Bai na kontenido

Bai na kontenido

Ta Nesesario pa Mi Yu Bai Skol?

Ta Nesesario pa Mi Yu Bai Skol?

Ta Nesesario pa Mi Yu Bai Skol?

IMAGINÁ bo ku bo no por a lesa e palabranan riba e página aki, òf ku bo no por a papia e idioma ofisial di bo pais. Suponé ku bo no sa mes unda bo pais ta riba mapa di mundu. Wèl, ta masha hopi mucha ta lanta ku e limitashonnan ei. Kiko di bo yu?

Ta nesesario pa bo yu bai skol? Den hopi pais, edukashon básiko i sekundario ta obligatorio i hopi bes grátis. E Tratado di Derechonan di Mucha ta konsiderá ku formashon eskolar ta un derecho fundamental. E Deklarashon Universal di Derechonan Humano tambe ta bisa asina. Sin embargo, den algun pais kisas skol no ta grátis i esei por bira un karga finansiero pa mayornan. Laga nos wak e asuntu aki for di e punto di bista di mayornan kristian ku ke pa nan yunan siña lesa i skirbi, sea mediante un edukashon eskolar òf otro medio.

Ehèmpel Bíbliko di Hende Ku Por A Lesa i Skirbi

Mayoria sirbidó di Dios menshoná den Beibel por a lesa i skirbi. Pedro i Huan, apòstelnan di Hesus, tabata piskadó hudiu pero nan a skirbi buki di Beibel na griego, no na nan dialekto galileo. * Aparentemente, nan mayornan a hasi sigur ku nan yunan a risibí un edukashon básiko. Otro eskritornan di Beibel ku tabata den un situashon similar ta entre otro e wardadó di karné David, e kunukero Ámos, i Hesus su mitar ruman Hudas, kende probablemente tabata un karpinté.

E hòmber Jòb por a lesa i skirbi, i e buki bíbliko ku ta karga su nòmber ta indiká ku e tabata sa algu di siensia. Tambe lo e mester tabatin talento artístiko, pasobra su deklarashonnan sitá den e buki di Jòb ta den forma poétiko. I nos sa ku e promé kristiannan tabata por a lesa i skirbi pasobra a haña pidanan di klei ku tabata kontené loke ta parse nan notanan bíbliko.

Edukashon Ta Importante pa Kristiannan

Tur kristian mester progresá den konosementu di Beibel si nan kier agradá Dios. (Filipensenan 1:9-11; 1 Tesalonisensenan 4:1) Uso diligente di e Skritura i di publikashonnan pa studia Beibel por promové progreso spiritual. I siendo ku Dios a perkurá su Palabra den forma skirbí, e ta ferwagt ku esnan ku ta ador’é por lesa i skirbi. Dor di lesa i komprondé Beibel, ta bira mas fásil pa apliká su konseho. Klaru ku nos lo tin ku lesa sierto partinan mas ku un biaha pa por apsorbé loke nan ta bisa i meditá riba nan.—Salmo 119:104; 143:5; Proverbionan 4:7.

Tur aña, e pueblo di Yehova ta risibí sentenáres di página ku informashon útil prepará bou di e guia di “e esklabo fiel i prudente.” (Mateo 24:45-47) Tal literatura ta trata ku bida di famia, kustumbernan, religion, siensia i hopi otro tema. Mas importante ainda, e ta kontené konseho bíbliko riba asuntunan spiritual. Si bo yunan no por lesa, nan lo pèrdè hopi informashon vital.

Ta importante pa siña historia di humanidat pasobra e ta yuda nos komprondé pakiko nos mester di e Reino di Dios. Un konosementu básiko di geografia tambe ta deseabel. Beibel ta papia di hopi lugá, manera Israel, Egipto i Gresia. Bo yu por mustra nan riba un mapa di mundu? E por haña su mes pais? Un persona ku no por lesa mapa por haña su mes ku difikultat asta pa kumpli ku su sirbishi den un área asigná.—2 Timoteo 4:5.

Privilegionan den Kongregashon

Ansianonan i sirbidónan ministerial kristian tin hopi responsabilidat ku tin di haber ku lesamentu. Por ehèmpel, nan mester prepará parti p’e reunionnan di kongregashon. Nan mester yena formularionan relashoná ku suministro di literatura i donashon. Sin un edukashon básiko, un persona lo tin hopi difikultat pa atendé ku e responsabilidatnan aki na un manera efikas.

Trahadónan boluntario ta sirbi den kasnan di Bètel rònt mundu. Pa e personanan aki por komuniká bon i kumpli ku nan tareanan, manera tradusí literatura i drecha mashin, nan mester por lesa i skirbi den e idioma ofisial di e pais den kua nan ta biba. Si bo kier pa un dia bo yunan disfrutá di e tipo di privilegionan aki, por lo general un edukashon básiko ta un nesesidat. Pa ki otro motibu práktiko ta bon pa manda bo yu skol?

Pobresa i Superstishon

Hende ku ta biba den pobresa ta kasi indefenso den sierto sirkunstansianan. Sin embargo, den otro kasonan, un edukashon rasonabel lo por yuda tantu nos komo nos yunan evitá di sufri innesesariamente. Masha poko hende ku no sa lesa ni skirbi por biba na drechi. Yunan i asta mayornan tin biaha ta muri pasobra ku un entrada abou ta bira imposibel pa nan haña asistensia médiko. Hende ku a haña masha poko skol òf nada mes ta sufri di mal nutrishon i ta biba den kasnan deplorabel. Un formashon eskolar òf por lo ménos e kapasidat di lesa ku skirbi por yuda nan riba e puntonan aki.

Ademas, hende ku sa lesa i skirbi tin ménos tendensia di ta superstisioso. Klaru ku tantu hende eduká komo hende sin edukashon sa ta superstisioso. Pero hende ku no tin skol tin mas chèns di ser engañá. Dor ku nan no por lesa informashon ku ta revelá tal engaño, otronan ta probechá di nan. P’esei nan tin e tendensia di ta mas superstisioso i kere ku un kurandero por hasi milager pa nan.—Deuteronomio 18:10-12; Revelashon 21:8.

Edukashon No Ta Solamente pa Haña Trabou

Hopi hende ta kere ku e propósito prinsipal di edukashon ta pa gana plaka. Sin embargo, tin hende eduká ku no tin trabou òf ku no ta gana sufisiente plaka pa tene kabes riba awa. P’esei algun mayor ta pensa ku no tin niun benefisio den manda yu skol. Pero formashon eskolar no ta solamente pa gana plaka; e ta prepará yunan pa bida en general. (Eklesiástes 7:12) Si un persona por papia, lesa i skirbi e idioma ofisial di e pais den kua e ta biba, kosnan manera atendé ku dòkter, outoridat sivil òf empleado di banko ta bira mas fásil, asta rutinario, en bes di algu ku ta spant’é.

Den algun pais, mayornan di mucha ku no a haña skol ta manda esakinan serka un hende pa nan siña pega blòki, piska, kose òf un otro fishi. Riba su mes ta bon pa siña un fishi, pero si e muchanan aki no bai skol nunka, probablemente, nan lo no siña lesa i skirbi na drechi. Si nan risibí un edukashon básiko promé i despues bai siña un fishi, sin duda nan lo tin mas chèns di evitá ku otro hende ta probechá di nan i nan lo hiba un bida mas satisfaktorio.

Hesus di Názarèt tabata un karpinté i aparentemente a siña e fishi serka su tata di kriansa, Hosé. (Mateo 13:55; Marko 6:3) Tambe Hesus por a lesa i skirbi pasobra for di su 12 aña, e por a hiba un kòmbersashon profundo ku e hòmbernan eduká n’e tèmpel. (Lukas 2:46, 47) Den Hesus su kaso, siñamentu di un fishi no a strob’é di haña otro tipo di edukashon.

Mester Manda Yu Muhé Tambe Skol?

Tin biaha mayornan ta manda yu hòmber skol pero yu muhé nò. Algun mayor ta pensa ku ta muchu karu pa manda yu muhé skol. Nan ta haña ku mucha muhé por ta mas útil pa nan mama dor di keda kas henter dia. Pero analfabetismo lo stroba un yu muhé. Un publikashon di UNICEF (Fondo di Nashonnan Uní pa Mucha) ta deklará: “Un estudio tras di otro a demostrá ku edukashon di mucha muhé ta un dje mihó strategianan pa kombatí pobresa.” (Pobresa i Mucha: Lèsnan di Añanan ’90 pa Paisnan Ménos Desaroyá) Mucha muhé eduká ta mihó prepará pa trata ku problemanan di bida i tuma desishonnan mas sabí, benefisiando asina henter e famia.

Un estudio riba mortalidat di mucha na Benin, Wèst Áfrika, a indiká ku di kada 1.000 yu bou di sinku aña ku mamanan analfabeta haña, 167 ta muri, miéntras ku mamanan ku tin skol sekundario ta pèrdè 38. UNICEF ta konkluí: “P’esei e nivel di edukashon ta un faktor determinante den e porsentahe di mortalidat di mucha na Benin, manera ta e kaso rònt mundu.” Pues, tin vários benefisio den manda yu muhé tambe skol.

Kursonan di Alfabetisashon Ta Sufisiente?

Kaminda ta nesesario, Testigunan di Yehova ta duna kursonan di alfabetisashon pa miembronan di kongregashon ku no por lesa. * E provishon útil aki ta yuda hende siña lesa, generalmente den nan idioma lokal. Esaki ta un supstituto apropiá pa un formashon eskolar? Ta e kongregashon mester eduká bo yunan asta si tin skol regular den bo área?

Ounke kursonan di alfabetisashon ta un areglo amoroso di parti di kongregashonnan di Testigunan di Yehova, nan ta diseñá pa adultonan ku komo mucha nunka no a haña chèns di bai skol. Podisé nan mayornan no tabata konsiente di e importansia di por lesa i skirbi, òf kisas no tabatin skol disponibel. E personanan ei por risibí yudansa dor di sigui e kurso di alfabetisashon den e kongregashon. Pero e kursonan aki no ta un supstituto pa un skol regular ni no ta diseñá pa duna edukashon básiko. Kursonan pa siña lesa i skirbi no ta trata temanan manera siensia, matemátika i historia. Sin embargo, na un skol regular sí nan sa trata e temanan aki.

Na Áfrika, e kongregashonnan ta duna kurso di alfabetisashon prinsipalmente den e idiomanan di tribu, pero no mashá den e idioma ofisial dje pais. Pero edukashon eskolar mes sí ta den e idioma ofisial. Esaki ta trese benefisionan adishonal p’e muchanan pasobra ta den e idioma ofisial tin mas buki i vários otro material pa lesa. Ounke e kursonan di alfabetisashon por komplementá e formashon eskolar di un mucha, nan no por remplas’é. Kaminda ta posibel anto, no ta sabí pa laga yu risibí un formashon eskolar?

Ta Responsabilidat di Mayor

Hòmber ku ta hiba delantera den sirbi e nesesidatnan spiritual di e kongregashon mester ta kristiannan ehemplar. Nan mester manehá nan kas i nan yunan “bon.” (1 Timoteo 3:4, 12) Manehá “bon” ta inkluí hasi tur loke ta posibel pa yuda nos yunan evitá desbentaha den futuro.

Dios a duna mayornan kristian un gran responsabilidat. Nan mester lanta nan yunan segun su Palabra i yuda nan “stima konosementu.” (Proverbionan 12:1; 22:6; Efesionan 6:4) Apòstel Pablo a skirbi: “Ma si un hende no proveé pa su mes hendenan, i spesialmente pa esnan di su kas, el a nenga e fe i ta pió ku un inkrédulo.” (1 Timoteo 5:8) Nos yunan tambe mester haña un edukashon apropiá.

Tin biaha ta e sistema di skol mes ta defisiente. Esei por bini dor ku tin demasiado mucha na skol, falta di fondo òf kisas maestronan malkontentu i mal pagá. P’esei ta importante pa mayornan mustra interes aktivo den loke nan yunan ta siña na skol. Ta bon pa sera konosí ku e maestronan, spesialmente na kuminsamentu di kada aña eskolar nobo, asta pidiendo nan konseho riba kon e yunan por bira mihó studiante. Dje forma ei maestronan por sinti nan apresiá i motivá pa hasi mas esfuerso pa kumpli ku e nesesidatnan edukashonal di e muchanan.

Edukashon ta un parti vital di un mucha su desaroyo. “E hende sabí ta montoná sabiduria,” segun Proverbionan 10:14. Esaki ta spesialmente e kaso ku konosementu di Beibel. E pueblo di Yehova—tantu hóben komo bieu—mester ta mihó informá posibel pa por yuda otro hende den sentido spiritual i ‘pa presentá nan mes aprobá dilanti di Dios manera un trahadó ku no tin motibu pa tin bèrgwensa, ku ta parti e palabra di bèrdat na un manera korekto.’ (2 Timoteo 2:15; 1 Timoteo 4:15) Pues, anto, ta nesesario manda bo yu skol? Sin duda lo bo konkluí ku sí, ounke hopi lo dependé di e posibilidatnan den bo pais. Pero mayornan kristian tin ku kontestá e pregunta mas importante aki: ‘Mi yunan mester wòrdu eduká?’ Sin importá unda bo ta biba, bo no ta di akuerdo ku e kontesta mester ta un sí bon kla?

[Nota]

^ par. 5 Nan idioma materno tabata sea un dialekto galileo òf arameo òf un dialekto dje idioma hebreo. Mira Perspikasia pa Komprondé e Skritura na spañó, Volúmen I, página 170-2 (na ingles, Volúmen I, página 144-6), publiká dor di Testigunan di Yehova.

^ par. 25 Mira e Spièrta! (na spañó) di 22 di desèmber 2000, página 8 i 9.

[Kuadro/Plachi na página 12, 13]

Ora No Tin Posibilidat di Bai Skol

Den algun situashon ta imposibel pa bai skol. Por ehèmpel, e revista Refugees a informá ku apénas 1 di kada 5 mucha ku ta bini na remarke, por bai skol den un kampo di refugiado. Den algun kaso, wèlga ta paralisá skolnan pa un periodo largu. Kisas e skol ta muchu leu òf no tin skol mes den algun área. Persekushon di kristiannan tambe por pone ku ta kita mucha for di skol.

Kon bo por yuda bo yunan den e sirkunstansianan ei? Kiko bo por hasi si bo tin vários yu i bo ta biba den un área kaminda bo no tin moda di manda nan tur skol? Wèl, lo bo por afòrt pa manda un òf dos di bo yunan skol sin hinka nan den peliger spiritual? Si ta posibel, kisas nan lo por siña bo otro yunan loke nan ta siñando na skol.

Den algun pais, ta un di e mayornan mes ta fungi komo maestro na kas. * Por lo general, e ta dediká un par di ora pa dia na duna e mucha lès. Den tempu di e patriarkanan, mayornan tabatin basta éksito ku siñansa di nan yunan. Aparentemente debí na e bon entrenamentu ku Yosef a risibí di su tata Yakòb, na un edat yòn kaba e por a supervisá otro hende.

Den un lugá manera un kampo di refugiado, kisas ta difísil pa optené un programa ofisial di lès, pero mayornan lo por usa e literatura ku Testigunan di Yehova ta publiká komo base pa instrukshon. Por ehèmpel, Mi buki di relato bíblico por ta útil pa siña yu chikí. E revista Spièrta! ta kontené artíkulonan riba un gran variedat di tópiko. Por usa e buki Bida—Kon El A Presentá? Dor di Evolushon òf Kreashon? pa siña temanan sientífiko. E Anuario di Testigunan di Yehova tin un mapa chikí di mundu i ta konta tokante bida i e trabou di prediká den vários pais.

Mayornan ku ta prepará e instrukshon bon i adapt’é n’e nivel di komprondementu di e muchanan, lo por logra bon resultado. Si e muchanan sigui lesa i siña, lo ta mas fásil pa nan adaptá nan mes na un skol regular, si un dia esaki bira posibel. Ku inisiativa i esfuerso, lo bo por duna bo yunan un bon edukashon—algu ku ta bale la pena!

[Nota]

^ par. 40 Mira e artíkulo “Skol na Kas Ta Kumbiní Bo?” den e Spièrta! (na spañó) di 8 di aprel 1993, página 9-12.

[Plachi]

Kiko lo bo por hasi si bo ta biba un kaminda ku bo yunan no por bai un skol regular?