Blessing * okwa li a fika koEuropa e na etimaumbwile lokumona oilonga mosalona. Ndele konima yomafiku omulongo eshi a kala ta dengwa alushe nosho yo okuningilwa omatilifo kutya oukwaneumbo wavo keumbo otau ka ningilwa owii, okwa li a fininikwa a longe oilonga youmbwada.

Blessing okwa li a teelelwa a longe N$2 754 fiyo N$4 131 lwaapo konguloshi keshe opo a fute eendjo domuhona waye di dule po N$550 800. Blessing okwa ti: “Luhapu onda li handi kala nda hala okufaduka po, ndele onda li nda tila kutya oshike tava ka ningila oukwaneumbo wetu. Kanda li handi dulu okuninga po sha.” Vahapu vomovanhu omamiliyona anhe lwaapo ove li moupika wongeshefa yopaiwana i na sha nomilele ngaashi sha li sha ningilwa Blessing.

Omido 4000 lwaapo da pita, omunyasha wedina Josef okwa li a landifwa po kovamwaxe. Hauxuuninwa okwa li a ya moupika meumbo lomunhu umwe a tumbala muEgipti. Mepingafano naBlessing, Josef kali ha monifwa oixuna komwene waye petameko. Ndele eshi a li a anya omaheka omukulukadi womwene waye, okwa li a lundilwa kutya okwa li ta kendabala okukwata omukulukadi oo onghonga. Opo nee okwa li a tulwa modolongo ndele ta tulwa meti. — Genesis 39:1-20; Epsalme 105:17, 18.

Josef okwa li omupika pefimbo lonale, ofimbo Blessing a li omupika mefelemudo eti-21. Ashike aveshe ova li va ningilwa oshinima osho sha dja nale, va kwatwa po ombabyona nokulandifwa po moupika, osho shi li oludi longeshefa oyo tai lalakanene okulikola oimaliwa nopehe na okulipula nongushu yomwenyo womunhu.

Oita ohai shi ningi shipu koiwana i mone ovapika. Otaku tiwa kutya ohamba yaEgipti Thutmose omuti-3 oya li ya eta eenghwate di li 90 000 konima yolwoodi limwe muKanaan. Ovaegipti ova li ve va ninga ovapika  vokulonga meemina, vokutunga eetembeli nosho yo okufa omikangha.

Pefimbo lOuhamba waRoma, oita oya li yo ya etifa po ovapika vahapu, nomafimbo amwe omhumbwe yovapika oya li hai etifa oita. Otaku tengenekwa kutya mefelemudo lotete, konyala etata lovakalimo vaRoma ova li ovapika. Ovapika vahapu Ovaegipti nOvaroma ova li hava monifwa oixuna neenghono. Pashihopaenenwa, ovapika ovo va li hava longo meemina muRoma, ova li ashike hava kala nomwenyo oule weedula 30 lwaapo.

Mokweendela ko kwefimbo, okuninga ovanhu ovapika okwa kala taku xumu komesho neenghono. Okudja mefelemudo eti-16 fiyo eti-19, okulandifa ovapika pokati kaAfrika naAmerika osha li ongeshefa tai pondola neenghono mounyuni. O-UNESCO oya ti: ‘Otaku tengenekwa kutya ovalumenhu, ovakainhu nounona ve li pokati komamiliyona 25 no 30, ova li va kwatwa po ombabyona nokulandifwa po.’ Otaku tiwa kutya ovanhu omayovi omafele ova fya ofimbo va li tava tauluka efuta laAtilanta. Olaudah Equiano, omupika oo a xupa, okwa ti: “Okukuwaana kwovakainhu, okunona kwaavo tava fi nosho yo oinima aishe oya li inyanyalifa neenghono nomolwaasho kashipu oku i hokolola.”

Shinyikifa oluhodi, oupika kau fi ashike oshinima shondjokonona. Ehangano li na sha novanailonga lopaiwana ola ti kutya ovalumenhu, ovakainhu nounona omamiliyona 21 lwaapo otava longifwa natango ve li ovapika, ve li monghalo idjuu nohava futwa shinini ile ihava futwa nokuli. Ovapika vokunena ohava longo meemina, meefitola douleke, meefakitoli dokuninga eedopi, momaumbo eembwada nosho yo momaumbo opaumwene. Nonande oshinima sha tya ngaho kashi li paveta, otashi ende tashi hapupala.

Omahepeko okwa ningifa ovapika vahapu va lwile emanguluko. Mefelemudo lotete K.O.P., omuhololimadiladilo Spartacus nosho yo ovapika vamwe 100 000 lwaapo ova li va tukululila Roma oshibofa ndele inava pondola. Mefelemudo eti-18, ovapika konhunhu yaCaribbean koHispaniola ova li va tukululila oovene vavo oshibofa. Okuningwa onyanya kwovapika ovo va li hava longo momapya eemweenge doshuuka okwa li kwa etifa po oita yopashiwana oyo ya kwata omido 13, naasho osha ka ningifa Haiti shi mone emanguluko mo 1804, shi kale oshilongo she lifikamena.

Okumangululwa moupika waEgipti kwOvaisrael oku li oshinima shididilikwedi mondjokonona aishe. Ovanhu omamiliyona atatu lwaapo, oshiwana ashishe, ova li va mangululwa moupika waEgipti. Ova li shili va wana okumangululwa. Ombiibeli oya hokolola  onghalamwenyo yavo muEgipti ya ti kutya ‘ova li va fininikwa noilonga i lili nai lili.’ (Exodus 1:11-14) Farao umwe okwa li nokuli a ninga oshikonga shokudipaifa ouhanana opo oshiwana shaIsrael shiha hapupale. — Exodus 1:8-22.

Okumangululwa kwOvaisrael moupika okwa li kwe likalekelwa molwaashi ova kwafelwa kuKalunga. Kalunga okwa li a lombwela Moses a ti: ‘Ondi wete oudjuu wavo. Onghee ohandi uya poshi, ndi va kulile.’ (Exodus 3:7, 8) Fiyo okunena, Ovajuda keshe pamwe ohava dana Opaasa omudo keshe opo va dimbuluke oshiningwanima osho. — Exodus 12:14.

Ombiibeli oya ti: ‘POmwene kape na owii,’ notai tu shilipaleke kutya Jehova Kalunga iha lunduluka. (2 Omafimbo 19:7; Malakia 3:6) Kalunga okwa li a tuma Jesus a ‘ingidile eenghwate emangululo nokutembukifa mo oonakuhepekwa.’ (Lukas 4:18) Mbela osho otashi ulike kemanguluko loupika keshe wo venevene? Hasho naanaa. Jesus okwa li a tumwa e uye a mangulule ovanhu moupika woulunde nefyo. Okwa li a popya lwanima a ti: ‘Oshili otai mu mangulula.’ (Johannes 8:32) Nokunena, oshili oyo Jesus a honga otai mangulula ovanhu meenghedi di lili noku lili. — Tala oshimhungu “ Manguluka moupika woludi limwe li lili.”

Kalunga okwa kwafela Josef naBlessing va manguluke moupika meenghedi da yoolokafana. Oto dulu okumona ehokololo lihokwifa laJosef mOmbiibeli, muGenesis etukulwa 39 fiyo 41. Okumangululwa kwaBlessing nako oku li oshinima shididilikwedi.

Konima eshi Blessing a tewa moshilongo shimwe shaEuropa, okwa ya koSpain. Opo nee okwa li a shakeneka Eendombwedi daJehova ndele ta hovele okukonakona Ombiibeli nado. Molwaashi okwa li a tokola okuyukifa onghalamwenyo yaye, okwa mona oilonga imwe ndele ta pula omuhona waye wonale a shunife pedu oimaliwa yeendjo oyo ha futu komwedi. Efiku limwe, Blessing okwa li a dengelwa ongodi komuhona waye. Okwa li a hala okulombwela Blessing kutya ina shunifa vali eendjo daye nokwe mu pula e mu dimine po. Mbela oshike sha li she mu linyengifa? Naye okwa li a hovela okukonakona Ombiibeli nEendombwedi daJehova. Blessing okwa ti: “Oshili ohai mangulula omunhu meenghedi dikumwifa.”

Jehova Kalunga okwa li a nyika oluhodi eshi Ovaisrael va li tava hepekwa moupika waEgipti, noha kala yo e udite ngaho omolwokuhenouyuki oko taku ningwa kunena. Oshoshili kutya okuxulifa po oupika woludi keshe otaku pula omalunduluko manene movanhu, ashike Kalunga okwa udaneka kutya ota ka eta omalunduluko oo. Ombiibeli oya ti: “Paudaneko laye fye ohatu teelele eulu lipe nedu lipe omo tamu ka kala ouyuki.” — 2 Petrus 3:13.