Go na content

Go na table of contents

Yehovah Gado Abi Sari-ati Nanga wan Fikapisi

Yehovah Gado Abi Sari-ati Nanga wan Fikapisi

Kapitel Siksi

Yehovah Gado Abi Sari-ati Nanga wan Fikapisi

Yesaya 4:2-6

1, 2. San a profeiti Yesaya e taki na fesi ini a tori fu Yuda nanga Yerusalem?

WAN hebi bigi winti e saka kon na tapu wan kontren pe furu sma e tan. Tranga winti, hebi alen nanga hebi frudu e tyari wan bigi pori kon na ini a kondre, e pori oso, e pori den sani di sma prani èn e kiri sma. Ma heri esi a bigi winti e pasa, èn baka dati wan pisi ten e kon pe ala sani tiri. Gi den wan di pasa a ten dati libilibi, a de wan ten fu meki sani kon bun baka èn fu bow sani baka.

2 A profeiti Yesaya e taki na fesi fu wan srefi sortu sani ini a tori fu Yuda nanga Yerusalem. Den bigi alen wolku fu a krutu fu Gado e kon moro krosibei leki wan sani di e gi frede — ¡èn nanga bun reide! A fowtu fu a nâsi hebi. Den tiriman nanga a pipel furu a kondre nanga kruktudu èn nanga a kiri di den kiri sma. Yehovah e gebroiki Yesaya fu puru a fowtu fu Yuda kon na doro èn A e warskow taki A sa tyari krutu kon na tapu na ogri nâsi dati (Yesaya 3:25). Den sa libi a kondre Yuda leigi krinkrin leki wan bakapisi fu a bigi winti disi. A fruwakti dati musu meki Yesaya firi sari.

3. Sortu bun nyunsu a boskopu na Yesaya 4:2-6 abi di Yesaya kisi na ondro a krakti fu a santa yeye?

3 ¡Ma bun nyunsu de! A bigi winti fu a regtfardiki krutu fu Yehovah sa pasa gowe, èn wan fikapisi sa pasa libilibi. ¡Iya, a krutu di Yehovah o tyari kon na tapu Yuda, sa kon safu nanga sari-ati! A boskopu di Yesaya kisi na ondro a krakti fu a santa yeye èn di skrifi na Yesaya 4:2-6, e luku go na fesi na a blesi ten disi. A de neleki a son e opo baka den wolku; a situwâsi e kenki fu sani di sma e si èn e yere fu wan krutu — di Yesaya 2:6–4:1 e taki fu dati — kon tron wan kondre nanga pipel di kon nyun baka na wan moi fasi.

4. Fu san ede wi musu taki fu a profeititori fu Yesaya di e taki fu a kon di wan fikapisi e kon bun baka?

4 A profeititori fu Yesaya di e taki fu a kon di wan fikapisi e kon bun baka èn fu a seikerfasi di den abi baka dati, e kon tru na ini wi ten tu — „a kabapisi fu den dei” (Yesaya 2:2-4). Meki wi go taki fu a boskopu disi di kon na a yoisti ten, bika a no wani taki wan sani na profeiti fasi wawan, ma a e leri wi fu a sari-ati fu Yehovah tu èn fa ibriwan fu wi ben sa kan kisi a sari-ati dati.

’A Sani Di Sproiti fu Yehovah’

5, 6. (a) Fa Yesaya e taki fu a ten pe vrede de di e kon baka a hebi winti di musu kon ete? (b) San a wortu „sproiti” wani taki, èn san disi e sori ini a tori fu a kondre Yuda?

5 Yesaya e taki na wan switi fasi now te a e luku go na wan ten pe moro vrede sa de, baka a hebi winti di e kon. A e skrifi: „A sani di Yehovah e meki sproiti [„a sani di sproiti (sproiti) fu Yehovah”, futuwortu] na a dei dati, sa tron wan moimoi sani èn wan sani fu kisi glori, èn a froktu fu a kondre sa de wan sani fu prisiri nanga en èn wan moi sani gi den wan fu Israèl di komoto gowe.”​—Yesaya 4:2.

6 Dyaso Yesaya e taki fu a meki di sani o meki kon bun baka. A Hebrew zelfstandig naamwortu di vertaal nanga „sproiti” e sori go na ’a sani di gro, wan pransun, wan taki’. A abi fu du nanga a go di sani e go bun, nanga a kon di sani e kon moro furu èn nanga blesi fu Yehovah. So bun, Yesaya e taki krin fu sani di e gi howpu — a ten te a kondre o de sondro sma na ini èn di e kon krosibei, no sa tan fu têgo. Nanga a blesi fu Yehovah, a kondre Yuda, pe wan ten ala sani ben waka bun, sa meki bogobogo froktu baka. *​—Lefitikus 26:3-5.

7. Na sortu fasi a sani di sproiti fu Yehovah sa „tron wan moimoi sani èn wan sani fu kisi glori”?

7 Yesaya e gebroiki wortu di de krin fu frustan, fu taki fu a bigi kenki di de na en fesi. A sani di sproiti fu Yehovah sa „tron wan moimoi sani èn wan sani fu kisi glori”. Den wortu „moimoi sani” e tyari kon na wi prakseri a moifasi fu a Pramisi Kondre, di Yehovah ben gi a kondre dati na Israèl furu yarihondro na fesi. A kondre ben de so moi, taki sma ben e si en leki „a moimoi sani [„diri ston”, New American Bible] fu ala kondre” (Esekièl 20:6). So bun, den wortu fu Yesaya e gi a pipel a dyaranti taki a kondre Yuda sa meki kon bun baka ini a glori nanga moifasi di a ben abi fosi. Iya, a sa de leki wan moi diri ston na grontapu.

8. Suma sa de drape fu nyan bun fu a kon di a moifasi fu a kondre e kon bun baka, èn san Yesaya e taki fu den firi fu den?

8 Ma suma sa de drape fu nyan bun fu a kon di a moifasi fu a kondre e kon bun baka? „Den wan fu Israèl di komoto gowe”, na so Yesaya e skrifi. Iya, son sma sa tan na libi baka a pori di sa tyari bigi syen kon èn di Yesaya ben taki fu dati na fesi kaba (Yesaya 3:25, 26). Wan fikapisi fu den sma di pasa libilibi, sa drai go baka na Yuda èn teki prati na a meki di a sa meki kon bun baka. Gi den sma disi di sa drai go baka — „den wan di komoto gowe” — den bogobogo sani di a kondre fu den, di meki kon bun baka, sa meki, sa tron „wan sani fu prisiri nanga en èn wan moi sani” (Yesaya 4:2, futuwortu). A bigi syen di den ben kisi fu di a kondre ben de sondro sma na ini, sa kon tron wan nyun firi fu prisiri baka.

9. (a) San ben pasa na ini 537 b.G.T. leki wan kontru fu den wortu fu Yesaya? (b) Fu san ede wi kan taki dati „den wan di komoto gowe” abi son wan na ini tu di gebore na ini katibo? (Luku a futuwortu.)

9 Akruderi den wortu fu Yesaya, dan a bigi winti fu krutu ben doro na ini 607 b.G.T. di den Babilonsma ben pori Yerusalem èn furu Israèlsma ben lasi libi. Son sma ben pasa a pori libilibi èn den Babilonsma ben tyari den go na ini katibo ma efu Gado no ben sori sari-ati, dan no wan sma ben sa pasa a pori dati libilibi kwetikweti (Nehemia 9:31). Te fu kaba, den ben libi Yuda sondro sma na ini krinkrin (2 Kroniki 36:17-21). Baka dati, na ini 537 b.G.T., a Gado fu sari-ati ben meki „den wan di komoto gowe” drai go baka na Yuda, so taki den ben kan meki a tru anbegi kon bun baka * (Esra 1:1-4; 2:1). Psalm 137, di kande ben skrifi na a ten fu a katibo noso syatu baka dati, e taki heri moi fu na opregti berow di den katiboman disi di drai kon baka, ben abi. Di den ben de na ini Yuda baka, dan den ben wroko a gron èn ben sai siri na ini a kondre. ¡Prakseri fa den musu firi di den ben si taki Gado ben e blesi den muiti di den ben meki, so taki a gron ben meki sani gro, neleki „a dyari fu Eden” di ben abi wan fatu gron!​—Esekièl 36:34-36.

10, 11. (a) Na sortu fasi den Bijbel Ondrosukuman ben de na ini katibo na „Babilon a Bigiwan” na a bigin fu a di fu 20 yarihondro? (b) Fa Yehovah ben blesi a fikapisi fu Israèlsma na yeye fasi?

10 Na wan srefi fasi sani meki kon bun baka na ini a ten fu wi. Na a bigin fu a di fu 20 yarihondro, den Bijbel Ondrosukuman, soleki fa sma ben sabi den Kotoigi fu Yehovah na a ten dati, ben kon na ini katibo na yeye fasi na „Babilon a Bigiwan”, a grontapumakti fu falsi relisi (Openbaring 17:5). Ala di den Bijbel Ondrosukuman ben weigri fu teki furu falsi relisi leri, toku son idea nanga du fu Babilon ben abi krakti tapu den ete. Leki wan bakapisi fu a gens di sma ben gens den èn di kerki tiriman ben sutu faya gi, meki wan tu fu den ben poti na ini strafu-oso trutru. A kondre fu den na yeye fasi — a situwâsi fu den na relisi sei noso na yeye fasi — ben libi na baka sondro sma na ini.

11 Ma na ini a lente fu 1919, Yehovah ben abi sari-ati nanga a fikapisi disi fu Israèlsma na yeye fasi (Galasiasma 6:16). A ben si taki den ben abi berow èn taki den ben angri fu anbegi en ini waarheid, dati meki a ben meki den kon fri fu a de di den ben de trutru na ini strafu-oso èn, san moro prenspari, fu katibo na yeye fasi. „Den wan [disi] di komoto gowe” ben de na ini a situwâsi na yeye fasi baka di Gado ben gi den èn di a ben meki sproiti pasa marki. A situwâsi disi na yeye fasi e hari sma èn e luku moi, èn dati e hari milyunmilyun tra sma di abi frede gi Gado, fu moksi densrefi nanga a fikapisi na ini a tru anbegi.

12. Fa den wortu fu Yesaya e gi glori na a sari-ati di Yehovah abi nanga a pipel fu en?

12 Dyaso den wortu fu Yesaya e gi glori na a sari-ati di Gado abi nanga a pipel fu en. Ala di den Israèlsma leki wan nâsi ben drai den baka gi Yehovah, toku a ben abi sari-ati nanga wan fikapisi di ben abi berow. Wi kan feni trowstu fu a sabi di wi sabi taki srefi den wan di e sondu seryusu kan drai go baka na Yehovah nanga howpu. Sma di abi berow no musu firi taki den no man kisi sari-ati fu Yehovah, fu di a no e weigri fu teki wan ati di de nanga sari (Psalm 51:17). Bijbel e gi wi a dyaranti: „Yehovah abi sari-atifasi èn bunfasi, a no e atibron esi èn a abi lobi bun-ati pasa marki. Neleki fa wan papa e sori den manpikin fu en sari-ati, na so Yehovah sori sari-ati na den wan di e frede en” (Psalm 103:8, 13). ¡Fu tru, so wan sari-ati Gado warti fu kisi ala wi prèise!

Wan Fikapisi E Kon Santa gi Yehovah

13. San Yesaya e taki fu a fikapisi di Yehovah ben sa sori sari-ati gi den, soleki fa a skrifi na Yesaya 4:3?

13 Wi kon leri sabi a fikapisi kaba di Yehovah ben sa sori sari-ati gi den, ma now Yesaya e taki moro fini fu den. A e skrifi: „A musu pasa dati den sa taki fu den wan di tan abra na ini Sion èn fu den wan di libi abra na ini Yerusalem, taki den de santa gi en, ibri sma di en nen skrifi fu libi na ini Yerusalem.”​—Yesaya 4:3.

14. Suma na „den wan di tan abra” èn „den wan di libi abra”, èn fu san ede Yehovah sa abi sari-ati nanga den?

14 Suma na „den wan di tan abra” nanga „den wan di libi abra”? Den na den wan di komoto gowe èn di kari na ini a vers na fesi — den Dyu katiboman di sa kisi pasi fu drai go baka na Yuda. Now Yesaya e sori fu san ede Yehovah sa abi sari-ati nanga den — den sa „de santa gi en”. Santafasi wani taki „krinfasi noso soifrifasi na relisi sei; a santa di sani santa”. Fu de santa abi fu du nanga a de di wan sma de krin, noso soifri, ini den sani di a e taki èn e du, fu libi akruderi a markitiki fu Yehovah ini a tori fu san bun èn san yoisti. Iya, Yehovah sa abi sari-ati nanga den wan di de „santa gi en”, èn a sa gi den pasi fu drai go baka na „a santa foto”, Yerusalem.​—Nehemia 11:1.

15. (a) Na sortu Dyu gwenti den wortu „en nen skrifi fu libi na ini Yerusalem” e memre wi? (b) Sortu seryusu warskow de na ini den wortu fu Yesaya?

15 ¿A getrow fikapisi disi sa tan drape? ’Den nen sa skrifi fu libi na ini Yerusalem’, na so Yesaya e pramisi. Disi e memre wi na a Dyu gwenti fu skrifi den nen fu den osofamiri nanga den lo fu Israèl finifini na ini buku (Nehemia 7:5). Efu wan sma nen skrifi na ini wan buku, dan dati ben wani taki dati a sma de na libi, bika te wan sma dede, dan den ben puru en nen. Na ini tra pisi fu Bijbel, wi e leisi fu wan agersi buku, di abi den nen fu den wan di Yehovah e gi libi leki paiman. Ma a buku disi e kisi den nen ondro kondisi, bika Yehovah kan „figi [nen] puru” (Exodus 32:32, 33; Psalm 69:28). Fu dati ede den wortu fu Yesaya abi wan seryusu warskow na ini — den sma di drai go baka kan tan libi na ini a kondre fu den di meki kon bun baka, soso efu den e tan santa ini na ai fu Gado.

16. (a) San Yehovah ben aksi fu den wan di a ben gi pasi fu drai go baka na Yuda na ini 537 b.G.T.? (b) Fu san ede wi kan taki dati a sari-ati di Yehovah abi nanga a salfu fikapisi nanga den „tra skapu”, no de fu soso?

16 Na ini 537 b.G.T., a fikapisi di ben drai go baka na Yerusalem, ben du dati nanga wan soifri reide — fu meki a tru anbegi kon bun baka. No wan sma di ben doti ensrefi nanga den sani di heiden ben du tapu a kontren fu relisi noso nanga fasi fa den sma ben tyari densrefi di no krin, èn di Yesaya ben warskow gi dati na wan krakti fasi, no ben abi a reti fu drai go baka (Yesaya 1:15-17). Soso den wan di Yehovah ben e si leki santa sma ben kan drai go baka na Yuda (Yesaya 35:8). Na a srefi fasi a de so, taki sensi a salfu fikapisi kon fri fu katibo na yeye fasi na ini 1919, den meki ala muiti fu de santa ini na ai fu Gado èn now milyunmilyun fu den „tra skapu” — den wan di abi a howpu fu libi fu têgo na grontapu — moksi densrefi nanga den (Yohanes 10:16). Den fri densrefi fu den leri nanga den du fu Babilon. Ibriwan fu den aparti e meki muiti fu hori densrefi na den hei markitiki fu Gado ini a tori fu bun gwenti nanga wet (1 Petrus 1:14-16). A sari-ati di Yehovah abi nanga den, no de fu soso.

17. Den nen fu suma Yehovah e skrifi na ini en „buku fu libi”, èn sortu fasti bosroiti wi musu teki?

17 Memre taki Yehovah ben si den wan na ini Israèl di ben de santa èn taki a ’ben skrifi den nen fu den fu tan na libi’. So srefi na ini a ten disi Yehovah e si den muiti di wi e meki fu de krin ini frustan nanga skin te wi e ’pristeri wi skin leki wan srakti-ofrandi di de libilibi, santa èn e fiti Gado ai’ (Romesma 12:1). Èn Gado e skrifi den nen fu ala sma di e waka baka a fasi fu libi dati, na ini en „buku fu libi” — na agersi buku di abi den nen fu den wan di kisi na okasi fu kisi têgo libi na hemel noso na grontapu (Filipisma 4:3; Maleaki 3:16). Fu dati ede, meki wi du ala san wi man fu tan santa ini na ai fu Gado, bika na so fasi wi kan tan hori wi nen na ini a warti „buku” dati.​—Openbaring 3:5.

Wan Pramisi fu Lobi-ati Sorgu

18, 19. San Yehovah e meki kon krin, soleki fa Yesaya 4:4, 5 e taki, èn fa a sa du dati?

18 Baka dati Yesaya e sori fa den sma di e libi na ini a kondre di meki kon bun baka, sa kon de santa èn sortu blesi e wakti den. A e taki: „Te Yehovah sa kaba wasi a pupe fu den umapikin fu Sion puru èn a sa spuru srefi a brudu di Yerusalem trowe, gowe na en mindri, nanga yepi fu a yeye fu krutu sani èn nanga yepi fu a yeye fu bron sani, dan fu tru Yehovah sa meki so srefi wan wolku na deiten nanga wan smoko na tapu ibri fasti presi fu a Sionbergi èn na tapu a konmakandrapresi fu en, èn a brenki leti fu wan faya flam na netiten; bika na tapu ala glori wan kibripresi sa de.”​—Yesaya 4:4, 5.

19 Moro na fesi, Yesaya ben piri-ai gi „den umapikin fu Sion”, di ben kibri a pori di den ben pori na a sei fu bun gwenti nanga wet, na ondro den moimoi sani di den ben prodo nanga dati. A ben puru a brudu-paiman fu moro furu fu den sma kon na doro tu, èn a ben gi den tranga fu wasi densrefi (Yesaya 1:15, 16; 3:16-23). Ma dyaso a e luku go na fesi na a ten te Gado srefi sa „wasi a pupe . . . puru”, noso doti na a sei fu bun gwenti nanga wet, èn ’krin den bruduflaka’ (Yesaya 4:4, New International Version). Fa a meki di sani sa meki kon krin sa feni presi? Nanga yepi fu „a yeye fu krutu sani” èn nanga yepi fu „a yeye fu bron sani”. A pori fu Yerusalem di e kon èn a katibo na ini Babilon sa de a bakapisi fu a krutu nanga a faya atibron di Gado sa tyari kon na tapu wan nâsi di no krin. Gado sa meki a fikapisi di e pasa den rampu disi libilibi èn e drai go na oso baka, kon abi sakafasi èn kon soifri. Dati na fu san ede den sa de santa gi Yehovah èn sa kisi sari-ati.​—Teki gersi Maleaki 3:2, 3.

20. (a) Na sortu sani den wortu „wan wolku”, „wan smoko” nanga „wan faya flam” e memre wi? (b) Fu san ede den katiboman di kon krin no abi fu frede?

20 Yehovah e pramisi nanga mofo fu Yesaya taki a sa teki a fikapisi disi di kon krin, ini a lobi-ati sorgu fu en. Den wortu „wan wolku”, „wan smoko” èn „wan faya flam” e memre wi fa Yehovah ben sorgu gi den Israèlsma baka di den ben gowe libi Egipti. Wan „pilari fu faya nanga a pilari fu wolku” ben kibri den gi den Egiptisma di ben hari go na den baka; a ben tyari den na ini a gran sabana tu (Exodus 13:21, 22; 14:19, 20, 24). Di Yehovah ben sori ensrefi na a Sinaibergi, dan a „bergi ben puru smoko” (Exodus 19:18). Fu dati ede den katiboman di ben kon krin, no sa abi fu frede. Yehovah sa de a Sma di e kibri den. A sa de nanga den awansi den e kon makandra na ini den eigi oso fu den noso e kon makandra na santa konmakandra.

21, 22. (a) Nanga sortu marki sma ben e bow wan kampu furutron? (b) Sortu fruwakti poti na fesi a fikapisi di kon krin?

21 Yesaya e tapu fu taki fu a kibri di Gado e gi fu di a e poti prakseri na a aladei libi. A e skrifi: „Wan kampu sa kon fu gi skaduw na deiten gi a faya weer di drei, èn leki wan presi fu lon go suku kibri èn wan kibripresi gi a sibibusi èn gi alen” (Yesaya 4:6). Furutron sma ben bow wan kampu na ini wan droifidyari noso na ini wan gron di ben de tranga fanowdu fu gi kibri gi a faya son fu a dreiten èn gi a kowru nanga den bigi winti fu na alenten.​—Teki gersi Yona 4:5.

22 Te a fikapisi di kon krin, kisi fu du nanga a hebi faya fu frufolgu nanga den bigi winti fu gens, dan den sa si taki Yehovah na a Sma pe den kan kisi kibri, seikerfasi nanga frulusu (Psalm 91:1, 2; 121:5). Na so fasi wan tumusi moi fruwakti poti na den fesi: Efu den drai den baka gi den bribi nanga du fu Babilon di no krin èn e meki taki a krutu fu Yehovah e meki den kon krin èn e meki muiti fu tan santa, dan den sa tan sondro taki ogri miti den, neleki na ini „wan kampu” pe den e kisi kibri fu Gado.

23. Fu san ede Yehovah blesi a salfu fikapisi nanga den kompe fu den?

23 Luku taki a kon di den e kon krin e kon na a fosi presi èn baka dati den blesi e kon. Disi sori fu de wan tru sani na ini a ten fu wi. Na ini 1919, nanga sakafasi a salfu fikapisi ben meki taki Yehovah meki den kon soifri, èn a ben „wasi” a de di den no de krin „puru”. Sensi a ten dati, „wan bigi ipi” fu den tra skapu meki taki Yehovah krin den tu (Openbaring 7:9). Fu di a fikapisi nanga den kompe fu den kon krin na a fasi disi, dan den kisi blesi — Yehovah teki den na ondro en sorgu so taki den kan kisi kibri. A no e tapu na wan wondru fasi taki a faya fu frufolgu noso den bigi winti fu gens de leki wan hebi na den tapu. Ma a e kibri den, neleki a e opo ’wan kampu na den tapu fu gi skaduw èn fu de leki wan kibripresi gi a sibibusi’. Fa?

24. Fa a de krin fu si taki Yehovah blesi a pipel fu en leki wan organisâsi?

24 Prakseri disi: Son wan fu den moro makti tiri ini a historia tapu a preikiwroko fu den Kotoigi fu Yehovah noso den pruberi fu kiri den krinkrin. ¡Ma den Kotoigi tan tanapu kánkan èn go doro fu preiki sondro fu tapu! Fu san ede makti nâsi no man tyari wan kaba kon na a wroko fu a pikin grupu sma disi di gersi leki den no man yepi densrefi? ¡Bika Yehovah poti den krin futuboi fu en na ini „wan kampu” pe den e kisi kibri èn di no wan libisma no kan broko!

25. San a wani taki gi ibriwan fu wi fu abi Yehovah leki a Sma di e kibri wi?

25 Fa a de nanga ibriwan fu wi? Fu abi Yehovah leki a Sma di e kibri wi no wani taki dati wi abi wan libi sondro problema na ini a seti fu sani disi. Furu getrow Kresten e ondrofeni hebi problema, soleki pôtifasi, naturu rampu, feti, siki nanga dede. Te wi e ondrofeni den banawtu disi, dan no meki wi frigiti noiti taki a Gado fu wi de nanga wi. A e kibri wi na yeye fasi èn a e gi wi san wi abi fanowdu — srefi „krakti di e pasa san de normaal” — fu man horidoro na ondro tesi na wan getrow fasi (2 Korentesma 4:7). Fu di ogri no kan miti wi te wi de nanga en, dan wi no abi fu frede. Boiti dati, so langa wi du ala san wi man fu hori wisrefi santa na ini na ai fu en, dan noti „sa man prati wi fu a lobi fu Gado”.​—Romesma 8:38, 39.

[Futuwortu]

^ paragraaf 6 Son sabiman e taki dati den wortu ’sproiti fu Yehovah’ e sori go na a Mesias, di no ben sa kon te leki a ten baka te Yerusalem meki kon bun baka. Ini den Arameisi Targum, den taki den wortu disi so: „A Mesias [Krestes] fu Yehovah.” A de wan moi sani fu si, taki baka ten Yeremia gebroiki a srefi Hebrew zelfstandig naamwortu (tseʹmach) te a e taki fu a Mesias leki „wan regtfardiki sproiti” di opo gi David.​—Yeremia 23:5; 33:15.

^ paragraaf 9 „Den wan di komoto gowe” ben abi son wan na ini tu di ben gebore na ini katibo. Wi kan si den wan disi leki sma di „komoto gowe”, fu di den no ben sa gebore noiti efu den afo fu den no ben pasa a pori libilibi.​—Esra 9:13-15; teki gersi Hebrewsma 7:9, 10.

[Aksi fu a tori disi]

[Prenki na tapu bladzijde 63]

Wan bigi winti fu a krutu fu Gado e kon na tapu Yuda