UBUMI BWABO

Tuli Bapiina Lelo Twaliba ne Nsansa Sana mu Kubombela Lesa

Abashimika ili lyashi ni Ba Alexander Ursu

Abengi abaleikala mu Cotiujeni mu calo ca Moldova, baali abapiina. Muli uyu wine mushi, e mo bashikulu na batata baleikala mu ng’anda iyo bashapwile ukukuula kabili e mo na ine nafyalilwe mu December 1939. Ku kutendeka kwa ba 1930, e lyo bashikulu na batata baishileba Inte sha kwa Yehova. Bamayo na bo baishileba baNte ilyo bamwene ukuti bashikulu balishibe sana Baibolo ukucila shimapepo uwali mu mushi mu mwesu.

Ilyo nali ne myaka itatu, batata, batata mwaice na bashikulu balibasendele ku nkambi uko balebomba incito shakosa pa mulandu wa kuti balikeene ukuitumpa mu fikansa fya calo. Batata fye e bapuswike. Mu 1947, ninshi Inkondo ya Calo iya Bubili yalipwa, batata balibwelele ku ng’anda, lelo icabipile ca kuti balyonaike umusana. Nangu ca kuti balilemene ifi, balikwete sana icitetekelo cakosa muli Lesa.

IFINTU FYALYALWIKE UKWABULA UKWENEKELA

Ilyo nali ne myaka 9, ulupwa lwesu e lyo na baNte bambi abengi mu Moldova balitutamfiishe ku calo ca Siberia. Pa 6 July mu 1949, balitulongele mu matolokoshi umo balesendela ing’ombe. Pa nshiku 12, twaendele amakilomita ukucila pali 6,400 ukwabula ukwimininapo mpaka fye twafika pa citesheni ce shitima ica mu Lebyazhe. Twasangile abalashi ba muli ili tauni baletulolela. Ilyo twafikile fye, balitwakenye mu tumabumba utunono no kututwala mu ncende shalekanalekana. Ifwe batutwele pa kalisukulu akanono apo baile mu kutusungila. Ala twalinakile sana kabili twali aba bulanda nga nshi. Banakulu bantu bamo abo twali nabo batendeke ukuing’wing’winsha ulwimbo ulo baNte bapangile ilyo kwali Inkondo ya Calo iya Bubili. Bonse twalitendeke ukwimba ulwimbo no mutima onse. Twaleimba ati:

“Bamunyinefwe abengi balibatamfiishe ku fyalo fimbi ukutali.

Babatwele mu ncende shalekanalekana, bamo ku kabanga e lyo bambi ku kapinda ka ku kuso.

Balecula pa mulandu wa kubomba imilimo ya kwa Lesa kabili baleshipikisha amesho ayabipisha.”

Mu kuya kwa nshita, lyonse pa Mulungu twaleya mu kulongana, uko twalelanshanya ifya mu Baibolo. Twale-enda amakilomita 13 pa kuyafika uko twalelonganina. Ilingi line mu nshita ya mpepo, twaleima lucelocelo sana ukupita mu mfula ya bungululu bwabuuta ninshi na kutalala icine cine. Twalelongana abantu 50 no kucilapo mu ka muputule akanono sana ica kuti twaletitikana fye kwati ni mpanya. Pa kutendeka ukulongana twalebala twaimba ulwimbo, nelyo shibili nangu shitatu. Lyena munyinefwe alepepa e lyo pa numa, twalelanshanya amepusho ya mu Baibolo pe awala limo nelyo ukucilapo. Na kabili twaleimba inyimbo na shimbi e lyo no kulanshanya amepusho ya mu Baibolo na yambi. Ala aka kashita kalewama sana pantu ifyo twalelanshanya fyalelenga icitetekelo cesu ukukoselako!

AMAFYA NA YAMBI

Muli ba 1960, baNte abo batwele ku fyalo fimbi balibapeele ubuntungwa. Nangu ca kuti twali abapiina, naliile ku Moldova, uko nasangile Nina, uo abafyashi bakwe, bashikulu bakwe na banakulu bali ni baNte. Tapakokwele twalyupene na Nina kabili twalibwelelemo ku Siberia uko twailekwata umwana wa kubalilapo mu 1964, uo  twainike ati Dina. Lyena mu 1966 twalikwete umwana umbi uo twainike ati Viktor. Pa numa ya myaka ibili, twakukiile ku Ukraine uko twaile mu kwikala mu kayanda akanono mu musumba wa Dzhankoy uwaba amakilomita 160 ukufuma mu Yalta, pa cofi ca Crimea.

Nga filya fine cali mu Soviet Union monse, baNte mu Crimea namo, balibabindile. Nangu ca kuti balitubindile, tababikileko sana amano ku fyo twalecita kabili tabaletucusha sana. E co baNte bamo balilekele ukuba abacincila mu fya kwa Lesa. Balemona ukuti apo baliculile sana mu Siberia, kanshi iyi, yali ni nshita ya kuti balebombesha ukufwaya ifyuma.

IFISUMA IFYACITIKE

Pa March 27, mu 1991, ubuteko bwa calo baleita ati Soviet Union bwalisuminishe imilimo ya Nte sha kwa Yehova. Bwangu bwangu balipekenye ukulongana kukalamba ukwali ukwaibela ukwa nshiku shibili mu fifulo fyalekanalekana 7. Twapekenye ukusangwa ku kulongana kwali no kubela mu Odessa, ku Ukraine, ukwali no kutendeka pa 24 August. Apo kwali umulimo wa kuwamya icibansa umo twali no kulonganina, nalile bwangu sana, ninshi kucili no mweshi umo.

Twalebomba ama-awala ayengi kabili ilingi twalelaala fye pa fipuna fya mu cibansa mwine. Ba nkashi balewamya mu maluba na mulunkoto. Ifisooso twafumishe mu cibansa fyali ifingi nga nshi. Abalebombela ku dipartimenti yalefwaila bamunyinefwe umwakulaala balibombeshe ukusanga ififulo mu musumba uko bamunyinefwe 15,000 abaali no kwisa ku kulongana baali no kulaikala. Lelo ukwabula ukwenekela, kwaishilecitika icintu ca kupapusha!

Pa August 19, ilyo kwashele fye inshiku 5 ukuti kube ukulongana, uwali kateka mu calo ca USSR, Mikhail Gorbachev, balimwikete ilyo ali pa cuuti mupepi na ku Yalta. Uko bamwikatiile kwali mupepi sana na pa cibansa twali. Ici calengele ukuti batukaanye ukulonganina mu cibansa. Abaali no kwisa mu kulongana batendeke ukwipusha abalebombela kwi ofeshi lyalepekanya ukulongana ukuti, “Bushe calaba shani apo twalishita kale amatiketi ya basi ne shitima?” Pa numa ya kupepelapo sana, abalepekanya ukulongana baebele abali no kwisa ukuti, “Mukese fye!”

Bamunyinefwe balitwalilile ukupepa no kupekanya ukulongana. Abaali muli dipartimenti yalepekanya ifya myendele batendeke ukupokelela abaleisa mu kulongana abafumine mu ncende shalekanalekana isha Soviet Union no kubatwala uko baali no kulaikala. Cila lucelo, abaali muli komiti yalepekanya ukulongana baleya mu kulanshanya na balashi ba mu musumba pa kutila babasuminishe ukulongana. Lelo lyonse icungulo, balebwelako fye ukwabula ukubasuminisha.

AMAPEPO YESU YA-ASUKWA

Pali Cine, pa 22 August, ilyo kwashele inshiku shibili ukuti tulongane, abaali mu komiti yalepekanya ukulongana baishiletweba ukuti nabatusuminisha ukulongana. Ilyo twaleimba ulwimbo lwa kwiswila no kupepa ipepo lyakwiswila, ala twalitemenwe icine cine! Ilyo twapwile ukulongana pa Cibelushi, twatendeke ukwisha na bamunyinefwe ne fibusa fya kale ukufikila fye icungulo bushiku. Aba bamunyinefwe baali ne citetekelo cakosa kabili balishipikishe amesho ayengi.

Nomba napapita imyaka ukucila pali 22 ukutula apo twakwatiile kulya kulongana kukalamba kabili umulimo wa kwa Lesa walitwalilila fye ukuya pa ntanshi. Mu Ukraine mwaliba Amayanda ya Bufumu ayengi kabili abashimikila imbila nsuma nabo balifulilako. Mu 1991 baali 25,000, lelo pali ino nshita balicila 150,000.

TWALITWALILILA UKUBA NE NSANSA MU KUBOMBELA LESA

Ulupwa lwesu lucili lwikala mu ng’anda ilya ine twaleikalamo kale mu musumba wa Dzhankoy umwaba abantu nalimo 40,000. Ilyo twafumine ku Siberia mu 1968, mu Dzhankoy mwali fye baNte abanono, lelo pali ino inshita mwaba ifilonganino 6.

Ulupwa lwesu nalo lwalikulilako. Twalikwata abana, abeshikulu e lyo ne fishikulula abacili balebombela Yehova.

[Icikope pe bula 8]

Pa citesheni ce shitima mu Dzhankoy muli ba 1974

[Icikope pe bula 9]

Ine no lupwa lwandi

[Icikope pe bula 9]

Ukulongana kukalamba ukwali mu Odessa, mu 1991