Ang Labing Ngil-ad nga Husay sa Kasaysayan

PIPILA lang sa mga kaso sa korte sa kanhing panahon ang nailado. Ang upat ka Ebanghelyo sa Bibliya naghubit sa pagdakop, paghusay, ug pagpatay kang Jesu-Kristo. Nganong angay kang mainteres niini? Una, gisultihan ni Jesus ang iyang mga sumusunod sa paghandom sa iyang kamatayon, diin napasiugda ang kahinungdanon niini nga husay. Ikaduha, angay kitang masayod kon tinuod ba ang mga sumbong batok kang Jesus. Ikatulo, ang kinabubut-ong paghalad ni Jesus sa iyang kinabuhi hinungdanon alang kanato ug sa atong kaugmaon.—Lucas 22:19; Juan 6:40.

Sa dihang gihusay si Jesus, ang Palestina gimandoan sa Roma. Gitugotan sa mga Romano nga ang kadagkoan sa relihiyon sa mga Hudiyo maoy magpahamtang ug hustisya subay sa ilang balaod apan mopatim-aw nga sila wala hatagig katungod sa pagpatay sa mga kriminal. Busa si Jesus gidakop sa relihiyosong kaawayng mga Hudiyo apan siya gipatay sa mga Romano. Tungod sa iyang pagsangyaw napakaulawan ang ilang relihiyon maong buot nilang patyon si Jesus. Apan, gusto nilang ipalutaw nga legal ang ilang pagpatay kaniya. Tungod sa ilang mga paningkamot  nga matuman ang ilang gusto, ang usa ka propesor sa balaod nagtawag sa maong panghitabo ingong “labing daotang krimen sa kasaysayan sa pamalaod.” *

Ilegal nga mga Paagi sa Paghusay

Ang Balaod nga gihatag ni Moises sa Israel gitawag nga “ang labing bantogan ug labing maayong sistema sa pamalaod nga sukad namugna.” Apan, sa panahon ni Jesus, ang panatikong mga rabbi nagdugang niini ug daghan kaayong lagda nga wala sa Bibliya, nga ang kadaghanan niini gilakip sa ulahi diha sa Talmud. (Tan-awa ang kahon nga  “Mga Balaod sa Hudiyo sa Unang Siglo,” sa panid 20.) Husto ba ang paghusay kang Jesus kon ipasukad sa Bibliya o sa sekular nga sukdanan?

Gidakop ba si Jesus kay miatubang ang duha ka saksi sa korte nga naghatag ug nagkauyon nga mga testimonya bahin sa usa ka espesipikong salaod? Aron legal ang pagdakop, kinahanglanon gayod kini. Sa Palestina sa unang siglo, ang Hudiyo nga nagtuong may nalapas nga balaod kinahanglang magdala sa iyang sumbong panahon sa regular nga mga sesyon sa korte. Ang korte dili makakiha apan mag-imbestigar lamang sa mga akusasyon nga gisang-at kanila. Ang mga saksi sa giingon nga salaod mao ang bugtong magsusumbong. Ang husay magsugod kon magkauyon ang duha ka saksi. Ang ilang testimonya maoy magsilbing sumbong, ug human niini himoon ang pagdakop. Dili puwede ang pamatuod sa usa lang ka saksi. (Deuteronomio 19:15) Apan sa kaso ni Jesus, ang kadagkoan sa mga Hudiyo nangita lamang ug “epektibong paagi” aron siya patyon. Gidakop siya sa dihang nakakita silag “maayong higayon,” sa gabii ug “walay panon sa katawhan sa palibot.”—Lucas 22:2, 5, 6, 53.

Sa dihang gidakop si Jesus, walay sumbong batok kaniya. Ang mga saserdote ug ang Sanhedrin, nga hataas nga hukmanan sa mga Hudiyo, ayha pa nangitag mga saksi human siya dakpa. (Mateo 26:59) Wala sila makakitag duha ka saksi nga nagkauyon ang testimonya. Bisan pa niana, dili katungdanan sa korte ang pagpangitag mga saksi. Ug ang “paghusay sa usa ka tawo, ilabina nga nalangkit ang iyang kinabuhi, nga walay tinong salaod nga nahimo aron siya husayon, maoy tampalasan gayod nga buhat,” matod sa abogado ug awtor nga si A. Taylor Innes.

Ang panon nga nagdakop kang Jesus nagdala kaniya sa balay sa kanhing Hataas nga Saserdote nga si Anas, kinsa nagsukitsukit kaniya. (Lucas 22:54; Juan 18:12, 13) Gilapas ni Anas ang balaod nga ang mga kaso nga silotag kamatayon kinahanglang husayon sa adlaw, dili sa gabii. Ang mga husay kinahanglang himoon usab diha sa publikong hukmanan, dili sa tago. Kay nasayod nga ilegal ang pagsukitsukit ni Anas, si Jesus mitubag: “Nganong nangutana ka kanako? Pangutan-a kadtong mga nakadungog sa akong gisulti kanila. Tan-awa! Kini sila nahibalo kon unsay akong giingon.” (Juan 18:21) Ang sukitsukiton unta ni Anas mao ang mga saksi, dili ang akusado. Kon matinud-anon pang maghuhukom si Anas, ang tubag ni Jesus angay untang magpalihok kaniya nga sundon ang hustong pamaagi, apan siya dili interesado sa hustisya.

Tungod sa tubag ni Jesus, siya gisagpa sa polis—apan dili kay mao ra ni ang iyang naagoman nianang gabhiona. (Lucas 22:63; Juan 18:22) Ang balaod diha sa basahon sa Bibliya sa Numeros kapitulo 35 bahin sa mga siyudad nga dalangpanan nag-ingon nga ang mga akusado kinahanglang hatagag proteksiyon aron dili dagmalan hangtod nga matino ang sala. Si Jesus gihatagan unta sa maong proteksiyon.

Unya gidala si Jesus sa balay sa Hataas nga Saserdoteng si Caifas, diin nagpadayon ang ilegal nga paghusay panahon sa kagabhion. (Lucas 22:54; Juan 18:24) Didto, ingong pagyatak sa hustisya, ang mga saserdote nangitag “bakak nga pamatuod batok kang Jesus aron ipapatay siya,” apan walay duha ka testimonya ang nagkauyon bahin sa kon unsay giingon ni Jesus. (Mateo 26:59; Marcos 14:56-59) Busa ang hataas nga saserdote nangitag paagi aron siya mabitik. “Wala  ka bay ikatubag?” siya nangutana. “Unsa man kining gipamatuod nila batok kanimo?” (Marcos 14:60) Supak gayod sa balaod ang maong taktika. “Ang pagsukitsukit sa akusado, ug ang pagpangitag sayop sa iyang tubag, maoy [usa ka] paglapas sa balaod,” matod ni Innes.

Sa kataposan, ang maong panon nakakitag ikasumbong gikan sa gisulti ni Jesus. Ingong tubag sa pangutanang: “Ikaw ba ang Kristo nga Anak sa Usa nga Bulahan?” si Jesus mitubag: “Ako mao; ug kamo makakita sa Anak sa tawo nga magalingkod sa tuong kamot sa gahom ug magaanhi uban sa mga panganod sa langit.” Giisip kini sa mga saserdote ingong pasipala, ug “silang tanan mihukom nga siya takos sa kamatayon.”—Marcos 14:61-64. *

Sumala sa Moisesnong Balaod, ang mga husay himoon sa publiko. (Deuteronomio 16:18; Ruth 4:1) Apan, ang paghusay kang Jesus gihimo sa tago. Walay usang misulti o gipasulti dapig kang Jesus. Walay gihimong imbestigasyon sa gipangangkon ni Jesus nga siya ang Mesiyas. Si Jesus dili na makakuhag mga saksi aron siya depensahan. Ang mga maghuhukom walay gihimong botasyon aron matino kon siya sad-an ba o dili.

Atubangan ni Pilato

Kay mopatim-aw nga ang mga Hudiyo walay katungod sa pagpatay kang Jesus, ilang gidala siya kang Poncio Pilato, ang gobernador sa Roma. Ang unang pangutana ni Pilato mao kini: “Unsang sumbong ang inyong ipasaka batok niining tawhana?” Kay nahibalong ang ilang sumbong sa pagpasipala dili moobra kang Pilato, gusto sa mga Hudiyo nga hukman niya si Jesus nga walay imbestigasyon. “Kon kining tawhana dili mamumuhat ug daotan, dili unta namo siya itugyan kanimo,” sila miingon. (Juan 18:29, 30) Wala dawata ni Pilato ang maong argumento, maong nangita silag laing akusasyon: “Among nakaplagan kining tawhana nga nagpahisalaag sa among nasod ug nagdili sa pagbayad sa buhis kang Cesar ug nag-ingon nga siya maoy Kristo nga usa ka hari.” (Lucas 23:2) Busa sa sinuwitik nga paagi ang sumbong sa pagpasipala giilisdan ug sedisyon.

Sayop ang sumbong nga siya kono “nagdili sa pagbayad sa buhis,” ug ang mga nag-akusar nahibalo niini. Lahi gayod ang gitudlo ni Jesus niini. (Mateo 22:15-22) Bahin sa sumbong nga si Jesus nagpakahari, nakita dayon ni Pilato nga ang tawo nga anaa sa iyang atubangan dili hulga sa Roma. “Wala akoy nakaplagang sala diha kaniya,” siya miingon. (Juan 18:38) Mao kanay gituohan ni Pilato hangtod nahuman ang husay.

Primero, gisulayan ni Pilato nga buhian si Jesus subay sa naandang paagi sa pagpagawas ug binilanggo panahon sa Paskuwa. Apan si Barabas, nga sad-an sa sedisyon ug pagpatay, mao hinuoy gibuhian ni Pilato.—Lucas 23:18, 19; Juan 18:39, 40.

Ang sunod nga gihimo ni Pilato sa pagsulay sa pagbuhi kang Jesus maoy pagkompromiso. Gipalatigo niya si Jesus, gipabestihag purpura, gikoronahan ug mga sampinit, gibunalan, ug gibugalbugalan. Sa makausa pa iyang gipahayag nga si  Jesus walay sala. Sa diwa mao kini ang gisulti ni Pilato sa mga saserdote: ‘Dili pa ba kini igo alang ninyo?’ Tingali iyang gidahom nga matagbaw na sila sa ilang tuyo sa pagpanimalos kaniya o kaha maluoy kon ilang makita nga si Jesus nagkadugo na sa latigo sa mga Romano. (Lucas 23:22) Apan, wala kini mahitabo.

“Si Pilato nagpadayon sa pagpangitag paagi sa pagbuhi [kang Jesus]. Apan ang mga Hudiyo misinggit, nga nag-ingon: ‘Kon imong buhian kining tawhana, dili ka higala ni Cesar. Ang matag tawo nga magahimo sa iyang kaugalingon nga hari magasulti batok kang Cesar.’” (Juan 19:12) Ang Cesar nianang tungora mao si Tiberio, usa ka emperador nga nabantog nga mopatay kang bisan kinsang dili maunongon, bisan pa sa dagkog ranggo. Nasuko na ang mga Hudiyo kang Pilato, busa dili na siya makahimog lakang nga makapasamot sa kagubot kay basig isumbong siya nga dili maunongon. Ang katawhan nanghulga ug si Pilato nahadlok niini. Siya nagpasignunot kanila ug gipalansang si Jesus bisag walay sala.—Juan 19:16.

Pagsusi sa Ebidensiya

Gitun-an sa daghang komentarista sa balaod ang asoy sa Ebanghelyo bahin sa paghusay kang Jesus. Sila nakahinapos nga kini tinonto, usa ka pagtuis sa hustisya. “Ang giingon nga ang maong husay kinahanglan konong sugdan ug taposon ug ang silot pormal nga ikapahayag tali sa gabii ug buntag, maoy supak gayod sa pamaagi ug lagda sa Hebreohanong balaod ug sa hustisya,” misulat ang usa ka abogado. Matod sa usa ka propesor sa balaod: “Ang tibuok nga paghusay napuno sa daghang anomaliya ug ilegal nga paagi nga ang resulta niini katumbas rag ilang gituyo pagpatay si Jesus.”

Si Jesus walay sala. Apan siya nasayod nga ang iyang kamatayon hinungdanon aron maluwas ang matinumanong katawhan. (Mateo 20:28) Dako kaayo ang iyang paghigugma sa hustisya nga gani iyang giantos ang labing mangil-ad nga inhustisya nga gihimo sukad masukad. Iyang gihimo kini alang sa mga makasasala nga sama kanato. Dili gayod nato kini angayng kalimtan.

[Mga footnote]

 [Kahon/Hulagway sa panid 20]

 Mga Balaod sa Hudiyo sa Unang Siglo

Ang gipamulong nga mga tradisyon sa mga Hudiyo, nga gisulat niadtong unang siglo C.E. apan gituohang dugay na kaayo, naglakip sa mosunod nga mga lagda:

▪ Sa mga kaso nga silotag kamatayon, tinoon una kon siya posible bang mapahigawas

▪ Ang mga huwes maningkamot gayod sa pagluwas sa akusado

▪ Ang mga huwes makapangatarongan dapig sa akusado apan dili batok kaniya

▪ Ang mga saksi pasidan-an sa kabug-at sa ilang responsibilidad

▪ Ang mga saksi lainlainon pag-imbestigar, dili atubangan sa uban pang saksi

▪ Ang tanang testimonya kinahanglang dili magkasumpaki—ang petsa, dapit, oras nga gihimo ang salaod, ug uban pa

▪ Ang mga kaso nga silotag kamatayon kinahanglang husayon sa adlaw ug taposon sa adlaw

▪ Ang mga kaso nga silotag kamatayon dili husayon sa bisperas sa Igpapahulay o sa usa ka pista

▪ Ang mga kaso nga silotag kamatayon mahimong sugdan ug taposon sa samang adlaw kon ang hukom pabor sa akusado; apan kon dili, kini mahimong taposon pagkaugma, sa dihang ang hukom ipahibalo ug ang sentensiya ipahamtang

▪ Ang mga kaso nga silotag kamatayon husayon sa labing menos 23 ka huwes

▪ Sa dihang himoon sa mga huwes ang botasyon aron matino kon ang akusado ipahigawas ba o silotan, sila magturnohay gikan sa kinamanghoran kanila; irekord sa mga eskriba kon kinsa ang pabor ug kinsa ang dili

▪ Himoon ang pagpahigawas bisag usa ra ka boto ang labaw sa mayoriya, apan himoon ang silot kon duha ka boto ang labaw sa mayoriya; kon usa ra ka boto ang labaw sa mayoriya alang sa pagsilot sa akusado, dugangan ug duha pa ka huwes hangtod makab-ot ang balidong hukom

▪ Dili balido ang hukom kon ang akusado hukmang sad-an nga walay huwes nga mangabogar kaniya; kon ang tanan nagkahiusa sa paghukom nga ang akusado sad-an, kini giisip nga “panagkunsabo”

Ilegal nga mga Paagi sa Paghusay Kang Jesus

▪ Walay husay nga gihimo sa korte ni may gikuhang saksi aron sa pagpahigawas

▪ Walay usa sa mga huwes ang milaban kang Jesus; silang tanan batok kaniya

▪ Ang mga saserdote nangitag bakak nga mga saksi aron mahukman si Jesus sa kamatayon

▪ Ang kaso sekretong gihusay panahon sa gabii

▪ Ang husay nagsugod ug natapos sa usa lang ka adlaw, sa bisperas sa pista

▪ Walay gihimong akusasyon o sumbong sa wala pa dakpa si Jesus

▪ Walay gihimong imbestigasyon sa gipangangkon ni Jesus nga siya ang Mesiyas, nga ilang giisip nga “pagpasipala”

▪ Ang sumbong nausab sa dihang nakaabot kini kang Pilato

▪ Sayop ang mga akusasyon

▪ Nakita ni Pilato nga walay sala si Jesus apan siya gipapatay gihapon

[Kahon sa panid 22]

Ang mga Saksi Manubag sa Dugo

Sa mga kaso nga silotag kamatayon, kini ang pasidaan nga ihatag sa mga korte sa mga Hudiyo ngadto sa mga saksi bahin sa kabililhon sa kinabuhi sa dili pa sila maghatag ug testimonya:

“Tingali buot kang motestigo pinasukad sa pangagpas, dungogdungog, o kon unsay gisulti sa usa ka saksi ngadto sa lain; o basin ikaw moingon, ‘Nadungog namo ni sa kasaligang tawo.’ O, tingali ikaw wala masayod nga sa kapulihay kami magsukitsukit kanimo. Ikaw angayng masayod nga ang mga balaod maylabot sa husay nga nalangkit ang mga propiedad lahi ra sa mga balaod maylabot sa husay nga silotag kamatayon. Sa kaso maylabot sa propiedad, ang usa ka tawo mobayad ug salapi ug siya mapasaylo na sa iyang sala. Sa mga kaso nga silotag kamatayon, ang dugo [sa akusado] ug ang dugo niadtong tanang ipakatawo gikan kaniya [nga gihukmang sad-an sa sayop nga paagi] pagasinglon kaniya [nga nagtestimonya ug bakak] hangtod sa kataposan.”—Babylonian Talmud, Sanhedrin, 37a.

Kon ang akusado silotan, ang mga saksi maoy mopatay.—Levitico 24:14; Deuteronomio 17:6, 7.