Baebol—Ol Profet Tok Blong Hem Oli Kamtru, Haf 4
Baebol—Ol Profet Tok Blong Hem Oli Kamtru, Haf 4
Mesaea Bambae i Harem Nogud Tumas Mo i Ded
I gat eit haf we bambae oli kamaot long ol “Wekap!” blong tokbaot ol profet tok blong Baebol. Ol haf ya bambae oli ansa long ol kwestin ya: ?Ol profet tok ya oli kamaot long waes blong man nomo? ?Wanem samting i pruvum se oli kamaot long God? Mifala i askem long yu blong yu lukluk ol pruf ya.
JISAS KRAES i kam long wol ya mo i mekem ol wok blong hem, hemia klosap 2,000 yia bifo finis. Taem hem i stap long wol, hem i save finis se bambae hem i ded long wan fasin we i nogud, long han blong ol enemi blong hem. ?Hem i save samting ya olsem wanem? Hem i save gud ol tok blong ol profet we oli stap long Hibru haf blong Baebol, no “Oltesteman.” Ol tok ya oli talemaot hem. Plante long ol profet tok ya, profet Aesea nao i bin raetem. Mo hem i raetem 700 yia bifo we Jisas i bon. ?Olsem wanem yumi save se Aesea i raetem ol tok ya longtaem bifo we Jisas i bon?
Long 1947, wan man i stap lukaot long ol sipsip blong hem long draeples long West Bank, nao hem i faenem sam hanraet we oli kolem se skrol. Ol skrol ya, wetem sam narawan bakegen, oli stap long ol hol blong ston, long not wes blong Ded Si, long ples ya Qumran. Olgeta skrol ya, tede oli kolem olgeta se ol Skrol blong Ded Si. I gat wan long ol skrol ya we i buk blong Aesea fulwan. a Buk ya blong Aesea oli raetem samwe long 200 yia bifo we Jisas i bon. Hemia i pruvum se Aesea i talemaot samting we bambae i hapen long fiuja. Hem i no raetem stori blong ol samting afta we oli hapen finis. ?Aesea i talem wanem long saed blong Mesaea? ?Hem i talem se Mesaea bambae i harem nogud olsem wanem? b Aesea i raetem plante profet tok, be bambae yumi tokbaot tu nomo.
Baebol i Talemaot Finis Se Kraes Bambae i Harem Nogud Bigwan
Fas profet tok: “Taem ol man oli kam blong wipim mi, mi mi tekemaot sot blong mi.”—Aesea 50:6. c
?Tok ya i kamtru olsem wanem?: Long yia 33 K.T., ol man Jiu we oli no laekem Jisas nating, oli tekem hem i kam long Paelat we i hed gavman blong Rom, blong oli jajem hem. Hedgavman ya i luksave se Jisas i no gat poen, ale hem i traem faenem rod blong mekem Jisas i gofri. Be ol man Jiu oli stap singaot bigwan se Jisas i mas ded. Ale, Paelat “i jajem Jisas, se hem i mas ded, olsem we olgeta oli wantem.” Hem i letem ol soldia blong hem oli nilim Jisas long pos. (Luk 23:13-24) Be bifo we oli nilim hem long pos, “Paelat i putum Jisas long han blong ol soldia blong hem, mo oli wipim hem.” (Jon 19:1) Jisas i letem nomo we ol man ya oli wipim hem. Hem i mekem olsem we Aesea i bin talem se ‘hem i tekemaot sot blong hem’ blong ol man oli wipim hem.
Ol samting blong bifo we oli faenemaot:
● Ol buk mo hanraet blong bifo oli soemaot se samting we Baebol i talem i tru. Plante taem, ol man Rom oli wipim ol man bifo we oli kilim olgeta i ded. Wan long ol buk ya i talem se ‘oli wipim man wetem wip we i gat plante rop blong hem we oli wokem long skin blong buluk. Long ol rop ya wanwan oli fasem ol led mo pis aean we i sap. Oli karemaot sot blong man mo oli wipim hem gogo mit blong hem i kamkamaot. Samtaem, man i ded from.’ Be taem oli mekem samting ya long Jisas, Jisas i no ded.
Baebol i Talemaot Finis Se Kraes Bambae i Ded
Namba tu profet tok: “Hem i glad nomo blong letem laef blong hem gogo i ded.” (Aesea 53:12) d Ol Sam 22:16 i givim moa save long saed ya, se: “Ol man nogud oli kam hivap, oli stap raon long mi, olsem hip blong ol dog, we oli kam blong kakae mi. Olgeta oli stikim leg blong mi mo han blong mi.”
?Tok ya i kamtru olsem wanem?: Mak 15:15 i talem se: “[Paelat] i talem long ol soldia blong hem blong oli wipim Jisas, nao i putum hem long han blong olgeta blong oli nilim hem long kros [“pos,” NW].” Panis blong ded we oli givim long Jisas, hem i wan panis we i nogud we i nogud olgeta. Oli nilim tufala han mo tufala leg blong hem. (Jon 20:25) Sam aoa biaen, “Jisas i singaot bigwan, nao hem i ded.”—Mak 15:37.
Ol samting blong bifo we oli faenemaot:
● I no gat plante buk mo hanraet blong bifo we oli tokbaot ded blong Jisas. Be i gat wan man Rom we i tokbaot samting ya. Man ya nem blong hem Tacitus mo hem i bon samwe long yia 55 K.T. Hem i raetem stori blong ol samting we oli hapen bifo, mo hem i talem se “man ya Kraes, we nem ya [Kristin] i kamaot long hem, hem i kasem panis blong ded long taem ya we Taebirias i stap rul mo Ponjes Paelat i hedgavman.” e Ol tok ya we Tacitus i raetem, oli laenap gud wetem ol stori we oli stap long Baebol. Baebol tu i tokbaot Taebirias Sisa, Ponjes Paelat, mo sam narafala hae man.—Luk 3:1; 23:1-33; Jon 19:1-24.
Ol buk mo hanraet blong bifo, oli soemaot se stori blong Baebol i tru se ol man Rom oli stap hangem man long pos blong kilim olgeta i ded. Oli yusum fasin ya blong kilim i ded ol slef mo ol man we oli brekem loa. Samtaem oli fasem man long pos, mo samtaem oli nilim man long pos. Wan buk i tokbaot fasin ya se: “Oli nilim tugeta han mo leg blong man, mo oli lego hem i stap hang long pos. Man we oli hangem hem olsem, i safa tumas, hem i tosta bigwan, mo bodi blong hem i seksek from we hem i soa we i soa tumas.”
Matiu 20:18, 19) Be sam man oli wantem save se: ?From wanem Jisas i mas ded? Ansa blong kwestin ya i stret long yumi evriwan, mo i givim wan gud nius tu long yumi.
Jisas i save finis se bambae hem i ded long wan fasin we i nogud. Hem i save samting ya longtaem bifo we i hapen. Taswe klosap long taem ya we bambae hem i ded, hem i no fraet blong talem long ol gudfala man blong hem se: “Naoia yumi stap go antap long Jerusalem, mo long ples ya, sam man bambae oli putum mi, mi Pikinini blong Man, mi go long han blong ol jif pris mo ol tija blong Loa. Olgeta ya bambae oli jajem mi se bambae mi mas ded. Mo bambae oli putum mi long han blong ol man we oli no laen blong Isrel, blong oli mekem plei long mi, mo oli wipim mi, mo oli nilim mi long kros [“pos,” NW] blong mi ded.” (“Hem i Karekil From Ol Sin Ya Blong Yumi”
Yumi no stret gud olgeta, taswe plante taem yumi mekem mastik. Baebol i talem se fasin ya we yumi stap mekem mastik, hemia nao sin. Sin i olsem rosta long kapa blong haos. Rosta ya i stap kakae kapa ya sloslo, gogo wan dei, kapa ya i gat hol long hem mo i nogud. Long sem fasin, sin i mekem we sloslo yumi stap kam olfala, yumi stap sik, mo biaen yumi ded. Rom 6:23 i talem se: “Ol man we oli stap mekem sin, pei blong olgeta, bambae oli ded from.” Be ded blong Jisas i mekem we yumi save kam fri long sin ya. Wan narafala profet tok we Aesea i raetem, i talem se Kraes bambae i ded “from ol fasin nogud ya blong yumi,” bambae hem i “karekil from ol sin ya blong yumi,” nao “ol sobodi ya we hem i karem, i mekem yumi i gud bakegen.” f—Aesea 53:5.
Profet tok ya blong Aesea i mekem yumi tingbaot ol tok blong Jisas long Jon 3:16: “God i lavem tumas ol man long wol, nao hem i givim mi, mi stret Pikinini blong hem, mi wan nomo we hem i gat, blong olgeta man we oli bilif long mi bambae oli no save lus, oli gat laef we i no save finis.”
?Yu mas mekem wanem blong bilif blong yu long Jisas i strong? Yu mas save hem. Jisas i prea long Papa blong hem se: “Laef ya, hem i min se man i save yu, we yu nomo yu tru God, mo i save mi, se mi, Jisas Kraes, we yu yu sanem mi mi kam.” (Jon 17:3) Save ya we i impoten tumas, i stap long Baebol.—2 Timoti 3:16.
Jisas i wantem tumas we plante man oli gat laef we i no save finis. Taswe, smoltaem bifo we hem i ded, hem i talem profet tok ya se: “Gud nius ya blong kingdom [gavman blong God we bambae i karem ol blesing blong sakrefaes blong Jisas i kam long ol man], bambae ol man oli talemaot long olgeta ples long wol, blong oli witnes long hem long fes blong olgeta man.” (Matiu 24:14, NW) Wan narafala haf bambae i tokbaot profet tok ya mo olsem wanem hem i kamtru.
[Ol futnot]
a Oli faenem wan skrol, no hanraet, we i buk blong Aesea fulwan. Ol narafala samting we oli faenem i gat ol pis no ol haf blong hanraet nomo.
b Sipos yu wantem save sam narafala profet tok blong Baebol we oli tokbaot Mesaea, yu save ridim long pej 10 blong “Wekap!” ya.
c Ol narafala vas, olsem Aesea 50:8, oli soemaot se profet tok ya i stap tokbaot Kraes. Vas ya i talem se: “Hem [God] i stap klosap long mi [Jisas Kraes], mo hem bambae i soemaot we mi mi mekem i stret nomo.” Taem Jisas i stap long wol, hem wan nomo we God i luk hem se i stret man, i no gat sin.—Rom 3:23; 1 Pita 2:21, 22.
d Aesea 52:13 go kasem Aesea 53:12 i talemaot plante samting we oli mas kamtru long laef blong Mesaea. Wan long ol vas ya, Aesea 53:7, i talem se: “Hem i olsem smol sipsip nomo we oli stap tekem i go blong kilim blong kakae, . . . Hem i no talem wan samting nating.” Mo Aesea 53:10 i talem se Jisas i givim laef blong hem i olsem “wan sakrefaes blong tekemaot ol sin blong ol man.”
e I gat sam narafala man we oli raetem stori blong ol samting we oli hapen bifo, mo oli tokbaot Kraes. Long olgeta ya i gat wan man Rom we nem blong hem Suetonius (bifo long yia 100 K.T.), wan hedgavman blong Bitinia we nem blong hem Pliny ya we i Yangwan (ol yia jes afta long 100 K.T.), mo wan man Jiu we nem blong hem Josephus (bifo long yia 100 K.T.). Man ya Josephus i tokbaot Jisas taem hem i talem se “Jemes ya, i brata blong Jisas we ol man oli stap singaot hem se Kraes.”
f Jisas i “no mekem wan samting nogud,” taswe i no stret we hem i ded. (1 Pita 2:22) Be hem i givim laef blong hem blong pemaot sin blong yumi, mo i tekemaot yumi long panis blong ded. Taswe Baebol i talem se ded blong Jisas i wan sakrefaes we i mekem man i “fri.” (Matiu 20:28) Sipos yu wantem gat moa save long saed ya, yu save ridim buk ya ?Wanem Samting We Baebol i Rili Tijim? long Intenet long adres ya www.jw.org. no yu save askem buk ya long ol Witnes blong Jehova.
[Bokis/Tok blong pija long pej 22]
OL SAKREFAES BIFO I PIJA BLONG SAKREFAES BLONG JISAS
Plante loa we God i givim long ol man Isrel, oli olsem sado, no pija, blong ol samting we Mesaea bambae i mekem taem hem i kam. Wan long ol loa ya se taem wan man Isrel i sin, no i brekem loa blong God, hem i mas kilim wan anamol i ded we i no gat wan samting i rong long bodi blong hem. (Levitikas 17:11; 22:21) ?Be yu ting se ol anamol ya we oli kilim blong mekem sakrefaes, oli save tekemaot sin blong man? Nogat. (Hibrus 10:4) Nating se i olsem, ol sakrefaes blong ol anamol ya oli pija blong sakrefaes blong “smol sipsip blong God, we hem bambae i tekemaot sin blong olgeta man long wol.” (Jon 1:29; Hibrus 10:1, 5-10) Smol sipsip ya hemia Jisas Kraes. Olgeta man we oli bilif long hem mo we oli mekem wok blong soemaot se oli bilif, bambae oli save gat laef we i no save finis.—Jon 6:40.