Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Bushe Intanda Shifwile Ukulatungulula Ubumi Bwenu?

Bushe Intanda Shifwile Ukulatungulula Ubumi Bwenu?

Ukulingana na Baibolo

Bushe Intanda Shifwile Ukulatungulula Ubumi Bwenu?

“LYONSE KWALIBA ABACAICE NA BAKALAMBA ABAFWAILISHA IFIISHIBILO FYA NSHITA YABO IYA KU NTANSHI UKUPITILA MU NTANDA.”—E FYASOSELE PAPA JOHN PAUL II.

UKULINGANA no kufwailisha kumo, umwina Amerika umo mu bantu bane alalengule ntanda nga alefwaya ukupingulapo. Ukufwailisha ifiishibilo mu ntanda takwaba fye kuli iyi ncende. Mupepi na mwi sonde lyonse, abantu balapendule ntanda ku kupandwa mano mu fya ndalama, mu kutantika ifya nyendo, mu kwalula incito, mu kwimika inshiku sha bwinga, na mu kuteyanya ifya kulwa. Citunganishiwa ukuti iciishibilo cimo ica ntanda kuti calangilila uwa kuupana nankwe kabili kuti casokolola na bashakalingane mu cupo. Mwi sonde fye lyonse ukulengule ntanda kulacebusha imintapendwa ya bantu. Lelo bushe ni kwi kwatuntuka ukulengule ntanda?

Ilyashi lya Kale ilya Kulengule Ntanda

Imisango yapusanapusana iya kulengule ntanda ilasangwa na ku bantunse abaikele imyaka ishishi bantu. Nangu fye ni Baibolo ilalumbula “intanda.” (2 Ishamfumu 23:5) Ukwabulo kutwishika, aba ku kale pamo nga baHindu pamo na bena China, abena Egupti, abaGriki, na bantu bambi balefwailisha mu ntanda. Nangu cibe fyo, ifya kuloshako ifya kubangilila ku fiishibilo fya ntanda fyasangilwe mu Babele wa pa kale.

Abena Babele balundulwile ukulengule ntanda pantu balefwaisha ifyebo pa lwa nshita ya ku ntanshi. Ilyo balemona imiselele ya fya mu muulu, balepanga amacharti ne fya kuloshako ifyapikana. Ukufuma kuli ifi, imilandu ya buntunse ne fya kucitika pe sonde fyalesobelwa. Ilingi line tabalepingula imilandu ya mapolitiki ne ya nkondo ukwabula intanshi ukupandwa amano ku bapendule ntanda. E co, ibumba lya bashimapepo abaleitunga ukuba na mano ayaibela na maka ayacila pa cifyalilwa baishilekwata amaka sana. Na kuba amatempele ayacindama aya mu Babele yonse yaiswilemo ifya kulangilila umuulu.

Mu nshita sha ndakai ifiishibilo fya ntanda fyalitwalilila ukubomba incito yacindama mu bumi bwa bantu abengi. Nangu bantu abashitunga ukusumina mu ca kulengwilako intanda limbi kuti balafwailisha ku musamwe fye nangu pa kufwaya fye ukumona ifyabamo. Ca cine ukuti abapendule ntanda balisobelako ifintu fimo ifyacitike. Lelo bushe ici cipilibulo kuti ukulengule ntanda kwalibamo bunonshi? Icine cine, ababomfi ba kwa Lesa aba ku kale bamwene shani ukulengule ntanda?

Ububi Bwasokamamo

Mu kupusana na bena Babele, abaYuda ba busumino tabalelengule ntanda—kabili kwali umulandu usuma bashalecitile fyo. Lesa abasokele mu kulungatika ukuti: “Ekasangwa muli imwe . . . uubuke mbuko, nangu uucite cimpa, nangu uupendula, nangu uucita amalele, nangu uupanda buyeye, nangu uwipusha ku cipao ca mufwe ne ngulu, nangu uubusha ku bafwa. Pantu wa muselu kuli Yehova onse uucite fi fintu.” *Amalango 18:10-12.

Ababomfi ba kwa Lesa baali abashangila ukulwisha icibelesho ca kulengule ntanda. Ku ca kumwenako, Imfumu ya cishinka Yoshia “yapeseshe . . . abalefutumwina Baali, na kasuba, no mweshi, ne ntanda.” Casoswa ukuti imibombele ya kwa Yoshia ‘yaliweme mu menso ya kwa Yehova,’ kabili Lesa alimupaalile mu kubomba kwakwe. (2 Ishamfumu 22:2; 23:5) Napamo bambi kuti baipusha ukuti, ‘Bushe ukusobela kumo ukwa bapendule ntanda takufikilishiwa?’

Na kuba, mu Malembo ya Bwina Kristu aya ciGriki, tulabelenga pa lwa mukashana “uwali no mupashi [umupashi wa kubuka, NW], uwamwenene bashikulu wakwe ifyuma ifingi mu kubuka.” Cilemoneka ukuti ifintu fimo ifyo uyu mukashana asobele fyalecitika, pantu bashikulu wakwe balimwenenemo mu kubuka kwakwe. Lelo nani wapeele uyu mukashana amaka ya kusobela ifya ku ntanshi? Baibolo ilondolola ukuti asongelwe ‘no mupashi, wa kubuka.’—Imilimo 16:16.

Baibolo ilangililo kuti “pano isonde ponse palaala mu maka ya mubifi,” Satana Kaseebanya. (1 Yohane 5:19) Ukupitila mu kulenge fintu fimo ukucitika, Satana pamo ne fibanda balicebusha imintapendwa ya bantu.

Icine cayanguka caba ca kuti ukulengule ntanda kwaba ni cimo ica fya “kubeleleka fya kwa Kaseebanya,” ico abomfya ukutungulula no kusonga abantu ukubomba imifwaile yakwe. E mulandu wine Baibolo ikonkomesesha Abena Kristu ukuba “abashangila” ku micenjelo ya kwa Satana—iisanshamo ukulengule ntanda. (Abena Efese 6:11) Bushe ici calola mu kuti tatwakwata ubutungulushi nangu bumo pa lwa nshita ya ku ntanshi?

Baibolo—Yaba ca Kututungulula Cashintililwapo

Amamilioni ya bantu balisanga Baibolo ukuba ica kutungulula cashintililwapo mu kupingulapo kwabo. Nge fyo kemba wa malumbo Davidi atile: “Ukushimika kwa kwa Yehova kwa cishinka, kulengo wapelwa amano ukubo wa mano.” (Amalumbo 19:7; 119:105) Ici tacilepilibulo kuti Baibolo ilatweba ifyo umo alingile ukucita mu kulungatika mu mulandu umo umo. Lelo Icebo ca kwa Lesa calikwata ifishinte ifingafwa ukukansha amaka yesu aya kulingulula. Ici cikatwafwa ukwishiba ukupaatululo busuma ukubulekanya no bubi kabili cikatwafwilisha ukupingulapo mano mano.—Aba Hebere 5:14.

E ico kanshi, Abena Kristu ba cine cine balikwata umulandu washininkishiwa uwa kukanabebeta ifya kulengula intanda, nangu ukufwaya fye ukuisekesha nelyo ukufwaya ukwishiba ifyabamo. Lelo, mano mano bakonka ukusoka ukusangwa mu Cebo ca kwa Lesa pa lwa kusonga konse ukwa fibanda nelyo ni kulya kushaishibikwa. Ukupitila mu kukanalenga intanda ukube ca kusonga mu bumi bwenu, lelo Baibolo e ilemutungulula, kuti mwaipakisha ipaalo lya kwa Lesa ku ciyayaya.—Amalumbo 37:29, 38.

[Futunoti]

^ para. 10 Ukubuka kusanshamo ukufwaya ukwishiba ifintu, ukucilisha ukulosha ku fili no kucitika ku ntanshi, ukupitila mu kubomfya amaka ya fya kupandapanda.

[Icikope pe bula 16]

Intanda sha ku kubanga

[Icikope pe bula 16]

Intanda sha ku masamba