ကစၢ်ယွၤလၢ အအၢၣ်လီၤဝဲလၢ ကဟ့ၣ်ပှၤတၢ်မူအထူအယိာ်န့ၣ် ကွၢ်လိအီၤတက့ၢ်
“ကဲထီၣ်ပှၤကွၢ်လိယွၤ ဒ်ဖိသးဘိအသိးန့ၣ်တက့ၢ်.” —အ့းဖ့းစူး ၅:၁.
၁. ပကွၢ်လိ ယဟိဝၤယွၤကသ့အဂီၢ် တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်မနုၤမၤစၢၤပှၤသ့လဲၣ်.
ယဟိဝၤယွၤ တ့လီၤပှၤပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ပကနၢ်ပၢၢ်စၢၤပှၤအဂၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်အလီၢ်သနာ်က့ ပနၢ်ပၢၢ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်သ့ဝဲလီၤ. (ဖး အ့းဖ့းစူး ၅:၁, ၂ တက့ၢ်.) ပကွၢ်လိ ယဟိဝၤယွၤကသ့အဂီၢ် တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အံၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်. ဖဲပသူပတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်အံၤအခါန့ၣ် ဘၣ်မနုၤအဃိ ပကဘၣ်ပလီၢ်ပသးလဲၣ်.
၂. ဖဲပဘၣ်နးဘၣ်ဖှီၣ်အခါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၂ ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤပှၤလၢ ခါဆူညါပကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အိၣ်မူလၢတအိၣ်ဒီး တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်ဘၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဘၣ်တၢ်ဒိးဖှူအီၤတဖၣ်ဒီး “သိလၢအဂုၤအဂၤ” န့ၣ်အိၣ်ခိးကွၢ်လၢ်ဝဲ တၢ်မူအထူအယိာ်လၢ မူခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ဟီၣ်ခိၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤသ့ဝဲန့ၣ်လီၤ. (ယိၤဟၣ် ၁၀:၁၆; ၁၇:၃; ၁ ကရံၣ်သူး ၁၅:၅၃) ဘၣ်ဆၣ် မုၢ်မဆါတနံၤအံၤ ဖဲပကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါ ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ပၢၢ်ပတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. လၢအပူၤကွံာ် ဖဲယွၤအပှၤဂီၢ်မုၢ် ဘၣ်နးဘၣ်ဖှီၣ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးပူၤအခါန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ “အသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဝဲလီၤ.” (ယၡါယၤ ၆၃:၉, nwt) ဒီးလၢခံန့ၣ် ဖဲကစၢ်အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ဘှီဂ့ၤထီၣ်က့ၤ တၢ်လုၢ်ဟံၣ်အခါ အဝဲသ့ၣ်ပျံၤဘၣ်ဝဲ အဒုၣ်အဒါတဖၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ပၢၢ်အဝဲသ့ၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ ‘မ့မ့ၢ်ပှၤလၢ အထိးဘၣ်သုန့ၣ် ထိးဘၣ်ယမဲာ်ပှၤဖိလီၤ.’ (စကၤရယၤ ၂:၈) ဒ်မိၢ်တဂၤအဲၣ်ဘၣ်ဝဲ အဖိအသိး ယဟိဝၤယွၤ အဲၣ်ဘၣ်အခ့အပှၤဒီး အဲၣ်ဒိးမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ. (ယၡါယၤ ၄၉:၁၅) ပကွၢ်လိ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ် ဖဲပဂုာ်ကျဲးစၢးနၢ်ပၢၢ် ပှၤဂၤအတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒီးပအိၣ်ကွၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အလီၢ်အခါန့ၣ်လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၃:၁၃, ၁၄.
ယ့ၣ်ၡူး ကွၢ်လိယဟိဝၤယွၤ ဒီးအဲၣ်ပှၤဂၤ
၃. ဖဲပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် တူၢ်ဘၣ်တၢ်ကီတၢ်ခဲအခါန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးအသးမၤအသးဒ်လဲၣ်.
၃ ဖဲပှၤဂၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအခါ ယ့ၣ်ၡူးမ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အလီၢ် သနာ်က့ ကစၢ်နၢ်ပၢၢ်စၢၤအဝဲသ့ၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်လီၤ. အဒိ အဝဲသ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအါဂၤ အတၢ်အိၣ်မူန့ၣ် ကီခဲဝဲလီၤ. တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ် လံၣ်အီၣ်လီအီၣ် အဝဲသ့ၣ်ဒီး ဒုးအိၣ်ထီၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီအါမးလၢ တဟဲလၢယွၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဂီၢ်မုၢ်ပျံၤဘၣ် တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်အံၤန့ၣ်လီၤ. (မးသဲ ၂၃:၄; မၢ်ကူး ၇:၁-၅; ယိၤဟၣ် ၇:၁၃) ယ့ၣ်ၡူးတပျံၤဝဲ တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါခိၣ်နၢ်တဖၣ်ဘၣ် ဒီးတနာ်အဝဲသ့ၣ် အတၢ်လံၣ်တၢ်လီသနာ်က့ အဝဲနၢ်ပၢၢ် ပှၤဂီၢ်မုၢ်အတၢ်တူၢ်ဘၣ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးထံၣ်ဘၣ် အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်ရ့အီၤလၢ တၢ်သးကညီၤတအိၣ်အခါ ယ့ၣ်ၡူးအသးဘၣ်ဒိနီၢ်နီၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကွၢ်ကပာ်အီၤ “ဒ်သိတဖၣ်လၢ တၢ်တအိၣ်ကွၢ်ဘၣ်အီၤအသိး န့ၣ်လီၤ.” (မးသဲ ၉:၃၆) ယ့ၣ်ၡူး မၤလိန့ၢ်တၢ်လၢ အပၢ်အအိၣ် ဒ်သိးကအဲၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိဒီးက “သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်တၢ်ဒီး သူၣ်ကညီၤသးကညီၤတၢ်” အဂီၢ်လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၃:၈.
၄ ဖဲယ့ၣ်ၡူးထံၣ် ပှၤဘၣ်ကီဘၣ်ခဲအခါ အဝဲမၤဝဲဒ်လဲၣ်.
၄ ဖဲယ့ၣ်ၡူးထံၣ်ဘၣ်ဝဲ ပှၤဘၣ်နးဘၣ်ဖှီၣ်အခါ မ့ၢ်လၢကစၢ်အဲၣ်ဘၣ်အဝဲသ့ၣ်အဃိ မၤစၢၤဝဲလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးလီၤဂာ်ဒီးအပၢ် ယဟိဝၤယွၤလီၤ. အဒိ တဘျီဖဲ အတၢ်မၢဖိတဖၣ် လဲၤတၢ်ဖးယံၤ ဒ်သိးကစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ် လီၤဘှံးလီၤတီၤ ဒီးလိၣ်ဘၣ်တၢ်အိၣ်ဘှံး ဖဲတၢ်လီၢ်လၢအဘှ့ၣ်အဘှီၣ်တတီၤန့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ယ့ၣ်ၡူးထံၣ်ဝဲလၢပှၤဂီၢ်မုၢ် အိၣ်ခိးအီၤလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးနၢ်ပၢၢ်လၢအဝဲသ့ၣ် လိၣ်ဘၣ်အတၢ်မၤစၢၤအဃိ အဝဲ “သိၣ်က့ၤသီက့ၤအီၤအါမံၤလီၤ.”—မၢ်ကူး ၆:၃၀, ၃၁, ၃၄.
ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိး
၅, ၆. ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိးန့ၣ် ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်. ဟ့ၣ်အဒိတက့ၢ်. (ကွၢ်တၢ်ဂီၤလၢ တၢ်မၤလိအံၤအခီၣ်ထံးတက့ၢ်.)
၅ ပမ့ၢ်အဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိးန့ၣ် ပကဘၣ်မၤတၢ်မနုၤလဲၣ်. ဆိကမိၣ်ကွၢ် တၢ်အိၣ်သးတခါတက့ၢ်. သးစၢ်တဂၤ အမံၤမ့ၢ် အ့ၣ်လဲၣ်လီၤ. အဝဲဆိကမိၣ်ဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသးပှၢ်လၢ အဟးတကဲဂ့ၤဂ့ၤ ဒီးအမဲာ်တဆှံလၢၤတဂၤအဂ့ၢ်လီၤ. အ့ၣ်လဲၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ဝဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ကတိၤလၢ “ဒ်သုဆၢလၢပှၤကညီ ကမၤသုအသိးန့ၣ်, မၤအီၤဒ်န့ၣ်သိးတက့ၢ်.” (လူၤကၣ် ၆:၃၁) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အ့ၣ်လဲၣ် သံကွၢ်လီၤအသးလၢ, ‘ယအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကမၤယၤဒ်လဲၣ်.’ အဝဲစံးဆၢဝဲလၢ ‘ယအဲၣ်ဒိးလၢ အဝဲသ့ၣ်လိာ်ကွဲ ဖျၢၣ်ထူဒီးယၤလီၤ.’ ဘၣ်ဆၣ်ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သးပှၢ်အံၤ ဃ့ၢ်တကဲဒီး လိာ်ကွဲဖျၢၣ်ထူတကဲဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အ့ၣ်လဲၣ် ကဘၣ်သံကွၢ်လီၤအသးလၢ ‘ယမ့မ့ၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သးပှၢ်အံၤ ယကအဲၣ်ဒိးလၢ ပှၤကမၤယၤဒ်လဲၣ်.’
၆ အ့ၣ်လဲၣ် မ့ၢ်ပှၤသးစၢ်တဂၤ ဘၣ်ဆၣ် အဝဲဂုာ်ကျဲးစၢး ဆိကမိၣ်ကွၢ်ဝဲလၢ အသးမ့ၢ်ပှၢ်ထီၣ်န့ၣ် ကတူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဟ့ၣ်လီၤတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသးပှၢ်အံၤအဂီၢ် ဒီးဖဲအဝဲကတိၤတၢ်အခါ ဒိကနၣ်ဝဲဂ့ၤဂ့ၤလီၤ. လၢခံအဝဲသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်သးပှၢ်အံၤ အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ကဖးလံာ်စီဆှံ ဒီးကလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် လၢတဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ်အဂီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ အ့ၣ်လဲၣ် သ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲ လၢအဝဲကဘၣ်မၤစၢၤအီၤဒ်လဲၣ် ဒီးအသးအိၣ်မၤစၢၤအီၤ တသ့ဖဲအသ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ. ဖဲပနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂၤအတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒီးပာ်ဖျါထီၣ်ပတၢ်အဲၣ် လၢအဝဲသ့ၣ်အဖီခိၣ်အခါ ပကလီၤဂာ်ဒီးယွၤလီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၂:၂၆.
ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ဒ်ယဟိဝၤယွၤ (ကွၢ် လံာ်အဆၢ ၇)
၇. တၢ်လၢပဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲန့ၣ် ပနၢ်ပၢၢ်ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၇ ပမ့ၢ်တအိၣ်လၢ ပှၤဂၤအလီၢ် နီတဘျီဘၣ်န့ၣ် ပနၢ်ပၢၢ်စၢၤအဝဲသ့ၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ် တညီဝဲထီဘိဘၣ်. အဒိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်အါဂၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဆါအ့ၣ်စိၢ်အ့ၣ်ထုး ခီဖျိလၢအိၣ်တဆူၣ်တချ့, ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံး မ့တမ့ၢ် အသးပှၢ်ထီၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ. တနီၤန့ၣ် တူၢ်ဘၣ်တၢ်နးနးကလဲာ် ခီဖျိလၢ တၢ်သးဟးဂီၤ, တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤဖးဒိၣ် မ့တမ့ၢ် ဘၣ်တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးအီၤ လၢအပူၤကွံာ်အဃိန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအဂၤတနီၤန့ၣ် ဘၣ်ဟံးန့ၢ်မူဒါထဲတဂၤဧိၤ လၢကလုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ဖိအဂီၢ် မ့တမ့ၢ် အိၣ်ဒီးဟံၣ်ဖိဃီဖိလၢ တဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤဘၣ်လီၤ. ပှၤကိးဂၤဒဲး အိၣ်ဒီးတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢ ပှၤဂၤကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲတဖၣ်န့ၣ် လီၤဆီလိာ်အသးဒီး ပတၢ်ကီတၢ်ခဲလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်ပအဲၣ်ဒိးပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်အဲၣ်ပှၤဂၤဒီး မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပမၤအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. ပှၤကလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤ တဂၤတမၠိလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ပမ့ၢ်ဒိကနၣ် ပှၤတၢ်ကတိၤ လီၤတံၢ်လီၤဆဲး ဒီးဂုာ်ကျဲးစၢးနၢ်ပၢၢ် အဝဲသ့ၣ် အတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ် ပကဘၣ်မၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ကျဲလၢအဂ့ၤကတၢၢ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပကသ့ၣ်ညါလီၤ. ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤအီၤသ့လၢ ဘၣ်ဃးဒီးအတၢ်ကီတၢ်ခဲန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ တူၢ်ဘၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. မ့တမ့ၢ် ပကမၤစၢၤအဝဲသ့ၣ်လၢ ကျဲအဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲပမၤဒ်န့ၣ်အခါ မ့ၢ်ပကွၢ်လိယဟိဝၤယွၤလီၤ.—ဖး ရိမ့ၤ ၁၂:၁၅; ၁ ပ့းတရူး ၃:၈ တက့ၢ်.
ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးကညီၤ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိး
၈. ယ့ၣ်ၡူးကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤမၤစၢၤအီၤလဲၣ်.
၈ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးကညီၤလၢ ပှၤခဲလၢာ်အဖီခိၣ်လီၤ. (လူၤကၣ် ၆:၃၅) ဒီးယ့ၣ်ၡူးန့ၣ် လီၤဂာ်ဒ်သိးဒီးအပၢ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးအိၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်ချၢအခါ ဒ်သိးအဝဲကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤလၢပှၤဂၤ အဖီခိၣ်အဂီၢ် တၢ်မနုၤမၤစၢၤအီၤလဲၣ်. တချုးယ့ၣ်ၡူးတဲတၢ် မ့တမ့ၢ် မၤတၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် အဝဲဆိကမိၣ်ပာ်စၢၤဝဲလၢ ပှၤဂၤတဖၣ်ကတူၢ်ဘၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဒိပိာ်မုၣ်တဂၤလၢ အမၤတ့ၢ်တၢ်တဂ့ၤအါမးန့ၣ် ဟဲဆူယ့ၣ်ၡူးအအိၣ်လီၤ. အဝဲဟီၣ် လီၤကၢ်လီၤကုၤ တုၤဒၣ်လဲာ် အမဲာ်ထံပုာ်ထီၣ်ယွၤလီၤဆူ ယ့ၣ်ၡူးအခီၣ်လိၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲအသးအုးဒိၣ်မးလၢ အမၤတ့ၢ်တၢ်ကမၣ်အဃိ ဒီးပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးန့ၣ် ယ့ၣ်ၡူးထံၣ်သ့ၣ်ညါဝဲလီၤ. ယ့ၣ်ၡူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ အဝဲမ့ၢ်တပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤလၢပိာ်မုၣ်အံၤအဖီခိၣ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲအသးကဘၣ်ဒိ နးန့ၢ်အလီၢ်လီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ကစၢ်စံးပတြၢၤအီၤ ဒီးပျၢ်ကွံာ်အတၢ်ကမၣ်လီၤ. ဖဲယ့ၣ်ၡူးမၤဝဲဒ်အံၤအခါန့ၣ် ပှၤဖၤရံၤၡဲတဂၤ တဘၣ်အသးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ယ့ၣ်ၡူးကတိၤတၢ်ဒီးအီၤမုာ်မုာ်လီၤ.—လူၤကၣ် ၇:၃၆-၄၈.
၉. ပကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤမၤစၢၤပှၤသ့လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၉ ပပာ်ဖျါထီၣ် ပတၢ်သးကညီၤ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိးကသ့ဒ်လဲၣ်. တချုးပတဲတၢ် မ့တမ့ၢ် ပမၤတၢ်တမံၤမံၤအခါန့ၣ် ပကဘၣ်ဆိကမိၣ်လၢညါလီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ပကတဲတၢ်ဒီးပှၤဂၤမုာ်မုာ်ဒီး ပတၢ်ကတိၤန့ၣ် တမၤဘၣ်ဒိပှၤဂၤအသးဘၣ်. စီၤပီလူးကွဲးတ့ၢ်ဝဲလၢ ခရံာ်ဖိတဂၤန့ၣ် “တဘၣ်အ့ၣ်လိာ်ဆိးက့လိာ်ဘၣ်. မ့မ့ၢ်အဘၣ်မ့ၢ် ပှၤဝံသးစူၤလၢပှၤခဲလၢာ်” လီၤ. (၂ တံၤမသ့း ၂:၂၄) အဒိ ဖဲတၢ်အိၣ်အသး ဒ်သိးလၢလာ်တဖၣ်အံၤ ဟဲအိၣ်ထီၣ်ဝဲအခါ နပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်သးကညီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. နတၢ်မၤခိၣ် မ့ၢ်တမၤတၢ်မၤဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်န့ၣ် နကမၤဒ်လဲၣ်. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတဂၤလၢ တဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် အိၣ်လၢအလါတဖၣ်အလါ မ့ၢ်ဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်န့ၣ် နကတဲအီၤတၢ်မနုၤလဲၣ်. ဖဲနလဲၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်အခါ ပှၤတဂၤဂၤမ့ၢ်တဲနၤလၢ အတၢ်မၤအါဒီး တဲတၢ်ဒီးနၤတချုးဘၣ်န့ၣ် နကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သးကညီၤအီၤဒ်လဲၣ်. နမါမ့ၢ်သံကွၢ်နၤလၢ ဘၣ်မနုၤအဃိ နတတဲဘၣ်အီၤ နတၢ်သုးတၢ်ကျဲၤတနီၤအဂ့ၢ်လဲၣ်န့ၣ် နတဲဆၢက့ၤအီၤမုာ်မုာ်ကသ့ဒ်လဲၣ်. ပကဘၣ် ဆိကမိၣ်ကွၢ် ပှၤဂၤအတၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒီးပတၢ်ကတိၤန့ၣ် ကမၤဘၣ်ဒိအဝဲသ့ၣ်အသးဒ်လဲၣ် ပကဘၣ်တယာ်ကွၢ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်ဒီး ဖဲပတဲတၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ, ဖဲပမၤတၢ်တမံၤလၢ်လၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ ပကအိၣ်ဒီးတၢ်သးကညီၤ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိးန့ၣ်လီၤ.—ဖး ကတိၤဒိ ၁၅:၂၈ တက့ၢ်.
ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်ကူၣ်သ့ ဒ်ယဟိဝၤယွၤအသိး
၁၀, ၁၁. ပမၤလိတၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်ဒီး ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပမ့ၢ်ပှၤလၢအိၣ်ဒီး တၢ်ကူၣ်သ့ ကသ့ဒ်လဲၣ်. ဟ့ၣ်တၢ်အဒိတက့ၢ်.
၁၀ ယဟိဝၤယွၤ မ့ၢ်ကစၢ်လၢအိၣ်ဒီး တၢ်ကူၣ်သ့အဒိၣ်ကတၢၢ် ဒီးဃုထၢဝဲသ့လၢ ကထံၣ်စိတၢ်မၤအသးလၢ ခါဆူညါန့ၣ်လီၤ. ပဝဲပတသ့ၣ်ညါ တၢ်ကမၤအသးလၢ ခါဆူညါသနာ်က့ ပအိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ သ့ဝဲလီၤ. ကသ့ဒ်လဲၣ်. တချုးပဆၢတဲာ်ပသးအခါ ပကဘၣ်ဆိကမိၣ်လၢ တၢ်အံၤကမၤဘၣ်ဒိ ပဝဲဒီးပှၤဂၤဒ်လဲၣ်န့ၣ်လီၤ. ပတကြၢးလီၤဂာ် ဒ်သိးပှၤအံၣ်စရ့လးဖိဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် မ့ၢ်တဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အကလုၢ်န့ၣ် တၢ်ကမၤအသးဒီး အဝဲသ့ၣ်ဒ်လဲၣ်န့ၣ် တဆိကမိၣ်ဆိပာ်စၢၤဝဲဘၣ်. အဝဲသ့ၣ် တဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲ အတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ဒီးတၢ်လၢကစၢ်ယွၤမၤတ့ၢ်လၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ စီၤမိၤၡ့သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကမၤကမၣ်တၢ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲစံးဝဲလၢ “မ့ၢ်ပှၤတကလုာ်လၢ တၢ်ကူၣ်လိာ်တအိၣ်, ဒီးတၢ်သူၣ်ဆးသးဆး တအိၣ်လၢအပူၤဘၣ်. မ်အကူၣ်တၢ်သ့တက့ၢ်. မ်အနၢ်ကပၢၢ်တၢ်အံၤ, ဒီးဆိကမိၣ်တၢ်လၢ အလီၢ်ခံန့ၣ်တက့ၢ်.”—၅ မိၤၡ့ ၃၁:၂၉, ၃၀; ၃၂:၂၈, ၂၉.
၁၁ အဒိ နမ့ၢ်ပာ်တၢ်အဲၣ်တီန့ၣ် နကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤလၢ ဖဲပှၤတဂၤဂၤ ထုးန့ၢ်နသးအခါ နပၢၤနသးတညီထီဘိဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ တဘၣ်မၤ တၢ်လၢအကမၤဘၣ်ဒိ နတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤနီတမံၤတဂ့ၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် နကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ကူၣ်သ့ ဒီးဟးဆှဲးတၢ်လၢ အလီၤဘၣ်ယိၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒိကနၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ် လၢအစံးဝဲ– “ပှၤကူၣ်တၢ်ဘၣ်န့ၣ်, ထံၣ်ဘၣ်တၢ်အၢ, ဒီးပာ်တဒၢအသးလီၤ. မ့မ့ၢ်ပှၤအတမၤလိဘၣ်တၢ်ဘၣ်န့ၣ် လဲၤဒၣ်တၢ်, ဒီးဘၣ်တၢ်နးတၢ်ဖှီၣ်လီၤ.”—ကတိၤဒိ ၂၂:၃.
ပၢၤနတၢ်ဆိကမိၣ်တက့ၢ်
၁၂. တၢ်လၢပဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးပှၤသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၂ ပှၤလၢအကူၣ်တၢ်သ့တဂၤန့ၣ် ပၢၤဃာ်အတၢ်ဆိကမိၣ်လီၤ. တၢ်လၢပဆိကမိၣ်တဖၣ်န့ၣ် မၤဘၣ်ဒိပှၤ မ့တမ့ၢ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်သ့ ဒ်မ့ၣ်အူအသိးန့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ပလီၢ်ပသးလၢမ့ၣ်အူန့ၣ် ဖဲပဖီအီၣ်တၢ်အခါ ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်သ့လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်တပလီၢ်ပသးဘၣ်န့ၣ် မ့ၣ်အူအီၣ်ကွံာ်ပဟံၣ် ဒီးပသံသ့စ့ၢ်ကီးလီၤ. ပတၢ်ဆိကမိၣ်စ့ၢ်ကီး မၤအသးဒ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ဆိကမိၣ်တၢ်လၢ ပမၤလိန့ၢ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်န့ၣ် ကဲဘျုးလၢပဂီၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ပမ့ၢ်ဆိကမိၣ် တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါအဂ့ၢ်ဒီး ထံၣ်မှံကွၢ်လၢ ပမၤတၢ်အၢတၢ်သီတဖၣ်အံၤန့ၣ် ပကအိၣ်ထီၣ်ဒီးတၢ်သးကွံ တုၤဒၣ်လဲာ်ပကမၤဘၣ်တၢ်အံၤ အနီၢ်ကီၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်မၤဒ်န့ၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤကဟးဂီၤဝဲန့ၣ်လီၤ.—ဖး ယၤကိာ် ၁:၁၄, ၁၅ တက့ၢ်.
၁၃. နီၢ်အံၣ်အု ထံၣ်တမှံကွၢ်ဝဲလၢ အတၢ်အိၣ်မူကမၤအသးဒ်လဲၣ်.
၁၃ ပမၤလိန့ၢ် တၢ်မၤလိလၢ ပိာ်မုၣ်အဆိကတၢၢ် နီၢ်အံၣ်အု အဒိအတဲာ်သ့န့ၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ မၤလိာ်စီၤအၤဒၣ် ဒီးနီၢ်အံၣ်အုလၢတဘၣ်အီၣ် “တၢ်သ့ၣ်ညါတၢ်ဂ့ၤဒီး တၢ်အၢအသ့ၣ်တထံးန့ၣ်” အသၣ်တဂ့ၤန့ၣ်လီၤ. (၁ မိၤၡ့ ၂:၁၆, ၁၇) ဘၣ်ဆၣ် မုၣ်ကီၤလံၢ်စံးဘၣ် နီၢ်အံၣ်အုလၢ “သုတသံဒီး သုတသံဘၣ်ဘၣ်လီၤ. မ့ၢ်ယွၤသ့ၣ်ညါလၢ မုၢ်တနံၤလၢသုအီၣ်အီၤန့ၣ် သုမဲာ်ကအိးထီၣ်အသး, ဒီးသုကလီၤဂာ်ယွၤ, ဒီးကသ့ၣ်ညါ တၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢန့ၣ်လီၤ.” နီၢ်အံၣ်အု ထံၣ်တမှံကွၢ်ဝဲလၢ အဝဲဆၢတဲာ် တၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်အၢလၢ အနီၢ်ကစၢ်မ့ၢ်သ့န့ၣ် အတၢ်အိၣ်မူကဂ့ၤထီၣ်ထဲလဲၣ်န့ၣ်လီၤ. အဝဲဆဲးဆိကမိၣ်ဝဲ တၢ်အံၤဒီး “ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ သ့ၣ်တထံးန့ၣ် ဂ့ၤဝဲလၢတၢ်အီၣ်အဂီၢ်, ဒီးဃံလၤဝဲလၢ ပမဲာ်အဂီၢ်” လီၤ. တၢ်န့ၣ်အလီၢ်ခံ တၢ်မၤအသးဒ်လဲၣ်. အဝဲ “ဟံးန့ၢ်အသၣ်, ဒီးအီၣ်ဝဲ, ဒီးဟ့ၣ်စ့ၢ်ကီးအဝၤအိၣ်ဒီးအီၤ, ဒီးအဝဲဒၣ်အီၣ်ဝဲလီၤ.” (၁ မိၤၡ့ ၃:၁-၆) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ “တၢ်ဒဲးဘးဟဲနုာ်ဆူ ဟီၣ်ခိၣ်ချၢလၢ ပှၤတဂၤအဃိ, ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ်လၢ တၢ်ဒဲးဘးအဃိ” လီၤ. (ရိမ့ၤ ၅:၁၂) နီၢ်အံၣ်အု တကြၢးဆဲးဆိကမိၣ်ဝဲလၢ ကမၤတၢ်ကမၣ်န့ၣ်ဘၣ်.
၁၄. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါန့ၣ် လံာ်စီဆှံဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၄ နီၢ်အံၣ်အုအတၢ်ကမၣ်န့ၣ် တဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် လံာ်စီဆှံဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤ ဒ်သိးပသုတထံၣ်တမှံကွၢ်လၢ ပနီၢ်ကစၢ် မၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါန့ၣ်တဂ့ၤ. ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲလၢ “ကယဲၢ်ပှၤလၢအကွၢ်ပိာ်မုၣ်ဒီး အသးကတၢကိးဂၤဒဲးန့ၣ် အဲၣ်ဘၢလံတၢ်ဒီးအီၤ လၢအသးကံၢ်ပူၤလံ.” (မးသဲ ၅:၂၈) စီၤပီလူးစ့ၢ်ကီး ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲလၢ “သုတကတဲာ်ကတီၤတၢ် ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဖံးတၢ်ညၣ် အသးကွံတၢ်အဂီၢ်တဂ့ၤ”—ရိမ့ၤ ၁၃:၁၄.
၁၅. ပကြၢးသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်မနုၤလဲၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.
၁၅ လံာ်စီဆှံစံးဝဲလၢ ပကြၢးသးစၢၢ်ဆၢ တၢ်လၢကမၤသးခု ယဟိဝၤယွၤအသးဒီး တဘၣ်ဆိကမိၣ်ထဲ တၢ်ကဲဒိၣ်ကဲထီအဂ့ၢ်န့ၣ်ဘၣ်. ပှၤတဂၤမ့မ့ၢ် ပှၤထူးပှၤတီၤဒၣ်လဲာ်န့ၣ် အကျိၣ်အစ့ ဒီသဒၢအီၤတန့ၢ်ဘၣ်. (ကတိၤဒိ ၁၈:၁၁) ပှၤတဂၤလၢ အပာ်ဖှိၣ်တၢ်ထူးတၢ်တီၤအါအါဂီၢ်ဂီၢ် ဘၣ်ဆၣ်တဃုဆိ ယဟိဝၤယွၤလၢ အတၢ်အိၣ်မူပူၤဘၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ပှၤဟးဂီၤဖိလီၤ. အဝဲ “တထူးဝဲတီၤဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤအမဲာ်ညါဘၣ်” လီၤ. (လူၤကၣ် ၁၂:၁၆-၂၁, ခ့ခါစှီၤကျိာ်) ဖဲပမၤတၢ်လၢ အဘၣ်ယဟိဝၤယွၤအသးအခါ မ့ၢ်ပပာ်ဖှိၣ် “တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်လၢမူခိၣ်” အဃိပကမၤသးခုကစၢ်အသး ဒီးပဝဲစ့ၢ်ကီးပသးခုလီၤ. (မးသဲ ၆:၂၀; ကတိၤဒိ ၂၇:၁၁) တၢ်ရ့လိာ်သးဒီး ယဟိဝၤယွၤလၢအဂ့ၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အလုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ.
တဘၣ် ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတၢ်တဂ့ၤ
၁၆. ဖဲပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ တၢ်မနုၤမၤစၢၤပှၤသ့လဲၣ်.
၁၆ ပမ့ၢ်ဂုာ်ကျဲးစၢး ဒ်သိးပကထူးတီၤလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အံၤန့ၣ် ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီအါအါကလဲာ်လီၤ. (မးသဲ ၆:၁၉) ယ့ၣ်ၡူးစံးဝဲပှၤတဖၣ်လၢ ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတၢ် ဘၣ်ဃးဒီးကျိၣ်ဧိၤစ့ဧိၤထီဘိန့ၣ် ကပာ်ဆိယွၤအဘီအမုၢ် လၢအတၢ်အိၣ်မူပူၤအဂီၢ် တညီဝဲဘၣ်. (မးသဲ ၁၃:၁၈, ၁၉, ၂၂) ပှၤတနီၤ ဘၣ်ယိၣ်တၢ် ကိးဆၢကတီၢ်ဒဲး ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အၢတၢ်သီလၢ ကဟဲဘၣ်အီၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတၢ်ထီဘိန့ၣ် ကဘၣ်ဒိပတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ ဒီးပတၢ်နာ် ယဟိဝၤယွၤ ကလီၤစှၤဝဲလီၤ. လၢတၢ်န့ၣ်အလီၢ် ပကဘၣ်နာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤလၢကမၤစၢၤပှၤန့ၣ်လီၤ. လံာ်စီဆှံ စံးဝဲဒ်အံၤ “တၢ်မၤကိၢ်မၤဂီၤလၢ ပှၤကညီအသးကံၢ်ပူၤန့ၣ် ဒုးသကူးအီၤလီၤ. မ့မ့ၢ်တၢ်ကတိၤမုာ်တထံၣ်န့ၣ် ဒုးသးခုအီၤလီၤ.” (ကတိၤဒိ ၁၂:၂၅) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ နမ့ၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘီတၢ် ဘၣ်ဃးတၢ်ဂ့ၢ်တမံၤမံၤန့ၣ် တဲသကိးဒီးပှၤတဂၤဂၤလၢ အမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ ဒီးသ့ၣ်ညါနၤဂ့ၤဂ့ၤန့ၣ်တက့ၢ်. မိၢ်ပၢ်, သးသမူတံၤသကိး မ့တမ့ၢ် တံၤသကိးလၢအဂ့ၤတဂၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါနၤ ဒ်သိးနကနာ်န့ၢ် ယဟိဝၤယွၤဒီး နတၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤကလီၤစှၤအဂီၢ်သ့ဝဲလီၤ.
၁၇. ဖဲပသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ ယဟိဝၤယွၤမၤစၢၤပှၤသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၇ ယဟိဝၤယွၤ နၢ်ပၢၢ်ပတၢ်တူၢ်ဘၣ် အါန့ၢ်ဒံးပှၤအဂၤ ဒီးဖဲပသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ မၤမုာ်ထီၣ်က့ၤပသးသ့န့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူးကွဲးတ့ၢ်ဝဲလၢ “သုတဘၣ်ယိၣ်တၢ်နီတမံၤတဂ့ၤ. မ့မ့ၢ်လၢတၢ်ကိးမံၤဒဲးန့ၣ် လၢတၢ်ထုကဖၣ်, ဒီးလၢတၢ်ဃ့ကညးအိၣ်ဒီး တၢ်စံးထီၣ်ပတြၢၤ တၢ်အဘျုးအဖှိၣ်အပူၤန့ၣ်, ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါယွၤလၢ သုတၢ်အဲၣ်ဒိးတဖၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. ဒီးယွၤအတၢ်ဃူတၢ်ဖိးလၢ အဒိၣ်န့ၢ်ယိာ်န့ၢ် ကယဲၢ်ပသ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်တၢ်န့ၣ် ကပၢၤသုသူၣ်သုသးဒီး သုဆိကမိၣ်တၢ်လၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အပူၤလီၤ.” (ဖံလံးပံၤ ၄:၆, ၇) လၢတၢ်န့ၣ်အဃိ ဖဲနသူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါ ဆိကမိၣ်က့ၤ တၢ်မၤစၢၤလၢ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်နၤ ဒ်သိးနတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ ကဂၢၢ်ကျၢၤထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်. ကစၢ်မၤစၢၤနၤခီဖျိလၢ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်, တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သးပှၢ်တဖၣ်, ကုၢ်လၢအကလုၢ်တီ, မူခိၣ်ကလူး ဒီးယ့ၣ်ၡူးခရံာ်န့ၣ်လီၤ.
၁၈. ပတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ အမ့ၢ်တၢ်နၢ်ပၢၢ်စၢၤပှၤဂၤအတၢ်တူၢ်ဘၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤသ့ဒ်လဲၣ်.
၁၈ ဒ်ပမၤလိဘၣ်အသိး ဖဲပသူပတၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ ပကနၢ်ပၢၢ်ပှၤဂၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်အခါ မ့ၢ်ပကွၢ်လိယဟိဝၤယွၤလီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၁:၁၁; ၁ ယိၤဟၣ် ၄:၈) ဖဲပပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်ဒီးတၢ်သးကညီၤအခါ ပသးခုလီၤ. တကးဘၣ်အမဲာ်ညါ ဖဲပဆိကမိၣ် တၢ်ကဟဲကဲထီၣ်အသးလၢ ပတၢ်မၤအဃိ ဒီးဖဲပဟးဆှဲး တၢ်သူၣ်ကိၢ်သးဂီၤအခါန့ၣ် ပအိၣ်ဒီးတၢ်သူၣ်ခုသးခုစ့ၢ်ကီးလီၤ. မ်ပကထံၣ်တမှံကွၢ် လၢယွၤအဘီမုၢ်အတၢ်ပၢအဖီလာ်န့ၣ် ပတၢ်အိၣ်မူကမၤသးဒ်လဲၣ် ဒီးဂုာ်ကျဲးစၢးကွၢ်လိယဟိဝၤယွၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်တက့ၢ်.—ရိမ့ၤ ၁၂:၁၂.
