“Ang Nagatamod sa Pagbadlong Maoy Maalamon”

“IBUTANG ang imong kasingkasing sa disiplina ug ang imong igdulungog ngadto sa mga pulong sa kahibalo,” nag-ingon ang Proverbio 23:12. Niining tekstoha, ang “disiplina,” o moral nga pagbansay, naglakip sa pagdisiplina sa kaugalingon ug sa pagbadlong nga atong madawat gikan sa uban. Sa maong pagdisiplina kinahanglang mahibaloan kon unsang matanga sa pagtul-id ang gikinahanglan ug kon unsaon kana pagpahamtang. Busa, hinungdanon gayod ang “mga pulong sa kahibalo” gikan sa kasaligang tuboran sa dihang magpahamtang ug disiplina.

Ang basahon sa Proverbio sa Bibliya maoy maayo kaayong tuboran sa maalamong mga pulong. Ang mga proverbio niana nga basahon gisulat “aron ang usa makahibalo sa kaalam ug sa disiplina, . . . sa pagdawat sa disiplina nga magahatag ug hait nga salabotan, pagkamatarong ug katakos sa paghukom ug sa pagkatul-id.” (Proverbio 1:1-3) Kita maalamon kon kita magpatalinghog niana. Ang Proverbio kapitulo 15 naghatag ug kasaligang giya bahin sa pagkontrolar sa kasuko, paggamit sa dila, ug pagpaambit sa kahibalo. Hisgotan nato ang pipila ka bersikulo gikan nianang kapituloha.

Unsay “Makapahilayo sa Kaaligutgot”?

Naghubit kon sa unsang paagi ang gilitok nga mga pulong makaapektar sa kasuko o kaaligutgot, si Haring Solomon sa karaang Israel nag-ingon: “Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot, apan ang pulong nga makapasakit makapapukaw sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Ang “kasuko” maoy pulong nga gigamit sa paghubit sa kusganong pagbati o reaksiyon nga nagpakitag kawalay-kahimuot. Ang “kaaligutgot” gihubit ingong “hilabihan nga kasuko nga lisod kaayong kontrolahon.” Sa unsang paagi makatabang kanato kining proverbioha sa pag-atubang sa kasuko sa laing tawo ug sa pagkontrolar sa atong kasuko?

Ang dili-malulotong mga pulong makapasakit ug makapasamot sa kasuko. Sa laing bahin, ang malumong tubag subsob nga makapakalma. Bisan pa niana, dili gayod sayon nga tubagon sa malumo nga paagi ang usa ka tawo nga nasuko. Apan, mahimo nato kini kon atong paningkamotan sa pagsabot kon unsay nakapasuko kaniya. “Ang hait nga salabotan sa usa ka tawo magapahinay gayod sa iyang kasuko,” nag-ingon ang Bibliya, “ug katahom sa iyang bahin ang pagpalabay sa kalapasan.” (Proverbio 19:11) Posible kaha nga ang maong tawo nasuko tungod kay siya walay kompiyansa sa kaugalingon o nagkinahanglan ug atensiyon? Ang tinuod nga hinungdan sa kasuko basin walay kalabotan sa ato tingaling nasulti o nabuhat. Sa  dihang kita makasugat ug masuk-anong tagbalay diha sa Kristohanong ministeryo, dili ba sagad mahitabo kini tungod kay ang tagbalay nakadawat ug sayop nga impormasyon bahin sa atong pagtuo o kaha sila nabutaan tungod sa sayop nga mga hunahuna? Isipon ba nato nga ang tagbalay nasuko kanato ug motubag kanila nga dili maluloton? Bisan pag dili kaayo nimo masabtan kon nganong nasuko ang usa ka tawo, ang pagbungat ug masakit nga mga pulong magpakita nga kita kulang sa disiplina-sa-kaugalingon. Angayng likayan ang dili malulotong tubag.

Ang tambag nga motubag sa malumo nga paagi hinungdanon usab sa dihang magkontrolar sa atong kasuko. Ikapadapat nato ang maong tambag pinaagi sa pagkat-on sa pagpahayag sa atong emosyon sa mga paagi nga dili makapasilo sa makabati niana. Sa dihang makigsulti sa mga membro sa pamilya, imbes mosingka o manginsulto, kita makapaningkamot sa pagpahayag sa atong gibati sa kalmadong paagi. Ang pagsingka kasagarang magtukmod sa nasakitan sa pagbalos. Ang malumong paagi sa pagpakigsulti sa usa ka tawo sa atong gibati dili kaayo mopabati kaniya nga ato siyang gisukmatan ug kini mahimong magtukmod kaniya sa pagpangayog pasaylo.

“Ang Dila sa mga Maalamon Nagahimog Maayo”

Ang pagdisiplina-sa-kaugalingon mag-apektar sa paagi sa atong sinultihan ingon man usab sa kon unsay atong isulti. “Ang dila sa mga maalamon nagahimog maayo tungod sa kahibalo,” nag-ingon si Solomon, “apan ang baba sa mga hungog nagapamulong sa kabuangan.” (Proverbio 15:2) Sa dihang maugmad nato ang tinguha nga motabang sa uban ug kita makigsulti kanila bahin sa katuyoan sa Diyos ug sa iyang maanindot kaayong mga tagana, dili ba kita “nagahimog maayo tungod sa kahibalo”? Ang tawong hungog mapakyas sa pagbuhat niini tungod kay siya kulang sa kahibalo.

Sa wala pa mohatag ug dugang giya bahin sa paggamit sa dila, si Solomon naghisgot ug makapukaw-sa-hunahuna nga pagtandi. “Ang mga mata ni Jehova anaa sa tanang dapit, nga nagpadayon pagbantay sa mga daotan ug sa mga maayo.” (Proverbio 15:3) Mahimo kitang magmaya tungod kay kita gipasaligan: “Kon mahitungod kang Jehova, ang iyang mga mata nagalibotlibot sa tibuok nga yuta aron ipakita ang iyang kusog alang niadtong kansang kasingkasing maoy bug-os alang kaniya.” (2 Cronicas 16:9) Nasayod ang Diyos kon kita nagabuhat ug maayo. Nakita usab niya kadtong nagabuhat ug daotan ug papanubagon niya sila.

Gipasiugda pa ni Solomon ang kahinungdanon sa malumo nga dila, nga nag-ingon: “Ang pagkakalma sa dila maoy usa ka kahoy sa kinabuhi, apan ang kahiwian niana maoy pagkahugno sa espiritu.” (Proverbio 15:4) Ang ekspresyong “kahoy sa kinabuhi” naghatag ug ideya bahin sa mga katakos sa pagtambal ug pagpalig-on. (Pinadayag 22:2) Ang kalmadong sinultihan sa maalamong tawo makapadasig sa makadungog niana. Kini mopukaw sa ilang maayong mga hiyas. Sa kasukwahi, ang malimbongon o hiwi nga dila makapahugno sa espiritu sa makadungog niana.

Pagdawat ug Disiplina ug “Pagsabwag ug Kahibalo”

“Ang buangbuang dili motahod sa disiplina sa iyang amahan,” nagpadayon sa pagsulti ang maalamong hari, “apan ang nagatamod sa pagbadlong maoy maalamon.” (Proverbio 15:5) Sa unsang paagi ang usa ‘makatamod sa pagbadlong’ kon wala kini ihatag? Dili ba gipaila niining tekstoha nga ang nagatul-id nga disiplina kinahanglang ipahamtang kon gikinahanglan? Diha sa pamilya, responsibilidad sa mga ginikanan—ilabina sa amahan—ang pagpahamtang ug disiplina, ug katungdanan sa bata nga dawaton kana. (Efeso 6:1-3) Apan, ang tanang alagad ni Jehova ginadisiplina. “Ang gihigugma ni Jehova iyang ginadisiplina,” nag-ingon ang Hebreohanon 12:6, “sa pagkatinuod, iyang ginakastigo ang matag usa nga iyang gidawat ingong anak.” Ang atong reaksiyon sa disiplina magpadayag kon kita maalamon ba o buangbuang.

Naghisgot ug lain pang pagtandi, si Solomon miingon: “Ang mga ngabil sa mga maalamon nagapadayon pagsabwag ug kahibalo, apan ang kasingkasing sa mga hungog dili sama niana.” (Proverbio 15:7) Ang pagpaambit ug kahibalo sama ra sa pagsabwag ug binhi. Sa karaang panahon, dili ihurot pagpugas sa usa ka mag-uuma ang tanan niyang binhi diha sa usa lang ka luna. Hinunoa, siya inanay nga magsabod sa mga binhi hangtod nga malukop ang tibuok uma. Sama ra usab niana ang pagpaambit ug kahibalo. Pananglitan, sa dihang may mahibalag kita sa ministeryo, dili maalamon nga  isulti nato ang tanan natong nahibaloan bahin sa Bibliya sa usa lang ka higayon. Hinunoa, ang maalamong tawo disiplinado sa iyang sinultihan. Siya ‘magsabwag’ ug kahibalo samtang siya anam-anam nga magpasiugda ug usa lamang ka kamatuoran sa Bibliya sa usa ka higayon ug ipatin-aw kana, nga hatagag pagtagad ang reaksiyon sa iyang mamiminaw. Ang atong Ehemplo, si Jesu-Kristo, naghimo niini sa dihang nakigsulti sa usa ka Samarianhong babaye.—Juan 4:7-26.

Ang pagpaambit ug kahibalo naglakip sa pagsulti ug usa ka butang nga matulon-anon ug mapuslanon. Nagkinahanglan ug pagpangandam aron makasultig mga pulong nga makahatag ug kasayoran ug pagdasig. Busa, “ang kasingkasing sa matarong nagapamalandong aron sa pagtubag.” (Proverbio 15:28) Pagkahinungdanon nga ang atong sinultihan mahisama sa hinay nga ulan nga mohunob sa yuta ug mapuslanon, nga dili sama sa wala-kinahanglanang pagbaha nga mobanlas sa tanan nga maagian niini!

‘Balaang Panggawi’

Ang pagsabwag ug kahibalo bahin kang Jehova ug sa iyang katuyoan ug ang pagtanyag kaniya sa “bunga sa mga ngabil” ingong “halad sa pagdayeg” maoy maalamong butang nga pagabuhaton. (Hebreohanon 13:15) Apan, aron dawaton ni Jehova ang maong halad, kita kinahanglang ‘magmabalaan sa tanan natong panggawi.’ (1 Pedro 1:14-16) Naggamit ug duha ka magkatugbang nga proverbio, si Solomon puwersadong nagpasiugda kanato niining hinungdanong kamatuoran. Siya miingon: “Ang halad sa mga daotan maoy dulumtanan kang Jehova, apan ang pag-ampo sa mga matul-id makapahimuot kaniya. Ang dalan sa daotan maoy dulumtanan kang Jehova, apan ang nagasunod sa pagkamatarong iyang gihigugma.”—Proverbio 15:8, 9.

Sa unsang paagi lantawon niadtong mibiya sa dalan sa kinabuhi ang pagbadlong, ug unsa unyay ilang dangatan? (Mateo 7:13, 14) “Ang disiplina daotan alang niadtong mibiya sa dalan; si bisan kinsa nga nagadumot sa pagbadlong mamatay.” (Proverbio 15:10) Imbes dawaton ang nagatul-id nga disiplina gikan sa responsableng mga igsoon diha sa Kristohanong kongregasyon ug tiunayng maghinulsol, ang uban nga misubay sa daotang dalan mipili sa pagbiya sa dalan sa pagkamatarong. Pagkadakong kabuangan kana!

Komosta kon ang usa magpakaaron-ingnon lang nga midawat sa pagbadlong apan sa pagkatinuod nagdumot diay niana? Dili usab kini maalamon. “Ang Sheol ug ang dapit sa kalaglagan anaa sa atubangan ni Jehova,” miingon ang hari sa Israel. “Unsa pa kaha ang mga kasingkasing sa mga anak sa tawo!” (Proverbio 15:11) Sa mahulagwayong pagkasulti, wala nay mas layo pa gikan sa buhi nga Diyos kay sa Sheol, ang dapit sa mga patay. Bisan pa niana, kana anaa sa iyang atubangan. Siya nahibalo sa tinuod nga pagkatawo sa tanan nga atua didto ug siya makahimo sa pagbanhaw kanila. (Salmo 139:8; Juan 5:28, 29) Sayon lang kaayo alang kang Jehova ang pagkahibalo kon unsay anaa sa kasingkasing sa mga tawo! “Ang tanang butang hubo ug binuksan  sa mga mata niya nga kaniya manubag kita,” misulat si apostol Pablo. (Hebreohanon 4:13) Ang pagpakaaron-ingnon makalingla sa mga tawo apan dili sa Diyos.

Ang tawo nga nagsalikway sa disiplina wala lamang magdumot sa pagbadlong kondili nagdumot usab sa naghatag niana. “Ang mabiaybiayon dili mahigugma sa nagabadlong kaniya,” nag-ingon si Solomon. Aron ipasiugda ang maong punto, siya naghisgot ug laing punto nga susama niana: “Dili siya moadto sa mga maalamon.” (Proverbio 15:12) Pagkadiyutay sa posibilidad nga ang maong tawo magtul-id sa iyang mga dalan!

Positibo ug Panglantaw

Ang paghisgot sa pulong “kasingkasing” naglambigit sa mosunod nga tulo ka proverbio ni Solomon. Naghubit sa epekto sa atong gibati diha sa atong panagway, ang maalamong hari miingon: “Ang usa ka malipayong kasingkasing may maayong epekto sa panagway, apan tungod sa kasakit sa kasingkasing adunay nahugnong espiritu.”—Proverbio 15:13.

Unsay makapahinabog kasakit sa kasingkasing? “Ang pagkamabalak-on diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy magpatikuko niini [tungod sa kaguol],” nag-ingon ang Bibliya. (Proverbio 12:25) Sa unsang paagi malikayan nato ang pagkaguol tungod sa dili-maayong mga hitabo sa atong kinabuhi? Inay kay sigean ug hunahuna ang mga sirkumstansiya nga dili kaayo nato makontrolar, mahimo natong palandongon ang dagayang espirituwal nga mga panalangin nga gihatag ni Jehova kanato karon ug kon unsay iyang buhaton alang kanato sa umaabot. Kini mas makapasuod kanato ngadto kaniya. Oo, ang pagpakigsuod nato sa “malipayong Diyos” seguradong maglipay sa atong masulub-ong kasingkasing.—1 Timoteo 1:11.

Dugang pa, ang mensahe sa Bibliya maoy kinalabwang tuboran sa kahupayan ug kalipay. Ang salmista nag-ingon nga malipayon ang tawo kansang “kalipay anaa sa balaod ni Jehova, ug sa iyang balaod siya nagabasa sa hinayng tingog sa adlaw ug gabii.” (Salmo 1:1, 2) Bisan sa dihang kita nagmasulub-on, ang pagbasa sa Bibliya ug pagpamalandong sa gisulti niini magdasig kanato. Anaa usab ang ministeryo nga gihatag sa Diyos kanato. Kita gipasaligan nga “kadtong nagapugas ug binhi uban ang mga luha magaani gayod uban ang hugyaw sa kalipay.”—Salmo 126:5.

“Ang kasingkasing nga adunay pagsabot nagapangita sa kahibalo,” nag-ingon si Solomon, “apan ang baba sa mga tawong hungog nagapangandoy sa kabuangan.” (Proverbio 15:14) Kining maong proverbio nagtudlo kanato sa dakong kalainan tali sa tambag sa tawong maalamon ug sa tawong buangbuang. Sa dili pa mohatag ug tambag, ang tawong masinaboton ug kasingkasing mangita sa kahibalo. Siya mamati pag-ayo ug maningkamot nga masabtan ang mga panghitabo. Siya manukiduki sa Kasulatan aron matino kon unsang mga balaora ug prinsipyoha ang mapadapat sa maong situwasyon. Ang iyang tambag lig-ong gipasukad sa Pulong sa Diyos. Apan, ang tawong buangbuang dili magsusi kon unsay tinuod nga nahitabo ug mosulti dayon kon unsay mosantop sa iyang hunahuna. Nan, kon kita mangayog tambag, maalamon nga moduol sa eksperyensiyado, hamtong nga mga tawo inay kay sa mga tawo nga lagmit mokiling sa pagsulti kanato kon unsay atong gustong madunggan. Pagkamaayo nga makabaton ug “mga gasa nga mga lalaki” diha sa Kristohanong kongregasyon, nga ‘mangita sa kahibalo’ sa dili pa mohatag ug tambag!—Efeso 4:8.

Ang mosunod nga proverbio naghisgot sa dakong benepisyo sa pagbaton ug positibong panglantaw. Ang hari sa Israel nag-ingon: “Ang tanang adlaw sa sinakit maoy daotan; apan ang malipayon ug kasingkasing may kombira sa kanunay.” (Proverbio 15:15) Ang kinabuhi adunay mga panalangin ug mga katalagman, kalipay ug kagul-anan. Kon kita maghunahuna lamang sa negatibong mga butang, ang kaguol maoy mogahom sa atong hunahuna, ug ang tanan natong mga adlaw mahimong masulub-on. Apan, kon atong tugotan ang mga panalangin nga atong nadawat ug ang atong hinatag-sa-Diyos nga paglaom nga maoy modominar sa atong hunahuna, dili na kaayo nato mahunahunaan ang makapaguol nga mga hitabo sa kinabuhi ug kita mobatig kalipay sa kahiladman. Pinaagi sa pagbaton ug positibong panglantaw, kita makatagamtam ug ‘kanunayng kombira.’

Nan, huptan nato ang hataas nga pagtamod sa disiplina. Hinaot nga tugotan nato kana sa pag-impluwensiya dili lamang sa atong pagbati, sinultihan, ug mga lihok kondili sa atong panglantaw usab.

[Hulagway sa panid 13]

“Ang tubag, kon malumo, makapahilayo sa kaaligutgot”

[Hulagway sa panid 15]

Responsibilidad sa mga ginikanan ang pagpahamtang ug disiplina

[Hulagway sa panid 15]

“Ang mga ngabil sa mga maalamon nagapadayon pagsabwag ug kahibalo”