1-2. Ndi cidikhiro cipi ciri na atumiki a Yahova?

KUKHALA na cidikhiro ndi pyakufunika kakamwe. Anthu anango asadikhira kukhala na banja yakutsandzaya, kukhala na ana aungumi wadidi, pontho kuna anango akuti ali kuduwala asadikhira kuti anawanga. Panango ife tisakhalambo na cidikhiro cibodzi cene. Mbwenye ife tisadikhira cinthu cinango cakufunika kakamwe kupiringana pyenepi, cakuti ndi kukhala na umaso wakwenda na kwenda pa dziko yapantsi mbationana pontho na anyakufunika athu adafa.

² Mpostolo Paulu alonga: “Ine ndiri na cidikhiro kuna Mulungu . . . kuti kunadzaoneka kulamuswa muli akufa kwa anthu akulungama na akukhonda kulungama.” (Mabasa 24:15) Paulu nee akhali wakutoma kukhala na cidikhiro ceneci cakulamuswa kwa anthu muli akufa. Yobe akhalimbo na cidikhiro cibodzi cene. Iye akhakhulupira kuti Mulungu mbadankumbukira, pontho mbadamulamusa muli akufa.—Yobe 14:7-10, 12-15.

3. Thangwi yanji mafala anagumanika pa 1 Akorinto kapitulu 15 ndi akufunika kuna ife?

³ “Kulamuswa kwa anthu muli akufa” ndi “cipfundziso cakutoma” cakuti Akristu onsene asacikhulupira. (Aheb. 6:1, 2) Paulu alonga pya kulamuswa kwa anthu muli akufa pa 1 Akorinto kapitulu 15. Mafala adalemba iye awangisa kakamwe Akristu a mu ndzidzi wa apostolo. Pontho mafala adalemba Paulu mu kapitulu ineyi anakwanisambo kuwangisa cidikhiro cathu thangwi ya kulamuswa kwa anthu muli akufa.

4. Thangwi yanji tisakhulupira kuti anyakufunika athu adafa anadzalamuswa muli akufa?

⁴ Kulamuswa kwa Yezu Kristu muli akufa kusatipasa cinyindiro cakuti anyakufunika athu adafa anadzalamuswambo muli akufa. Pontho cisatipasa cinyindiro cakuti tingafa tinadzalamuswambo muli akufa. Mphangwa zakulamuswa kwa Yezu muli akufa zikhacita  khundu ya “mphangwa zadidi” zikhamwaza Paulu kuna Akorinto. (1 Akor. 15:1, 2) Pontho iye alonga kuti Nkristu angakhonda kukhulupira pya kulamuswa kwa anthu muli akufa, cikhulupiro cace ndi cakusowa basa. (1 Akor. 15:17) Natenepa tingakhulupira kuti Yezu alamuswa muli akufa pinatiphedza toera kukhulupira kuti panadzaonekambo kulamuswa kwa anthu muli akufa.

5-6. Kodi mafala anagumanika pa 1 Akorinto 15:3, 4 asabvekanji kuna ife?

⁵ Pidatoma Paulu kulemba thangwi yakulamuswa kwa anthu muli akufa, iye alonga pinthu pitatu: (1) “Kristu afa thangwi ya madawo athu.” (2) Iye “aikhwa munthumbi.” (3) Iye ‘alamuswa muli akufa pa ntsiku yacitatu, ninga mudalemberwa ipyo m’Malemba.’—Lerini 1 Akorinto 15:3, 4.

⁶ Kodi kufa kwa Yezu, kuikhwa kwace na kulamuswa kwace muli akufa pisabvekanji kuna ife? Mprofeta Izaiya akhadalonga mwanyapantsi kuti Mesiya ‘mbadagwandwa mu dziko ya anthu akuti ali m’maso,’ maseze iye ‘nee akhadacita cinthu cakuipa.’ Buluka penepo Izaiya alonga kuti Mesiya mbadathukula ‘madawo a anthu azinji.’ Yezu acita pyenepi mukupereka umaso wace ninga ciomboli. (Iza. 53:8, 9, 12; Mat. 20:28; Aroma 5:8) Natenepa, kufa kwa Yezu, kuikhwa kwace na kulamuswa kwace muli akufa pisatipasa cinyindiro cakuti ife tinakwanisa kusudzulwa ku madawo na kufa, pontho pisatipasa cinyindiro cakuti anyakufunika athu adafa anadzalamuswa muli akufa.

7-8. Ninji pinafuna kutiphedza toera kukhulupira kuti Yezu alamuswa muli akufa?

⁷ Toera tikwanise kukhulupira kuti kunadzaoneka kulamuswa kwa anthu muli akufa, cakutoma tisafunika kukhulupira kuti Yezu alamuswa muli akufa. Thangwi yanji tisakhulupira kuti Yahova alamusa Yezu muli akufa?

⁸ Pidalamuswa Yezu muli akufa, anthu azinji amuona, pontho iwo apangambo anthu anango thangwi ya pyenepi. (1 Akor. 15:5-7) Munthu wakutoma adalonga Paulu kuti aona Yezu pidalamuswa iye muli akufa ndi mpostolo Pedhru (Kefa). Pontho anyakupfundza anango alonga kuti Pedhru aona Yezu pidamala iye kulamuswa muli akufa. (Luka 24:33, 34) Kusiyapo pyenepi, apostolo “Khumi na awiri” aonambo Yezu pidamala iye kulamuswa muli akufa. Buluka penepo, Kristu “aonekera kuna abale akupiringana 500 pa ndzidzi ubodzi ene,” panango ndi ndzidzi unoyu udacita iye nsonkhano ku Galileya unalongwa pa Mateu 28:16-20. Mukupita kwa ndzidzi, Yezu ‘aonekerambo kuna Tiyago,’ m’bale wace wakuti pakutoma nee akhakhulupira kuti Yezu ndi Mesiya. (Juwau 7:5) Natenepa, pidaona Tiyago kuti Yezu alamuswa muli akufa, iye atoma kunkhulupira. Mwakukhonda penula, mu ndzidzi udalemba Paulu tsamba ineyi, mu caka 55 mu ndzidzi wa apostolo, anthu azinji adaona kuti Yezu alamuswa muli akufa akhali m’maso, natenepa onsene akhapenula kulamuswa kwa Yezu mbadabvundzisa anthu anewa.

9. Mwakubverana na Mabasa 9:3-5, pinthu pidaona Paulu pisapangiza tani kuti Yezu alamuswa muli akufa?

⁹ Mukupita kwa ndzidzi, Yezu aonekera kuna Paulu. (1 Akor. 15:8) Pyenepi pyacitika pakati panjira mu ndzidzi ukhaenda Paulu ku Dhamasku, iye aona masomphenya mbabva fala ya Yezu. (Lerini Mabasa 9:3-5.) Pinthu pyenepi pidacitika kuna Paulu pisapangiza pakweca kuti Yezu alamuswa muli akufa.—Mabasa 26:12-15.

10. Kodi Paulu acitanji pidakhulupira iye kuti Yezu alamuswa muli akufa?

¹⁰ Anthu anango adzumatirwa kakamwe pidalonga Paulu kuti Yezu aonekera kuna iye, thangwi pyenepi mbapidzati kucitika Paulu akhatcinga Akristu. Pidadziwa Paulu kuti Yezu alamuswa muli akufa, iye atoma kuphata basa mwakuwanga kakamwe toera kupanga anango undimomwene unoyu. Mu ndzidzi ukhapanga iye anango undimomwene wakuti Yezu alamuswa muli akufa, iye apirira nyatwa zizinji ninga kumenywa, kuikhwa nkaidi na kulobzweka. (1 Akor. 15:9-11; 2 Akor. 11:23-27) Nakuti iye akhakhulupira kuti Yezu  alamuswa muli akufa, iye akhali dzololo toera kuluza umaso wace thangwi yakupanga anango undimomwene unoyu. Mwakukhonda penula, pinthu pyenepi pidacitikira Akristu a mu ndzidzi wa apostolo pisatipasa cinyindiro cakuti Yezu alamuswa muli akufa, pontho pisawangisa cikhulupiro cathu.

11. Thangwi yanji anthu anango ku Korinto nee akhakhulupira cipfundziso ca kulamuswa muli akufa?

¹¹ Anthu anango a mu nzinda wa Korinto akhali na maonero akuphonyeka thangwi yakulamuswa kwa anthu muli akufa, thangwi iwo akhalonga kuti “anyakufa nkhabe kudzalamuswa.” Thangwi yanji iwo akhalonga tenepo? (1 Akor. 15:12) Thangwi mafilosofo anango a mu nzinda wa Atena akhapwaza cipfundziso cakuti Yezu alamuswa muli akufa. Maonero anewa akhakhuyambo anthu anango a mu nzinda wa Korinto. (Mabasa 17:18, 31, 32) Anango akhakhulupira kuti kulamuswa muli akufa nee ndi kwandimomwene. Thangwi iwo akhanyerezera kuti munthu “asafa” thangwi ya madawo, mbwenye angakhala Nkristu nkhabe kufa. Mwakukhonda tsalakana mathangwi akhaacitisa kulonga pyenepi, cikhulupiro cawo cikhali cakusowa basa. Khala Mulungu nee alamusa Yezu muli akufa, pyenepi pisapangiza kuti iwo nee alekererwa madawo awo. Natenepa, onsene ale akhakhonda cipfundziso ca kulamuswa muli akufa, cidikhiro cawo cikhali cakusowa basa.—1 Akor. 15:13-19; Aheb. 9:12, 14.

12. Mwakubverana na 1 Pedhru 3:18, 22, kulamuswa kwa Yezu muli akufa kwasiyana tani na kulamuswa kwa anthu anango akale?

¹² Thangwi ya pinthu pidancitikira, Paulu adzindikira kuti “Kristu alamuswa muli akufa.” Kulamuswa kwa Yezu muli akufa kukhali kwakusiyana kakamwe na kulamuswa muli akufa kwa anthu anango akale, thangwi pidamala iwo kulamuswa muli akufa adzafa pontho. Paulu alonga kuti Yezu akhali “munthu wakutoma adalamuswa muli akufa.” Ndi munjira ipi Yezu akhali wakutoma kulamusa muli akufa? Thangwi iye akhali munthu wakutoma adalamuswa na umaso wauzimu, pontho akhali wakutoma kuenda kudzulu.—1 Akor. 15:20; Mabasa 26:23; lerini 1 Pedhru 3:18, 22.

13. Ndi kusiyana kupi kudalonga Paulu thangwi ya Adhamu na Yezu?

¹³ Ndi munjira ipi kufa kwa munthu m’bodzi kunapulumusa anthu azinji? Paulu atawira mwadidi mbvundzo unoyu. Iye afokotoza pinthu pinacitika kuna anthu lero thangwi ya Adhamu, pontho afokotoza pinafuna kudzacitika kuna ife thangwi ya ntsembe ya Kristu. Natenepa, thangwi ya Adhamu, Paulu alemba: “Kufa kwabwereswa na munthu m’bodzi.” Pidadawa Adhamu, iye abweresa kufa kuna iye na kuna ife tonsene. Pontho ife tikupitiriza kuthabuka kakamwe thangwi ya madawo adacita iye. Mbwenye nakuti Mulungu alamusa Mwanace muli akufa, ife tinakwanisa kukhala na cidikhiro cadidi. Kusiyapo pyenepi, “kulamuka muli akufa kwabwereswambo na munthu m’bodzi,” wakuti ndi Yezu. Na thangwi ineyi, Paulu alonga: “Kubulukira mwa Adhamu anthu onsene asafa, tenepambo kubulukira mwa Kristu anthu onsene anadzakhala na umaso.”—1 Akor. 15:21, 22.

14. Kodi Adhamu anadzalamuswa muli akufa? Fokotozani.

¹⁴ Kodi Paulu akhafuna kulonganji na mafala akuti “kubulukira mwa Adhamu anthu onsene asafa”? Paulu akhalonga pya ife tonsene akuti ndife akusowa ungwiro, pontho tisafa thangwi ya madawo a Adhamu. (Aroma 5:12) Adhamu nee anadzalamuswa muli akufa. Ntsembe ya Kristu nee isaphata basa kuna Adhamu, thangwi iye akhali munthu waungwiro, pontho iye asankhula kukhonda bvera Mulungu. Pinthu pidacitika kuna Adhamu ndi sawasawa na pinafuna kudzacita “Mwana wa munthu,” kuna ale anafuna kudzatonga iye ninga “mbuzi,” mbafudzwa kwenda na kwenda.—Mat. 25:31-33, 46; Aheb. 5:9.

15. Mbani ale onsene anafuna kudzakhala na umaso?

 ¹⁵ Paulu alonga kuti “kubulukira mwa Kristu anthu onsene anadzakhala na umaso.” (1 Akor. 15:22) Pontho iye alemba tsamba ineyi kuna Akristu akudzodzwa a ku Korinto akuti mbadalamuswa toera kuenda kudzulu. Akristu anewa ‘aceneswa mwa Kristu Yezu, pontho acemerwa toera kukhala akucena.’ Kusiyapo pyenepi, Paulu alongambo pya ale “adafa ninga anyakupfundza a Kristu.” (1 Akor. 1:2; 15:18; 2 Akor. 5:17) Mu tsamba inango idalemba iye, Paulu alemba kuti ‘ale adafa ninga iye, anadzakhalambo akuphatana na iye thangwi ya kulamuswa ninga iye.’ (Aroma 6:3-5) Yezu alamuswa na manungo auzimu mbaenda kudzulu. Natenepa, pyenepi ndipyo pinafuna kudzacitikambo kuna Akristu onsene akudzodzwa.

16. Thangwi yanji Paulu alonga kuti Yezu akhali wakutoma kulamuswa muli akufa?

¹⁶ Paulu alemba kuti Kristu akhali “munthu wakutoma adalamuswa muli akufa.” Mbwenye kumbukani kuti anthu anango kuphatanizambo Lazaro akhadalamuswa muli akufa, mbwenye Yezu akhali wakutoma kulamuswa muli akufa na manungo auzimu mbatambira umaso wakwenda na kwenda. Natenepa iye alandaniswa na misapo yakutoma yakuti Aizraeli akhaipereka ninga ntsembe kuna Mulungu. Kusiyapo Yezu, Paulu alonga kuti anthu anango mbadalamuswambo muli akufa toera kuenda kakhala kudzulu. Natenepa, anthu anewa asaphataniza apostolo na Akristu akudzodzwa.

17. Kodi ale “adaceneswa mwa Kristu” atoma lini kutambira muoni wawo wakuenda kudzulu?

¹⁷ Kulamuswa muli akufa kwa ale “adaceneswa mwa Kristu” akuti akhali na cidikhiro ca kuenda kudzulu nee kwacitika mu ndzidzi udalemba Paulu kuna Akorinto. Thangwi Paulu alemba kuti: “Kulamuswa muli akufa kunadzacitika tenepa: Pakutoma Kristu, buluka penepo anthu ace mu ndzidzi wakuonekera kwace.” (1 Akor. 15:23; 1 Ates. 4:15, 16) Lero, ife tiri kukhala mu ndzidzi unoyu “wakuonekera” kwa Kristu. Natenepa apostolo na Akristu anango akudzodzwa adafa akhafunika kudikhira ndzidzi unoyu toera kulamuswa muli akufa ninga Kristu mbatambira muoni wawo wakuenda kudzulu.

18. (a) Thangwi yanji tiri na cinyindiro cakuti panadzaoneka kulamuswa muli akufa kwa anthu anango? (b) Kodi lemba ya 1 Akorinto 15:24-26, isatipfundzisanji thangwi ya pinthu pinafuna kucitika ntsogolo?

¹⁸ Ndiye tani kuna Akristu akuti nee ali na cidikhiro ca kuenda kudzulu? Iwo anadzalamuswambo muli akufa. Bhibhlya isalonga kuti Paulu na anango akuti mbadaenda kudzulu asacita khundu ya “ale anafuna kulamuswa muli akufa pakutoma.”  (Afil. 3:11) Mafala anewa asapangiza kuti kunadzaoneka kulamuswa muli akufa kwa anthu anango ntsogolo. Pontho pyenepi pisabverana na mafala adalonga Yobe. (Yobe 14:15) Ale ali na cidikhiro cakuenda kudzulu anadzakhala pabodzi na Kristu mu ndzidzi unafuna kufudza iye maumambo onsene na mautongi, kuphatanizambo nyamalwa wakumalisa wakuti ndi kufa. Mwandimomwene, ale anafuna kudzalamuswa toera kuenda kakhala kudzulu, cipo anadzafa pontho. Mphapo ndiye tani anango?—Lerini 1 Akorinto 15:24-26.

19. Ndi cidikhiro cipi ciri na ale anafuna kudzakhala pa dziko yapantsi?

¹⁹ Ndi cidikhiro cipi ciri na ale anafuna kudzakhala pa dziko yapantsi? Iwo anakwanisa kunyindira mafala adalonga Paulu kuti: ‘Ine ndiri na cidikhiro cakuti kunadzaoneka kulamuswa muli akufa kwa anthu akulungama na akukhonda kulungama.’ (Mabasa 24:15) Nakuti anthu akukhonda kulungama nkhabe kuenda kudzulu, mafala anewa asapangiza kuti anthu anewa anadzalamuswa mbakhala pa dziko yapantsi.

20. Mwapfundzanji mu nsolo uno thangwi ya kulamuswa kwa anthu muli akufa?

²⁰ Mwakukhonda penula, “kunadzaoneka kulamuswa muli akufa kwa anthu akulungama na akukhonda kulungama.” Onsene ale anafuna kudzalamuswa muli akufa toera kukhala pa dziko yapantsi anadzakhala na cidikhiro ca kukhala na umaso wakwenda na kwenda. Khalani na cinyindiro cakuti pyenepi pinadzakwanirisika. Cidikhiro ceneci cinakwanisa kutibalangaza tinganyerezera thangwi ya anyakufunika athu adafa. Iwo anadzalamuswa muli akufa mu ndzidzi unafuna kudzatonga Kristu pabodzi na andzace ninga amambo “mu pyaka 1.000.” (Apok. 20:6) Natenepa, imwe munakwanisambo kukhala na cinyindiro cakuti mungafa mbudzati kufika ndzidzi unoyu, munadzalamuswa muli akufa. Cidikhiro ceneci “nkhabe kutiphatisa mwala.” (Aroma 5:5) Cidikhiro ceneci cinakwanisa kukuphedzani cincino toera kukhala akutsandzaya mu ndzidzi unatumikira imwe Mulungu. Mbwenye pana pinthu pinango pyakuti tinakwanisa kupipfundza mu lemba ineyi ya 1 Akorinto kapitulu 15. Nsolo unatowera unadzapangiza pinthu pyenepi.