tego świata: Lub „tego systemu rzeczy; tej epoki”. Użyty tu grecki wyraz aiòn, którego podstawowe znaczenie to „wiek”, może się odnosić do stanu rzeczy lub cech wyróżniających pewien okres, wiek czy epokę (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”). Tutaj odnosi się do tego, co w 2Tm 4:10 (przyp.) nazwano „obecnym systemem rzeczy”, czyli do ogólnego stanu rzeczy istniejącego na świecie.

tego świata: Lub „tego systemu rzeczy; tej epoki” (zob. komentarz do 1Ko 1:20).

mądrość Bożą wyrażoną w świętej tajemnicy: Chodzi o wszystko, co Bóg w swojej mądrości postanowił, żeby położyć kres buntowi, który rozpoczął się w Edenie, i żeby w całym wszechświecie zaprowadzić pokój i jedność (zob. Słowniczek pojęć, „Święta tajemnica”). Wyjawianie tej „świętej tajemnicy” (gr. mystérion; zob. komentarz do Mt 13:11) rozpoczęło się od proroctwa Jehowy z Rdz 3:15. Koncentruje się ona na Jezusie Chrystusie (Ef 1:9, 10; Kol 2:2). Obejmuje: tożsamość Jezusa jako obiecanego potomstwa, czyli Mesjasza, i jego rolę w Królestwie Bożym (Mt 13:11); wybór chrześcijan namaszczonych duchem (zarówno spośród Żydów, jak i ludzi z innych narodów), żeby byli współdziedzicami Chrystusa i razem z nim panowali w Królestwie (Łk 22:29, 30; Rz 11:25; Ef 3:3-6; Kol 1:26, 27); wyjątkową rolę tego zboru 144 000 pomazańców, którzy „zostali kupieni spośród ludzi jako pierwociny dla Boga i dla Baranka” (Obj 14:1, 4). Wszystkie te aspekty „świętej tajemnicy” mogą zrozumieć tylko osoby, które wnikliwie studiują Biblię.

mądrość ukrytą: Paweł nazwał „świętą tajemnicę” „mądrością ukrytą”, ponieważ jest ukryta przed „władcami tego świata” (1Ko 2:8). Bóg przez swojego ducha wyjawia ją swoim sługom, żeby mogli przekazywać ją innym ludziom.

wiekami: Lub „systemami rzeczy; epokami”. Użyty tu grecki wyraz aiòn, którego podstawowe znaczenie to „wiek”, może się odnosić do stanu rzeczy lub cech wyróżniających pewien okres. W tym kontekście odnosi się do różnych systemów, które pojawiały się w ciągu dziejów ludzkości od czasu buntu w Edenie (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”, i komentarz do 1Ko 10:11).

żyjemy pod koniec czasów: Lub „żyjemy pod koniec systemów rzeczy; żyjemy pod koniec epok”. Po opisaniu w poprzednich wersetach (1Ko 10:1-10) różnych zdarzeń z dziejów Izraela apostoł Paweł mówi tutaj o końcu „czasów” lub „systemów rzeczy”, czyli o końcu stanu rzeczy istniejącego za jego życia (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”). Te „systemy rzeczy” były ściśle związane z przymierzem Prawa i obejmowały takie elementy, jak: kapłaństwo, składanie ofiar, przepisy żywieniowe, praktyki religijne w przybytku i świątyni, szabat i inne święta oraz istnienie narodu mającego swoją państwowość, a z czasem też człowieczego króla. Wiele elementów wyróżniających epokę żydowską ostatecznie przeminęło dopiero w 70 r. n.e., gdy zburzono Jerozolimę i tamtejszą świątynię. Klęska ta na trwałe położyła kres opartemu na przymierzu Prawa systemowi religijnemu z jego kapłaństwem, ofiarami i obrzędami w świątyni. Naród żydowski, kiedyś naród wybrany przez Boga, został wtedy rozproszony pomiędzy inne narody. W ten sposób spełniło się proroctwo Jezusa z Łk 21:24, jak również słowa Pawła z omawianego wersetu o „końcu czasów”, czyli epoki żydowskiej.

święte tajemnice: Użyte tu greckie słowo mystérion w Przekładzie Nowego Świata zostało 25 razy oddane jako „święta tajemnica”. W tym wersecie występuje w liczbie mnogiej i odnosi się do aspektów zamierzenia Bożego, które nie są ujawniane, dopóki Bóg tego nie zechce. W pełni ujawnia je tylko wybranym osobom, które obdarza zrozumieniem (Kol 1:25, 26). Kiedy święte tajemnice Boże zostają ujawnione, nadawany jest im jak największy rozgłos. Wskazuje na to fakt, że określenie „święte tajemnice” występuje w Biblii w połączeniu ze sformułowaniami: „przekazać”, „dać poznać”, „rozgłosić”, „zostać ujawnionym” i „objawienie” (1Ko 2:1; Ef 1:9; 3:3; Kol 1:25, 26; 4:3). Najważniejsza „święta tajemnica Boża” dotyczy głównie rozpoznania w Jezusie obiecanego „potomstwa”, czyli Mesjasza (Kol 2:2; Rdz 3:15). Ma ona jednak więcej aspektów — jednym z nich jest rola, jaką Jezus odgrywa w zamierzeniu Bożym (Kol 4:3). Jak to wynika z omawianej wypowiedzi Jezusa, „święte tajemnice” mają związek z Królestwem Niebios, czyli z „Królestwem Bożym” — niebiańskim rządem, w którym panuje on jako Król (Mk 4:11; Łk 8:10; zob. komentarz do Mt 3:2). Występujące w Chrześcijańskich Pismach Greckich słowo mystérion należy rozumieć inaczej, niż rozumiano je w starożytnych kultach misteryjnych. Te religie, w których często praktykowano kult płodności rozpowszechniony w I w. n.e., obiecywały swoim wyznawcom, że dzięki mistycznym obrzędom uzyskają nieśmiertelność, osobiste objawienia i kontakt z bogami. Oczywiście nie miało to nic wspólnego z prawdą. Osoby praktykujące wspomniane religie przysięgały, że nie zdradzą tajemnic kultu, przez co pozostawały one nieujawnione. Natomiast chrześcijanie postępowali zupełnie inaczej — otwarcie głosili o świętych tajemnicach. Kiedy w Biblii słowo mystérion występuje w kontekście religii fałszywej, w Przekładzie Nowego Świata jest oddawane jako „tajemnica” (słowo to oddano w ten sposób w trzech miejscach: 2Ts 2:7; Obj 17:5, 7).

straciliby na palu: Lub „przybiliby do pala” (zob. komentarz do Mt 20:19 i Słowniczek pojęć, „Pal”; „Pal męki”).

stracili na palu: Lub „przybili do pala; przybili do słupa”. Jest to pierwsze z ponad 40 wystąpień greckiego czasownika stauròo w Chrześcijańskich Pismach Greckich. Czasownik ten jest spokrewniony z rzeczownikiem stauròs, oddawanym jako „pal męki” (zob. komentarze do Mt 10:38; 16:24; 27:32 i Słowniczek pojęć, „Pal”; „Pal męki”). Forma tego czasownika została użyta w Septuagincie, w Est 7:9, gdzie zawarto polecenie, żeby powiesić Hamana na palu o wysokości ponad 20 m. W klasycznej grece czasownik ten oznaczał „ogrodzić palami; zbudować ostrokół, palisadę”.

Oko nie widziało, ucho nie słyszało: Pisma Hebrajskie nie zawierają dokładnie takiej wypowiedzi, jaką w tym wersecie przytoczył Paweł. Zapewne połączył on myśli z Iz 52:15 i 64:4. Ani Paweł, ani Izajasz nie pisali o przyszłych błogosławieństwach, które Jehowa przygotował dla swojego ludu. Paweł odniósł słowa Izajasza do błogosławieństw, których chrześcijanie w I w. już zaznawali. Obejmowały one duchowe oświecenie i zrozumienie „głębokich zagadnień związanych z Bogiem” (1Ko 2:10). Ludzie, którzy nie są usposobieni duchowo, nie cenią takich błogosławieństw. Ich ‛oko nie widzi’, czyli nie dostrzega duchowych prawd, a ‛ucho nie słyszy’, czyli nie rozumie takich spraw. Do ich serc nie dociera wiedza o tym, „co Bóg przygotował dla tych, którzy Go kochają”. Bóg przez swojego ducha wyjawia te cenne prawdy kobietom i mężczyznom, którzy tak jak Paweł są Mu oddani.

ducha świata: Paweł ma tutaj na myśli postawy i skłonności dominujące wśród ludzi w świecie oddalonym od Jehowy Boga. Ze względu na wszechobecny wpływ Szatana duch świata charakteryzuje się samolubstwem, niemoralnością oraz brakiem szacunku dla Jehowy i Jego prawych zasad (Ef 2:1-3; 1Jn 5:19). Duch ten jest przeciwieństwem ducha, który pochodzi od Boga, czyli ducha świętego (więcej informacji na temat użycia w Biblii słowa „duch”: zob. Słowniczek pojęć, „Duch”).

człowiek duchowy: Dosł. „duchowy”. Paweł przeciwstawia tutaj „człowieka duchowego” „człowiekowi fizycznemu”, o którym mowa w poprzednim wersecie (zob. komentarz do 1Ko 2:14). „Człowiek duchowy” ceni sprawy duchowe i pozwala, żeby kierował nim duch Boży. Uważa Boga za realną Osobę, dlatego stara się ‛być Jego naśladowcą’ (Ef 5:1). Chce patrzeć na sprawy tak jak On i żyć zgodnie z Jego zasadami. Potrafi wszystko rozsądzić, wyraźnie więc widzi niewłaściwe postępowanie „człowieka fizycznego”.

człowiek cielesny: Lub „człowiek fizyczny”. W tym kontekście nie chodzi po prostu o człowieka z krwi i kości. Określenie „człowiek cielesny” (lub „człowiek fizyczny”) występuje tutaj w kontraście do wyrażenia „człowiek duchowy” z wersetu 15. Wskazuje to, że chodzi o osobę, która nie interesuje się sprawami duchowymi ani ich nie ceni. Użyte tu greckie słowo psychikòs pochodzi od słowa psyché, które w tym przekładzie czasami jest oddawane jako „dusza”. W Biblii psyché odnosi się na ogół do tego, co fizyczne, namacalne, widzialne i śmiertelne (zob. Słowniczek pojęć, „Dusza”). Dlatego „człowiek cielesny” to ktoś koncentrujący się w życiu na tym, co materialne, na cielesnych pragnieniach, które wypierają sprawy duchowe (zob. komentarz do 1Ko 2:15).

człowiek duchowy: Dosł. „duchowy”. Paweł przeciwstawia tutaj „człowieka duchowego” „człowiekowi fizycznemu”, o którym mowa w poprzednim wersecie (zob. komentarz do 1Ko 2:14). „Człowiek duchowy” ceni sprawy duchowe i pozwala, żeby kierował nim duch Boży. Uważa Boga za realną Osobę, dlatego stara się ‛być Jego naśladowcą’ (Ef 5:1). Chce patrzeć na sprawy tak jak On i żyć zgodnie z Jego zasadami. Potrafi wszystko rozsądzić, wyraźnie więc widzi niewłaściwe postępowanie „człowieka fizycznego”.

człowiek cielesny: Lub „człowiek fizyczny”. W tym kontekście nie chodzi po prostu o człowieka z krwi i kości. Określenie „człowiek cielesny” (lub „człowiek fizyczny”) występuje tutaj w kontraście do wyrażenia „człowiek duchowy” z wersetu 15. Wskazuje to, że chodzi o osobę, która nie interesuje się sprawami duchowymi ani ich nie ceni. Użyte tu greckie słowo psychikòs pochodzi od słowa psyché, które w tym przekładzie czasami jest oddawane jako „dusza”. W Biblii psyché odnosi się na ogół do tego, co fizyczne, namacalne, widzialne i śmiertelne (zob. Słowniczek pojęć, „Dusza”). Dlatego „człowiek cielesny” to ktoś koncentrujący się w życiu na tym, co materialne, na cielesnych pragnieniach, które wypierają sprawy duchowe (zob. komentarz do 1Ko 2:15).

kto poznał umysł Jehowy?: Odpowiedź na to retoryczne pytanie brzmi: „Oczywiście nikt” (por. Rz 11:33, 34, gdzie Paweł cytuje ten sam werset — Iz 40:13). Dalej Paweł pisze: „Ale my mamy umysł Chrystusowy”. Ludzie nigdy w pełni nie zrozumieją wszystkich myśli Jehowy. Chrześcijanie mogą jednak lepiej poznać Boga, poznając ‛umysł Chrystusa’ i przyswajając sobie jego sposób myślenia, ponieważ jest on „obrazem niewidzialnego Boga” (Kol 1:15; zob. komentarz do słów my mamy umysł Chrystusowy w tym wersecie). W rzeczywistości im lepiej rozumieją sposób myślenia Chrystusa, tym lepiej rozumieją sposób myślenia Boga.

umysł Jehowy: Paweł cytuje tu Iz 40:13, gdzie w tekście hebrajskim pojawia się wyrażenie „duch Jehowy”. Najwyraźniej jednak cytuje z Septuaginty, w której użyto greckiego słowa nous, oznaczającego „umysł”, a nie „duch”. Inną sprawą jest to, że dostępne dziś manuskrypty Septuaginty, jak i Chrześcijańskich Pism Greckich zawierają wyrażenie „umysł Pana”, a nie „umysł Jehowy”. Istnieją jednak solidne podstawy, by sądzić, że w odpowiednich manuskryptach z I w. n.e. występowało imię Boże (zob. Dodatek A5 oraz Dodatek C1 i Dodatek C2).

Jehowy: W wersecie tym zacytowano słowa z Iz 40:13, gdzie w tekście hebrajskim pojawia się imię Boże wyrażone czterema spółgłoskami (w transliteracji na jęz. pol. JHWH) (zob. Dodatek C1 i Dodatek C2).

my mamy umysł Chrystusowy: Chrześcijanin może przyswoić sobie „umysł Chrystusowy”, kiedy poznaje sposób myślenia Jezusa — wnikliwie analizuje wszystkie aspekty jego osobowości, a następnie zaczyna patrzeć na sprawy tak jak on i naśladować jego przykład pokory i posłuszeństwa (1Pt 2:21). Dzięki temu można powiedzieć, że jego sposób myślenia odzwierciedla sposób myślenia Chrystusa, który z kolei odzwierciedla sposób myślenia Jehowy (Jn 14:9; Ef 4:23).