1-2. Omatomheno a femba elipi tae tu linyengifa tu ulikilafane ohole i na oudiinini?

OTU na omatomheno a femba, oo tae tu linyengifa tu kale hatu ulikilafana ohole i na oudiinini. Amwe omuo oelipi po? Tala nghee omayeletumbulo a nwefwa mo a nyamukula epulo olo, eshi a ti: “Olune noudiinini wouyuki inau ku efa. . . . Opo nee to ka mona onghenda nomayele mawa moipafi yaKalunga noyovanhu.” “Omulumenhu onakufilonghenda ota kongele omwenyo waye ouwa.” — Omayel. 3:3, 4; 11:17; 21:21.

² Omayeletumbulo oo okwa tumbula omatomheno opatatu kutya omolwashike tu na okuulikilafana ohole i na oudiinini. Lotete, okuulika ohole i na oudiinini ohashi tu ningifa tu kale tu na ondilo momesho aKalunga. Etivali, ngeenge hatu ulike ohole i na oudiinini, nafye ohatu mono ouwa. Pashihopaenenwa, ohatu kala tu na oukaume tau kalelele novanhu vakwetu. Etitatu, ngeenge ohatu ulike ohole i na oudiinini, ohatu ka mona omanangeko noupuna monakwiiwa, mwa kwatelwa omwenyo waalushe. Onghee hano, otu na omatomheno mawa okudulika keendjovo daJehova odo tadi ti: “Holafaneni, nye mu filafane onghenda.” — Sak. 7:9.

3. Omapulo elipi hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?

³ Moshitukulwa eshi, ohatu ka mona omanyamukulo omapulo ane. Oolyelye tu na okuulikila ohole i na oudiinini? Oshike hatu lihongo membo laRut, shi na sha nokuulika ohole i na oudiinini? Ongahelipi hatu dulu okuulika ohole i na oudiinini kunena? Ovo hava ulike ohole i na oudiinini otava ka mona ouwa ulipi?

4. Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena Jehova mokuulika ohole i na oudiinini? (Markus 10:29, 30)

⁴ Oshitukulwa sha tetekela oshe tu kwafela tu ude ko kutya Jehova oha ulikile ashike ohole i na oudiinini ovo ve mu hole nohave mu longele. (Dan. 9:4) Otwa hala okuninga “ovahopaeneni vaKalunga, ngaashi ovana ovaholike.” (Ef. 5:1) Onghee hano, otwa hala okuulikila ovamwatate novamwameme ohole i na oudiinini yomoule notai kalelele. — Lesha Markus 10:29, 30.

5-6. Oshitya “oudiinini” osha hala okutya shike?

⁵ Ohatu ka kala noushili kutya, ngeenge otu udite ko eityo lohole i na oudiinini, ohatu ka dula oku i ulikila ovamwatate novamwameme. Opo tu ude ko nawanawa ohole i na oudiinini, natu ka taleni nghee ya yelekanifwa noudiinini, outumbulilo oo hau longifwa luhapu. Natu ka taleni koshihopaenenwa.

 ⁶ Kunena, otashi dulika tu popye kombinga yaumwe, oo a longa mokambani yonhumba oule womido dihapu, kutya oku li omunailonga omudiinini. Ashike oule womido adishe odo a kala ta longo mokambani oyo, otashi dulika ina shakena noovene vayo. Otashi dulika haalushe ha tu kumwe nomilandu dokambani oyo. Ke hole okambani oyo, ndele okwa hafa, eshi e na oilonga oyo hai mu pe oyuuyemo. Ota twikile okulonga mokambani oyo fiyo osheshi a pendjelwa. Ota ka dja mo ashike mokambani oyo, ngeenge okwa mono oilonga imwe i li xwepo kumwe ku lili.

7-8. (a) Oshike hashi linyengifa omunhu a ulike ohole i na oudiinini? (b) Omolwashike hatu ka kundafana eevelishe dimwe membo laRut?

⁷ Ope na eyooloko pokati koudiinini, oo wa tumbulwa  mokatendo 6 nosho yo ohole i na oudiinini, sha hala kutya ohole oyo hai linyengifa omunhu a kale omudiinini. Pefimbo Ombiibeli ya li tai shangwa, omolwashike ovapiya vaKalunga va li hava ulike ohole i na oudiinini? Ovo va li hava ulike ohole i na oudiinini, kava li ashike have i ulike molwaashi va teelelika va ninge ngaho, ndele omitima davo odo da li de ve linyengifa. Diladila koshihopaenenwa shaDavid. Ohole tai di komutima oya li ye mu linyengifa a ulikile kaume kaye, Jonatan, ohole i na oudiinini, nonande xe yaJonatan okwa li a hala oku mu dipaa. Konima yomido eshi Jonatan a fya, David okwa twikila okuulikila omonamati waJonatan, Mefiboset, ohole i na oudiinini. — 1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Ohatu dulu okulihonga shihapu kombinga yohole i na oudiinini mOmbiibeli, meevelishe dimwe dembo laRut. Oilihongomwa ilipi hatu dulu okulihonga kombinga yohole i na oudiinini yoohandimwe ovo va popiwa membo olo? Ongahelipi hatu dulu okutula moilonga oilihongomwa oyo tu li eongalo? *

9. Omolwashike Naomi a fika pexulifodiladilo kutya Jehova oye te mu etele omaupyakadi?

⁹ Membo laRut, omu na ehokololo laNaomi, oshitenya shaye Rut, nosho yo omulumenhu omutilikalunga wedina Boas, oo a li omupambele womushamane waNaomi. Omolwondjala oyo ya li muIsrael, Naomi, omushamane waye novanamati vavali ova li va tembukila kuMoab. Omushamane waNaomi okwa li a fila ko. Ovanamati vaye vavali navo ova li va hombola, ndele shinyikifa oluhodi, navo ova ka fya. (Rut 1:3-5; 2:1) Omafyo avo okwa li a teya neenghono Naomi omukumo. Okwa li a wililwa po koluhodi nokwa fika pexulifodiladilo kutya Jehova oye e mu etela omaupyakadi. Okwa popya shi na sha naKalunga, a ti: “Eke lOmwene la hanga nge.” “Omunaenghono adishe a ningila  nge oululu uhapu.” Okwa ti yo vali: ‘Omwene a ninipika nge nOmunaenghono adishe okwa ningila nge owii.’ — Rut 1:13, 20, 21.

10. Jehova okwa li e linyenga ngahelipi keendjovo dikukutu daNaomi?

¹⁰ Mbela Jehova okwa li e linyenga ngahelipi keendjovo dikukutu, odo da popiwa kuNaomi? Ka li a efa okukwafela omupiya waye, oo a li a wililwa po. Ndele ponhele yaasho, okwa li e mu uditile oukwao wananghali. Jehova okwa li e shii kutya ‘oudjuu otau dulu okulaipika omunaendunge.’ (Omuud. 7:7) Shikwao vali, Naomi okwa li a pumbwa ekwafo, opo a mone kutya Jehova oku li kombinga yaye. Kalunga okwa li e mu kwafela ngahelipi? (1 Sam. 2:8) Okwa li e linyengifa Rut a kale naNaomi, e mu kwafele noku mu ulikila ohole i na oudiinini. Rut okwa li a halelela okuulikila inamweno ohole noku mu kwafela aha kale a teka omukumo noku mone kutya Jehova oku mu hole natango. Oshike hatu lihongo moshihopaenenwa shaRut?

11. Omolwashike ovamwatate novamwameme ovanalukeno hava kwafele ovo va nyika oluhodi?

¹¹ Ohole i na oudiinini ohai tu linyengifa tu kwafele ovo ve li moudjuu. Ngaashi Rut a kala pamwe naNaomi, ovamwatate novamwameme ovanalukeno kunena ohava kwafele ovo ve li meongalo lavo va nyika oluhodi nova polimana. Ove hole ovamwaxe nohava kala va hala okuninga keshe osho tava dulu, opo ve va kwafele. (Omayel. 12:25; 24:10) Osho oshi li metwokumwe nomayele omuyapostoli Paulus oo taa ti: ‘Hekelekeni ovo va polimana, yambidide ovo va nghundipala nokutala onheni aveshe.’ — 1 Tes. 5:14.

12. Onghedi ya denga mbada ilipi yokukwafela omumwatate, ile omumwameme oo a teka omukumo?

¹² Luhapu, onghedi ya denga mbada i na sha nokukwafela omumwatate, ile omumwameme, oo a teka omukumo, omokupwilikina kuye nelitulemo noku mu shilipaleka kutya otu mu hole. Jehova oha pandula kwaasho ho ningi, opo u kwafele ovapiya vaye ovo ve na ondilo. (Eps. 41:1) Omayeletumbulo 19:17 otaa ti: “Ou ta filonghenda eehepele, ota tulike kOmwene. Ndele Ye ote ke mu alulila oshilonga shaye shiwa.”

13. Etokolo laRut ola yooloka ko ngahelipi kwaalo laOrpa, nokwa ulika ngahelipi ohole i na oudiinini? (Tala efano kombada yoshifo.)

¹³ Ohatu ka mona eudeko lomoule li na sha nohole i na oudiinini, ngeenge otwa diladila osho sha ningilwa Naomi konima yefyo lomushamane waye nosho yo lovanamati vaye vavali. Eshi Naomi a mona kutya “Omwene okwa dimbulukwa oshiwana shaye noku shi pa omungome,” okwa li a tokola okushuna koshilongo shavo. (Rut 1:6) Oitenya yaye aishe oya li ya tokola okushuna naye. Ndele eshi ve li mondjila, Naomi okwa ladipika oikando itatu ovakainhu ovo va shune kuMoab. Mbela oshike sha ningwa po? Ombiibeli otai ti: “Orpa okwa xupita inamweno ndele ta i, ndelenee Rut okwa kanyatela kuye.” (Rut 1:7-14) Orpa okwa ninga ngaashi a lombwelwa kuNaomi, ndele ta shuna kuMoab. Ashike Rut okwa ninga shihapu shi dulife pwaasho. Naye okwa li ta dulu okuya, ndele  omolwohole i na oudiinini, okwa tokola okukala naNaomi, opo e mu kwafele. (Rut 1:16, 17) Rut okwa li a tokola okukala naNaomi, hamolwaashi ngeno e na oku shi ninga, ndele omolwaashi a li a halelela oku shi ninga. Rut okwa ulika ohole i na oudiinini, eshi a ninga etokolo la tya ngaho. Oshike hatu lihongo mehokololo olo?

14. (a) Ovamwatate novamwameme vahapu kunena ohava hopaenene ngahelipi Rut? (b) Metwokumwe nOvaheberi 13:16, omaliyambo elipi haa hafifa Kalunga?

¹⁴ Ohole i na oudiinini otai ke tu linyengifa tu ninge eenghendabala tu kwafele vamwe. Ngaashi sha li hashi ningwa monakudiwa, nokunena ovamwatate novamwameme vahapu ohava ulikile ovaitaveli vakwao ohole i na oudiinini, nonande inave va shakeneka nale. Pashihopaenenwa, ngeenge ova udu kutya oshitukulwa shonhumba osha dengwa koshiponga shopaushitwe, ohava kala va hala okushiiva diva nghee ve na oku va kwafela. Ngeenge meongalo omu na umwe e li momhumbwe, ihava ongaonga oku mu kwafela mukeshe osho a pumbwa. Ohava ningi eenghendabala da wedwa po, ngaashi Ovamakedonia vopefimbo lovayapostoli vaJesus. Ova li hava ningi omaliyambo pauhandimwe nokuyandja “shi dulife po,” opo va kwafele ovamwaxe ovo va li momhumbwe. (2 Kor. 8:3) Jehova iha kala tuu a hafa, ngeenge ta tale ovapiya vaye tava ulikilafana ohole i na oudiinini! — Lesha Ovaheberi 13:16.

15-16. Rut okwa ulika ngahelipi kutya ina sholola, nonande Naomi ka li a hala okuya naye?

¹⁵ Ohatu dulu okulihonga oilihongomwa iwa mokutala kunghee Rut a kwafela Naomi. Natu ka taleni koinima imwe inini yomuyo.

¹⁶ Ino sholola. Eshi Rut a li a hala okuya nainamweno kuJuda, Naomi ka li e shi dimina. Ashike Rut ina shuna omutwe moipeta. Osho osha eta oidjemo ilipi? Ombiibeli oya ti: “Hano ye eshi a mona, kutya a hala shili okuya naye, ine mu fininika vali neendjovo.” — Rut 1:15-18.

17. Oshike tashi ke tu kwafela, opo tuha sholole?

¹⁷ Oshilihongomwa: Nonande otashi pula elididimiko, opo tu kwafele ovo ve li moudjuu, inatu sholola. Omumwameme, oo e li momhumbwe, potete otashi dulika a anye ekwafo letu. * Ashike ohole i na oudiinini otai ke tu kwafela tu mu yambidide. (Gal. 6:2) Otu na elineekelo kutya mokweendela ko kwefimbo ota ka tambula ko ekwafo letu noku tu pa omhito tu mu hekeleke.

18. Oshike tashi dulika sha li sha udifa nai Rut?

¹⁸ Ino handuka. Eshi Naomi naRut va fika muBetlehem, Naomi okwa li a shakeneka ovashiinda shaye vonale. Okwe va lombwela a ti: “Ame onda ile oshipuna, ndelenee Omwene okwa alula nge hamakasha.” (Rut 1:21) Diladila ashike nghee Rut a li e udite, eshi a uda eendjovo odo daNaomi! Okwa li a ninga ngaashi ta dulu, opo a kwafele Naomi. Okwa lila pamwe naye, e mu hekeleka nokwa kala ta ende pamwe naye oule womafiku. Nonande Naomi okwa li a ningilwa oinima aishe oyo kuRut, okwa ti: “Omwene okwa alula nge hamakasha.” Eendjovo daNaomi odo otadi ulike kutya ka li a lenga ekwafo olo a ningilwa kuRut, oo a li naye. Rut oku na okukala a li a uda nai keendjovo odo. Ndele nande ongaho, okwa kala naNaomi.

19. Oshike tashi ke tu kwafela, opo tu yambidide oo e li moudjuu?

¹⁹ Oshilihongomwa: Kunena, omumwameme oo e li moudjuu, potete otashi dulika e tu hanyaukile, nonande otwa ninga eenghendabala da mana mo tu mu kwafele. Ashike osho inashi tu handukifa. Otu na okukwafela omumwameme oo e li momhumbwe, nokupula  Jehova e tu kwafele tu dule oku mu hekeleka. — Omayel. 17:17.

20. Oshike sha pameka Rut, opo a dule okupula komesho?

²⁰ Yandja etwomukumo pefimbo. Rut okwa li a ulikila Naomi ohole i na oudiinini, ndele naye okwa li a pumbwa okutuwa omukumo. Jehova okwe linyengifa Boas e mu twe omukumo. Boas okwa lombwela Rut a ti: “Omwene ne ku alulile oshilonga shoye nondjabi yoye nai ninge inene shili to ke i pewa kOmwene Kalunga kaIsrael, eshi we uya okukonga eameno koshi yomavava aye.” Rut oku na okukala a hekelekwa keendjovo odo da dja komutima. Okwa lombwela Boas ta ti: “Ove owa hekeleka nge, ndele wa lombwela nge, omupiya woye, eendjovo dokomutima.” (Rut 2:12, 13) Etwomukumo olo Boas a lombwela Rut, ola kwafela Rut a dule okupula komesho.

21. Metwokumwe naJesaja 32:1, 2, ovakulunhuongalo ovanahole otava ka ninga po shike?

²¹ Oshilihongomwa: Ovo hava ulikile vamwe ohole i na oudiinini, omafimbo amwe navo ohava kala va pumbwa etwomukumo. Ngaashi ashike Boas a li a pandula Rut omolwolukeno olo a ulikila Naomi, ovakulunhuongalo navo ohava pandula ovamwaxe, ovo hava kwafele ovo ve li momhumbwe. Olupandu la tya ngaho otali ka pameka ovamwatate novamwameme, opo va twikile okukala tava ningi ngaho. — Lesha Jesaja 32:1, 2.

22-23. Etaleko laNaomi ola li la lunduluka ngahelipi, nomolwashike? (Epsalme 136:23, 26)

²² Boas okwa kala ha pe Rut naNaomi oikulya oshali oule wefimbo lonhumba. (Rut 2:14-18) Naomi okwa li e linyenga ngahelipi, eshi va kala hava pewa oshali ya tya ngaho kuBoas? Naomi okwa ti: “Ye na nangekwe noupuna kOmwene, ou iha kufa po onghenda yaye povanamwenyo nopovafi.” (Rut 2:20a) Etaleko laNaomi pomhito opo ola li la lunduluka filufilu. Pehovelo  okwa li a popya a nyika oluhodi a ti: “Omwene . . . okwa ninipika nge,” ashike pomhito ei okwa popya nehafo a ti: “Omwene . . . iha kufa po onghenda,” ile tu tye ohole i na oudiinini. Oshike tashi dulika sha kwafela Naomi, opo a lundulule okudiladila kwaye?

²³ Naomi okwa hovela okumona kutya Jehova oku li pamwe naye. Jehova okwa li a longifa Rut, opo a dule okukwafela Naomi, eshi ve li mondjila va finda kuJuda. (Rut 1:16) Naomi okwa li yo a mona nghee Jehova te mu kwafele, eshi Boas, oo a li umwe ‘womovapambele’ vavo, te va kwafele vo naRut. * (Rut 2:19, 20b) Oku na okukala a li te lipopile ta ti: ‘Paife ondi shii kutya Jehova oku li pamwe naame. Okwa kala pamwe naame efimbo alishe olo.’ (Lesha Epsalme 136:23, 26.) Naomi ka li tuu a hafa, eshi Rut naBoas inava efa oku mu kwafela! Aveshe vatatu ove na okukala va li va hafa, eshi va mona oidjemo oyo itunhula.

24. Omolwashike twa hala okutwikila okuulikila ovaitaveli vakwetu ohole i na oudiinini?

²⁴ Oshike twe lihonga membo laRut kombinga yohole i na oudiinini? Ohole i na oudiinini otai ke tu linyengifa tuha sholole okukwafela ovamwatate novamwameme, ovo ve li moudjuu. Otai ke tu linyengifa yo tu ninge omaliyambo, opo tu va kwafele. Ovakulunhuongalo ova pumbwa okukala hava yandje etwomukumo kwaavo tava ulikile vakwao ohole i na oudiinini. Ohashi tu etele ehafo linene, ngeenge otwa mono ovo hatu kwafele tava twikile vali okulongela Jehova. (Oil. 20:35) Ndele mbela omolwashike sha fimanenena kufye okutwikila okuulikilafana ohole i na oudiinini? Omolwaashi otwa hala okuhopaenena nokuhafifa Jehova, oo ‘munene mouwanghenda,’ ile tu tye mohole i na oudiinini. — Ex. 34:6; Eps. 33:22.