Haiba kuli ki luna babatahisa manyando, uzibe mwendi lwakona kukusufaza kwa manyando elukopana ni ona.

Ki lika mañi zebaezize batu ili zetahisize kuli manyando azwelepili kuekezeha? Halunyakisiseñi mitala yelatelela:

• Kunyandisa Babañwi.

  Ba katengo ka World Health Organization (WHO) baakaleza kuli, alimuñwi mwahalaa batu babahulu babane akile anyandiswa ka nzila yeñwi kwa bwanana mi musali alimuñwi mwahalaa basali babalaalu akile anatiwa maswe kamba kuswalwa likalala.

• Kushwelwa.

  Piho ya silimo sa 2018 ya ba World Health Statistics, ibiha kuli, “Mwa lifasi kaufela batu babato eza 477,000 nebabulailwe mwa silimo sa 2016.” Mi mwa silimo sesiswana seo hape, kuakalezwa kuli palo ya batu ba 180,000 nebabulailwe mwa lindwa.

• Matuku.

  Mwa magazini yehatisizwe ki ba National Geographic, bo Fran Smith nebañozi kuli: “Batu babafitelela 1 bilioni bazuba kwai, mi kwai ki yeñwi ya lika zetahisa matuku amatuna aketalizoho atahisa mafu, ili butuku bwa pilu, butuku bwa kubata mubili, butuku bwa kusa buyela hande, butuku bobutahisa kuli misinga yezamaisa mali isike yasebeza hande, ni butuku bwa kansa ya kwa maswafu.”

• Kusa Likanelela Mwa Mupilelo wa Batu.

  Caziba yaitutile za munahano wa mutu yabizwa Jay Watts ubulela kuli: “Matuku a mwa munahano hañata atahiswangwa ki bubotana, kusa kutekiwa bakeñisa mayemo anani ona mutu, kuketululwa kabakala kuba ni litalo la mubala usili, kusafiwa musebezi omuñwi bakeñisa kuli lu baana kamba lu basali, kuhapelezwa kututa mwa naha ya habo mutu, ni moya wa kukangisana bakeñisa sizo.”

  MUITUTE ZEÑATA

  Mubuhe vidio yeli Mulimu Naabupeziñi Lifasi? yefumaneha fa webusaiti ya jw.org/loz.

Buñata bwa manyando aliteñi mwa lifasi atahiswa ki batu.

Buñata bwa manyando, atahiswa ki babanani maata a kuzamaisa babañwi.

‘Mutu ubile ni maata a kuhatelela yomuñwi, kumueza maswe.’—MUEKELESIA 8:9.

Manyando akona kukusufazwa.

Kupila ka kulumelelana ni likuka za mwa Bibele kukona kutahisa kuli batu babe ni buikangulo bobunde ni kuswalisana hande ni babañwi.

“Pilu yewile ki bupilo bwa mubili, kono muna ubolisa masapo.”—LIPROVERBIA 14:30.

“Muzwise ku mina mufuta kaufela wa zebaba, buhali, mabifi, kutatauka, ni lipulelo zemaswe, ni nto ifi kamba ifi yeholofaza.”—MAEFESE 4:31.