Nalitemwa Sana Ukubombela Yehova

Abashimika ili lyashi ni ba Fred Rusk

Nalishininkishe amashiwi yalandile Davidi ayaba pa Amalumbo 27:10 aya kuti: “Nga tata na mayo bansha, Yehova kuti ambuula.” Lekeni imushimikile ifyo cali.

NAKULILE pa farmu ya bashikulu apo twalelima tonge mu musumba wa Georgia, mu U.S.A., ilyo ubunonshi bwa calo bwabwelele sana pa nshi. Ici cali ni muli ba 1930. Batata bali no bulanda sana ilyo bamayo no mwaice wandi umwaume uwafyelwe fye, bafwile. Ilyo batata baile ku musumba umbi ukutali mu kufwaya incito, banshile na bashikulu nabo bali ni ba mukamfwilwa. Pa numa, batata balefwaya ukunsenda ukuti tuleikala nabo lelo nshaile.

Bankashi ya batata e balebomba imilimo pa ng’anda. Nangu ca kuti bashikulu tabalepepa nangu kumo, abana babo bena balepepa ku Southern Baptist kabili bali abakosa sana. Naleya ku calici cila Mulungu pantu balentiinya ukuti balanguma nga nshile. Kanshi ukufuma fye ku bwaice nshabikile amano ku kupepa. Lelo naletemwa ukuya ku sukulu no kwangala ifyangalo.

Ukutandala Ukwayalwile Ubumi Bwandi

Bushiku bumo mu 1941, ilyo nali ne myaka 15, abaume bamo na bena mwabo balitutandalile. Bali ni bayama ba Talmadge Rusk. Nshabalile mbamonapo lelo naishibe ukuti bena na bena mwabo bali ni Nte sha kwa Yehova. Ifyo balondolwele pa fyo Lesa afwaya abantu ukwikala umuyayaya pano isonde, fyalipusene sana ne fyo nalesambilila ku calici. Abengi pa ng’anda balikeene kabili batendeke ukusuusha ifyo balelanda. Babebele ukuti bekabwelako na kabili. Lelo ba nkanshi ya batata, ba Mary, abancilileko fye imyaka itatu, balipokeleko Baibolo ne mpapulo shimbi.

Ba Mary balishininkishe ukuti nabasanga icine kabili balibatishiwe ukuba Inte ya kwa Yehova mu 1942. Basangile ukuti amashiwi ya kwa Yesu ayatila: “Abalwani ba muntu bakaba aba mu ng’anda yakwe” ya cine, pantu e fyabacitikile. (Mat. 10:34-36) Aba mu lupwa balicililemo ukukaanya. Abakalamba ba ba Mary, abanakashi abali abalumbuka uko baleikala, balyumene akapi no mulashi wa muli iyo ncende no kwikata bayama ba Talmadge. Babapeele umulandu wa kushitisha impapulo ukwabula ifipepala e ico balibapoosele mu cifungo.

Munyunshipepala mwali ilyashi lya kuti meya, uwali kabili kapingula, aebele icilye  ukuti: “Impapulo isho uyu muntu alesabankanya shalibipa kwati ni sumu.” Bayama balitwele uyu mulandu ku cilye icikalamba uko basangile ukuti tabakwete umulandu lelo ninshi balikala kale mu cifungo pa nshiku 10.

Ifyo Ba Mary Bangafwile

Ba Mary tabalesambilisha fye ine neka icine lelo balesambilisha na bena mupalamano. Naliile na bo mu kutungulula isambililo ku mwaume uo bapeele icitabo icaleti The New World. * Abena mwabo batile, abalume babo balibelengele icitabo ubushiku bonse. Nangu ca kuti nshalefwaya ukuba sana mu fya mapepo, nalitemenwe ifyo nalesambilila. Na lyo line, te masambililo ya mu Baibolo ayalengele nasumina ukuti baNte bantu ba kwa Lesa. Ifyo balebacusha, e fyalengele nshininkishe.

Ku cakumwenako, bushiku bumo ilyo Ine na ba Mary twalefuma mu kusekwila tomato, twasangile ukuti nkashi nabo naoca impapulo, icilimba na maseleti umwali amalyashi ya mu Baibolo. Nalifulilwe sana, lelo bankashi nabo baba Mary batile: “Ukeshiba ku ntanshi ukuti natucita fye bwino ukoca ifi fintu.”

Mu 1943, ba Mary balifumine pa ng’anda pantu balikeene ukuleka ukulongana no kushimikila ku bena mupalamano. Pali ilya nshita, nalitemenwe ukwishiba ukuti Lesa, alikwata ishina, Yehova. Nalisambilile no kuti ni Lesa uwatutemwa, uwa cikuuku, e lyo toca abantu mu mulilo. Nalisambilile no kuti Yehova alikwata ukuteyanya ukusuma, nangu ca kuti pali iyi nshita ninshi nshilatendeka ukulongana.

Bushiku bumo ilyo nalekumpa icani pa ng’anda, motoka yalishile kabili umo pa baume baali mu motoka anjipwishe nga nine Fred. Ilyo naishibe ukuti bali ni Nte sha kwa Yehova, natile, “Lekeni nyingile mu motoka pa kuti tuyelanshanya bwino kumbi.” Ba Mary e babebele ukuti bakeselanshanya na ine. Umo pali aba baume ali ni Shield Toutjian, kangalila wa muputule. Alenkoselesha kabili alentungulula bwino mu fya kwa Lesa. Ba lupwa batendeke ukulankaanya pantu nalelandilako bwino ifyo Inte sha kwa Yehova basambilisha.

Ba Mary balinembele kalata no kunjeba ukuti nga ndefwaisha ukubombela Yehova, kuti naya mu kwikala nabo ku Virginia. Ilyo line fye, napingwilepo ukuya. Icungulo bushiku pali cisano mu 1943, nalibikile utupe twandi mu kabokoshi no kuya tukakila ku cimuti, apatali ne ng’anda. Pa cibelushi, nailekakula akabokoshi no kuyapita ku numa ya ng’anda ya bena mupalamano. E fyo naile ku tauni.  Ilyo naile ku musumba wa Roanoke, nasangile ba Mary bekala mu ng’anda yaba Edna Fowlkes.

Ukulunduluka, Ukubatishiwa, no Kuya ku Bethel

Ba Edna bali ni ba Nte abasubwa kabili aba cikuuku. Baali nga Lydia wa mu Baibolo pantu balesonkela ing’anda iikulu umwaleikala ba Mary, bamulamu wa ba Edna na bana babo babili abakashana. Aba bakashana Gladys na Grace, baishileba bamishonari. Ba Gladys abali ne myaka ukucila pali 90, bacili balabombela Lesa ne citetekelo pa Bethel ku Japan.

Ilyo naleikala na ba Edna, nalelongana lyonse kabili balensambilisha ifya kushimikila. Apo takwali uwalenkaanya ukusambilila Icebo ca kwa Lesa no kulongana, calengele naishiba ifingi sana pali Yehova. Nalibatishiwe pa 14 June, mu 1944. Ba Mary balitendeke bupainiya kabili balisumine ukuya mu kubombela ku Virginia kumo na ba Gladys na ba Grace. Balefwaisha ukuti icilonganino cipangwe mu Leesburg. Mu 1946, naile mu kubombela ku musumba wa mupepi. Twasangilwe mu kulongana kwa fyalo ifingi uko tatwakalabe ukwali mu Cleveland, Ohio, pa 4 ukufika ku 11 August.

Pali kulya kulongana, ba Nathan Knorr, abaletungulula umulimo wa Nte sha kwa Yehova, balandile pa kulundako amaofeshi pa Bethel mu Brooklyn. Ifyo bali no kulundako, cikuulwa ca kwikalamo e lyo no mwa kupulintila impapulo. Kanshi bamunyina abengi abacaice balefwaikwa. Napingwilepo ukuti uku e ko ningatemwa ukuya mu kubombela Yehova. Nalipwishe nga kuti nayabombelako, kabili pa 1 December mu 1946, balinjitile ku Bethel.

Pa numa ya mwaka umo, munyinefwe Max Larson kangalila wa mulimo wa kupulinta impapulo aishile apo nalebombela ku Dipartimenti ya kutuma magazini. Anjebele ukuti nomba na kulabombela ku Dipartimenti ya Mulimo. Kuli iyi Dipartimenti, nalisambilile sana ukukonka ifyo Baibolo ilanda na pa fyo ukuteyanya kwa kwa Lesa kubomba, maka maka ilyo nalebomba na kangalila wa Dipartimenti ya mulimo munyinefwe T. J. (Bud) Sullivan.

Batata balintandalile imiku iingi pa Bethel. Mu kuya nshita balitendeke ukupepa. Ilyo bantandalile umuku wa kulekeleshako mu 1965, banjebele ukuti, “Nalimo kuti waisantandalilako, lelo ine nshakese mu ku kumona na kabili.” Nalilebamonako imiku inono fye ilyo tabalafwa. Balishininkishe ukuti bakaya ku muulu. Nsubila ukuti Yehova alabebukisha no  kuti ilyo bakabuuka, tabakaye ku muulu nga fintu balefwaya lelo bakekala pano isonde umuyayaya mu Paradaise.

Ukulongana Kukalamba na Makuule ayo Nshakalabe

Ukulongana kukalamba kwalewama sana pantu yalelenga kwaba ukulunduluka mu kuteyanya. E fyali no kulongana kwa muli ba 1950, ukwa fyalo ifingi ukwabelele mu Yankee Stadium, ku New York. Mu 1958, ifibansa fya Yankee Stadium na Polo Grounds fyaliswile abantu, mu ciputulwa cimo ica kulongana bonse abasangilweko bali 253,922, abafumine mu fyalo 123. Pali uku kulongana, paali icintu cimo icacitike ico nshakalabe. Ilyo naleafwalisha mwi ofeshi lyalelolekesha pa kulongana, Munyinefwe Knorr, aishile kuli ine no kunjeba ati, “Fred, cilemoneka kwati nalilaba ukweba uwa kulanda ilyashi kuli bapainiya abalongene mu cikuulwa cili mupepi. Bushe kuti wayangufyanya ukuyalanda ilyashi ilisuma ilyo walatontonkanyapo mu nshila ilyo uleya?” Nalipepele icine cine mu nshila.

Apo ifilonganino fyalifulileko mu New York City muli ba 1950 na ba 1960, ififulo fya kulonganinamo fyalicepele. E co ukutula mu 1970 ukushinta mu 1990, balishitile ifikuulwa fitatu mu Manhattan no kufiwamya, emo batendeke ukulonganina. Nali ceyamani wa komiti ya bukuule bwa ifi fikuulwa kabili ndebukisha ifisuma ifingi pa fyo Yehova apaalile ifilonganino fyalebombela pamo no kusangwilako indalama sha bukuule. Ifi fikuulwa fya kupepelamo Yehova fyalikulilwe bwino sana.

Ifyo Ifintu Fyayalwike

Bushiku bumo mu 1957 ilyo naleya ku ncito ninshi ndepita mu parka iyabelele pa kati ka fikuulwa fya kwikalamo ne fya kupulintilamo impapulo, imfula yatendeke ukuloka. Namwene umukashana umusuma ninshi e lyo aishile fye pa Bethel. Takwete umwamfuli, e ico namwebele ukuti tubomfye bonse uo nakwete. Ifi e fyo naishibe Marjorie, kanshi ukutula apo twaupanine mu 1960, twalibombela Yehova ne nsansa, nangu ifintu fili bwino nelyo iyo. Mu September 2010, twalikumenye imyaka 50 ukutula apo twaupanine.

Ilyo twabwelele mu kutuusha pa numa ya bwinga, Munyinefwe Knorr anjebele ukuti nomba mfwile ukuba kafundisha mwi sukulu lya Gileadi. Ili lyali lishuko ilikalamba nga nshi! Ukutula mu 1961 ukufika mu 1965, kwali amakalasi 5 aya myeshi iingi umo balekansha aba mu ma komiti ya misambo ifya ukubomba imilimo. Ku kupwa kwa ba 1965,  amakalasi yatendeke ukuba aya myeshi 5 pantu balesambilisha fye bamishonari.

Mu 1972, natendeke ukubombela ku Dipartimenti yasuka ifipusho ifyo abantu bepusha pali Baibolo, uko nali kangalila. Ukufwailisha ifyebo pa kwasuka ifipusho fyalekanalekana na mafya kwalingafwa ukwishiba bwino amasambililo ya mu Baibolo no kwishiba ifya kubomfya ifyo fyebo pa kwafwa bambi.

Mu 1987, natendeke ukubombela ku Dipartimenti iipya iya fya cipatala. Kwaleba ukupekanya amasukulu ya baba mu ma Komiti ya Kumfwaninamo ne Fipatala pa fyo bengalalanda na badokota, bakapingula na babomfi bambi aba mu buteko umulandu wa mu Malembo uo tatusuminina umulopa. Ubwafya ubukalamba ubwaliko bwa kuti badokota balepeela abana besu umulopa ukwabula ukwishibisha abafyashi, ilingi line abalebasuminisha ni bakapingula.

Nga baeba badokota ukuti kwaliba umuti umbi nelyo inshila imbi ifyo bengabomfya ukucila umulopa, ilingi line balelanda ukutila tatukwete nelyo fyalikosa umutengo. Nale-eba badokota nati, “Tambikeni ukuboko kwenu.” Nga batambika ukuboko, lyena nalebeba ukuti: “Namukwata inshila imbi iyo mwingabomfya ukucila umulopa.” Aya amashiwi ya kubatasha yabebukisheko inshila imo iyo baishibe bwino ukuti, nga babomfya bwino umwele pa kulepula, umulopa taufuma sana.

Mu myaka 20 iyapita, Yehova alipaala umulimo wesu uwa kulondolwela badokota na bakapingula umuti umbi uo bengabomfya mu nshita ya kubomfya umulopa. Ilyo baumfwile ifyo twabalondolwelele, balyalwike. Basangile ukuti ifyo bafwailishe pa fya kundapa filanga ukuti imiti imbi ilabomba bwino sana ukucila ukubomfya umulopa kabili kwaliba badokota abengi abasumina ukuundapa ukwabula umulopa e lyo ne fipatala uko bengatwala abalwele.

Ukutula mu 1996, ine na Marjorie tubombela pa Watchtower Educational Center ku Patterson, mu New York, apaba amakilomita 110 ukufuma ku Brooklyn. Nalibombeleko panono mu Dipartimenti ya Mulimo e lyo no mulimo wa kusambilisha bakangalila benda na baba mu makomiti ya pa Bethel. Pa myaka 12, nomba imomba umulimo wa kwangalila Dipartimenti iyasuka ifipusho ifyo abantu bepusha pali Baibolo, iyali kale ku Brooklyn.

Amafya ya mu Bukote

Apo nomba ndi ne myaka ukucila 80, cilangafya ukubomba imilimo iya pa Bethel. Nalilwala kansa pa myaka 10. Ngumfwa kwati ni Hisekia uo Yehova alundileko imyaka. (Isa. 38:5) Umwina mwandi na o alalwala ubulwele bwa Alzheimers, tulaafwana pa kuti aleshipikisha. Marjorie alabombesha mu mulimo wa kwa Yehova, alakoselesha no kwafwilisha abacaice, kabili tulabombela pamo muli bucishinka. Alebelenga sana Baibolo no kuisambilisha bwino, kabili abana besu aba mu kuteyanya balatulembela amakalata.

Ba Mary bafwile mu March, 2010, ninshi bali ne myaka 87. Balesambilisha bwino Baibolo kabili balyafwa bambi ukuba abakosa mu kupepa. Balibombele imyaka iingi mu mulimo wa nshita yonse. Ndatasha sana pa fyo bangafwile ukusambilila icine ca mu Baibolo, na pa kungafwa ukuba umubomfi wa kwa Lesa wa kutemwa,Yehova nge fyo bena baali. Ba Mary babashiika mupepi na bena mwabo ababombeleko bumishonari ku Israel. Nshitwishika ukuti Yehova alabebukisha kabili akababuusha.

Nga natontonkanya pa myaka 67 iyo nabombela Yehova, ndamutasha sana pa fyo ampaala. Nalitemwa sana ukubombela Yehova! Apo nalicetekela sana ukuti Lesa wa cikuuku, nalisumina amashiwi ya Mwana wakwe ayatila: “Onse uwasha amayanda nelyo bamunyina nelyo inkashi nelyo wishi nelyo nyina nelyo abana nelyo amabala pa mulandu we shina lyandi, akapokelela ifingi nga nshi e lyo no mweo wa muyayaya.”—Mat. 19:29.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 19]

Mu farmu ya bashikulu umo twalelima tonge mu Georgia, U.S.A., mu 1928

[Icikope pe bula 19]

Ba Mary na bena mwabo ba Talmadge

[Icikope pe bula 20]

Ba Mary na ba Gladys e lyo na ba Grace

[Icikope pe bula 20]

Ilyo nalebatishiwa pa 14 June, mu 1944

[Icikope pe bula 20]

Mu Dipartimenti ya Mulimo pa Bethel

[Icikope pe bula 21]

Ninshi ndi na ba Mary pa kulongana kwa fyalo ifingi ku Yankee Stadium mu 1958

[Icikope pe bula 21]

Pa bwinga bwesu na Marjorie

[Icikope pe bula 21]

Ine na Marjorie mu 2008