SA NAMATAY si Harriet niadtong 2006, mag-175 na ang iyang edad. Pero si Harriet dili tawo. Bao siya gikan sa Galapagos ug nagpuyo sa zoo sa Australia. Kon itandi kanato, taas kaayo siyag kinabuhi. Pero kon itandi sa ubang linalang, dunay mas taas pa niyag kinabuhi. Aniay mga pananglitan.

• Ang freshwater pearl mussel mabuhig 200 ka tuig, matod pa sa mga researcher sa Finland.

• Ang ocean quahog (kamatang sa tuway) sagad mabuhi ug kapig 100 ka tuig ug ang uban mabuhi pa gani ug kapig 400 ka tuig.

• Daghang kahoy, sama sa bristlecone pine, giant sequoia, ug ubang matang sa cypress ug spruce, mabuhig libolibo ka tuig.

Pero ang tawo, nga giisip nga kinalabwan sa tanang linalang sa yuta, maayo na kaayo kon mabuhi ug 80 o 90 ka tuig—bisag usahay maningkamot kita pag-ayo sa pagpataas sa atong kinabuhi!

Unsay imong hunahuna—kutob ra ba gyod intawon sa mga 80 anyos ang atong maabot? O may posibilidad ba nga makabaton kitag taas-taas nga kinabuhi? Daghan ang naglaom nga ang siyensiya ug teknolohiya sa medisina maoy tubag niini.

Ang siyensiya dakog nahimo sa natad sa panglawas ug teknolohiya sa medisina. “Diyutay na lang ang mangamatay [sa United States] gumikan sa sakit nga makatakod o sa mga komplikasyon sa pagpanganak,”  nag-ingon ang magasing Scientific American. “Ang gidaghanon sa mga masuso nga mangamatay mius-os ug 75 porsiyento sukad sa 1960.” Apan ang siyensiya wala kaayoy nahimo sa pagpataas sa kinabuhi sa tawo. “Bisan sa daghang tuig nga pagtuon, ang pagkatigulang misteryo gihapon,” nag-ingon ang laing edisyon sa Scientific American. Apan “nakita sa panukiduki nga ang tawo matigulang kon ang pag-obra sa genes mopalyar.” Ang artikulo midugang: “Kon ang pagpalyar sa genes maoy hinungdan sa pagkatigulang, nan posible nga mapugngan ang pagkatigulang sa umaabot.”

Sa pagsusi sa mga hinungdan sa pagkatigulang, apil sa mga sakit nga dala niini, gitun-an karon sa ubang siyentista ang bag-ong mga nadiskobrehan sa natad sa genetics nga gitawag ug epigenetics. Unsa ang epigenetics?

Ang buhing selula dunay genetic information nga gikinahanglan sa paggamag bag-ong mga selula. Ang kadaghanan niini nga impormasyon anaa sa genome, termino nga nagtumong sa tanang DNA diha sa selula. Apan dili pa dugay, gisusig maayo sa mga siyentista ang laing mga mekanismo diha sa selula—ang epigenome. Ang epigenetics maoy pagtuon niining katingalahang mga mekanismo ug ang kemikal nga mga reaksiyon niini nga mga mekanismo.

Ang mga molekula sa epigenome lahig hitsura sa DNA. Ang DNA samag nalubag nga hagdanan, apan ang epigenome maoy kemikal nga mga marka, o tag, nga motapot sa DNA. Unsay obra sa epigenome? Sama sa conductor sa orkestra, ang epigenome maoy magdiktar kon unsaon paggamit ang genetic information sa DNA. Kini nga mga tag maoy mopaandar o mopalong sa genes depende sa panginahanglan sa selula ug sa ubang butang sama sa diyeta, tensiyon, ug makahilong kemikal nga nakasulod sa lawas. Ang bag-ong mga nadiskobrehan labot sa epigenome nakahatag ug dakong kausaban sa panglantaw diha sa natad sa biolohiya, sanglit nadiskobrehan nga ang pag-obra sa epigenome maoy usa sa mga hinungdan sa pipila ka sakit ug bisan pagkatigulang.

“[Ang pag-obra sa epigenome] maoy usa sa mga hinungdan sa schizophrenia, rheumatoid arthritis, kanser, ug sugmat-sugmat nga panakit,” miingon si Nessa Carey, nga siyentista sa epigenetics. Ug kini maoy “usa sa mga hinungdan sa pagkatigulang.” Busa pinaagi sa pagpanukiduki labot sa epigenome, basig madiskobrehan ra ang epektibong mga terapiya sa pagpaarang-arang sa panglawas ug pagtambal sa sakit sama sa kanser, ug sa ingon motaas ang kinabuhi. Pero sa pagkakaron, wala pay nadiskobrehan ang siyensiya. “Ang atong paagi [sa pagsanta sa pagkatigulang] mao gihapon,” matod pa ni Carey, “pagkaog daghang utan” ug “kanunayng pag-ehersisyo.”

Apan nganong ang tawo naningkamot ug maayo sa pagpataas sa kinabuhi? Nganong gusto man gyod ta nga mabuhi hangtod sa hangtod? Ang mantalaan sa Britain nga The Times nangutana: “Nganong ang tawo mangita man gyod ug paagi aron makapabiling buhi, pinaagig imortalidad, pagkabanhaw, pagkinabuhi sa laing kalibotan o reinkarnasyon?” Ang tubag, nga ato karong mahibaloan, nagpatin-aw sa tinuod nga hinungdan sa pagkatigulang.

Sa libolibo nang katuigan, daghang tawo ang nakapangutana niana. Duna bay katuohan, makapatagbaw nga eksplinasyon—kanang sibo sa pagkagama sa atong lawas ug sa atong tinguha nga mabuhi sa walay kataposan? Milyon-milyong tawo ang motubag niana ug oo! Ngano? Ilang nakita diha sa Bibliya ang makapatagbawng tubag bahin sa kinaiyahan sa tawo.

 Sukad pa sa sinugdan, ang Bibliya klarong nag-ingon nga ang tawo, bisag dunay pipila ka kaamgiran sa ubang linalang, lahi kaayo. Pananglitan, atong mabasa sa Genesis 1:27 nga gilalang sa Diyos ang tawo sama sa iyang dagway. Sa unsang paagi? Kita iyang gihatagag katakos sa pagpakitag gugma, hustisya, ug kaalam. Ug kay ang Diyos mabuhi man hangtod sa hangtod, kita iyang gilalang nga dunay tinguha nga mabuhi hangtod sa hangtod. Iyang “gitanom diha sa kasingkasing ug hunahuna sa tawo ang kinabuhing walay kataposan,” nag-ingon ang Ecclesiastes 3:11.—The Amplified Bible.

Ang pamatuod nga ang tawo gilalang sa tuyo nga makabatog mas taas nga kinabuhi kay sa atong kinabuhi karon makita diha sa kapasidad sa utok, ilabina sa katakos niini sa pagkat-on. Ang The Encyclopedia of the Brain and Brain Disorders nag-ingon nga ang kapasidad sa memorya sa tawo “halos walay kinutoban.” Nganong gihatagan man kita niini nga kapasidad kon dili ra man diay kini gamiton? Oo, makita diha sa tawo ang katuyoan sa Diyos alang sa tawo. Nan, nganong kita matigulang, mag-antos, ug mamatay?

Ang unang lalaki ug babaye hingpit ug lawas ug may kagawasan sa pagpili. Ugaling lang, ilang giabusohan ang maong kagawasan  pinaagi sa ilang pagrebelde sa ilang Maglalalang. * (Genesis 2:16, 17; 3:6-11) Tungod sa ilang pagsupak, o sala, sila gihasol pag-ayo sa ilang konsensiya ug mibatig kaulaw. Miresulta usab kinig kadaot sa ilang lawas, mao nga sila nasakit, natigulang ug dayon namatay. Ang 1 Corinto 15:56 nag-ingon: “Ang ikot nga nagapatunghag kamatayon mao ang sala.”

Kay kinaiyahan man nga mapasa ngadto sa anak ang pagkamao sa ginikanan, napanunod sa tanang kaliwat ni Adan ug Eva ang pagkadili-hingpit ug ang tendensiya sa paghimog sala o paghimog sayop. Ang Roma 5:12 nag-ingon: “Ang sala misulod sa kalibotan pinaagi sa usa ka tawo ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug sa ingon ang kamatayon mikaylap sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala man.”

Base sa nahisgotan na, unsay atong ikahinapos? Kini: Ang kinabuhing walay kataposan dili mabatonan pinaagig siyensiya. Ang Diyos lang ang makawagtang sa kadaot nga gipahinabo sa sala. Apan himoon ba niya kana? Oo, sumala sa Bibliya!

Ang Diyos nakahimo nag dakong lakang sa pagwagtang sa sala ug kamatayon. Iyang gipadala si Jesu-Kristo sa paghalad sa iyang kinabuhi alang kanato. Sa unsang paagi ang kamatayon ni Jesus makatabang nato? Si Jesus natawo nga hingpit ug “walay nahimong sala.” (1 Pedro 2:22) Busa takos siya sa walay kataposan, hingpit nga kinabuhi ingong tawo. Unsay iyang gihimo sa iyang hingpit nga kinabuhi? Kinabubut-on niya kining gihatag aron ang atong mga sala mabayran. Gihalad niya ang iyang kinabuhi ingong “lukat baylo sa daghan.” (Mateo 20:28) Sa dili madugay, kana nga lukat mapahimuslan nato sa bug-os. Unsay kahulogan niini kanimo? Tagda kini nga mga teksto:

• “Gihigugma pag-ayo sa Diyos ang kalibotan nga gihatag niya ang iyang bugtong nga Anak, aron nga ang tanan nga magpasundayag ug pagtuo kaniya dili malaglag kondili makabaton ug kinabuhing walay kataposan.”—Juan 3:16.

• “Iyang lamyon gayod ang kamatayon hang- tod sa kahangtoran, ug ang Soberanong Ginoong Jehova tinong magpahid sa mga luha gikan sa tanang nawong.”—Isaias 25:8.

• “Ingong kataposang kaaway, ang kamatayon pagawagtangon.”—1 Corinto 15:26.

• “Ang tolda sa Diyos anaa uban sa mga tawo . . . Ug iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon mawala na.”—Pinadayag 21:3, 4.

Unsa ka taas ka puwedeng mabuhi? Ang tubag sa Bibliya tin-aw: Ang tawo mahimong mabuhi sa walay kataposan—usa ka paglaom nga matuman human hinloan sa Diyos ang yuta sa tanang pagkadaotan. (Salmo 37:28, 29) Kana nga paglaom mao ang anaa sa hunahuna ni Jesus dihang iyang gisultihan ang tawo nga gilansang tapad niya: “Ikaw makauban nako sa Paraiso.”—Lucas 23:43.

Gusto gyod ang tawo nga mabuhi sa walay kataposan ug natural kana. Ang Diyos maoy nagbutang niana diha kanato! Ug iya gayod kanang tagbawon. (Salmo 145:16) Apan kinahanglang duna kitay himoon. Pananglitan, kinahanglang atong palig-onon ang atong pagtuo sa Diyos. Ang Hebreohanon 11:6 nag-ingon: “Kon walay pagtuo imposible ang pagpahimuot [sa Diyos], kay siya nga moduol sa Diyos angay nga motuo nga siya mao ug nga siya maoy tigganti sa mga matinuorong nagapangita kaniya.” Kana dili binuta nga pagtuo, kondili binase sa tukmang kahibalo sa Bibliya. (Hebreohanon 11:1) Kon gusto kang makabaton niana nga pagtuo, palihog pakigsulti sa mga Saksi sa inyong lugar o ablihi ang among Web site nga www.jw.org/ceb.