Natunga nga Pamilya​—Ang Epekto sang Pagbulagay sa mga Pamatan-on

SANG una, nagdumdom gid ang mga eksperto nga nahibaluan gid nila ang dapat himuon sang mga mag-asawa. ‘Ang importante malipayon ka,’ laygay nila sa problemado nga mga mag-asawa, dayon nagasiling pa sila: ‘Indi lang pagkabalak-i ang kabataan. Maka-adjust man ‘na sila sa ulihi. Mas mahapos para sa ila nga batunon ang pagbulagay sangsa makita nga pirme nagaaway ang ila mga ginikanan!’

Pero, nagbag-o ang pagtamod sang iban nga manuglaygay nga sang una nagaugyon sa pagbulagay. ‘Ang pagdiborsio isa ka inaway,’ siling nila subong. ‘Daku gid ang kasakit nga epekto sini sa bana kag asawa, kag pati sa kabataan.’

Matuod Bala nga Mahapos Lang ang Magdiborsio?

Ini nga istorya pirme naton makita sa isa ka kaladlawan nga palaguaon sa TV. Parte ini sa Nanay kag Tatay nga nagdiborsio. Sa iloy ginhatag ang kinamatarong sa pag-atipan sa kabataan. Sang ulihi, namana sia sang isa ka balo nga may kabataan man. Kada semana, daw wala nagauntat ang kinagamo sa ila panimalay, pero masolbar ini sa sulod lang sang 30 minutos sa makahalam-ot nga paagi.

Mahimo nga daw kaladlawan ini kon makita naton sa TV. Pero, ang matuod nga nagakatabo sa mga nagdiborsio indi kaladlawan. Sa baylo, isa ini ka masakit nga eksperiensia. “Ang pagdiborsio isa ka kaso nga ginapasaka sa hukmanan,” sulat ni M. Gary Neuman sa iya libro nga Emotional Infidelity. “Ginakasuhan sang isa ka ginikanan ang iya bana ukon asawa. Sa tion nga magdesisyon ka nga magdiborsio, wala ka na sing kinamatarong sa imo bata. Wala ka naman sing kinamatarong sa imo kuarta, kag bisan pa gani sa kon diin ka maistar. Mahimo ninyo masolbar ang inyo mga problema sa korte, pero posible man nga indi. Sa ulihi, ang hukom nga wala sing labot sa inyo, amo ang magadesisyon kon san-o mo puede makita ang imo bata, kag kon diin makadto ang imo kuarta. Makapasubo nga ang desisyon sang hukom tuhay gid sangsa ginapaabot mo.”

Sa masami, ang diborsio nagasolbar sang mga problema pero nagahatag naman sing bag-o nga mga problema. Bag-uhon sini ang tanan halin sa kon diin ka maistar asta sa imo kahimtangan sa pinansial, kag mahimo nga madugangan pa gid ang imo problema. Magluwas sa sini, may epekto man ang diborsio sa kabataan.

 Ang Pagbulagay kag ang mga Pamatan-on

Daku gid ang halit sang pagbulagay sa kabataan, bisan pila man ang ila edad. Ang iban nagasiling nga mas madali ini batunon sang mga pamatan-on. Kay man, may buot na sila kag dali na lang sila magbulag sa ila mga ginikanan. Pero, nakita sang mga researcher nga indi ini matuod. Nakita nila nga bangod sa pila ka rason, mas grabe ang epekto sang pagbulagay sa mga pamatan-on. * Binagbinaga ang masunod:

▪ Samtang nagadaku ang mga pamatan-on daw mas labi nga wala sila sing pagsalig sa kaugalingon kon ikumparar sadtong bata pa sila. Kon tan-awon sila, daw gusto na gid nila mangin independiente. Pero ang matuod, subong gid nila kinahanglan ang pagsuporta sang isa ka mabakod nga pamilya.

▪ Sa sini nga tion sang ila kabuhi nga dapat kuntani matun-an sang mga pamatan-on ang parte sa matuod nga pag-abyanay, ang pagbulagay nagatudlo sa ila nga indi pagpabaloran ang mga kinaiya subong sang pagsalig, katutom, kag gugma. Gani kon maghamtong na sila, mahimo nga likawan nila nga makigsuod sa iban.

▪ Normal lang sa mga kabataan nga ipakita ang ila ginabatyag kon nasakitan sila, pero ginahimo ini sang mga pamatan-on sa mas makahalalit nga paagi lakip ang paghimo sing krimen, pagpahubog, kag pag-drugs.

Wala ini nagakahulugan nga ang mga pamatan-on nga bata sang nagbulagay nga mga ginikanan indi na gid makatigayon sing suod nga relasyon sa iban ukon magmadinalag-on sa ila kabuhi. Magamadinalag-on sila, ilabi na gid kon suod sila gihapon sa ila mga ginikanan. * Pero, indi gid naton paghunahunaon ang pareho sa ginasiling sang iban, nga ang pagbulagay pirme ‘mas maayo para sa mga kabataan’ ukon masolbar sini ang tanan nga problema sang mag-asawa. Ang matuod, nakita sang iban nga mas kinahanglan nila atubangon ang ila “indi maagwanta” nga bana ukon asawa pagkatapos sila magdiborsio sangsa antes sila magdiborsio, para istoryahan ang mga butang subong sang pinansial nga suporta ukon kon kay sin-o makadto ang bata. Sa sini nga mga kahimtangan, wala masolbar sang pagdiborsio ang problema sang pamilya, kundi gindala lang ini sa korte.

Ang Ikatlo nga Solusyon

Ano ang imo himuon kon may problema ang inyo pag-asawahay kag napensaran ninyo nga magbulagay? Ginapakita sini nga artikulo ang mabakod nga mga rason kon ngaa hunahunaon anay ini sing maayo. Indi masolbar sang pagbulagay ang tanan nga problema sa pag-asawahay.

Pero wala ini nagakahulugan nga antuson mo na lang ang problemado nga pag-asawahay. May ikatlo pa nga solusyon—Kon may problema ang inyo  pag-asawahay, ngaa indi ninyo pagtinguhaan nga solbaron ini? Indi magsiling dayon nga ang inyo problema nga mag-asawa wala na gid sing solusyon. Pamangkuta ang imo kaugalingon:

▪ ‘Ano gid ang una ko nga naluyagan sa akon asawa ukon bana? Makita ko man bala ini gihapon sa iya?’—Hulubaton 31:10, 29.

▪ ‘Puede pa bala mabalik ang akon balatyagon sa iya sang naganobyahanay pa lang kami?’—Ambahanon ni Solomon 2:2; 4:7.

▪ ‘Bisan ano man ang ginahimo sang akon asawa ukon bana, ano ang mahimo ko para masunod ko ang mga panugda sa pahina 3 asta 9 sini nga magasin?’—Roma 12:18.

▪ ‘Mapaathag ko bala sa akon asawa ukon bana (sing personal ukon sa sulat) nga gusto ko gid nga mag-ayo ang amon relasyon?’—Job 10:1.

▪ ‘Makahambalanay bala kami upod sa isa ka hamtong nga abyan nga makahatag sa amon sing panugda kon ano ang maayo himuon para mag-ayo ang amon pag-asawahay?’—Hulubaton 27:17.

Ang Biblia nagasiling: “Ang mahalongon nagatan-aw sa iya paglakat.” (Hulubaton 14:15) Ini nga prinsipio wala lamang naaplikar kon nagapili ka sing palamanhon ukon palangasaw-on, kundi sa mga tion nga kinahanglan mo solbaron ang problemado nga pag-asawahay. Subong sang ginapakita sa pahina 9 sini nga magasin, ang madinalag-on nga mga pamilya may mga problema man, ugaling tuhay lang ang ila paagi sa pag-atubang sa sini.

Sa pag-ilustrar: Ibutang ta nga bag-o mo lang gin-umpisahan ang isa ka malawig nga paglakbay paagi sa salakyan. Indi gid malikawan nga makasumalang ka sing madamo nga problema subong sang malain nga tiempo, trapik, kag mga checkpoint. May mga tion pa gani nga magtalang ka. Ano ang himuon mo? Mabalik ka na lang bala ukon mangita sing paagi nga makapadayon ka sa imo paglakbay? Sang adlaw nga ginkasal ka, gin-umpisahan mo man ang isa ka paglakbay nga may kaupod nga mga problema kay ang Biblia nagasiling nga ‘may adlaw-adlaw nga palaligban ang may asawa ukon bana.’ (1 Corinto 7:28, Maayong Balita nga Biblia) Ang isyu indi kon bala may mag-abot nga problema kundi kon paano ini atubangon kon mag-abot gid man. Makakita ka bala sing paagi agod makapadayon ka sa imo paglakbay? Bisan pa nagapati ka nga daw indi na gid makay-o ang inyo pag-asawahay, mangayo ka bala gihapon sing bulig?—Santiago 5:14.

Ang Dios ang Nagtukod sang Pag-asawahay

Ang Dios ang nagtukod sang pag-asawahay gani serioso ini katama. (Genesis 2:24) Kon daw indi na gid masarangan ang mga problema, dumduma ang mga punto nga ginbinagbinag sa sini nga artikulo.

1. Tilawi nga ibalik ang gugma nga nabatyagan mo sang una.—Ambahanon ni Solomon 8:6.

2. Magdesisyon kon ano ang imo mahimo para mangin maayo ang inyo pag-asawahay, kag himua ini.—Santiago 1:22.

3. Sugiri sing maathag kag matinahuron ang imo asawa ukon bana kon ano sa banta mo ang dapat ninyo himuon para mag-ayo ang inyo pag-asawahay. Mahimo mo ini sing personal ukon paagi sa sulat.—Job 7:11.

4. Mangayo sing bulig. Indi lang ikaw ang dapat magsolbar sang inyo mga problema subong mag-asawa!

[Mga Nota]

[Kahon/Retrato sa pahina 19]

‘HUSTO NA GID ANG PILION KO SUBONG’

Ginapakita sang mga pagtuon nga mas daku ang posibilidad nga maguba ang relasyon sa ikaduha nga pagpangasawa ukon pagpamana, kag mas malala ini sa ikatlo nga tion. Sa iya libro nga Emotional Infidelity, ginsambit ni M. Gary Neuman ang isa ka rason sa sini. “Kon may problema ka sa imo una nga pagpangasawa ukon pagpamana,” sulat niya, “indi ini tungod sala ang imo ginpili nga mangin asawa ukon bana. Posible nga may problema ka man. Ginhigugma mo ini nga tawo. Kamo nga duha ang nagbuligay amo nga nagbakod ang inyo relasyon, pero kamo man nga duha ang balasulon kon ginpabay-an ninyo ini.” Gani ano ang konklusion ni Neuman? “Mas maayo nga solusyunan ang problema kag magpabilin sa imo asawa ukon bana sangsa biyaan ang imo asawa ukon bana pero wala masolusyunan ang problema.”

 [Kahon sa pahina 21]

KON NAGBULAGAY

Ginsambit sang Biblia ang dalagku nga problema nga mahimo bangdan sang pagbulagay. * Kon matabo ini sa inyo pamilya, paano mo mabuligan ang imo pamatan-on nga kabataan sa pag-atubang sini?

Sugiri ang imo pamatan-on nga bata kon ano ang nagakatabo. Kon posible, ang duha ka ginikanan ang dapat maghimo sini. Sugiri ninyo nga duha ang inyo bata nga indi na magbag-o ang inyo desisyon nga magbulagay. Pasaliga ang inyo bata nga indi sia ang balasulon kag padayon ninyo sia nga palanggaon.

Mag-untat na kamo sa pag-inaway kay bulagay na kamo. Ang iban nga mga ginikanan padayon gihapon nga nagainaway bisan pa nagbulagay na sila. Suno sa isa ka eksperto, amo ini ang ginatawag nga “nagbulagay na suno sa kasuguan pero padayon gihapon sila nga nagasakitanay sing buot kag wala gid nagahilisugot.” Kon matabo ini, nagakadulaan sing ginikanan ang mga pamatan-on kay ang ila amay kag iloy pirme lang nagaaway. Isa pa, nagasulsol ini sa mga pamatan-on nga paawayon ang ila mga ginikanan agod makuha ang ila gusto. Halimbawa, mahimo silingan sang isa ka bata nga lalaki ang iya nanay: “Ngaa nga papulion mo ko temprano kay ginapasugtan lang ko gani ni Tatay?” Tungod indi gusto sang iloy nga maapin ang iya bata sa iya “kontra,” mapasugot na lang sia.

Pahambala ang imo pamatan-on nga bata. Ang mga pamatan-on mahimo magsiling, ‘Kon nag-untat sa paghigugmaanay ang akon mga ginikanan, mahimo man nga mag-untat sila sa pagpalangga sa akon’ ukon ‘kon wala gani nila ginasunod ang mga pagsulundan, indi man ko ‘e.’ Agod maghaganhagan ang kahadlok sang imo bata kag agod matadlong mo ang iya sayop nga panghunahuna, hatagi sia sing bastante nga tion sa paghambal. Pero maghalong: Indi paghimua nga sulugiran sang imo problema ang imo bata.

Palig-una ang imo pamatan-on nga bata nga magpabilin nga suod sa imo anay asawa ukon bana. Ang tawo nga imo ginbulagan indi mo na bana ukon asawa pero ginikanan sia gihapon sang imo mga bata. Ang pagpakalain sa iya sa imo bata may malain nga epekto. Ang libro nga Teens in Turmoil—A Path to Change for Parents, Adolescents, and Their Families nagsiling: “Kon gamiton sang mga ginikanan ang ila bata subong armas kon mag-away sila, anihon gid nila sa ulihi ang malain nga epekto sini sa ila mga bata.”

Atipana ang imo kaugalingon. May mga tion nga daw indi mo na gid maagwanta ang tanan. Pero indi magpangampo. Padayuna lang ang imo adlaw-adlaw nga hilikuton. Kon isa ikaw ka Cristiano, mangin masako sa imo mga hilikuton subong isa ka ministro. Makabulig ini sa imo kag sa imo pamatan-on nga bata nga maatubang sing maayo ang inyo kahimtangan.—Salmo 18:2; Mateo 28:19, 20; Hebreo 10:24, 25.

[Nota]

[Retrato sa pahina 20]

Tinguhai nga tumanon ang inyo ginsumpaan sang adlaw nga ginkasal kamo

[Retrato sa pahina 21]

Kon duha kamo ang may kinamatarong sa pag-atipan sa kabataan, palig-una ang inyo mga bata nga magpabilin nga suod sa imo anay asawa ukon bana