Wach Jehova Ngima

Puonj Mayudore e Barupe ne Tito, Filemon, Koda ne Jo Hibrania

BANG’ wuok e twechne mokwongo e Rumi higa 61 E Ndalowa, jaote Paulo limo Jokristo e chula mar Krete. Bang’ fwenyo chal mar kanyakla mag Krete, okwayo Tito mondo odong’ kuno ojiwgi. Bang’e, nenre ni ka en Makedonia, Paulo ndiko barua ne Tito konyise gigo monego otim, kendo konyisogo ni omiyo Tito teko mar tiyo tijego.

Motelo ni mano, kapok ne ogonye a e twech e higa 61 E Ndalowa, Paulo noyudo osendiko barua ne Filemon, Jakristo ma nodak Kolosai. Baruano en kwayo ma ng’ato sayogo osiepne.

Kar higa 61 E Ndalowa, Paulo bende nondiko barua ne Jokristo ma Jo-Hibrania ma nodak Judea, konyiso kaka din mar Jokristo ber moloyo chenro mag Jo-Yahudi kaka oganda. Barupe adekgo duto oting’o puonj makonyowa ahinya.​—Hib. 4:12.

BEDURU MOTEGNO E YIE

(Tito 1:1– 3:15)

Bang’ nyiso Tito gima onego otim seche ma ‘oketo jodongo e mier duto,’ Paulo chiko Tito mondo okwer “[joma wang’gi tek], mondo gibed motegno e yie.” Ojiwo Jokristo duto e kanyakla mag Krete mondo ‘odagi richo, kendo giwuoth ka giritore.’​—Tito 1:5, 10-13; 2:12.

Paulo dhi nyime chiwo puonj koda siem mondo okony owete man Krete ochung’ motegno e yie. Ochiko Tito mondo otamre “mbaka mofuwo. . . gi piem kuom weche mag Chik.”​—Tito 3:9.

Dwoko Penjo mag Ndiko:

1:15​—Ere kaka “gik moko duto ler” ne “jogo maler,” to ok ler ne “jogo mokethore ma ok oyie”? Mondo wayud dwoko, nyaka wakwong wang’e tiend gigo ma Paulo noluongo ni “gik moko duto.” Ne ok owuo kuom gik ma Wach Nyasaye kwedo ratiro, to nowuoyo kuom gik ma Ndiko oweyo mondo Jakristo otimie yiero ma mare kaluwore gi chunye owuon. Kuom ng’at ma paro kaluwore gi puonj koda chike Nyasaye, gik makamago gin gik maler. Mano opogore gi ng’at ma nigi paro maok kare, kendo ma chunye ok ler. *

3:5​—Ere kaka Jokristo mowal kuom roho ‘iwaro kuom lwok,’ kendo ‘roho maler miyogi bedo manyien’? ‘Iwarogi kokalo kuom lwok’ nimar Nyasaye oselwokogi kata puodhogi gi remb Yesu kokalo kuom misango mar rawar. ‘Roho maler miyogi bedo manyien’ nikech gisebedo ‘chwech manyien’ kaka yawuot Nyasaye mowal kuom roho.​—2 Kor. 5:17.

Puonj Mwayudo:

1:10-13; 2:15. Jorit ma Jokristo nyaka bed gi chir mar rieyo gik mobam ei kanyakla.

2:3-5. Mana kaka e kinde Jokristo mokwongo, nyimine ma gin Jokristo motegno e ndalowagi, owinjore obed “jo maler e ngimagi; kik gibed jo hang weche, kata josam kong’o; to gibed ka gipuonjo gik mabeyo.” E yo ma kamano, ginyalo bedo joma puonjo “mon matindo” manie kanyakla, ka gin kar kendgi ng’ato gi ng’ato.

3:8, 14. Keto pachwa mondo “opar tiyo tich mabeyo,” en gima ‘ber kendo konyo ji,’ nimar okonyowa bedo gi nyak e tij Nyasaye, kendo miyo wabed mopogore gi piny marachni.

JIW JI “KUOM HERA”

(File. 1-25)

Ipuoyo Filemon kuom keto ranyisi maber korka  wach ‘yie kod hera.’ Bedo ni Filemon en jal ma nohero duogo chuny Jokristo wetene, mano miyo Paulo bedo gi ‘mor ahinya kendo hoyo chunye.’​—File. 4, 5, 7.

Koketo ranyisi ne jorit duto, Paulo konyo e tieko wach moro ma kore tek e wi Onesimo, to otimo mano ok kogolo chik, to ka ohombe “kuom hera.” Owacho ne Filemon niya: “Andikoni ka an gi yie chuth ni iniyie winjo wachna, kendo kang’eyo ni ibiro timo kata moloyo gi ma asewacho.”​—File. 8, 9, 21.

Dwoko Penjo mag Ndiko:

10, 11, 18​—Ere kaka Onesimo ne ‘ok kony,’ to koro nobedo ng’ama ‘konyo’? Onesimo ne en misumba ma ne ok dwar dhi nyime tiyo e od Filemon e dala mar Kolosai, mi noringo odhi Rumi. Mondo omi oyud pesa ma ne nyalo chope e wuoth ma ne dhi kawo mail 900, nyalo bedo ni Onesimo ne okwelo kuom ruodhe. Kuom adier, ne en ng’ama nono maok nyal konyo e wang’ Filemon. Kata kamano, kane Onesimo ni Rumi, Paulo ne okonye mobedo Jakristo. Ka koro osebedo Jakristo, jal ma yande ne misumba ma “ok kony,” koro nobedo jal ma “konyo.”

15, 16​—Ang’o momiyo Paulo ok nokwayo Filemon mondo ogony Onesimo owe bedo misumbane? Paulo ne dwaro ahinya mondo omakre chuth gi migawone mar ‘yalo pinyruodh Nyasaye, kendo puonjo wach Ruoth Yesu Kristo.’ Omiyo, noyiero mondo kik odonjre e weche mag dak mag jomoko, kaka mago mamulo chike machiko jotich ma wasumbini.​—⁠Tich 28:31.

Puonj Mwayudo:

2. Filemon ne ochiwo dalane obed kama itimoe chokruoge mag Jokristo. Mano kaka en thuolo makende kendo majaber ka odwa itiyogo e timo romo mag dhi lendo.​—Rumi 16:5; Kol. 4:15.

4-7. Onego wakaw okang’ mokwongo mar puoyo Jokristo wetewa maketo ranyisi maber e yie koda hera.

15, 16. Ok onego wawe lokruok matimore e ngimawa omi wabed gi parruok mang’eny ma ok owinjore. Lokruok makamago nyalo bedo makonyo, mana kaka ne otimore ne Onesimo.

21. Paulo ne ogeno ni Filemon ne dhi ng’wonone Onesimo. Wan bende dwarore wabed joma ng’wonone owadwa moro manyalo bedo ni ochwanyowa.​—Math. 6:14.

“WADHIURU NYIME GI PUONJ MOTEGNO”

(Hib. 1:1–13:25)

Mondo onyis ni yie kuom misango ma Yesu nochiwo en gima duong’ moloyo mako Chik Musa, Paulo lero ber maduong’ mar Jachak din mar Jokristo, ber mar dolone, misangone, kod ber mar singruok manyien. (Hib. 3:1-3; 7:1-3, 22; 8:6; 9:11-14, 25, 26) Ng’eyo wechegi nyaka bed ni ne okonyo ahinya Jokristo ma Jo-Hibrania mondo omi ginyagore gi sand ma ne giyudo e lwet Jo-Yahudi. Paulo jiwo Jokristo wetene ma Jo-Hibrania mondo ‘gidhi nyime gi puonj motegno.’​—Hib. 6:1.

Yie konyo nade e ngima Jakristo? Paulo ndiko niya: “Ngat ma onge yie ok nyal bet malong’o ni Nyasaye.” Ojiwo Jo-Hibrania kama: “Waringuru kwanano ni ng’wech moketi e nyimwa,” ka watimo kamano kuom yie.​—Hib. 11:6; 12:1.

Dwoko Penjo mag Ndiko:

2:14, 15​—Be bedo ni Satan nigi “teko mar tho” nyiso ni en gi teko mar nego ng’ato ang’ata moyiero? Ooyo. Kata kamano, chakre kinde ma Satan nong’anjo e Eden, miriambo mage osekelo tho nikech Adam notimo richo, mi richo kod tho nobiro ne oganda dhano. (Rumi 5:12) E wi mano, jogo matimo dwaro mag Satan e pinyka, osesando monego jotich Nyasaye, mana kaka ne gitimo ne Yesu. Kata kamano, mano ok nyis ni Satan nigi teko chuth mar nego ng’ato ang’ata modwaro. Dine bed ni en kamano, onge kiawa ni dikoro ne osetieko jotich Jehova duto chon. Jehova rito joge, ka gin kaka oganda, kendo ok onyal yie mondo  Satan okethgi. Kata kapo ni Nyasaye nyalo weyo jomoko kuomwa otho nikech sand mag Satan, wanyalo bedo gadier chuth ni Nyasaye biro tieko hinyruok moro amora ma Satan okelonwa.

4:9-11​—Ere kaka wanyalo ‘donjo e yueyo’ mar Nyasaye? E giko mar odiechienge adek mag chwech, Nyasaye noyueyo kuom tijene mag chwech, ka en gadier ni dwarone kuom wach pinyni koda ne oganda dhano ne dhi chopo. (Chak. 1:28; 2:2, 3) Wanyalo ‘donjo e yueyono’ kuom weyo tije mamiyo waketre joma kare wan wawegi, kendo kuom rwako chenro mar rawar ma Nyasaye oseketo mar resowa. Sama waketo yie kuom Jehova, kendo luwo Wuode gi chuny mobolore, kar luwo mana dwachwa wawegi, wabiro bedo gi gweth mamiyowa yueyo kendo maduogo chunywa pile ka pile.​—Math. 11:28-30.

9:16​—‘Ng’at malamo ni ji’ e muma, kata singruok manyien en ng’ano? Jehova e Wuon singruok manyien, to Yesu e ‘ng’at malamo ni ji.’ Yesu e Jagach mar singruokno, kendo kuom thone nochiwo misango ma ne dwarore mondo omi singruokno ochak tiyo.​—Luka 22:20; Hib. 9:15.

11:10, 13-16​—Ibrahim ne kiyo “dala” mane? Mani ok ne en dala masie, to ne en mana dala mar ranyisi. Ibrahim ne kiyo “Jerusalem me polo,” ma en Kristo Yesu kaachiel gi joloch wetene 144,000. Jolochgi, ma osemi duong’ e polo, bende iluongo e Ndiko ni, ‘dala malerno, Jerusalem Manyien.’ (Hib. 12:22; Fwe. 14:1; 21:2) Ibrahim ne kiyo dak e ngima e bwo loch mar Pinyruodh Nyasaye.

12:2​—‘Mor ma noketi e nyim Yesu,’ mi nomiyo ‘odhil e [“yadh-sand,” NW ]’ en mane? Ne en mor mar neno gik ma tichne ne dhi chopo​—kaka keto nying’ Jehova obed maler, nyiso ratiro ni Nyasaye ema owinjore obed jaloch, kaachiel gi chiwo rawar mondo oresgo oganda dhano kuom tho. Yesu bende ne geno yudo mich mar locho kaka Ruoth, kendo tiyo ka en Jadolo Maduong’ mondo okony oganda dhano.

13:20​—Ang’o momiyo iwuoyo kuom muma kata singruok manyien, kaka gi “mochwere”? En nikech weche adekgi: (1) Ok nochak owile gi machielo, (2) weche ma singono chopo gin gik mosiko, kendo (3) bang’ Har–Magedon, jogo ma gin ‘rombe mamoko’ biro dhi nyime yudo gweth ma singruok manyienno kelo.​—Joh. 10:16.

Puonj Mwayudo:

5:14. Onego wapuonjre Wach Nyasaye, ma en Muma gi kinda, kendo tiyo kod gik mwapuonjore e iye. Onge yo moro machielo mopogore mar tiego pachwa obed motegno e “pogo e kind gik mabeyo kod gik maricho.”​—1 Kor. 2:10.

6:17-19. Bedo gi geno ma nigi mise motegno e singo mag Nyasaye kaachiel gi weche ma osekuong’ore ni obiro timo, konyowa mondo kik wawe wuotho e yor adiera.

12:3, 4. Kar ‘ol kendo chunywa a’ nikech tembe matindo, kata nikech akwede mwanyalo romogo, onego watim dongruok wabed motegno e yie, mondo omi wamed bedo gi nyalo mar nano e bwo tembe. Onego watim kinda mar kedo nyaka ‘rembwa chuer,’ tiende ni nyaka e tho.​—Hib. 10:36-39.

12:13-15. Ok onego wawe “tiend gi makech,” kata ng’ato ang’ata masiko ng’ur nikech yo mitimo godo gik moko e kanyakla, mondo omonwa ‘loso yore moriere tir ne tiendewa.’

12:26-28. ‘Gigo mosechwe’ gi lwedo maok mar Nyasaye, tiende ni chenro duto mar piny masani, moriwo nyaka “polo” marach​—ibiro golo oko. E kinde ma mano notimre, mana “gik ma ok yiengni,” tiende ni, Pinyruoth koda jogo mariwo pinyruodhno lwedo, ema biro dong’. Mano kaka dwarore ahinya ni mondo watim kinda e lando wach Pinyruodhno, kendo wadag kaluwore gi puonj koda chikene!

13:7, 17. Keto e pachwa jip ma ijiwowago ni wawinj kendo wabolore ne jorit mag kanyakla, biro konyowa riwo lwedo kendo timo giko moko gi chuny mar kuwe kod winjruok.

[Weche moler piny]