Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

MPHANGWA ZATHU ZAKALE

Motokala Wakumwaza Nawo Mphangwa Unadziwika Na Pikwi Na Pikwi Pya Anthu

Motokala Wakumwaza Nawo Mphangwa Unadziwika Na Pikwi Na Pikwi Pya Anthu

“M’basa ya Mbuya ku Brazil kuna motokala wakumwaza nawo mphangwa unadziwika na pikwi na pikwi pya anthu, ‘motokala wakumwaza nawo mphangwa wa Torre de Vigia.’”—Nathaniel A. Yuille mu caka 1938.

PAKUTOMA kwa pyaka 1930 basa ya Umambo ku Brazil ikathambaruka mwapang’ono pang’ono. Mbwenye mu caka 1935, Nathaniel na Maud Yuille akuti akhali apainiya alembera m’bale Joseph F. Rutherford wakuti akhatsogolera basa yakumwaza mphangwa. Iwo aperekeka toera kucita basa, pontho alonga kuti “mbadakomerwa kuenda katumikira m’mbuto zonsene.”

Nathaniel akhali na pyaka 62 pyakubalwa, pontho akhadasiya kuphata basa ninga engenheiro civil. Iye akhatumikira ninga muimiriri wa basa m’mpingo wa Mboni za Yahova ku San Francisco, California E.U.A. Kweneku iye akhadacita masasanyiro a basa yakumwaza mphangwa, pontho akhaphatisira ntcini wakugaluza mafala toera kumwaza mphangwa zadidi. Pyakugumanika napyo pyace na nzimu wace wakuperekeka pyabweresa nkhombo m’basa yace ipswa ninga ntumiki wa filiali mu cisa cikulu kakamwe ca pilongero pizinji ku Brazil.

Mu caka 1936, Nathaniel na Maud afika ku Brazil pabodzi na Antonio P. Andrade wakuti akhali mpainiya ndzawo na nthumburuzi. Iwo akhadabweresa pinthu pyakufunika kakamwe ninga fonógrafos zakukwana 35 na motokala wakumwaza nawo mphangwa. Brazil ndi dziko yacixanu mwa madziko makulu kakamwe pa dziko yapantsi, pa ndzidzi unoyu kukhali na amwazi mphangwa akukwana 60 basi. Mbwenye mitcini yakugaluza mafala mbidaaphedza toera kumwaza mphangwa kwa anthu azinji mu pyaka pyakucepa.

Pakupita nthanda ibodzi pidafika Yuilles, ofesi ya filiali yacita masasanyiro a nsonkhano wa gawo wakutoma udacitwa mu nzinda wa São Paulo. Pisaoneka kuti Maud akhali nyakutekenya motokala, iwo aenda na motokala mbadziwisa pya nkhani zapakweca, natenepa anthu akukwana 110 agumanika! Programu ya nsonkhano unoyu yakulumiza amwazi mphangwa toera kuthimizira phinga yawo mu utumiki. Iwo apfundza kumwaza mphangwa mukuphatisira mabukhu, cartão de testemunho pabodzi na fonógrafos zakugravarwi mu Cingerezi, Cialemanya, Húngaro, Polonês, Cixipanyola, mukupita kwa ndzidzi, mu Cizungu.

Motokala uyu wakumwaza nawo mphangwa waphedza toera kufikisa mphangwa zadidi kuna pikwi na pikwi pya anthu ku Brazil

Misonkhano mitatu ya gawo idacitika ku São Paulo, Rio de Janeiro na Curitiba mu caka 1937, yacitisa kuti basa yakumwaza mphangwa ithambaruke kakamwe. Amwazi mphangwa akhaenda na motokala m’basa yakumwaza mphangwa nyumba na nyumba. José Maglovsky wakuti akhali mphale, mukupita kwa ndzidzi alemba: “Ife tikaikha mabukhu athu pa meza, pontho mu ndzidzi ukhalonga motokala mphangwa zakugravarwi, ife tikhalonga na anthu akhabuluka m’manyumba mwawo mbabwera kudzaona kuti ninji pikhacitika.”

Anthu akhabatizwa m’mikulo, mu ndzidzi wakuti anango akhaothera dzuwa cifupi na mbuto zenezi. Ukhali mwai ukulu kakamwe kumwaza mphangwa zadidi mukuphatisira motokala unoyu. Nkhani ya ubatizo yakugravarwi idacitwa na M’bale Rutherford ikhabveka mwadidi m’mitcini yakugaluza mafala. Anthu akhasaka kudziwa kuti ninji pikhacitika, azungulira motokala mbabvesera nkhani ineyi ikhathumburuzwa n’Cizungu. Buluka penepo, anyakufuna kubatizwa aimba nyimbo za Umambo zidagravarwi mu Polonês. Abale na alongo aimba pabodzi pene nyimbo zenezi mu pilongero pyakusiyana-siyana. Bukhu ya Anuário das Testemunhas de Jeová de 1938 yalonga: “Pyenepi pyatikumbusa kuti pa Pentekoste m’bodzi na m’bodzi akhabva tani mu cilongero cace.”

Pakumala kwa nsonkhano wa gawo, Madimingu onsene, madzi abvumbe peno nkhabe, nkhani za Bhibhlya zakugravarwi zikhalizwa mukuphatisira motokala m’mbuto zinakoyerwa miotokala, m’manyumba na makompanyia pakati pa nzinda wa São Paulo na mizinda inango ya cifupi. Motokala unoyu ukhapereka programu ya pa nthanda kuna anthu akukwana 3.000 a ku colônia de leprosos akhagumanika pa nsindzo wa makilometru 97 kunkwiriro wa nzinda wa São Paulo. Mukupita kwa ndzidzi, wakhazikiswa mpingo wakuthambaruka kakamwe. Mwakukhonda tsalakana pinentso pyawo, amwazi mphangwa a Umambo anewa atawiriswa toera kacedzera anthu anango a colônia de leprosos mu kuphatisira mphangwa za cibalangazo za Bhibhlya.

Mphangwa za Umambo zakugravarwi n’Cizungu zafika kweneku kunkhomo kwa caka 1938. Mu Dia de Finados [Ntsiku ya Anyakufa,] motokala wakumwaza nawo mphangwa ukhaenda m’masiye onsene mbukamwaza mphangwa zakuti “Anthu Adafa Ali Kupi?,” “Yahova” na “Mpfuma,” mbazifika kuna anthu adaferwa akukwana 40.000.

Atsogoleri a mauphemberi aipirwa kakamwe na mphangwa zenezi za undimomwene wa Bhibhlya. Iwo akulumiza atongi apacisa toera kukhondesa motokala unoyu. Mulongo Yuille asakumbuka pidacita nyantsembe wa pacisa ntsiku inango. Nyantsembe unoyu agumanya anthu azinji toera kuzungulira motokala. Mbwenye muimiriri wa nzinda na apolixa afika pa mbuto ineyi mbabvesera programu yonsene. Muimiriri wa nzinda atambira bukhu, pontho pa ntsiku ineyi nee kwacitika uviyaviya. Mwakukhonda tsalakana mitcingo ineyi, bukhu ya Anuário das Testemunhas de Jeová de 1940 yalonga kuti caka 1939 ku Brazil ukhali “ndzidzi wadidi kakamwe toera kutumikira Mulungu Wankulu na kudziwisa dzina yace.”

Kufika kwa “motokala wakumwaza nawo mphangwa wa Torre de Vigia” ku Brazil, kwacitisa kuti basa yakumwaza mphangwa ithambaruke kakamwe mu dziko ineyi. Iwo waphedza kakamwe toera kufikisa mphangwa za Umambo kuna pikwi na pikwi pya anthu. Maseze motokala unoyu waguliswa mu caka 1941, Mboni zizinji za Yahova zapitiriza kumwaza mphangwa zadidi kuna anthu a mitima yadidi mu cisa cikulu ca Brazil.—Mphangwa zathu zakale ku Brazil.