Додаток

Крв: Чиј избор и чија совест?

Од Џ. Лоуел Диксон, д-р мед.

Репринт со дозвола од New York State Journal of Medicine, 1988; 88:463-464, авторски права на Медицинското друштво на државата Њујорк.

ЛЕКАРИТЕ се посветени на применувањето на своето знаење, вештини и искуство во борбата против болеста и смртта. Но, што ако некој пациент одбива некоја препорачана терапија? Тоа веројатно ќе се случи ако пациентот е Јеховин сведок и ако терапијата е со комплетна крв, концентрат од црвени крвни зрнца, плазма или со крвни плочки.

Кога станува збор за употребата на крв, еден лекар може да мисли дека, ако пациентот избере бескрвна терапија, тоа ќе му ги врзе рацете на предадениот медицински персонал. Сепак, не смееме да заборавиме дека и други пациенти кои не се Јеховини сведоци честопати избираат да не ги следат препораките на својот лекар. Според Апелбаум и Рот¹, 19 отсто од пациентите на клиниките одбиле барем еден третман или процедура, иако 15 отсто од таквите одбивања „биле потенцијално опасни по животот“.

Општото гледиште дека „лекарот знае најдобро“, предизвикува повеќето пациенти да се повинуваат на вештината и познавањата на својот лекар. Но, колку само прикриена опасност би било за еден лекар да постапи како оваа фраза да е некаков научен факт и да го лечи пациентот врз основа на тоа. Додуша, нашата медицинска обука, овластувањето и искуството ни даваат значителни предности во медицинската арена. Меѓутоа, нашите пациенти имаат права. А како што веројатно и самите сме свесни, законот (дури и Уставот), поголема тежина им дава на правата.

На ѕидовите на повеќето болници може да се види изложена „Повелба за правата на пациентот“. Едно од овие права е информираната согласност, која може поточно да се нарече информиран избор. Откако пациентот е информиран за потенцијалните последици од различни лечења (или нелечења), негов е изборот на што ќе се подложи. Едно писмено упатство во болницата Алберт Ајнштајн од Бронкс (Њујорк), во врска со трансфузијата на крв и Јеховините сведоци навело: „Секој возрасен пациент кој не е неспособен, има право да одбие лечење, без оглед на тоа колку штетно може да биде тоа за неговото здравје“.²

Иако лекарите можеби изразуваат загриженост за етиката или одговорноста, судовите ја нагласуваа надмоќта на изборот на пациентот.³ Њујоршкиот апелационен суд изјави дека „правото на пациентот да го одреди начинот на сопственото лечење е најглавно . . . Не може да се смета дека лекарот ги повредил своите законски или професионални одговорности кога го почитува правото на еден компетентен возрасен пациент да одбие медицинско лечење“.⁴ Тој суд исто така забележал дека, „иако етичкиот интегритет на медицинската професија е важен, тој не може да биде поважен од основните индивидуални права што овде се бранат. Она што е најглавно се потребите и желбите на поединецот, а не барањата на институцијата“.⁵

Кога некој Сведок одбива крв, лекарите можат да чувствуваат грижа на совеста поради изгледот дека прават нешто што се чини дека е помалку од максимумот. Сепак, она што Сведокот го бара од совесните лекари е да ја обезбедат најдобрата можна алтернатива под дадените околности. Честопати мораме да ја менуваме нашата терапија за да се приспособиме на околностите, како што е хипертензија, тешка алергија на антибиотици или недостапноста на извесна скапа опрема. Кога пациентот е Сведок, лекарите се замолени да излезат на крај со некој медицински или хируршки проблем во склад со изборот и совеста на пациентот, како и со неговата морално-религиозна одлука да се воздржува од крв.

Бројни извештаи за поголеми хируршки зафати врз пациенти Сведоци покажуваат дека многу лекари можат, и тоа со мирна совест и со успех, да се приспособат на барањето да не употребат крв. На пример, во 1981 година, Кули направи преглед на 1.026 кардиоваскуларни операции, од кои 22 отсто кај малолетници. Тој утврдил „дека хируршкиот ризик кај пациентите од групата на Јеховини сведоци во основа не е поголем отколку кај другите“.⁶ Камбурис⁷ извести за поголеми операции над Сведоци, од кои на некои им бил „ускратен итно потребниот хируршки третман поради нивното одбивање да прифатат крв“. Тој рече: „На сите пациенти пред операцијата им беше загарантирано дека нивните религиозни уверувања ќе бидат почитувани, без оглед на околностите во операционата сала. Немаше никакви неповолни последици од ваквата политика“.

Кога некој пациент е Јеховин сведок, освен прашањето на изборот, во игра влегува и совеста. Не може да се мисли само на совеста на лекарот. Што е со совеста на пациентот? Јеховините  сведоци го сметаат животот за Божји дар што е претставен преку крвта. Тие веруваат во библиската заповед дека христијаните мораат ‚да се воздржуваат од крв‘ (Дела 15:28, 29).⁸ Затоа, ако некој лекар во својата „татковска грижа“ ги повреди длабоките и долготрајни религиозни уверувања на таквиот пациент, последиците можат да бидат трагични. Папата Јован Павле II забележа дека ако некој е присилуван да ја повреди својата совест, „тоа претставува најболен удар што му е нанесен на човечкото достоинство. Во извесна смисла, тоа е полошо отколку нанесувањето физичка смрт, односно убивање“.⁹

Иако Јеховините сведоци одбиваат крв од религиозни причини, сѐ повеќе и повеќе пациенти кои не се Јеховини сведоци избираат да избегнуваат крв поради ризиците како што се СИДА, не А не Б хепатитот и имунолошките реакции. Ние можеме да им ги изнесеме нашите гледишта во врска со тоа дали таквите ризици изгледаат незначителни во споредба со користите. Но, како што истакнува Американското медицинско здружение, пациентот е „конечниот арбитар во поглед на тоа дали ќе ризикува со операцијата или лечењето што го препорачува лекарот или, пак, ќе ризикува да живее без тоа. Тоа е природно право на пациентот кое го признава и законот“.¹⁰

Во врска со тоа, Меклин¹¹ го изнесе спорното прашање ризик/корист во врска со еден Сведок кој „ризикувал да искрвави до смрт без трансфузија“. Еден студент на медицина рече: „Неговите мисловни процеси беа негибнати. Што ќе правите кога религиозните уверувања се против единствениот можен начин на лечење?“ Меклин резонирал: „Можеме многу цврсто да веруваме дека овој човек прави грешка. Но, Јеховините сведоци веруваат дека примањето трансфузија . . . [може] да доведе до вечно проклетство. Ние сме школувани во медицината да вршиме анализи ризик/корист, но ако одмерите помеѓу вечно проклетство и преостанатиот живот на Земјата, анализата прима поинаков агол на гледање“.¹¹

Во овој број на Journal-от, Версилјо и Дупри¹² се осврнуваат на случајот In re Osborne за да го истакнат интересот за обезбедување на сигурноста за членови на семејството; но како беше решен тој случај? Се работеше за тешко повреден татко на две малолетни деца. Судот одлучи дека, ако тој умре, роднините ќе се грижат материјално и духовно за неговите деца. Значи, како и во другите неодамнешни случаи¹³, судот не најде убедлива причина во интерес на државата за да се оправда отфрлувањето на изборот на пациентот во поглед на лечењето; немаше потреба од судска интервенција со цел да се даде овластување за начин на лечење кое за него е многу одбивно.¹⁴ Со помош на еден алтернативен начин на лечење, пациентот се опорави и продолжи да се грижи за своето семејство.

Зарем не е точно тоа дека голем број случаи пред кои се нашле лекарите, или веројатно ќе се најдат, може да успеат и без крв? Она што ние сме го студирале и што најдобро го знаеме, е во врска со медицинските проблеми, но пациентите се живи суштества чиишто индивидуални вредности и цели не можат да се игнорираат. Тие најдобро знаат за своите приоритети, својот морал и совеста, кои му даваат смисла на нивниот живот.

Почитувањето на религиозната совест на пациентите Сведоци може да претставува предизвик за нашите способности. Но, додека се соочуваме со овој предизвик, ги подвлекуваме драгоцените слободи кои сите ние ги цениме. Така, Џон Стјуарт Мил прикладно напишал: „Ниедно општество кое не ги почитува во целост овие слободи, не е слободно, сеедно каков е неговиот облик на владеење . . . Секој е личен чувар на сопственото здравје, било телесно или душевно и духовно. Човештвото повеќе добива со тоа што ќе му дозволи на другиот да живее онака како што нему му се чини дека е добро, отколку да го присилува другиот да живее онака како што другите мислат дека е добро“.¹⁵

[ЛИТЕРАТУРА]

1. Appelbaum PS, Roth LH: Patients who refuse treatment in medical hospitals. JAMA 1983; 250:1296-1301.

2. Macklin R: The inner workings of an ethics committee: Latest battle over Jehovah’s Witnesses. Hastings Cent Rep 1988; 18(1):15-20.

3. Bouvia v Superior Court, 179 Cal App 3d 1127, 225 Cal Rptr 297 (1986); In re Brown, 478 So 2d 1033 (Miss 1985).

4. In re Storar, 438 NYS 2d 266, 273, 420 NE 2d 64, 71 (NY 1981).

5. Rivers v Katz, 504 NYS 2d 74, 80 n 6, 495 NE 2d 337, 343 n 6 (NY 1986).

6. Dixon JL, Smalley MG: Jehovah’s Witnesses. The surgical/ethical challenge. JAMA 1981; 246:2471-2472.

7. Kambouris AA: Major abdominal operations on Jehovah’s Witnesses. Am Surg 1987; 53:350-356.

8. Jehovah’s Witnesses and the Question of Blood. Brooklyn, NY, Watchtower Bible and Tract Society, 1977, pp 1-64.

9. Pope denounces Polish crackdown. NY Times, January 11, 1982, p A9.

10. Office of the General Counsel: Medicolegal Forms with Legal Analysis. Chicago, American Medical Association, 1973, p 24.

11. Kleiman D: Hospital philosopher confronts decisions of life. NY Times, January 23, 1984, pp B1, B3.

12. Vercillo AP, Duprey SV: Jehovah’s Witnesses and the transfusion of blood products. NY State J Med 1988; 88:493-494.

13. Wons v Public Health Trust, 500 So 2d 679 (Fla Dist Ct App) (1987); Randolph v City of New York, 117 AD 2d 44, 501 NYS 2d 837 (1986); Taft v Taft, 383 Mass 331, 446 NE 2d 395 (1983).

14. In re Osborne, 294 A 2d 372 (DC Ct App 1972).

15. Mill JS: On liberty, in Adler MJ (ed): Great Books of the Western World. Chicago, Encyclopaedia Britannica, Inc, 1952, vol 43, p 273.