Pamangkot sang mga Pamatan-on . . .

May Problema Bala Ako sa Pagkaon?

“Kon kaisa kon magpungko na ako agod magkaon, ginakulbaan ako kag dayon ko palangurog. Nahadlok ako nga madugangan ang akon bug-at. Siling ko sa akon kaugalingon, ‘Dapat buhinan pa sing duha ka kilo ang akon bug-at.’”—Melissa. *

“Luyag ko nga mangin makagalanyat, kag nahadlok ako nga magtambok. Apang indi ko luyag nga mabal-an sang iban nga hungod nga ginasuka ko ang akon kinaon pag-undang ko. Makaulugot gid ini.”—Amber.

“Siling ko sa akon kaugalingon: ‘ . . . Subong nga adlaw, kontrolon ko na gid ang akon kaugalingon . . .’ Apang, sina man nga adlaw wala ko gid mapunggan nga mag-udak naman. Nian, ginakonsiensia ako, kag luyag ko na mapatay.”—Jennifer.

LUYAG mo nga mangin makagalanyat, kag natural lang ina. Luyag mo nga lugpayan ka kon nagakabalaka ka ukon nagapangasubo. Wala sing malain sa sina. Apang kon kaanggid ka sa isa sa mga babayi nga ginsambit diri, mahimo nga may problema ka. Kon amo, wala ka nagaisahanon. Sa katunayan, minilyon nga pamatan-on—kalabanan mga babayi—ang may eating disorder ukon may problema sa pagkaon. *

Binagbinagon naton sing maayo ang anorexia, bulimia, kag ang pagpatuyang sa pagkaon. Ang kada isa sini may tuhay nga sintomas, apang tanan ini abnormal nga pagtamod sa pagkaon. Kon sa banta mo ang imo kahimtangan kaangay sa bisan diin sa masunod nga paglaragway, mapat-od mo nga makatigayon ka sang bulig. Mahimo ka mag-ayo!

Pagsumaryo

▪ ANOREXIA. Bisan maniwang na sia, kon mangespeho ang isa ka babayi nga may anorexia, panan-aw niya matambok gihapon sia. Agod magniwang, himuon niya ang indi nagakaigo nga mga pamaagi. “Nangin istrikto gid ako sa kadamuon sang kalori sa akon ginakaon,” siling sang isa nga nag-antos sa sini nga balatian. “Ginaplano ko gid sing maayo kon ano ang akon kaunon sa sulod sang semana, nagapal-at ako sa pagkaon kag nagaehersisyo sing todo kon sa banta ko tuman  kadamo na nga kalori ang akon nakaon. Nagatomar ako sing tubtob sa anom ka laxative kada adlaw.”

Sa dili madugay, makita na ang mga sintomas sang anorexia. Ang pagniwang isa ka kinaandan nga palatandaan, apang ang mga nagaantos sini nga problema mahimo man makaeksperiensia sing pagkaunot sang buhok, pagmala sang panit, kakapoy, kag paggabok sang tul-an. Mahimo mag-abnormal ang pamulanon ukon indi gid maabtan sang pamulanon sa sulod sang pila ka bulan.

Ayhan daw indi gid man makatalagam ini nga mga sintomas, apang ang matuod—Makamamatay ang anorexia. Nasapwan sa isa ka pagtuon nga sa ulihi, tubtob sa 10 porsiento sang may balatian ang mapatay bangod sang anorexia, sa masami bangod sa pagkaguba sang organo sang lawas ukon iban pa nga balatian nga may kaangtanan sa kakulang sang nagakaigo nga nutrisyon.

▪ BULIMIA. Sa baylo nga indi magkaon, ang babayi nga may bulimia nagapatuyang, nga nagakaon sing tubtob sa 15,000 ka kalori sa sulod sang duha lang ka oras! Nian hungod niya nga ginapagua ang iya ginkaon, sa masami paagi sa pilit nga pagpasuka sa iya kaugalingon ukon pagtomar sang laxative ukon diuretic.

Ang pagpatuyang sa pagkaon masami nga ginahimo sing tago. “Pagkatapos sang klase, kon ako gani ang una nga makaabot sa balay, masami nga nagapatuyang ako sa pagkaon,” siling sang isa ka babayi. “Nagahalong gid ako nga indi nila ini mahibaluan.” Apang, pagkatapos nga makapatuyang, ginakonsiensia ako. “Naugot ako sa akon kaugalingon,” siling niya, “apang nahibaluan ko nga puede ko mabawi ang akon ginhimo. Gani nagasaka ako sa ibabaw, nagasuka, kag wala lamang ako naumpawan kundi pamatyag ko kontrolado ko pa gihapon ang akon kaugalingon.”

Walay sapayan nga daw maayo ini, ang pilit nga pagpagua sang kinaon makatalagam. Ang di-nagakaigo nga paggamit sing mga laxative nagapanipis sang lining sang tinai kag mahimo tunaan sang pagbanog ukon impeksion. Ang pirme nga pagsuka magaresulta sa pagkahubas sang tubig sa lawas, pagkaguab sang ngipon, halit sa tutunlan, kag balatian sa tagipusuon pa gani.

▪ PAGPATUYANG SA PAGKAON. Kaangay sa mga may bulimia, ang isa nga nagapatuyang sa pagkaon nagakaon sing tuman kadamo. Ang kinatuhayan amo nga wala niya ini ginapagua. Gani, ang nagapatuyang sa pagkaon mahimo magsobra katambok. Apang, ang iban pagkatapos nga makapatuyang, nagapagutom ukon nagaehersisyo sing tuman. Kon mahuptan sang nagapatuyang ang iya panglawason sa sini nga paagi, indi masat-uman sang iya pamilya kag mga kaabyanan nga may problema sia.

Kaangay sa mga may anorexia ukon bulimia, ang mga nagapatuyang may abnormal nga pagtamod sa pagkaon. Ang isa ka babayi nagsiling tuhoy sa iya kaugalingon kag sa iban nga may subong sini nga problema: “Ang pagkaon amo ang amon personal, sekreto nga abyan—ayhan ang lamang namon nga abyan.” Ang isa pa nagsiling: “Samtang nagapatuyang sa pagkaon, daw wala na sing mas importante pa. Daw amo na ini ang pinakaimportante sa tanan—makapaumpaw ini—kag nian ang pagpatuyang buslan sang pagbatyag nga nakonsiensia kag depresyon.”

 Bisan wala man ginapagua ang kinaon, ang pagpatuyang makatalagam. Magaresulta ini sa diabetes, alta presyon, balatian sa tagipusuon, kag iban pa nga balatian. Daku man ang mahalit sini sa emosyon.

Mahimo Bala Ini Matabo sa Imo?

Siempre pa, ang kalabanan nga tawo nga luyag magpaniwang ukon mangin matahom ang lawas wala sing problema sa pagkaon. Walay sapayan, pagkatapos mabinagbinag ang mga ginhinambitan bag-o lang, mahimo nagakabalaka ka nga basi nagapadulong ka sa sini nga kahimtangan. Pamangkuta ang imo kaugalingon:

▪ Nahuya ukon nakonsiensia bala ako tuhoy sa akon batasan ukon paggawi may kaangtanan sa pagkaon?

▪ Ginahinago ko bala sa iban ang akon batasan sa pagkaon?

▪ Ang pagkaon bala amo ang pinakaimportante nga bahin sang akon kabuhi?

▪ Nagapakilo bala ako sing kapin sa isa ka bes kada adlaw?

▪ Handa bala ako nga atubangon ang mga katalagman agod lamang magniwang?

▪ Gintilawan ko na bala nga hungod nga magsuka, magtomar sang mga laxative, ukon mga diuretic?

▪ Naapektuhan bala sang akon batasan sa pagkaon ang akon pagpakig-upod sa iban? Halimbawa, mas luyag ko pa bala nga mag-isahanon sa baylo nga mag-upod sa iban, agod nga makapatuyang ako ukon paguaon ang akon kinaon sing likom?

Kon ang imo sabat sa sini nga mga pamangkot nagapakita nga may problema ka, pamangkuta ang imo kaugalingon:

▪ Malipayon gid bala ako sa sini nga paagi sang pagkabuhi?

Ano ang imo mahimo sa sini nga kahimtangan?

Maghulag Na Karon!

Ang una nga tikang amo ang pagbaton nga may problema ka. “Pagkatapos ko ini mapamensaran,” siling ni Danielle, “narealisar ko nga pareho ang akon pamatyag kag batasan sa mga babayi nga may anorexia. Makahaladlok gid ang pagbaton sang katunayan nga ginahimo ko ang kaangay sang ila ginahimo.”

Nian, ipangamuyo kay Jehova ang imo problema. * Mangayo sa iya sing paghantop nga mahibaluan mo ang rason sang imo problema agod malandas mo ini. Mahimo ka makapangamuyo kaangay ni David: “Usisaa ako, O Dios, kag hibalua ang akon tagipusuon. Usisaa ako, kag  hibalua ang akon makatulublag nga mga panghunahuna, kag tan-awa kon bala may yara makasakit nga dalanon sa akon, kag tuytuyi ako sa dalan sang tion nga walay latid.”—Salmo 139:23, 24.

Sa pihak nga bahin, mahimo daw nagapangduhaduha ka nga landason ang imo problema sa pagkaon. Ayhan daw indi ka na mabuhi kon indi mo ini paghimuon, nga daw nagiyan ka na gid. Isa pa ini ka problema nga dapat ipangamuyo kay Jehova. Amo sini ang dapat himuon ni Danielle. “Sang primero,” baton niya, “indi ko luyag nga mag-ayo. Gani dapat ko ipangamuyo ang handum nga mag-ayo.”

Ikatlo, makighambal sa imo ginikanan ukon sa iban nga hamtong nga sarang makabulig sa imo. Indi ka pagpakanubuon sang mainulikdon nga mga hamtong. Sa baylo, ginatinguhaan nila nga ilugon si Jehova, nga sa ila ang Biblia nagsiling: “Wala niya gintamay ukon ginkangil-aran ang kapipit-an sang napiutan; kag wala niya gintago ang iya nawong gikan sa iya, kag sang nagtuaw sia sa iya agod magpabulig nagpamati sia.”—Salmo 22:24.

Sa pagkamatuod, ang pagpanikasog nga mag-ayo indi mahapos. Sa iban nga kahimtangan kinahanglan ang bulig sang mga doktor. * Ang importante amo nga maghulag. Amo sini ang ginhimo sang isa ka babayi nga may bulimia. “Isa ka adlaw,” siling niya, “narealisar ko nga ginakontrol na ako sang batasan nga pagpagua sang akon kinaon. Apang, indi ko sigurado kon bala mauntatan ko ini. Sang ulihi, nahimo ko gid man ang pinakamabudlay nga butang sa bug-os ko nga kabuhi. Nangayo ako sing bulig.”

Mahimo mo man ini!

Dugang pa nga mga artikulo sang serye nga “Young People Ask . . .” ang masapwan sa Web site nga www.watchtower.org/ype

[Mga nota]

HUNAHUNAA

▪ Sa banta mo may problema ka bala sa pagkaon? Kon amo, kay sin-o ka mangayo sing bulig?

▪ Paano mo mabuligan ang imo abyan nga may problema sa pagkaon?

[Kahon sa pahina 19]

“Sa banta ko may problema ka ...”

Kon hambalan ka sini sang imo pamilya ukon abyan, pamatuki ang huyog nga sikwayon ang ila bulig. Ibutang ta nga natalupangdan sang imo abyan nga may tastas ang sidsid sa likod sang imo bayo. Indi bala nga pasalamatan mo nga ginmuno niya ini antes ini bug-os nga matastas? Nagsiling ang Biblia: “May abyan nga mahirop pa sangsa isa ka utod.” (Hulubaton 18:24) Kon ang isa may kabalaka nga makighambal sa imo tuhoy sa imo problema, ginapakita lamang niya nga isa sia ka matuod nga abyan!

[Kahon/Retrato sa pahina 19]

“Dapat magniwang ako”

“Nagniwang ako. Nian, gingabot ang akon pinakaulihi nga bag-ang, kag indi ako makakaon. Diri nagsugod ang akon anorexia. Sobra ang akon kabalaka sa akon hitsura kag pigura. Pamatyag ko kulang pa ang akon kaniwangon. Makakululba gid ang akon pagmag-an. Nahalitan gid ang akon lawas! Wala na nagalaba ang akon kuko. Ang akon lawas wala na nagapanghikot suno sa kinaugali. Apat ka beses na ako nga nahulugan. Mas temprano ang akon pagmenopos, kag daw halos wala na nagapanghikot ang akon metabolismo. Nagbanog man ang akon kolon. Natabo ini bangod gusto ko gid magniwang.”—Nicole.

[Kahon sa pahina 20]

Kon magbalik ini nga problema

Mahimo nga malandas mo ang imo problema sa pagkaon, apang mahimo nga magbalik ini pagligad sang mga semana ukon bulan. Kon matabo ini, indi magpangampo. Nagsiling ang Biblia nga “ang matarong mahimo mapukan bisan sing makapito.” (Hulubaton 24:16) Wala sini ginapahangop nga napaslawan ka. Ginapakita lamang sini nga dapat mo pa gid pabakuron ang imo determinasyon, hibaluon ang mga palatandaan sang pagbalik sang imo problema, kag makighambal liwat sa mga tawo nga makahangop kag makabulig sa imo.

[Kahon/Retrato sa pahina 20]

Magbasa sing dugang pa tuhoy sini

Kon may problema ka sa pagkaon, dapat ka manalawsaw sa sini nga topiko. Kon madamo ka sang nahibaluan tuhoy sa sini, mas mahapos mo ini malandas. Mahimo gid nga makabenepisyo ka paagi sa pagrepaso sang mabuligon nga impormasyon nga mabasa sa Magmata! nga Pebrero 8, 1999, pahina 3-12, kag Mayo 8, 1999, pahina 17-19.

[Kahon sa pahina 21]

PATALUPANGOD SA MGA GINIKANAN

Kon ang inyo anak nga babayi may problema sa pagkaon, ano ang inyo buhaton? Una, repasuha sing maayo ang mga impormasyon sa sini nga artikulo kag ang iban pa nga reperensia sa pahina 20. Tinguhai nga hangpon kon ngaa ginahimo ini sang inyo bata.

Naobserbahan nga madamo sang may problema sa pagkaon ang nahikay sa ila kaugalingon kag mga perpeksionista, nga nagapahamtang sing indi rasonable nga mga tulumuron para sa ila kaugalingon. Pat-ura nga wala ninyo ginagatungan ini nga mga panimuot. Dayawa ang inyo mga bata. (Isaias 50:4) Kag agod malikawan ang pagkaperpeksionista, “ipakilala . . .  ang inyo pagkamakatarunganon.”—Filipos 4:5.

Subong man usisaa sing maayo ang inyo panimuot tuhoy sa pagkaon kag kabug-aton. Ginapakita bala sang inyo ginahambal ukon ginabuhat nga tuman gid ang inyo kabalaka sa sini nga mga butang? Dumduma, ginakabalak-an gid sang mga pamatan-on ang ila panagway. Bisan ang pagsunlog sang ila “baby fat” ukon paghinupang mahimo magpalibog sa isa ka sensitibo nga pamatan-on.

Pagkatapos sang mapinangamuyuon mo nga pagbinagbinag sini nga butang, istoryaha sing maayo ang imo bata.

▪ Planuha sing maayo kon ano ang imo isiling kag kon san-o mo ini ihambal.

▪ Ipabutyag sing maathag ang imo kabalaka kag ang imo handum nga magbulig.

▪ Indi makibot kon sa primero isikway niya ang imo bulig.

▪ Magpamati sing mapailubon.

Labaw sa tanan, buligi ang panikasog sang imo bata sa paglandas sini nga problema. Himua nga tulumuron sang bug-os nga pamilya ang paglandas sini nga problema!

[Retrato sa pahina 21]

Ayhan dapat mo ipangamuyo ang handum nga mag-ayo