Skip to content

Muye pa utantiko wa vilimo

Vyeo Vya ku Mpela

Vyeo Vya ku Mpela

 1 VISINTE

Masunde yakwe Leza yasintilila pa visinte vyakwe. Visinte vii ali visinka vikalamba vino tukazana sana muli Baibo. Vikatwazwa ukumanya vino Leza akaelenganya na vino akauvwa pa vintu vimwi. Visinte vikatwazwa ukupingula ningo pa vintu nu kucita ivilungame. Vikatwazwa sana ukumanya ivya kucita pa vintu vino masunde yakwe Leza yatalandapo umukulungatika.

Cipande 1, palagalafu 8

 2 ICUVWILA

Ukuya ni cuvwila kuli Yeova kukapiliula ukuitemelwa ukucita vino akutunena. Yeova akalonda ukuti twamuvwila pa mulandu wakuti twamutemwa. (1 Yoane 5:3) Ndi cakuti twatemwa Leza nupya twamutaila, tulaalondela vyonsi vino akutunena ukucita. Tukamuvwila nanti sile lino icitutalila ukucita vivyo. I cisuma ukuvwila Yeova pano akatusambilizya ivya kucita pakuti tuye nu umi usuma nupya watulaya ukuti tulaipakizya mapaalo aingi uku nkoleelo.—Ezaya 48:17.

Cipande 1, palagalafu 10

 3 UNTUNGWA WA KUISOOLWELA

Yeova wapeela cila muntu untungwa wa kuisoolwela nanti ukuipingwila ivya kucita. Atatupanzile wa maloboti. (Malango 30:19; Yoswa 24:15) Tungaomvya untungwa uwo uku kusoolola ningo ivya kucita. Nomba ndi cakuti tutacenjile, tutange tusoolole ningo ivya kucita. Ukuya nu utungwa wa kuisoolwela kukapiliula ukuti tulinzile ukuisoolwela ndi cakuti tukulonda ukuya acisinka kuli Yeova nu kulanga ukuti twamutemwa.

Cipande 1, palagalafu 12

 4 MASUNDE PA MIYELE ISUMA

Yeova watwikilako masunde pa miyele isuma nanti vyakulondela lino tukucita vimwi. Tukasambilila muli Baibo pa masunde yayo vino yaya na vino yangatwazwa ukuya nu umi usuma. (Mapinda 6:16-19; 1 Kolinto 6:9-11) Masunde yaa yakatwazwa ukumanya vino Yeova akalola ivisuma ni viipe. Nupya yakatwazwa ukumanya ivya kuya nu kutemwa, vya kupingula ningo pa vintu, ni vya kuya ni cikuuku. Nanti icakuti masunde pa miyele amu nsi ii yakuya yakucepa, masunde yakwe Yeova yene yasisenuka. (Malango 32:4-6; Malaki 3:6) Ukulondela masunde yayo kukatucingilila sana ku vintu ivingonona vino tukacita na vino tukaelenganya.

Cipande 1, palagalafu 17

 5 KAMPINGU

Kampingu witu, uuntu wa mukasi uukatwazwa ukumanya ivisuma ni viipe. Yeova watupeela kampingu swensi. (Loma 2:14, 15) Pakuti kampingu witu aombe ningo, tulinzile ukumusambilizya ukulingana na Masunde yakwe Yeova. Lyene kampingu witu angatwazwa ukupingula ningo ukucita ivintu ivingazanzya Leza. (1 Petulo 3:16) Kampingu witu angatucelula lino tukulonda ukupingula uyi uyi pa vintu, nanti ukutulenga ukuvwa uyi sana pa cisila ca kucita iviipe. Kampingu witu angatonta, nomba pa mulandu wakuti Yeova akatwazwa tungamukomya nupya. Kampingu musuma akalenga tuye nu mutende nu kuicindika.

Cipande 2, palagalafu 3

 6 KATIINA KULI LEZA

Ukutiina Leza kukapiliula ukuti twamutemwa nupya twamucindika sana i cakuti tusilonda nu kucita icili consi icingamusosya. Katiina kuli Leza kakatwazwa ukucita ivisuma nu kutaluka uku kucita iviipe. (Masamu 111:10) Kakatwazwa ukuvwa ningo sana kuli vyonsi vino Yeova akulanda. Nupya kakatwazwa ukufikilizya malayo yano tukalaya kuli Leza pa mulandu wakuti twamucindika sana. Katiina kuli Leza kakatwazwa muli vino tukaelenganya, vino tukauvwana na antu yauze na muli vino tukasoolola cila wanda.

Cipande 2, palagalafu 9

 7 UKULAPILA

Mu kulapila mwaya nu kuvwa sana uyi pa mulandu ni viipe vino umwi watacita. Yonsi atemwa Leza yakauvwa sana uyi lino iluka ukuti vino iyacita ivipusana na vino Leza akalonda. Ndi cakuti twacita cimwi iciipe, tulinzile ukulenga Yeova ukuti atwelele ukupitila umu mpolelwa yakwe Yesu. (Mateo 26:28; 1 Yoane 2:1, 2) Ndi cakuti twalapila nu mwenzo onsi twata nu kucita iviipe, tungasininkizya ukuti Yeova amatwelela. Tutalinzile ukuyuvwa amulandu pali vino twaluvyanyizye mpiti. (Masamu 103:10-14; 1 Yoane 1:9; 3:19-22) Tulinzile ukuombesya sana ukusambilila kuli vino ituluvyanya, ukusenula amelenganyo yonsi aipe, alino nu kwikala ukulingana nu kulonda kwakwe Yeova.

Cipande 2, palagalafu 18

 8 UKUZINGWA

Ndi cakuti uwataifya asikulapila nupya wakana ukulondela vino Yeova akalonda ukuti twacita, atange atwalilile ukuya umu cilongano. Alinzile ukuzingwa. Ndi cakuti umwi wazingwa, ala casila tutalinzile ukucita ivili vyonsi nu muntu wiyo nupya tulinzile ukuta ukuvwanga nawe. (1 Kolinto 5:11; 2 Yoane 9-11) Ukuzingwa, kukacingilila izina lyakwe Yeova ni cilongano. (1 Kolinto 5:6) Nupya ukuzingwa u kusundwa ukungaazwa umuntu ukulapila pakuti awelele kuli Yeova.—Luka 15:17.

Cipande 3, palagalafu 19

 9 UKUTUNGULULA NU KUSUNDA

Yeova watutemwa sana nupya akalonda ukutwazwa. Ali mulandu uno akatutungulwila nu kutusunda ukuomvya Baibo na antu atemwa Leza. Pa mulandu wakuti tutamalilika tukalondekwa ukwazwiwa na aliwe. (Yelemiya 17:9) Ndi cakuti tukuvwila yano Yeova akaomvya pa kututungulula tukalanga ukuti twamucindika nupya tukalonda ukumuvwila.—Ayebulai 13:7.

Cipande 4, palagalafu 2

 10 ICILUMBA NU KUICEFYA

Pa mulandu wakuti tutamalilika canguka sana ukuya na ukaitemwe ni cilumba. Nomba Yeova akalonda ukuti twaicefya. Ilingi tukatandika ukuya aicefye ndi cakuti twaikolanya kuli Yeova nu kwiluka ukuti sweswe yanono sana. (Yobo 38:1-4) Nupya umulandu uno cacindamila ukuya aicefye uwakuti tukaelenganya sana pa antu yauze na pa vintu ivingayazipila ukucila ivingatuzipila. Ukuya ni cilumba ilingi kukalenga umuntu ukuilola ukuti wacindama ukuluta yauze. Umuntu uwaicefya akaiceceta umwineco nu kumanya muno wakoma na muno watonta. Asitiina ukuzumila vino wataluvyanya, ukuleenga uwelelo nanti sile ukuzumila ukuomvya vino umwi wamusunda. Umuntu uwaicefya akataila Yeova nu kulondela vino akumutungulula.—1 Petulo 5:5.

Cipande 4, palagalafu 4

 11 UTUNGULUZI

Utunguluzi i nsambu zya kunena yauze ivyakucita nu kupingula ivyakucita. Yeova aaliwe wakwatisya sana maka akutungulula umwi yulu na pano nsi. Pa mulandu wakuti u waumvile ivintu vyonsi aaliwe wakwatisya amaka pa uumbo onsi. Lyonsi akaomvya amaka yano wakwata akutungulula uku kwazwa yauze. Yeova wapeela antu yamwi umulimo wakutusakamala. Yamwi pali yayo avyazi, ya eluda alino na amu uteeko akwatako amaka yamwi nupya Yeova akalonda ukuti twauvwila antu kwene yaa yonsi. (Loma 13:1-5; 1 Timoti 5:17) Nomba ndi cakuti vino umuntu watunena ukucita ivipusana na masunde yakwe Leza, tulinzile ukuvwila Leza ukuluta antu. (Milimo 5:29) Ndi cakuti twazumila ukutungululwa na yano Yeova akaomvya, tukalanga Yeova ukuti twacindika vyonsi vino akatupingwila ukucita.

Cipande 4, palagalafu 7

 12 YA ELUDA

Yeova akaomvya ya eluda, aina amanya ningo iuvi ukusakamala amu cilongano. (Malango 1:13; Milimo 20:28) Aonsi yaa yakatwazwa ukutwalilila ukuya na ucuza ukome na Yeova nu kumupepa umu mutende nupya umu nzila isuma. (1 Kolinto 14:33, 40) Pakuti ya eluda yasontwe nu mupasi wa muzilo, yalinzile ukuya ni miyele ino Baibo yalandapo ukuti aino aakutungulula yalinzile ukukwata. (1 Timoti 3:1-7; Tito 1:5-9; 1 Petulo 5:2, 3) Tulinzile ukutaila Leza nu kutungilila iuvi lyakwe fwandi tulinzile ukuvwila ya eluda.—Masamu 138:6; Ayebulai 13:17.

Cipande 4, palagalafu 8

 13 UMUTWE WA LUPWA

Yeova wapeela avyazi umulimo wa kusakamala ana yao na yonsi amu ng’anda yao. Lelo Baibo ikalondolola ukuti iya ali umutwe wa lupwa. Ndi cakuti pasi isi, nyina aliwe akaya ali mutwe wa lupwa. Pa milimo ino umutwe wa lupwa wakwata paya nu kulondela ulupwa ivyakulya, ivyakuzwala alino nu mwakwikala. Cacindama sana umutwe wa lupwa ukutungulula ulupwa ukupepa Yeova. Akasininkizya ukuti yakuzanwa lyonsi umu kulongana kwa pa cilongano, ukuya umu mulimo wa kusimikila alino nu kusambilila Baibo capamwi. Nupya umutwe wa lupwa aliwe akapingula pa vintu vino yonsi yalinzile ukulondela. Nupya lyonsi akaezya na maka ukukolanya Yesu ukuya ni cikuuku, ukulangulukilako, nu kukanaya nu unkalwe. Cii cikalenga yonsi pa ng’anda yatemwane nu kuyuvwa ukuya acingililwe nu kukomya ucuza wao na Yeova.

Cipande 4, palagalafu 12

 14 IUMBA ILIKATUNGULULA

Iumba Ilikatungulula i umba lya yonsi akwata upaalilo wa kwikala ukwi yulu yano Leza akaomvya ukutungulula antu yakwe. Mu nsita ya Ina Klistu akutandikilapo, Yeova waomvyanga iumba ilikatungulula ukutungulula Aina Klistu muli ukapepa wao nu mu mulimo wa kusimikila. (Milimo 15:2) Ndakai iumba lya ina aaya umwi Umba Ilikatungulula yakatungulula nu kucingilila antu yakwe Leza. Ndi cakuti aina yaa yakupingula pali vimwi, yakasintilila pi Izwi Lyakwe Leza nu mupasi wakwe. Yesu walanzile ukuti iumba lya yonsi yaa apakwe u ‘muomvi mutailwe uwa mano.’—Mateo 24:45-47.

Cipande 4, palagalafu 15

 15 CA KUVIMBA UKU MUTWE

Kukaya insita zimwi lino nkazi akapeelwa ukuomba umulimo umwi umu cilongano uukaombwa na ina. Lino akuomba mulimo uu akalanga umucinzi kuli vino Yeova watantika ndi cakuti wazwala citambala. Nomba asi lyonsi lino alinzile ukuzwala icitambala. Nkazi angazwala cimwi ku mutwe ndi cakuti akutungulula isambililo ala pali iya nanti umwina uwawatiziwa.—1 Kolinto 11:11-15.

Cipande 4, palagalafu 17

 16 KUKANAYA UMU VIKANZA VYA MITEEKELE

Ndi cakuti tusikuya umu milandu ya mu nsi, tukakana ukucitako ivya mu miteekele ya nsi. (Yoane 17:16) Antu yakwe Yeova yakatungilila Uwene wakwe. Tusiika umu milandu ya nsi pano tukakolanya Yesu.

Yeova watunena ukuti tulinzile “kutontela yakateeka na yao ali pa utunguluzi.” (Tito 3:1, 2; Loma 13:1-7) Nomba masunde yakwe Leza yakatunena nupya ukuti tutalinzile ukumoola. Fwandi kampingu wa Mwina Klistu atange amuzumilizye ukuya uku nkondo. Ndi cakuti kuli umulimo uze uno Umwina Klistu angaomba ukucila ukuya uku nkondo, alinzile ukwelenganya ndi cakuti kampingu wakwe angamuzumilizya ukuomba umulimo uwo.

Tukapepa sile Yeova pano ali Kaumba witu. Nanti icakuti twacindika ivikamanyisya impanga, tutalinzile ukucita salyuti kuli fulagi nanti ukwimbako ulwimbo lwa cisipa. (Ezaya 43:11; Danieli 3:1-30; 1 Kolinto 10:14) Nupya antu yakwe Yeova yakapingulapo ukukanavootela ali wensi nanti kaungwe kali konsi. Nu mulandu uno cayela vii apa mulandu wakuti twasoolola mpiti uteeko wakwe Leza.—Mateo 22:21; Yoane 15:19; 18:36.

Cipande 5, palagalafu 2

 17 UMUPASI WA MUNO NSI

Umu nsi ii mwaya imyelenganyizizye yakwe Satana. Na antu aingi muno nsi atatemwa Yeova nupya aasimukolanya na asilondela masunde yakwe nayo kwene ali myelenganyizizye ino yakwata. (1 Yoane 5:19) Ivikacitika pa mulandu ni myelenganyizizye iyo vikalanga umupasi wa nsi. (Efeso 2:2) Antu yakwe Yeova yakasininkizya ukuti umupasi wa nsi ii utayacimvya. (Efeso 6:10-18) Lelo twatemwa inzila zino Yeova akatulanga nu kuombesya ukulondela imyelenganyizizye yakwe.

Cipande 5, palagalafu 7

 18 USANGU

Usangu u ukupondokela icumi ca muli Baibo. Asangu yakapondokela Yeova na Yesu Kateeka uwa Wene wakwe Leza uwasontwa nupya yakaezya ukuvulunganya yauze pakuti yayalondele. (Loma 1:25) Yakalonda yauze aakapepa Yeova yatwisika. Antu yamwi umu vilongano vya Ina Klistu akutandikilapo iizile iyaya asangu, avino caya na ndakai kwene. (2 Tesalonika 2:3) Antu acisinka kuli Yeova yasiya ya cuza na asangu. Tutalinzile ukulenga ukulondesya nanti ukupatikiziwa na antu yauze ukutulenga tuwelenge, ukutamba, nanti ukuvwa kuli vino asangu yakulanda. Twaya ni cisinka kuli Yeova nupya tukapepa sile aliwe.

Cipande 5, palagalafu 9

 19 KUFUUTA MAIFYO

Mu Masunde Yakwe Mose, amu luko lwa ina Izlaeli yalenganga uwelelo kuli Yeova pa maifyo yao. Yatwalanga impolelwa zya kufuuta maifyo izya ngano, mafuta, ni nyama uku ng’anda ya kupepelamo. Ndi yacita vivyo aina Izlaeli iusyanga ukuti Yeova waitemiilwe ukwelela amaifyo yao, wa luko nanti cila muntu. Lino papisile insita Yesu wapeezile umi wakwe pakuti twelelwe maifyo, fwandi impolelwa zizyo zitalondekwanga nupya. Yesu wapeezile umi wakwe umalilike wa mpolelwa “lyonga nupya calimwi.”—Ayebulai 10:1, 4, 10.

Cipande 7, palagalafu 6

 20 UKUCINDIKA INYAMA

Masunde Yakwe Mose, yazumilizye antu ukulya inyama. Nupya yanenyilwe ukupeela inyama wa mpolelwa. (Aina Levi 1:5, 6) Nomba Yeova atatazile azumilizye antu yakwe ukukoma inyama cikomekome. (Mapinda 12:10) Nupya mu Masunde mwali masunde alenganga inyama ukucingililwa. Aina Izlaeli yayanenyile ukusunga ningo inyama.—Malango 22:6, 7.

Cipande 7, palagalafu 6

 21 UTUNTU TUNONO SANA UTWA MU WAZI NI MILWAZIZYE

Tuntu tunono utukafuma uku vintu 4 ivikapanga uwazi. Uwazi wapangwa ni vintu 4 ivikalamba—kulikuti insandensande ziyenzu (Red cells), nsandensande zitiswe (white cells), nsandensande zitimbe (plateletes) na manzi (plasma). Umu vintu vii 4 ivikapanga uwazi mukafuma utuntu utunono sana. *

Aina Klistu yakakana ukuikilamo uwazi ukwa misango iliyonsi nanti sile ukuikila conga pa vintu 4 ivikapanga uwazi. Nomba uzye yalinzile ukuzumila utuntu utunono utwa mu wazi? Baibo italanda mu kulungatika vino tulinzile ukulondela. Fwandi umwina Klistu alinzile ukuipingwila umwineco ukulingana na vino kampingu wakwe uwasambiliziwa akumunena.

Aina Klistu yamwi yakapingulapo ukukana ukuyalwazya nu tuntu tunono utwa mu wanzi utwa musango uli onsi. Limwi yakaelenganya ukuti Isunde lino Leza wapeezile aina Izlaeli lyalanzile ukuti uwazi onsi uno wafuma umu nyama ulinzile ‘ukwitilwa pansi.’—Malango 12:22-24.

Yauze yene yakasoolola vyuze. Yakampingu yao yakayazumilizya ukuzumila ukuomvya utuntu kwene tuu utwa mu wazi. Limwi yangelenganya ukuti utuntu tuto utunono tusiimililako umi wa ciumbwa kuno uwazi watoozilwe.

Lino mutatala mwapingulapo ukuzumila utuntu tunono utwa mu wazi, elenganyini pa mauzyo yaa:

  • Uzye namanya kuti ukukana utuntu tunono tonsi utwamu wazi cikapiliula ukuti ntalazumila imilembo imwi ikapozya indwala nanti ingangazwa ukuta ukufuma uwazi?

  • Uzye ningalondolwela uli ya dokota umulandu uno nakanila nanti ukuzumilila akantu kanono konga nanti ukucilapo aka mu wazi?

Milwazizye. Swe Ina Klistu tusizumila ukutufumyamo uwazi uwakwikila yauze nanti ukutusungila uwazi witu kwene muli masyini ala kwasyala imilungu pakuti yatulepule. Nomba kwaya imilwazizye imwi iyakuomvya uwazi wa mulwale kwene. Umwina Klistu wensi alinzile ukuipingwila vino yangacita uku wazi wakwe lino yakumulepula nanti ukumulwazya. Umu miombele wakwe ii, uwazi wa mulwale yangaufumyamo sile mu mulwale pa nsita inono. Pakuti mumanyilepo na vyuze, lolini Ulupungu Lwa Mulinzi lwakwe Okotoba 15, 2000, mafwa 30-31.

Kwaya inzila imwi iyakulwazizyamo iikaamwa ukuti hemodilution, muno yakafumyamo uwazi wa muntu lino yatatala yamulepula iyamwikilamo imilembo imwi ya manzi iikaazwilizya ukuzundula uwazi uwatiusyalamo. Lyene lino yamala ukumulepula iyaswilizyamo uwazi.

Inzila yuze ikaamwa ukuti cell salvage. Umu nzila ii yakasunga uwazi wa mulwale uno ukufuma lino yakumulepula iyauzifya lyene iiza yaswilizyamo insita yuze nanti lino yamala sile ukulepula.

Cila dokota akalwazya antu umu nzila izipusane. Fwandi lino Umwina Klistu atatala wazumila ukuomvya inzila iyo pa kulepulwa, pa kupimwa nanti ivili vyonsi muno muli ukuomvya uwazi, alinzile ukulondelezya ningo vino uwazi wakwe ulaomviwa.

Lino mukupingulapo vino yangamilwazya ukuomvya uwazi, elenganyini pa mauzyo yaa:

  • Ndi cakuti uwazi umwi wafumiziwamo umu mwili wane ni miombele ya wazi yavulunganiziwa pa nsita imwi, uzye kampingu wane angazumilizya ukulola uwazi ukuti ucili uwane, uzye citamaloleka kwati ‘watiwitilwa apansi’?—Malango 12:23, 24.

  • Uzye kampingu wane uwasambiliziwa ningo angacula ndi cakuti lino yakundwazya yatala yafumyamo uwazi, yauzifya alino yauswilizya nupya mu mwili wane?

  • Uzye nimanya ukuti ukukana ukulwaziwa ukuomvya uwazi wane kukupiliula ukuti ala nakana nu kupimwa uwazi, ukuzifya uwazi ukuomvya masyini nanti ukuomvya masyini ikaazwilizya umwenzo wa muntu nanti ya pwapwa ukuomba ningo lino yakumulepula?

Lino tutatala twapingulapo pa tuntu tunono utwa mu wazi na pa milwazizye ikaomvya uwazi, tulinzile ukupepa kuli Yeova pakuti atutungulule lyene tulondelezye pa vintu vivyo. (Yakobo 1:5, 6) Lyene, tulinzile ukuomvya kapingu witu uwasambiliziwa na Baibo pakuti tupingulepo. Tutalinzile ukuzya yauze vino yangacita ndi cakuti vino vikutucitikila nayo vikuyacitikila, nanti ukuleka yauze yatupingwile ivyakucita.—Loma 14:12; Galatiya 6:5.

Cipande 7, palagalafu 11

 22 MIYELE ISANGULUKE

Ukuya ni miyele isanguluke kukapiliula ukuya ni miyele alino ni vicitwa ivisuma mu manso yakwe Leza. Mu miyele isanguluke mwaya na vino tukaelenganya, vino tukalanda alino na vino tukacita. Yeova watunena ukutaluka ku misango yonsi iya upulumusi. (Mapinda 1:10; 3:1) Tulinzile ukupingulapo ukulondela amasunde yakwe Yeova na lino vimwi vitatala vyacitika ivingalenga tucite cimwi iciipe. Tulinzile ukupepa kuli Leza ukuti atwazwe ukuya na melenganyo asanguluke, nupya tulinzile kulaezya na maka ukukana matunko.—1 Kolinto 6:9, 10, 18; Efeso 5:5.

Cipande 8, palagalafu 11

 23 IMIYELE IIPE NU KUKOWELA

Mu miyele iipe mwaya ukulanda nu kucita ivintu mu nzila iya kutama masunde yakwe Leza nu kulanga imiyele iya nsonyi. Umuntu akacita vivyo akalanga ukuti atacindika masunde yakwe Leza. Ndi cakuti umuntu akuyuvwa uwa mulandu pa miyele iipe ino akucita, komiti ya upinguzi ingaombela pa mulandu uwo. Umu kukowela mwaya ivintu ivipusanepusane iviipe. Ukulingana na vino umuntu watacita, ivicitwa vimwi muno muli ukukowela vingalondekwa sile ukupingulwa na ya eluda umu cilongano.—Galatiya 5:19-21; Efeso 4:19; pakuti mumanyilepo na vyuze, lolini “Mauzyo Yano Aakawelenga Yakauzya” mu Lupungu Lwa Mulinzi lwakwe Julai 15, 2006.

Cipande 9, palagalafu 7; Cipande 12, palagalafu 10

 24 KUCINYA IVYA NZWALO

Yeova wisileko ukupanga icupo ukuya ukwausaka nupya ukwa kulanga ukutemwa pali iya nu muci. Nomba ndi cakuti umuntu watandika ukucinya ivya nzwalo, nanti ukulalemola ivya nzwalo pakuti ayuvwisya ningo ala akuomvya ukupanga icupo umu nzila ikowele. Iciyelezyo cii cingonona ucuza wa muntu na Yeova. Cingalenga umuntu ukutandika ukulondesya ukucita ivintu ivikowele nupya cingalenga atandike ukwelenganya ukupanga icupo umu nzila iipe. (Kolose 3:5) Umuntu aakweti iciyelezyo cii nupya cikumutalila ukuta atalinzile ukutoovoka. (Masamu 86:5; 1 Yoane 3:20) Ndi cakuti avino caya na kuli mwemwe, mulinzile ukupepa kuli Yeova nu kulenga ukuti amwazwe. Mulinzile ukutaluka uku vintu vili wa ukutamba vikope vya uzelele, pano ndi cakuti mukutamba cingalenga mwaelenganya ivikowele. Munganenako umuvyazi winu wenga Umwina Klistu nanti cuza winu uwakula muli vyakwe Leza nupya uwacindika masunde yakwe Yeova. (Mapinda 1:8, 9; 1 Tesalonika 5:14; Tito 2:3-5) Sininkizyini ukuti Yeova akalola nupya akataizya sana pali vino mukaezya na maka ukuya ni miyele isuma.—Masamu 51:17; Ezaya 1:18.

Cipande 9, palagalafu 9

 25 IMPALI

Iciyelezyo cakukwata iya nanti umuci ukucila pali wenga ale i mpali. Yeova wisileko icupo ukuya ica antu yaili umonsi wenga na mama wenga. Umu manda ya ina Izlaeli, Leza wazumilizye antu kukwata impali, nomba asi vino walondanga ukuti ciye pa kutandika. Ndakai, Yeova asizumilizya antu yakwe ukutwala impali. Umonsi alinzile kukwata sile mama wenga, mama nawe alinzile ukukwata sile umonsi wenga.—Mateo 19:9; 1 Timoti 3:2.

Cipande 10, palagalafu 12

 26 UKUTAANA NU KUPAALUKANA

Yeova walondanga iya nu muci ukwikala yonsi pamwi ukufikila lino umwi wafwa. (Utandiko 2:24; Malaki 2:15, 16; Mateo 19:3-6; 1 Kolinto 7:39) Wazumilizya ukutana ndi cakuti wenga pali iya nu muci wacita ucende. Ndi caya vivyo, Yeova akapeela muze atacisile ucende isambu zya kuisoolwela ndi cakuti yangatana nanti foo.—Mateo 19:9.

Insita zimwi, Aina Klistu yamwi yakapingulapo ukupaalukana nanti icakuti pasi uwatacita ucende. (1 Kolinto 7:11) Ndi cakuti cimwi pali vino vili apiisika cacitika, Umwina Klistu angapingulapo ukupaalukana nu wakwe.

  • Ukukanasakamala ulupwa uku mufulo sile: Avivi vya kuti iya akakana ukulondela ulupwa lwakwe vino lukulondekwa, icakuti ulupwa ilusyala sile ukwaula impiya nanti ivyakulya.—1 Timoti 5:8.

  • Ukucuzya sana: U kucuzya sana uwakwe icakuti atandika ukuyuvwa ukuti umi wakwe uli umu uzanzo.—Galatiya 5:19-21.

  • Ukukanya umuntu ukupepa Yeova: Avivi vya kuti iya nanti umuci akulenga uwakwe cikumutalila ukuombela Yeova.—Milimo 5:29.

Cipande 11, palagalafu 19

 27 UKUTAIZYA NU KUKOMELEZYA

Swensi kwene tukalonda ukutaiziwa nu kukomeleziwa. (Mapinda 12:25; 16:24) Tungakomelezyanya nu kutekezyanya umu nzila iya kutemwa ukuomvya amazwi acikuuku. Ndi cakuti tukucita vivyo tulalenga aina na ya nkazi ukuzizimizya nu kutwalilila ukuombela Yeova asi mulandu ni ntazi zino yakupitamo. (Mapinda 12:18; Filipi 2:1-4) Ndi cakuti umwi akuyuvwa ukuti watatoovoka, tulinzile ukuvwikisya lino akulanda nu kwezya ukumanya vino akuyuvwa. Kucita vivyo kungatwazwa ukumanya vino tungalanda nanti vino tungamwazwa. (Yakobo 1:19) Pangini uyo wa kumanya aina na ya nkazi ningo pakuti mumanye vino yakulondekwa. Lyene mungayazwa ukuya uku Ntulo ya kuteekeziwa nu kukomelezya, kuno yangazana ukuteekeziwa kwa cumi.—2 Kolinto 1:3, 4; 1 Tesalonika 5:11.

Cipande 12, palagalafu 16

 28 MAWINGA

Baibo itapeela masunde yano tulinzile ukulondela pa kupekanya uwinga. Intambi na masunde ya uteeko vikapusanapusana ukulingana ni ncende. (Utandiko 24:67; Mateo 1:24; 25:10; Luka 14:8) Icacindama sana pa winga, i milapo ino akutwalana yakalapa kuli Yeova. Aingi akutwalana yakasoolola ukuti ya lupwa ni vyuza yayepo lino yakulapa milapo kwene iyo nupya kuye na eluda uwakulanda ilyasi lya winga ukuomvya Baibo. Aakutwalana aliyo yalinzile ukusoolola vino uwinga wao ulaya ndi cakuti kulaya ukucina pa cisila ci lyasi lya winga. (Luka 14:28; Yoane 2:1-11) Aakutwalana yalinzile ukusininkizya ukuti vyonsi vino yapingula ukuti avino yamapekanya uwinga wao vilinzile ukucindika Yeova. (Utandiko 2:18-24; Mateo 19:5, 6) Ivisinte vya muli Baibo i vingayazwa ukupingula ningo vino yamapekanya. (1 Yoane 2:16, 17) Ndi cakuti yapingula ukuti uku winga wao kulaya uwengwa, yalinzile ukusininkizya ukuti uwinga wao ulatungululwa ningo. (Mapinda 20:1; Efeso 5:18) Ndi cakuti yasoolola ukuti kumaya inyimbo ni vya kuizanzya, yalinzile ukusininkizya ukuti ivintu vivyo vilinzile ukuleta umucinzi kuli Yeova. Aina Klistu aakutwalana yalinzile ukwika sana mano kuli ucuza wao na Yeova na kuli cila muntu ukucila ukwika sile mano pa wanda wa winga.—Mapinda 18:22; ndi cakuti mukulonda ukumanyilapo na vyuze, lolini Ulupungu Lwa Mulinzi lwakwe Okotoba 15, 2006, mafwa 18-31.

Cipande 13, palagalafu 18

 29 UKUPINGULA NINGO IVYA KUCITA

Tukalonda ukupingula ningo ivyakucita ukulingana na vino ivisinte vya muli Baibo vikalanda. Limwi Umwina Klistu yamulaalika kuli iya nanti umuci aasi Inte Yakwe Yeova ukuyaliila pamwi na ya lupwa pa wanda wa mwikalwe. Ngi cakuti ivya musango uwo vyamucitikila, mungacita uli? Ndi cakuti kampingu winu wamuzumilizya ukuya, mungalondolwela ya winu ukuti ndi cakuti kulaya intambi zya mipepele ya ufi mutalacitako intambi zizyo. Mulinzile nu kwelenganyapo ndi cakuti yauze yangasoka ndi mwazanwako.—1 Kolinto 8:9; 10:23, 24.

Nanti limwi yano yamwingizya incito yangamupeela uwila mu nsita ya kuzevya uwanda wa mwikalwe. Uzye mulinzile ukukana uwila uwo? Cili kuli mwemwe. Ndi cakuti mwapingulapo ukuzumila uwila uwo nanti ukukana, icisintilila pali vino wino akumupeela ica upe amaelenganya. Uzye akulola ukuti ndi mwatoola uwila uwo ala mwazevyako? Nanti uzye iinzila sile iya kulangilamo ukutaizya? Ndi mwelenganya pali vii na vyuze, lyene mulinzile ukupingulapo ndi cakuti mungapoka uwila uwo nanti foo.

Insita yuze nayo, limwi umwi angamupeela ica upe pa wanda wa mwikalwe nu kumunena ukuti: “Namanya ukuti musizevyako uwanda uu, nomba nkulonda ukumupeelako vii.” Limwi umuntu wiyo akulonda sile ukumulanga icikuuku. Nanti uzye limwi umuntu wiyo akulonda ukwezya utailo winu nanti akulonda sile muzevyeko? Pa cisila cakwelenganya pali vii, mungapingulapo ndi cakuti mumatoola uwila uwo nanti foo. Muli vyonsi vino tukupingula ukucita, tukalonda ukuya na kampingu musuma nu kuya acisinka kuli Yeova.—Milimo 23:1.

Cipande 13, palagalafu 22

 30 UCULUZI NI VYA KUMALA IMILANDU

Ilingi ndi cakuti atiyalemanila yalanzyanya zuwa zuwa nu kupanga umutende, intazi isikula sana. (Mateo 5:23-26) Cino Aina Klistu yonsi yakalondesya sana, u kulenga Yeova acindikwe nu kuya alemane umu cilongano.—Yoane 13:34, 35; 1 Kolinto 13:4, 5.

Ndi cakuti Aina Klistu yapusana pa mulandu ni vya uculuzi, yalinzile ukwezya na maka ukulanzyanya ukwaula ukutwalana uku cilye. Pali 1 Kolinto 6:1-8 paya amazwi yano umutumwa Paulo wanenyile Aina Klistu pa lwa kutwalana uku cilye. Ukutwala umwina uku cilye kungalenga Yeova na amu cilongano ukuzewana. Pali Mateo 18:15-17 paya ivintu vitatu vino Aina Klistu yalinzile ukulondela pakuti yalanzyanye nu kupanga umutende ndi cakuti yapusana, ivintu vivyo aevi. (1) Yalinzile tale ukwezya ukulanzyanya sile yoili. (2) Ndi cakuti vivyo vitaomvile, yanganenako wenga nanti yaili amu cilongano aakula muli vyakwe Leza ukuti yayazwe. (3) Lyene, ndi cakuti cico cakana yangatwala umulandu kuli ya eluda ukuyazwa ukumala intazi. Ndi cakuti umulandu wafika kuli ya eluda, yangaomvya ivisinte vya muli Baibo ukwezya ukwazwa yonsi yoili ukupanga umutende. Ndi cakuti umwi asikulonda ukulondela masunde yayo lyene umuntu wiyo alinzile ukupingulwa.

Kwaya imilandu imwi iikalondekwa ukutwala uku cilye, limwi ukutaana, ukupoka umwana, ukulipila impiya zino iya nanti umuci alinzile ukulipila ndi cakuti yataana, nanti ndi cakuti umwi akulonda yamulipile pali cino icononeka, ukulonda ukulipilwa impiya ndi cakuti ataaposile impiya lino banki yulizye impiya nanti ukwazwiwa ukusaina vino cilaya ndi umwi wafwa. Ndi cakuti Umwina Klistu waya uku cilye pakuti apange umutende ala atatamile ukusunda kwakwe Paulo.

Ndi cakuti Umwina Klistu waya uku cilye ndi kwaya imilandu ikulu wakwe ukutitila umuntu pakuti yulungane nawe, ukucuzya umwana, ukucisa umuntu, uwivi uwipisye nanti sile ukukoma umuntu ala nalyo kwene asikutama ukusunda kwakwe Paulo.

Cipande 14, palagalafu 14

 31 MICENJELO YAKWE SATANA

Ukufuma sile lino kwali calo ca Edeni, Satana akaezya na maka ukusomba antu. (Utandiko 3:1-6; Umbwilo 12:9) Wamanya ukuti angavulunganya imyelenganyizizye itu, angatulenga tucite iviipe. (2 Kolinto 4:4; Yakobo 1:14, 15) Akaomvya ivikanza vya miteekele, mapepo, uculuzi, ivya kuizanzya, masambililo alino na vyuze ivikoline na vii pakuti sile tutandike ukwelenganya wakwe vino akaelenganya nupya tutandike ukulondela vivyo kwene.—Yoane 14:30; 1 Yoane 5:19.

Satana wamanya ukuti asiile sile na kasita kanono kakuponzya antu. Fwandi akaezya na maka yonsi ukuponzya antu aingi. Akalonda sana sana ukuponzya antu aakaombela Yeova. (Umbwilo 12:12) Ndi cakuti tutacenjile, Ciwa angatandika ukuvulunganya amelenganyo itu panono panono. (1 Kolinto 10:12) Yeova akalonda atwalane ukutwalilila ukwikala pamwi amanda pe. (Mateo 19:5, 6, 9) Nomba antu aingi ndakai yakalola icupo ukuti icasile sile nupya yangataana insita ili yonsi. Mafilimu aingi na mapologalamu aakaya pa TV yakalenga antu yataile vivyo kwene. Tulinzile ukusininkizya ukuti tusikulola icupo wakwe vino amu nsi ii yakacilola.

Inzila yuze ino Satana akaponzezyamo antu u kulenga yalondesya ukuicitila vyonsi vino yakulonda. (2 Timoti 3:4) Ndi cakuti tutacenjile, tungata ukucindika akatungulula yayo asontwa na Yeova. Limwi umwina angatandika ukukana utunguluzi wakwe ya eluda umu cilongano. (Ayebulai 12:5) Nanti limwi nkazi angatandika ukutwisika vino Yeova watantika ukuti avino umutwe wa lupwa alinzile ukuomba.—1 Kolinto 11:3.

Tulinzile ukwezya na maka ukukanazumilizya Ciwa ukuvulunganya amelenganyo itu. Nomba tulinzile ukulondesya ukukolanya imyelenganyizizye yakwe Yeova nu kwika sana mano kukulondesya “vya mwi yulu.”—Kolose 3:2; 2 Kolinto 2:11.

Cipande 16, palagalafu 9

 32 MILWAZIZYE

Swensi tukalonda ukuya nu umi usuma nupya ndi twalwala tukalonda ukuisakamala sana. (Ezaya 38:21; Mako 5:25, 26; Luka 10:34) Ndakai kwaya imilwazizye iingi ino ya dokota na yauze yakalwazizyamo. Lino tukusoolola imilwazizye ino tungazumila, icicindama sana ukulondela ivisinte vya muli Baibo. Tukaiusya ukuti Uwene Wakwe Leza uulatupozya tukate nu kulwala. Tusilonda ukwika sana mano uku umi witu icakuti ituta nu kupepa Yeova.—Ezaya 33:24; 1 Timoti 4:16.

Tulinzile ukucenjela ukukana ukulwaziwa ukuli konsi ukukulemenkana ni vya mipasi. (Malango 18:10-12; Ezaya 1:13) Fwandi lino tutatala twazumila ukulwaziwa ukuli konsi nanti umulembo uli onsi, tulinzile ukwezya na maka ukulondelezya pa milwazizye iyo na vino antu yakaelenganyapo. (Mapinda 14:15) Tutalinzile ukwilila ukuti Satana angalonda ukutuponzya ukuomvya ivya mipasi. Ndi cakuti tukutunganya ukuti limwi imilwazizye iyo ikulemenkana ni vya mipasi tulinzile ukwezya na maka ukukana imilwazizye iyo.—1 Petulo 5:8.

Cipande 16, palagalafu 18

^ par. 98 Ya dokota yamwi yakalola ivintu 4 ivikapanga uwazi ukuti utuntu utunono sana utukafuma umu wazi. Fwandi cingazipa ukulondolola vino imupingulapo ukuti musikuzumila ukwikilwamo uwazi nanti ivintu 4 ivikapanga uwazi kuli kuti insandensande ziyenzu, nsandensande zitiswe, nsandensande zitimbe na manzi.