kayini wangutondeka kupereka sembi yaki mu nthowa  yakuzomerezeka? Viwoneka kuti ndichu chenga chifukwa chaki cha. Ntchifukwa wuli tikamba viyo? Chifukwa pa nyengu yo Yehova wangukana sembi yaku Kayini wangumususkapu cha kuti wapereka mu nthowa yambula kwenere. Kweniso Bayibolu likambapu cha mo Kayini ndi Abelu angupereke sembi zawu. Sonu suzgu yenga pani?

8, 9. (a) Ntchifukwa wuli Yehova wangukondwa nayu cha Kayini kweniso sembi yaki? (b) Kumbi Bayibolu likambanji vakukwaskana ndi Kayini kweniso Abelu?

⁸ Mazu ngo Paulo wangulembe Aheberi ngalongo kuti Kayini wangupereka mphasu yaki ndi chilatu chiheni. Kayini wengavi chivwanu. (Ahe. 11:4; 1 Yoha. 3:11, 12) Ndichu chifukwa chaki Yehova wangukondwa nayu cha Kayini kweniso sembi yaki. (Gene. 4:5-8) Yehova Mbada a chanju, mwaviyo angwesa kumuwovya mwalisungu mwana wawu. Kweni Kayini wangukana kuti Yehova wamuwovyi. Mumtima mwaku Kayini munguzaza ntchitu za liŵavu nge ‘kutinkhana, ndewu ndi sanji.’ (Aga. 5:19, 20) Mtima uheni waku Kayini unguchitiska kuti vinthu vamampha vo wachitanga pakusopa vije vambula ntchitu. Chakuwoniyapu chaki chititisambiza kuti tikhumbika kulongo ŵaka pamasu cha kuti tisopa mwauneneska pamwenga kuti tikujipereka kwaku Yehova.

⁹ Mu Bayibolu mukulembeka vinandi vakukwaskana ndi Kayini. Mwakuyeruzgiyapu, tituvwa kuti Yehova wangukamba nayu, tiŵerenga vo Kayini wangumuka kweniso tisambira mazina nga ŵana ŵaki ndipuso vinthu vinyaki vo yiwu anguchita. (Gene. 4:17-24) Kweni palivi po pakulembeka kuti Abelu wenga ndi ŵana kweniso po pakulembeka vo wangukamba. Chinanga kuti ve viyo, vo iyu wanguchita vilongoro nasi mpaka sonu. Mu nthowa wuli?

10. Kumbi Abelu wangulongo wuli mo tingasope mwauneneska?

¹⁰ Abelu wachipereka sembi yaki waziŵanga kuti Yehova pe ndiyu wakwenere kulonde. Sembi yo wangupereka yenga yamampha ukongwa chifukwa wangusankha “ŵana akwamba kuwaku a viŵetu vaki.” Chinanga kuti Bayibolu likambapu cha kuti sembi yo wangupereke paguŵa pamwenga cha, kweni viwoneke limu kuti wanguyipereka mu nthowa yakwenere. Kweni chinthu chakukhumbika ukongwa pa sembi yaku Abelu ntchakuti wanguyipereka ndi chilatu chamampha, ndipu teche kusambira kwaku iyu chinanga kuti pajumpha vyaka pafufupi 6, 000. Abelu wangupereka sembi yaki chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu mwaku Chiuta kweniso wayanjanga fundu zaurunji zaku Yehova. Kumbi tiziŵa wuli venivi?

11. Ntchifukwa wuli Yesu wangukamba kuti Abelu wenga murunji?

¹¹ Chakwamba, wonani mo Yesu wangukonkhoske vakukwaskana ndi Abelu munthu yo wamuziŵanga umamphaumampha. Yesu ndipu waliku kali kuchanya pa nyengu yo Abelu wenga wamoyu pacharu chapasi. Yesu wakondwanga kuwona mwana waku Adamu mwenuyu. (Nthanthi 8:22, 30, 31; Yoha. 8:58; Ako. 1:15, 16) Mwaviyo, Yesu wachikamba kuti Abelu wenga munthu murunji, wakambanga vinthu vo wanguwona ndi masu ngaki. (Mate. 23:35) Munthu murunji ndi munthu yo waziŵa kuti Yehova ndiyu we ndi mazaza ngakujalikiska marangu nga chamampha ndi chiheni. Kweniso iyu walongo mu  vakukamba vaki ndi vakuchita kuti wakoliyana ndi marangu ngenanga. (Yeruzgiyani ndi Luka 1:5, 6.) Kuti munthu waziŵiki kuti ndi murunji pato nyengu. Mwaviyo, Abelu watenere kuti wachitanga vinthu mwakukoliyana ndi fundu zaku Yehova chinanga mphanyengu yo wenga wechendapereki sembi yaki. Kuchita viyo kutenere kuti kwenga kwakusuzga. Tikamba viyo chifukwa Kayini yo wenga mku waki wenga chakuwoniyapu chamampha cha, ndipu mtima waki wenga uheni. (1 Yoha. 3:12) Anyina aku Abelu nawu anguvwiya cha dangu laku Chiuta lakuvwika umampha, ndipu awisi nawu angugarukiya Yehova, ndipu akhumbanga kuti asankhengi ŵija chamampha ndi chiheni. (Gene. 2:16, 17; 3:6) Abelu wanguchita chiganga ukongwa chifukwa wangusankha kuchita vinthu mwakupambana ukongwa ndi mo angusankhiya ŵanthu a mu banja laki.

12. Kumbi Kayini ndi Abelu apambananga wuli?

¹² Chachiŵi, wonani mo Paulo wangukonkhoske kukoliyana kwa chivwanu ndi urunji. Paulo wangulemba kuti: “Chifukwa cha chivwanu, Abelu wangupereka sembi yamampha ukongwa kwaku Chiuta kuluska yaku Kayini, ndipu kuporote mu chivwanu chenichi Chiuta wangumuchitiya ukaboni kuti wenga murunji.” (Ahe. 11:4) Vo Paulo wangulemba vilongo kuti mwakupambana ndi Kayini, Abelu wangupereka sembi yaki chifukwa kwa nyengu yitali wenga ndi chivwanu mwaku Yehova, ndipuso wayanjanga mo Yehova wachitiya vinthu.

13. Kumbi chakuwoniyapu chaku Abelu chititisambizanji?

¹³ Chakuwoniyapu chaku Abelu chititisambiza kuti kusopa kwauneneska kutuliya mumtima wo we ndi vilatu vamampha. Venivi ving’anamuwa mtima wo we ndi chivwanu mwaku Yehova kweniso wo ukoliyana ukongwa ndi fundu zaki zaurunji. Chititisambiza so kuti kusopa kwauneneska kusazgapu vinandi kuluska kuchita ŵaka chinthu chimoza chakulongo kuti te akujipereka. Kusopa kwauneneska kusazgapu umoyu widu wosi kweniso vosi vo tichita.

14. Ntchifukwa wuli Yehova wanguzomera sembi zo zinguperekeka ndi Nowa, Abrahamu ndi Yakobe?

¹⁴ Abelu wenga munthu wakwamba kusopa Yehova mwauneneska, kweni wenga wakumaliya cha. Wakutumika Paulo wanguzumbuwa anyaki mwa ŵanthu wo asopanga Yehova mwauneneska nge Nowa, Abrahamu ndi Yakobe. (Ŵerengani Aheberi 11:7, 8, 17-21) Pa nyengu yinyaki ŵanthu ŵenaŵa angupereka sembi kwaku Yehova ndipu Chiuta wanguzomera mphasu zawu. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti yiwu angujipereka ŵaka kwa kanyengu kamanavi cha, kweni afiskanga fundu zosi zo zikhumbika pakusopa kwauneneska. Wonani vo yiwu anguchita.

15, 16. Kumbi Nowa wangufiska wuli fundu zikuluzikulu zinayi zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska?

¹⁵ Nowa wanguwaku pati pajumpha vyaka 126 kutuliya po Adamu wangufwiya, ndipu wangukuliya mucharu cho munguzaza kusopa kwaboza. * (Gene. 6:11) Kwati kwaja kamanavi kuti Chigumula chichitiki, Nowa ndi banja laki pe ndiwu asopanga Yehova mwakuzomerezeka pacharu chapasi. (2 Petu. 2:5) Nowa wati wapona pa Chigumula, wanguwona kuti wakhumbika kuzenga guŵa la sembi ndi kupereka sembi kwaku Yehova. Guŵa lenili ndilu lakwamba kuzumbulika mu Bayibolu. Chifukwa cha kuchita venivi mwakutuliya pasi  pa mtima, Nowa wangulongo ŵanthu a mu banja laki kweniso mtundu wosi wa ŵanthu wo wazituwanga mwaku iyu kuti ndi Yehova pe yo titenere kumusopa. Pa nyama zosi zo zengapu kuti wapereki sembi, Nowa wangusankha “zinyaki mwa nyama zosi zambula kufipiskika kweniso vinyaki mwa vamoyu vosi vakuphululuka vambula kufipiskika.” (Gene. 8:20) Nyama zo wangupereka sembi zenga zamampha ukongwa, chifukwa Yehova mweneku wangukamba kuti zenga zambula kufipiskika.—Gene. 7:2.

¹⁶ Nowa wangupereka sembi zakupiriza zenizi paguŵa la sembi lo wanguzenga. Kumbi wangupereka mu nthowa yakuzomerezeka? Hinya. Bayibolu likamba kuti kafungu ka sembi yeniyi kangumukondwesa Yehova, ndipu pavuli paki wangutumbika Nowa ndi ŵana ŵaki. (Gene. 8:21; 9:1) Chifukwa chikulu cho Yehova wangulonde sembi yaku Nowa ntchakuti wenga ndi chilatu chamampha. Sembi yo Nowa wangupereka, yenga nthowa yinyaki yo wangulongore kuti we ndi chivwanu ukongwa mwaku Yehova, ndipuso watanja nthowa yo Iyu wachitiya vinthu. Chifukwa chakuti Nowa wavwiyanga Yehova kweniso fundu zaki, Bayibolu likamba kuti iyu “wangwenda ndi Chiuta wauneneska.” Venivi vichitiska kuti Nowa waje ndi mbiri yambula kumala yakuti wenga munthu murunji.—Gene. 6:9; Ezeki. 14:14; Ahe. 11:7.

17, 18. Kumbi Abrahamu wangufiska wuli fundu zikuluzikulu zinayi zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska?

¹⁷ Abrahamu wajanga pakati pa ŵanthu wo asopanga angoza. Mu tawuni ya Uru ko kwenga kwawu kwaku Abrahamu ndiku kwenga nyumba yakusopiyamu Nana * chiuta wa mwezi. Awisi aku Abrahamu nawu nyengu yinyaki asopanga achiuta aboza. (Yoswa 24:2) Kweni Abrahamu wangusankha kusopa Yehova. Iyu watenere kuti wangusambira vakukwaskana ndi Chiuta wauneneska kutuliya kwaku Shemu yo wenga yumoza mwa ŵana aku Nowa. Shemu wenga weche wamoyu mpaka po Abrahamu wangukwanisiya vyaka 150.

¹⁸ Pa umoyu waki wosi, Abrahamu wangupereka sembi zinandi ukongwa. Kweni sembi zaki waziperekanga kwaku Yehova pe yo ngwakwenere kulonde sembi. (Gene. 12:8; 13:18; 15:8-10) Kumbi Abrahamu wenga wakunozgeka kupaska Yehova sembi yamampha ukongwa? Hinya! Tikamba viyo, chifukwa Abrahamu wangulongo kuti wenga wakukhumbisiska kupereka sembi Isaki mwana waki wakwanjiwa. Pa nyengu yeniyi, Yehova wangukambiya Abrahamu nthowa yakwenere yo wangapereke sembi. (Gene. 22:1, 2) Ndipu Abrahamu wenga wakunozgeka kuchita chechosi cho iyu wangumukambiya. Yehova ndiyu wangumukaniza Abrahamu kubaya mwana waki. (Gene. 22:9-12) Yehova wangulonde sembi yaku Abrahamu chifukwa yinguperekeka ndi munthu yo wenga ndi vilatu vamampha. Paulo wakulemba kuti: “Abrahamu wenga ndi chivwanu mwaku Yehova ndipu Iyu wangumuwona kuti wenga murunji.”—Aro. 4:3.

19, 20. Kumbi Yakobe wangufiska wuli fundu zikuluzikulu zinayi zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska?

¹⁹ Kwa nyengu yitali, Yakobe wanguja mucharu cha Kanani cho Yehova wangulayizga Abrahamu ndi mphapu yaki. (Gene. 17:1, 8) Mucharu chenichi, ŵanthu asopanga angoza mwaukazuzi mwakuti  Yehova wangukamba kuti charu chenichi “chiwukuwengi ŵanthu wo ajamu.” (Levi. 18:24, 25 mazu ngamumphata.) Pa nyengu yo wenga ndi vyaka 77, Yakobe wangutuwaku ku Kanani, wanguchito munthukazi ndipu pavuli paki wanguweriyaku so we ndi banja likulu. (Gene. 28:1, 2; 33:18) Ŵanthu anyaki a mu banja laki angwamba kuchitaku vinthu vakukwaskana ndi kusopa kwaboza. Chinanga kuti venga viyo, Yehova wati wamukambiya kuti waluti ku Beteli kuchizenga guŵa la sembi, Yakobe wanguchita vinthu mwazeru. Iyu wangukambiya dankha ŵanthu a mu banja laki kuti: “Tuzganipu achiuta achilendu pakati pinu, jitoweseni.” Pavuli paki wangulondo ulongozgi wosi wo wangupaskika.—Gene. 35:1-7.

²⁰ Yakobe wanguzenga maguŵa ngasembi nganandi, kweni nyengu zosi waperekanga sembi zaki kwaku Yehova. (Gene. 35:14; 46:1) Sembi zo waperekanga zenga zamampha ukongwa, wasopanga Chiuta mu nthowa yakuzomerezeka kweniso wenga ndi chilatu chamampha pakuchita venivi, mwakuti Bayibolu litimukamba kuti “wenga munthu wambula kafukwa.” Mazu ngenanga ngakambika ku ŵanthu ŵija wo Chiuta wakondwa nawu. (Gene. 25:27) Pa umoyu waki wosi, Yakobe wenga chakuwoniyapu chamampha ukongwa mu mtundu wosi wa Ayisirayeli wo ungutuwa mwaku iyu.—Gene. 35:9-12.

21. Kumbi tingasambiranji ku ŵanthu akali pa nkhani ya kusopa kwauneneska?

²¹ Kumbi tingasambiranji ku ŵanthu akali ŵenaŵa pa nkhani ya kusopa kwauneneska? Mwakuyanana ndi yiwu, nasi tija ndi ŵanthu wo angatitondekesa kujipereka ndi mtima wosi kwaku Yehova. Anyaki mwa ŵanthu ŵenaŵa angaŵa abali ŵidu. Kuti tilutirizgi kuja akujipereka, titenere kuja ndi chivwanu chakukho mwaku Yehova, kweniso kusimikiza kuti fundu zaki zaurunji ndizu zamampha ukongwa. Tilongo kuti te ndi chivwanu asani tivwiya Yehova, kweniso asani tigwiriskiya ntchitu nthazi, nyengu kweniso chuma chidu pakumuteŵete. (Mate. 22:37-40; 1 Akori. 10:31) Vakuchiska ukongwa kuziŵa kuti Yehova watitiwona kuti te arunji asani tichita vosi vo tingafiska pakumusopa, asani titimusopa mwakukoliyana ndi mo iyu wakhumbiya kweniso ndi chilatu chamampha!—Ŵerengani Yakobe 2:18-24.

22-24. Kumbi Dangu lingukambanji pa nkhani yakukwaskana ndi yo Ayisirayeli akhumbikanga kumusopa, sembi zo akhumbikanga kupereka, kweniso mo akhumbikiyanga kupereke sembi zo?

²² Yehova wangupaska mphapu yaku Yakobe Dangu lo laŵawovyanga kuziŵa vo Iyu wakhumbanga kuti achitengi. Asani angumuvwiya atingi ajengi ‘chuma chaki chapade’ kweniso “mtundu wakupaturika.” (Eki. 19:5, 6) Wonani mo Dangu lalongoliyanga fundu zinayi zakukhumbika ukongwa pakusopa kwauneneska.

²³ Yehova wangukambiya Ayisirayeli yo atenere kumusopa. Iyu wangukamba kuti: “Ungajanga ndi achiuta anyaki cha, kupatuwaku ini.” (Eki. 20:3-5) Sembi zo aperekanga zakhumbikanga kuja zamampha ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, nyama zo aperekanga sembi zakhumbikanga kuja zambula kalema. (Levi. 1:3; Doto. 15:21; yeruzgiyani ndi Malaki 1:6-8.) Alevi ayanduwanga ndi sembi zo ŵanthu aperekanga kwaku Yehova, kweni nawu akhumbikanga kupereka sembi. Yiwu akhumbika kupereka sembi “kutuliya pa mphasu zosi zamampha  ukongwa” zo apaskikanga. (Nume. 18:29) Pa nkhani ya nthowa ya mo atenere kusope, Ayisirayeli angupaskika ulongozgi wakukwaskana ndi sembi zo akhumbikanga kupereka, malu ngakuperekiyaku kweniso mo angapereke sembi kwaku Yehova. Marangu ngosi ngo Ayisirayeli angupaskika ngajumphanga 600, ndipu ngaŵawovyanga kuziŵa vakuchita. Chiuta wanguŵakambiya kuti: “Muphwere ukongwa kuti muchiti nge mo Yehova Chiuta winu wakulamuliyani. Mungapetukiyanga kumaryi cha pamwenga kumazge.”—Doto. 5:32.

²⁴ Ntchifukwa wuli Ayisirayeli akhumbikanga kuchipereka sembi pamalu ngo Chiuta wangusankha? Yehova wangukambiya ŵanthu ŵaki kuti apangi chihema, ndipu ngenanga ndingu ngenga malu ngo iyu wangusankha kuti asopiyengepu mwauneneska. (Eki. 40:1-3, 29, 34) Pa nyengu iyi, asani Ayisirayeli akhumba kuti Chiuta walonde sembi zawu, akhumbikanga kuza nazu kuchihema. *—Doto. 12:17, 18.

25. Pa nkhani ya sembi, kumbi ntchinthu wuli cho chenga chakukhumbika ukongwa? Konkhoskani.

²⁵ Kweni chakukhumbika ukongwa kwaku Yehova chenga chilatu cho Ayisirayeli aperekiyanga sembi! Yiwu akhumbikanga kwanja ukongwa Yehova kweniso fundu zaki. (Ŵerengani Dotoronome 6:4-6) Asani Ayisirayeli achita vinthu mwakuchichizgika ŵaka pakusopa Chiuta, Yehova wakananga sembi zawu. (Yesa. 1:10-13) Kuziya  mwa mchimi Yesaya, Yehova wangulongo kuti iyu waziŵa asani munthu watimusopa ndi mtima wosi cha. Iyu wanguti: “Ŵanthu yaŵa . . . atinditumbika ndi milomu yawu, kweni mitima yawu ye kutali ukongwa ndi ini.”—Yesa. 29:13.

26. Kumbi nyumba yakusopiyamu yo Solomoni wanguzenga, yawovyanga wuli pakusopa kwa uneneska pakwamba?

²⁶ Pati pajumpha vyaka mahandiredi nganandi Ayisirayeli ŵati ajalikiskika mu Charu Chakulayizgika, Fumu Solomoni yinguzenga nyumba yakusopiyamu yo yenga yapachanya ukongwa kuluska chihema ndipu yawovyanga ukongwa pakusopa kwa uneneska. (1 Mafu. 7:51; 2 Mbiri 3:1, 6, 7) Pakwamba, sembi zo Ayisirayeli aperekanga panyumba yeniyi, aziperekanga kwaku Yehova pe. Solomoni ndi Ayisirayeli angupereka sembi zinandi zamampha ukongwa, ndipu anguzipereka mu nthowa yo yingukonkhoskeka mu Dangu laku Chiuta. (1 Mafu. 8:63) Pakuzenga nyumba yakusopiyamu angugwiriskiya ntchitu vinthu vinandi kweniso panyumba iyi panguperekeka sembi zinandi. Chinanga kuti venga viyo, Yehova wazomerezanga kusopa kwawu chifukwa cha vinthu venivi cha. Chakukhumbika ukongwa chenga chilatu cho aperekiyanga sembi. Pa nyengu yo apatuliyanga nyumba yakusopiyamu, Solomoni wangudidimizga fundu yeniyi. Iyu wanguti: “Zomerezani kuti mtima winu uje wamphumphu kwaku Yehova Chiuta widu mwa kwende fundu zaki kweniso kusunga marangu ngaki nge mo mwachitiya msanawale.”—1 Mafu. 8:57-61.

27. Kumbi mafumu nga ku Isirayeli kweniso Ayisirayeli anguchitanji, nanga Yehova wanguchitanjipu?

²⁷ Chakupaska chitima ntchakuti Ayisirayeli angulutirizga cha kulondo ulongozgi wazeru wo Fumu Solomoni yingukamba. Yiwu angutondeka kufiska fundu zinyaki zakukhumbika ukongwa zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska. Mafumu nga ku Isirayeli kweniso Ayisirayeli, anguzomereza kuti mitima yawu yilandizgiki, anguleka kuja ndi chivwanu mwaku Yehova kweniso anguleka kulondo fundu zaki za urunji. Kweni Yehova watumanga achimi ŵaki mwakuwerezawereza kuti akaŵatcheŵeski kuti akumanengi ndi masuzgu. (Yere. 7:13-15, 23-26) Yumoza mwa achimi ŵenaŵa wenga Ezekiyeli. Iyu wengaku pa nyengu yo kusopa kwauneneska kwenga pa masuzgu.

28, 29. Kumbi tiziŵanji vakukwaskana ndi Ezekiyeli? (Wonani bokosi lakuti “Mbiri Yaku Ezekiyeli Ndipuso Vo Vinguchitika mu Nyengu Yaki.”)

²⁸ Ezekiyeli waviziŵanga umampha ukongwa vo ŵanthu achitanga pakusopa Yehova panyumba yakusopiyamu yo Solomoni wanguzenga. Awisi ŵenga asembi ndipu atenere kuti ateŵetiyanga panyumba yakusopiyamu. (Ezeki. 1:3) Ezekiyeli watenere kuti wakondwanga ukongwa weche mwana. Mwambula kukayika, awisi amusambizanga vakukwaskana ndi Yehova kweniso Dangu. Tikamba viyo chifukwa “buku la Dangu” lingusanirika munyumba yakusopiyamu pati pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po Ezekiyeli wanguwiyaku. * Yosiya yo wenga fumu pa nyengu yeniyi, wangukwaskika ndi vo wanguvwa ndipu wangusazgiyaku phamphu pa vinthu vo wachitanga kuti kusopa kwauneneska kuluti panthazi.—2 Mafu. 22:8-13.

 ²⁹ Mwakuyanana ndi ŵanthu anyaki akugomezgeka wo ŵengaku Ezekiyeli wechendaweku, iyu wangufiska fundu zinayi zakukhumbika ukongwa zakukwaskana ndi kusopa kwauneneska. Nge mo buku la Ezekiyeli lilongore, iyu wanguteŵete Yehova ndi mtima wosi, wangulutirizga kuchita vinthu vamampha, wanguchita vosi vo Yehova wangumukambiya kuti wachiti kweniso wanguvichita mo Yehova wakhumbiyanga. Iyu wanguchita vosi venivi chifukwa chakuti wenga ndi chivwanu. Kweni ndimu ve nge cha ndi ŵanthu anandi a mu nyengu yaki. Ezekiyeli wachikuwa, wavwisiyanga mauchimi nga ku Yeremiya yo wangwamba ntchitu yaki mu 647 B.C.E. Yeremiya watcheŵesanga ŵanthu mwaphamphu vakukwaskana ndi cheruzgu chaku Yehova.

30. (a) Kumbi mauchimi ngo Ezekiyeli wangulemba ngalongonji? (b) Kumbi uchimi ntchinthu wuli, nanga mumauchimi ngaku Ezekiyeli mwe fundu wuli? (Wonani bokosi lakuti “Kuvwisa Mauchimi Ngaku Ezekiyeli.”)

³⁰ Vo Ezekiyeli wangulemba vilongo kuti ŵanthu aku Chiuta ŵenga kutali ukongwa ndi kusopa kwauneneska. (Ŵerengani Ezekiyeli 8:6) Pa nyengu yo Yehova wangwamba kulanga Ayuda, Ezekiyeli wenga mugulu la ŵanthu wo angutoleke ku ukapolu ku Babiloni. (2 Mafu. 24:11-17) Chinanga kuti wangutoleke ku ukapolu, Ezekiyeli walangikanga cha. Yehova wangumupaska ntchitu yakuti wagwirengi pakati pa ŵanthu ŵaki wo ŵenga ku ukapolu. Viwona vakukondwesa kweniso mauchimi ngo Ezekiyeli wangulemba, ngalongo mo kusopa kwauneneska kwatingi kuwezekiyengepu ku Yerusalemu. Kweni vo iyu wakulemba vilongo so mo kusopa kwauneneska kwazamuwezekiyapu kunthazi kuti ŵanthu wosi wo atanja Yehova asopengi Iyu pe.

31. Kumbi buku ili litiwovyengi kuziŵanji?

³¹ Muvigaŵa va buku ili, tiwonengi vo vichitika kuchanya, mo kusopa kwauneneska kungutimbanyizgikiya, mo Yehova waweziyapu ŵanthu ŵaki ndi kuŵavikiliya kweniso tiwonengi vo vazamuchitika kunthazi pa nyengu yo ŵanthu wosi azamusopanga Yehova. Mu Mutu 3, tikambiskanengi chiwona chakwamba cho Ezekiyeli wangulemba. Chiwona chenichi chitiwovyengi kuziŵa vinandi vakukwaskana ndi Yehova, chigaŵa chakuchanya cha gulu laki, kweniso chitiwovyengi kuziŵa chifukwa cho titenere kusope Yehova pe.