Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

“Ubupe Ubwacindama” Ku Bena Poland

“Ubupe Ubwacindama” Ku Bena Poland

“Ubupe Ubwacindama” Ku Bena Poland

PA July 6, 1525, Albrecht, Cilolo uwa mu lupwa lwa bena Hohenzollern, abilishe ukutila icalici lya baLutheran e icalici abantu bonse balingile ukulapepako. E co icitungu ca mu Poland ica Prussia, uko Albrecht ali cilolo, e cabalilepo ukulakonka ifisambilisho fya kwa Martin Luther mu Bulaya.

Albrecht alefwaya amaofesi yakalamba aya baProtestanti ukuba mu Königsberg, umusumba uukalamba mu East Prussia. Akuulile universiti muli uyu musumba kabili e walefumya ne ndalama sha kupulintila ifitabo ifyo Luther alembele. Ifi fitabo balefipulinta mu ndimi shalekanalekana. Mu 1544, cilolo abikileko ifunde lya kuti abena Poland bonse abaleikala mu citungu aleteka balingile ukulasambilila no kulabelenga Amalembo ya Mushilo mu lulimi lwabo. Lelo, pali ilya nshita tabakwete Baibolo mu ciPolish.

Baibolo iyo Bapilibwile Ukubomfya “Amashiwi Abantu Balanda”

Pa kuti abena Poland bakwate Baibolo mu lulimi lwabo, Albrecht atendeke ukufwaya uwingapilibula no kupulinta Baibolo ya Amalembo ya Bwina Kristu aya ciGriki mu ciPolish. Ilyo calefika mu 1550, aebele Jan Seklucjan uwalelemba, ukushitisha, no kupulinta ifitabo ukubomba uyu mulimo. Seklucjan alipwishishe amasambililo yakwe pa Universiti ya Leipzig kabili baKatolika balimupatile nga nshi pantu alesabankanya ifisambilisho fya baProtestanti. Na kuba, imyaka yafumineko alile na ku Königsberg ilyo atiinine ukumulubulwisha pa mulandu wa kusabankanya ifyo asuminemo.

Jan Seklucjan alefwaisha sana ukupilibula no kupulinta Baibolo mu ciPolish. Ilyo papitile fye umwaka umo, balipulintile ibuuku lya kubalilapo ilya kwa Mateo. Muli ili buuku mwali fyebo na fimbi mu mbali ifyalelanga amashiwi na yambi ayapalene na yali mu fikomo fimo fimo. Tapakokwele, Seklucjan alipulintile volyumu umwali Amalandwe yane. Mu myaka fye itatu, alipwile ukupulinta Amalembo ya ciGriki aya Bwina Kristu.

Pa kupilibula Baibolo nga filya fine fye yali pa kubala, uwalepilibula alebomfya Amalembo ayalembelwe mu ciGriki. Na kabili, amashiwi yaba pe bula lya kubalilapo ilya muli Baibolo bapulintile mu 1551 yatila pa kupilibula “balemonako mu maBaibolo ya mu ndimi shimbi” na mu maBaibolo ya ciLatin. Stanisław Rospond, uwalembele icitabo citila Studies on the Polish Language of the 16th Century, alanda pali iyi Baibolo ukuti yalipilibulwa “bwino mu mashiwi ayasuma aya kuti nga ulebelenga fileumfwika bwino bwino.” Rospond asosele no kuti uwalepilibula talebomfya “amashiwi ayakosa ukumfwa.” Lelo, alebomfya amashiwi ayo “abantu balelanda lyonse.”

Nangu cingati Seklucjan e waleangalila uyu mulimo, calishibikwa ukuti te wapilibwile iyo. Ninshi ni nani uwapilibwile iyi Baibolo? Uwalepilibula ni Stanisław Murzynowski. Ilyo Seklucjan amwitile ukuyabomba uyu mulimo wakosa, Murzynowski ali fye ne myaka ukucilako panono pali 20.

Murzynowski afyalilwe ku mushi, lelo ilyo akulile, bawishi bamutumine ku kuyasambilila iciGriki ne ciHebere ku Königsberg. Pa numa, Murzynowski aile pa Universiti ya ku Wittenberg, ku Germany, uko nalimo aishibanine na Martin Luther. Philipp Melanchthon e wali kafundisha wa kwa Murzynowski, kabili e walengele eshibe sana iciGriki ne ciHebere. Ilyo afumine pa universiti ya mu Germany aile ku Italy ku kulundapo amasambililo, lyena pa numa abwelele ku Königsberg uko Cilolo Albrecht amwitile ukuyapilibula Baibolo.

Maria Kossowska alembele mu citabo cakwe icitila The Bible in the Polish Language ukuti: “Murzynowski alibikileko sana amano kabili alepilibula bwino, lelo talefwaya cishibikwe ukuti e wapilibwile, talefwaya ukulumbuka, kabili talefwaya fye no kuti pa nkupo ya Baibolo balembepo ishina lyakwe.” Na kuba, uyu mulumendo asosele ukuti: “Nshaishibisha ukulemba iciLatin nangu iciPolish.” Nangu cingati Murzynowski aleitwishika, e walengele abena Poland ukukwata Baibolo mu lulimi lwabo. Seklucjan uwalebomba na Murzynowski atile Baibolo bapilibwile yali “bupe ubwacindama” ku bena Poland.

Ubupe na Bumbi Ubwacindamisha

Ukutula apo bapilibwilile Baibolo ya kubalilapo mu ciPolish, na bambi balipilibula amaBaibolo muli ulu lulimi. Mu 1994 Baibolo ya Amalembo ya Calo Cipya aya ciGriki aya Bwina Kristu, yalifumine, e lyo mu 1997, Baibolo yonse iya New World Translation of the Holy Scriptures yalifumine. Abalepilibula tabalefwaya cishibikwe ukuti e bapilibwile iyi Baibolo kabili balibikileko amano pa kupilibula Icebo ca kwa Lesa nga filya fine fye cali pa kubala. Na kabili, babomfya amashiwi abena Poland balanda pali ino nshita, te yalya balebomfya mu myaka ya ba1500.

Pali lelo Baibolo ya New Translation yonse nelyo Amalembo ya ciGriki yalifuma mu ndimi 2,400. Nga mwalikwata Baibolo mu lulimi lwenu iyo bapilibula nga filya fine fye Icebo ca kwa Lesa cali pa kubala, ninshi mwalipokelela ubupe na bumbi ubwacindamisha, ubupe ubo Yehova Lesa amupeela pa kuti bulemutungulula.—2 Timote 3:15-17.

[Icikope pe bula 20]

Icilibwe ico bebukishishapo Stanisław Murzynowski, uwapilibwile “Icipingo Cipya” mu ciPolish

[Icikope pe bula 21]

Icipandwa 3 ica mwi buuku lya kwa Mateo ilyo Stanisław Murzynowski apilibwile

[Abatusuminishe]

Dzięki uprzejmości Towarzystwa Naukowego Płockiego