1. Mun na an ka kan k’a ɲini ka mɛlɛkɛw lɔn?

TUMA caaman na, n’an b’a ɲinina ka mɔgɔ dɔ lɔn, o b’a to an b’a ka denbaya fana lɔn. Ka Jehova lɔn, o fana kɔrɔ ko k’a ka sankolola denbaya mɔgɔw lɔn, u minw ye mɛlɛkɛw ye. Bibulu be mɛlɛkɛw weele ko “Ala Denkɛw.” (Zɔbu 38:7, ABM ). O la do, u ka baara ye mun lo ye Ala sagonata koo la? Yala u ye nɔɔ to adamadenw ka koow kan galen wa? Yala mɛlɛkɛw be nɔɔ to e ka ɲɛnamaya kan wa? N’o lo, cogo di do?

2. Jɔn lo ye mɛlɛkɛw dan ani mɛlɛkɛ joli lo be yen?

² Bibulu be kuma mɛlɛkɛw koo la siɲɛ caaman. An ka ɲɛyirali dɔw lajɛ walisa ka dɔ fara an ka lɔnniya kan mɛlɛkɛw koo la. Jɔn lo ye mɛlɛkɛw dan? Kɔlɔsikaw 1:16 b’a fɔ ko “Bari fɛɛn bɛɛ danna ale [ Yezu Krista] lo barika la. Sankololafɛnw ni dugukolo kan fɛɛnw.” O cogo la, danfɛn yebali minw be weele ko mɛlɛkɛw, Jehova Ala tɛmɛna a Dencɛ fɔlɔ bangelen fɛ k’u kelen-kelen bɛɛ dan. Mɛlɛkɛ joli lo be yen? Bibulu b’a fɔ ko mɛlɛkɛ barikaman miliyɔn caaman lo danna.—Zaburuw 103:20. *

3. Zɔbu 38:4-7 be mun lo fɔ an ye mɛlɛkɛw koo la?

 ³ Bibulu, Ala ka kuma b’a fɔ an ye ko tuma min na dugukolo danna, ‘Ala dencɛw ɲagalila.’ (Zɔbu 38:4-7, ABM ). O kɔrɔ ko mɛlɛkɛw tun be yen kabi wagati jan sanni adamadenw ka dan ani hali ka kɔn dugukolo yɛrɛ danni ɲɛ. O vɛrise b’a yira ko mɛlɛkɛw be ni dusukunnataw ye sabu a b’a fɔ ko u “tun b’a la ka dɔnkili la.” A kɔrɔsi ko “Ala Denkɛw bɛɛ” ɲagalila ɲɔgɔn fɛ. O wagati la, mɛlɛkɛw bɛɛ kaan bɛnnen tun lo. U tun ye denbaya kelen ye min be baara kɛ Jehova Ala ye.

4. Bibulu b’a yira cogo di ko mɛlɛkɛ kantigimanw b’u mako don adamadenw ka koow la?

⁴ Cɛɛ fɔlɔ n’a muso danna mɛlɛkɛ kantigimanw ɲɛɛ na. Kabi o tuma, u b’u mako don sɔbɛ la adamadenw ka denbaya yiriwali koo la ani Ala sagonata dafali koo la (Talenw 8:30, 31; 1 Piyɛri 1:11, 12). Nka kɔfɛ, mɛlɛkɛw nana a ye ko adamadenw ka denbaya mɔgɔw fanba y’a dabila ka baara kɛ u Danbaga kanutigi ye. Siga t’a la, o ye mɛlɛkɛ kantigimanw dusu tiɲɛ. Faan wɛrɛ fɛ, hali ni mɔgɔ kelen segira Jehova ma, “nisɔndiya be kɛ Ala ka mɛlɛkɛw fɛ.” (Luka 15:10). Komi mɛlɛkɛw b’u mako don kosɔbɛ Ala sagokɛlaw ka hɛɛrɛ koo la, a tɛ bari an na k’a ye ko Jehova tɛmɛna u fɛ siɲɛ caaman na walisa k’a sagokɛla kantigimanw tanga ani ka barika don u la dugukolo kan (Eburuw 1:7, 14). An ka ɲɛyirali dɔw lajɛ.

5. Ɲɛyirali jumanw be sɔrɔ Bibulu kɔnɔ minw be mɛlɛkɛw ka dɛmɛ yira?

⁵ Mɛlɛkɛ fila ye cɛɛ tilennen Lɔti n’a denmusow dɛmɛ u ka kisi Sodɔmu ni Gɔmɔri dugu juguw halakili tuma na, u kɛtɔ k’u ɲɛminɛ ka bɔ yen (Zɛnɛzi 19:15, 16). Saan caaman o kɔ, kira Daniyɛli juguw y’a fili jaraw fɛ u ka  dingɛn kɔnɔ nka a kisira ani a y’a fɔ ko: “Ne ka Ala y’a ka mɛlɛkɛ ci ka na jara nunu daa siri.” (Daniyɛli 6:23). Saan kɛmɛkulu fɔlɔ an tile la, mɛlɛkɛ dɔ ye ciden Piyɛri labɔ kaso kɔnɔ (Kɛwaliw 12:6-11). Ka fara o kan, mɛlɛkɛw ye barika don Yezu la a ka cidenya baara daminɛ na dugukolo kan (Marka 1:13). Wagati dɔɔni ka kɔn Yezu ka saya ɲɛ, mɛlɛkɛ dɔ y’a yɛrɛ yira a la ani ka “barika don a la” (Luka 22:43). O kɛra dususaloba ye Yezu fɛ a ka ɲɛnamaya wagati gwɛlɛw na dɛ!

6. (a) Mɛlɛkɛw be Ala ka mɔgɔw tanga cogo di bi? (b) Sisan, an bena ɲiningali jumanw lo lajɛ?

⁶ Bi, mɛlɛkɛw tɛ u yɛrɛw yira tugun Ala sagokɛlaw la dugukolo kan. Nka, hali n’an tɛ u ye tugun, Ala ka mɛlɛkɛ barikamanw bele be Ala sagokɛlaw tanga sanko n’u be farati la Alako ta fan fɛ. Bibulu b’a fɔ ko: “Masaba ka mɛlɛkɛ be to a ɲasiranbagaw gɛrɛfɛ k’u kisi.” (Zaburuw 34:8). Mun na o kumaw ka kan ka kɛ dususaloba ye an fɛ? Sabu, mɛlɛkɛ jugu farimanw be yen minw b’a fɛ ka an halaki! Olu ye jumanw ye? Jɔn lo ye u dan? Cogo juman na u b’a ɲini ka koo jugu kɛ an na? Walisa k’o ɲiningaliw jaabili lɔn, an k’a filɛ dɔɔni min kɛra adamadenw ka koow daminɛ na.

7. Sutana sera ka mɔgɔw mabɔ Ala la fɔɔ ka se hakɛ juman ma?

⁷ I ko an y’a kalan gafe nin kalansen 3nan kɔnɔ cogo min na, mɛlɛkɛ dɔ y’a ɲini ka kuntigiya kɛ tɔɔw kan ani o cogo la a ye a kɔɔ di Ala ma. Kɔfɛ, o mɛlɛkɛ nana kɛ Sutana Naafigi ye ( Yirali 12:9). Saan 1 600 minw tɛmɛna Awa lafilinen kɔ, Sutana sera fana ka adamadenw bɛɛ mabɔ Ala la fɔɔ mɔgɔ kantigiman damanin dɔrɔn i n’a fɔ Abɛli, Enɔk ni Nuhun.—Eburuw 11:4, 5, 7.

8. (a) Mun lo y’a to mɛlɛkɛ dɔw kɛra jinaw ye? (b) Jinaw waajibiyara ka mun lo kɛ walisa ka kisi sanjiba ma Nuhun tile la?

⁸ Nuhun ka tile la, mɛlɛkɛ wɛrɛw murutira Jehova ma.  Lɔyɔrɔ min tun be u fɛ Ala ka denbaya kɔnɔ sankolo la, u ye o bila. U jigira ka na dugukolo kan ka farisogo ta. Mun na do? Zɛnɛzi 6:2 (ABM ) b’a ɲɛfɔ ko: “O tuma la Ala denkɛw ye mɔgɔw denmusow ye ko u cɛ ka ɲi. U ye minnu ɲɛnatɔmɔ, u ye olu bɛɛ furu.” Nka, Jehova Ala ma sɔn o mɛlɛkɛw ka to ka o kɛ ani ka adamadenw kunnatiɲɛ o cogo la. A ye sanjiba dɔ lana dugukolo kan walisa ka mɔgɔ juguw bɛɛ halaki, nka a y’a sagokɛla kantigimanw kisi (Zɛnɛzi 7:17, 23). O cogo la, mɛlɛkɛ murutilenw, o minw be weele jinaw, u waajibiyara k’u farisogo bila ani ka segi sankolo la u cogoya fɔlɔ la. U ye  u yɛrɛw kɛ Sutana nɔfɛmɔgɔw ye ani o cogo la ale kɛra “jinaw kuntigi” ye.—Matiyo 9:34.

9. (a) Mun lo kɛra jinaw la tuma min na u segira ka taga sankolo la? (b) An bena mun lo lajɛ ka ɲɛsin jinaw ma?

⁹ Tuma min na o mɛlɛkɛ murutilenw segira ka taga sankolo la, u gwɛnna ka bɔ Ala ka denbaya kɔnɔ i ko u kuntigi Sutana (2 Piyɛri 2:4). Hali n’u tɛ se ka adamadenw farisogo cogoya ta tugun, u bele be nɔɔ jugu to adamadenw kan kosɔbɛ. Tiɲɛn na, Sutana be tɛmɛ o jinaw fɛ ka “dugukolo kan mɔgɔw bɛɛ lafili.” ( Yirali 12:9, ABM; 1 Zan 5:19). Cogo di do? Jinaw be tɛmɛ fɛɛrɛ dɔw lo fɛ walisa ka mɔgɔw lafili (2 Korɛntikaw 2:11). An k’o fɛɛrɛ dɔw lajɛ.

10. Jinaw be tɛmɛ kɛcogo sifa jumanw fɛ ka mɔgɔw sama ka na u ka fanga kɔrɔ?

¹⁰ Bi, mɔgɔ caaman be jinaw ka fanga kɔrɔ sabu u b’u seen don koo dɔw la i n’a fɔ lagwɛri, jinamoriya, tagamasiɲɛ ɲinini, ka mɔgɔ siri ani a ɲɔgɔnnaw. Bibulu be o kɛcogow haramuya ani a b’an lasɔmi ko koo o koo ɲɛsinna u ma, an k’an yɛrɛ tanga o ma (Dutɛrɔnɔmɛ 18:10-12; Ezayi 47:13, 14). I ko jɛgɛminɛla be tɛmɛ nɛgɛrifɛn sifa caaman fɛ walisa ka jɛgɛw sama ka na jɔɔ kɔnɔ cogo min na, o cogo kelen na mɛlɛkɛ juguw be tɛmɛ o kɛcogow fɛ ka mɔgɔ sifaw bɛɛ sama ka na u ka fanga kɔrɔ.

11. Lagwɛri ye mun ye, ani mun na an ka kan k’an yɛrɛ tanga a ma?

¹¹ Jinaw be tɛmɛ nɛgɛrifɛn minw fɛ ka mɔgɔw sama, o dɔ ye lagwɛri ye. Lagwɛri ye mun ye? O ye k’a ɲini ka siniko wala koo dogonen dɔ lɔn. Lagwɛri kɛcogo dɔw ye ka buguri la, ka kolonkisɛ fili, ka filɛri kɛ fiyɛ kɔnɔ, ka filɛri kɛ mɔgɔ tɛgɛ kɔnɔ wala ka sikow kɔrɔ fɔ. Hali ni mɔgɔ caaman b’a miiri ko farati foyi tɛ yen lagwɛriko la,  Bibulu kɔni b’a fɔ ko lagwɛrikɛlaw be baara kɛ ni jinaw lo ye. Ɲɛyirali fɛ, Kɛwaliw 16:16-18 (ABM ) be “jinɛ yelikɛla” dɔ kofɔ min tun ye see di sunguru dɔ ma ka filɛri kɛ. Nka, tuma min na o jina gwɛnna ka bɔ a la, a ma se ka filɛri kɛ tugun.

12. Mun na farati b’a la k’a ɲini ka kuma ni mɔgɔ salenw ye?

¹² Jinaw be mɔgɔw lafili cogoya wɛrɛ la: u b’u lasun ka sukɔrɔw weele. Ngalon miiriya minw be yen mɔgɔ salenw koo la, u ka teli ka sukasibagatɔw lafili. Sukilila be se ka kunnafoni tigitigi dɔw di banbagatɔ koo la wala k’a kumakan kɛ i n’a fɔ banbagatɔ yɛrɛ ta. O b’a to mɔgɔ caaman lanen b’a la ko mɔgɔ salenw be niin na ani ko n’an be kuma n’u ye o b’an dɛmɛ k’an ka dusukasi muɲu. Nka, o “dususalo” ɲɔgɔn tɛ foyi ye ngalon kɔ, ani farati yɛrɛ b’a la. Mun na do? Katuguni jinaw be se ka banbagatɔ kaan ladegi ani ka kunnafoni dɔw di sukilila ma a koo la (1 Samuyɛli 28:3-19). An fana y’a kalan ka tɛmɛ kalansen 6nan kɔnɔ ko mɔgɔ salenw banna, u tɛ  yen le (Zaburuw 115:17). O la, mɔgɔ o mɔgɔ be ‘sukɔrɔw weele,’ jinaw lo b’o tigi lafilila ani a be donna Ala gasi la le (Dutɛrɔnɔmɛ 18:10, 11; Ezayi 8:19). O kama, i ka hakili sɔrɔ ka ban o nɛgɛrifɛn na sabu farati b’a la, jinaw be baara kɛ n’a ye.

13. Mɔgɔ caaman minw tun be siran jinaw ɲɛ, u sera ka mun lo kɛ?

¹³ Mɛlɛkɛ juguw tɛ mɔgɔw lafili dɔrɔn dɛ, u b’u bagabaga fana. Bi, Sutana n’a ka jinaw b’a lɔn ko wagati be na u tɛna se ka koo jugu kɛ mɔgɔw la, ani o wagati “tɔɔ man jan tugu.” O kama, u ka fari ka tɛmɛ fɔlɔ kan ( Yirali 12:12, 17). O bɛɛ n’a ta, mɔgɔ waa caaman minw tun be siran mɛlɛkɛ juguw ɲɛ loon o loon, u sera k’u yɛrɛ bɔ u bolo. U y’o kɛ cogo di? Ni mɔgɔ dɔ be jinaw ka fanga kɔrɔ, a tigi be se ka mun lo kɛ do?

14. I ko Efɛzi kerecɛn fɔlɔw y’a kɛ cogo min na, an be se k’an yɛrɛ bɔ mɛlɛkɛ juguw bolo cogo di?

¹⁴ Bibulu b’a yira an na cogo min na an be se k’an yɛrɛ lafasa mɛlɛkɛ juguw ma ani fana k’an yɛrɛ bɔ u bolo. Kerecɛn fɔlɔ minw tun be Efɛzi dugu kɔnɔ, an k’a filɛ olu ye min kɛ. Sanni u ka kɛ kerecɛnw ye, olu dɔw tun be jinamoriya koow kɛ. Tuma min na u y’a latigɛ k’u yɛrɛ bɔ mɛlɛkɛ juguw bolo, u ye mun lo kɛ do? Bibulu b’a fɔ ko: “Minw tun be jinamoriya kɛ, olu caaman nana n’u ka sɛbɛ ye k’u jɛni jama bɛɛ ɲana.” (Kɛwaliw 19:19). U kɛtɔ k’u ka jinamoriya sɛbɛw jɛni, o kerecɛn kuraw ye ɲɛyirali ɲuman to mɔgɔw ye minw b’a fɛ k’u yɛrɛ lafasa mɛlɛkɛ juguw ma. Minw b’a fɛ ka baara kɛ Jehova ye u ka kan k’u seen bɔ lagwɛri ni jinamoriya ani a ɲɔgɔnna koow bɛɛ la. O ɲɛsinna gafew, zurunaliw, filimuw, pɔsitɛriw ani dɔnkiliw ma minw be mɔgɔw lasun k’o koow kɛ ani k’u nege don u la. Mɔgɔw be kirisi sɛbɛ ni  fɛɛn wɛrɛ minw kɛ k’u yɛrɛw tanga, olu fana niin b’a la.—1 Korɛntikaw 10:21.

15. An ka kan ka mun lo kɛ walisa k’an yɛrɛ lafasa mɛlɛkɛ juguw ma?

¹⁵ Efɛzi kerecɛnw y’u ka jinamoriya sɛbɛw jɛni, saan damanin o kɔ, ciden Pol ye sɛbɛ ci u ma ko: ‘An be kɛlɛ kɛ ni . . . nijuguw ye.’ (Efɛzikaw 6:12). Jinaw tun ma u to ɲɛsuma na. U tun b’a fɛ ka see sɔrɔ u kan hali bele. O kama, o kerecɛnw tun ka kan ka mun lo kɛ do? Pol y’a fɔ u ye ko: “Lanaya min b’aw la, aw k’o kɛ i n’a fɔ kɛlɛden ka nigɛkunbɛnnan, ka se ka Sutana ka biɲɛ tasumaman bɛɛ faga n’o ye.” (Efɛzikaw 6:16). N’an ka limaniya barika ka bon i ko nigɛkunbɛnnan, an fana bena se k’an yɛrɛ lafasa bɛrɛbɛrɛ mɛlɛkɛ juguw ma.—Matiyo 17:20.

16. An be se k’an ka limaniya barika bonya cogo di?

¹⁶ An do be se k’an ka limaniya barika bonya cogo di? An kɛtɔ ka Bibulu kalan. Kogo barika fanba be bɔ a jusigi barika lo la. O cogo kelen na, an ka limaniya barika fanba fana be bɔ a jusigi lo la o min ye Ala ka Kuma lɔnniya tigitigi ye. N’an be Bibulu kalan ani k’a sɛgɛsɛgɛ loon o loon, an ka limaniya barika bena bonya. I ko kogo barikaman, o limaniya bena an tanga mɛlɛkɛ juguw ma.—1 Zan 5:5.

17. Fɛɛrɛ wɛrɛ juman bena an dɛmɛ k’an yɛrɛ lafasa mɛlɛkɛ juguw ma?

¹⁷ Efɛzi kerecɛnw tun ka kan ka koo wɛrɛ juman kɛ? U mako tun b’a la ka fɛɛrɛ barikaman wɛrɛ kɛ walisa k’u yɛrɛ tanga tugun sabu jinakow tun falen be u ka dugu kɔnɔ. O kama, Pol y’a fɔ u ye ko: “Aw ka Ala daali kosɔbɛ tuma bɛɛ Nii Senuman barika la ni daalili sifa bɛɛ ye.” (Efɛzikaw 6:18). Komi an ka duniɲa fana falen lo jinakow la, a kɔrɔtalen lo kosɔbɛ an ka Jehova deli walisa a k’an tanga mɛlɛkɛ juguw ma. Tiɲɛn na, an ka  kan ka Jehova tɔgɔ weele an ka deliliw la (Talenw 18:10). O la, an ka kan ka to ka Ala deli a k’an “kisi Sitanɛ ma.” (Matiyo 6:13, ABM ). Jehova bena o delili sɔbɛ ɲɔgɔnw jaabi.—Zaburuw 145:19.

18, 19. (a) Mun na an lanen b’a la ko an be se ka see sɔrɔ mɛlɛkɛ juguw kan? (b) Kalansen nata bena ɲiningali juman lo jaabi?

¹⁸ Mɛlɛkɛ juguw ka fari, nka kuun t’a la ka siran u ɲɛ n’an kɔni be ban Sutana ma ani n’an b’an magwɛrɛ Ala la k’a sago kɛ (Zaki 4:7, 8). Koo bɛɛ see tɛ u ye. Ala ye u ɲangi Nuhun tile la, ani loon dɔ la, kiti bena tigɛ u kan (Zude 6). I hakili to a la fana ko Jehova ka mɛlɛkɛ barikamanw b’an tanga (2 Masacɛw 6:15-17). Olu b’a fɛ sɔbɛ la ko an ka se k’an yɛrɛ lafasa mɛlɛkɛ juguw ma. An be se k’a fɔ ko u b’an jija k’o lo kɛ. O kama, an magwɛrɛnen ka to Jehova n’a ka mɛlɛkɛ kantigimanw ka denbaya la. An fana k’an yɛrɛ tanga lagwɛri ni jinamoriya koow ani a ɲɔgɔnna sifaw bɛɛ ma, ani an ka to ka Bibulu ka ladilikan sira tagama tuma bɛɛ (1 Piyɛri 5:6, 7; 2 Piyɛri 2:9). N’an b’o kɛ, an be se ka la a la ko an bena see sɔrɔ mɛlɛkɛ juguw kan.

¹⁹ Nka, mun na Ala y’a to mɛlɛkɛ juguw ani juguya ka kɛ o min ye tɔɔrɔ caaman lase mɔgɔw ma? Kalansen nata bena o ɲiningali jaabi.