Mapan iti linaonna

Mapan iti listaan dagiti linaonna

No Ania ti Isuro ti Uniberso Kadatayo

No Ania ti Isuro ti Uniberso Kadatayo

Agingga ita, masmasdaaw dagiti astronomer iti uniberso. Gapu iti dayta, agtultuloy nga agim-imbentoda kadagiti instrumento tapno maadalda ti uniberso. Ania ti nadiskobreda?

Naurnos ti uniberso. “Saan a naiwarawara lattan dagiti galaxy no di ket nayurnosda a kasla saput,” kuna ti maysa nga artikulo iti magasin nga Astronomy. Kasano a posible dayta? Mamati dagiti sientista a gapu dayta iti di makita a banag a maawagan iti dark matter. Ti dark matter ket ‘kasla di makita nga estruktura a mangtengtengngel kadagiti galaxy, galaxy cluster, ken galaxy supercluster tapno agtalinaedda iti posisionda.’

Kasano a nagbalin a nakaur-urnos ti uniberso? Basta latta kadin napasamak dayta nga awan ti nangyurnos? Kitaentayo ti imbaga ni Allan Sandage a mamati iti Dios ken “maysa kadagiti kalaingan ken kalatakan nga astronomer idi maika-20 a siglo.”

“Panagkunak, kasla imposible a ti kasta a kinaurnos ket basta napasamak lattan,” kunana. “Adda la ketdi nangyurnos iti dayta.”

Nadisenio ti uniberso a mangsuporta iti biag. Kitaentayo ti aw-awagan dagiti sientista a weak force. Pagtaltalinaeden dayta a puersa ti bara ti init. No nakapkapuy dayta a puersa, saan koma a nabukel ti init. Ngem no napigpigsa met, nabayag koman a napukaw ti init.

Ti weak force ket maysa laeng iti adu a puersa iti uniberso a nadisenio iti eksakto a pamay-an tapno masuportaran ti biag. Kuna ti maysa a mannurat iti siensia a ni Anil Ananthaswamy a no uray maysa laeng kadagita a puersa ti naiduma ti pannakadiseniona, “awan koma dagiti bituen, planeta, ken galaxy. Imposible koma nga adda biag.”

Ti uniberso ket addaan iti kasayaatan a lugar a pagyanan dagiti tattao. Addaan ti daga iti nasayaat nga atmospera, eksakto a kaadu ti danum, ken bulan nga eksakto ti kadakkelna a makatulong tapno saan nga agbaliw ti irig ti daga. Kuna ti National Geographic, ‘Ti panangadal iti aglawlaw ken dagiti sibibiag a banag ditoy daga ipakitana a ti laeng daga ti kakaisuna a planeta a mabalin a pagyanan dagiti tattao.’ *

Kuna ti maysa a mannurat a ti solar system-tayo ket “adayo iti dadduma pay a bituen” iti galaxy-tayo. Ngem dayta ti rason a posible ti biag ditoy daga. No as-asidegtayo iti dadduma a bituen​—iti man tengnga ti galaxy-tayo wenno iti igidna​—mabalin nga agpeggad ti biagtayo gapu iti radiation. Ngem addatayo iti ibagbaga ti dadduma a sientista a paset ti galaxy a posible ti agbiag.

Base iti panagadal ti maysa a physicist a ni Paul Davies iti uniberso, imbagana: “Nagrigat a patien a ti kaaddatayo iti uniberso ket naiparna laeng wenno maysa laeng nga aksidente. . . . Adda la ketdi rason no apay nga addatayo ditoy.” Saan nga isursuro ni Davies a pinarsua ti Dios ti uniberso ken dagiti tattao, ngem ania ti makunam? Agparang a nadisenio ti uniberso ken ti daga tapno posible ti biag. Ngem saan ngata a kasta a talaga ta adda nangdisenio kadagita?

^ par. 8 Saan a direkta nga ipakita daytoy nga artikulo ti National Geographic a pinarsua ti Dios ti daga ken dagiti tattao. Imbes ketdi, ibagbagana laeng a ti daga ti kasayaatan a pagyanan dagiti tattao.