A B D E F G I K L M N O P R S T Z

A

• Akai.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa nom-la fer referans ar enn provins romin ki ti trouv dan Sid Lagres, ek so kapital ti Korint. Tou Peloponez ek parti santral Lagres kontinantal ti form parti dan Akai.—Zis 18:12.

• Albat.

  Se nom bann ti flakon parfin ki ti fer ar enn ros ki ti trouv pre ar Alabastron dan Lezip. Normalman ti fer sa bann boutey-la zot lao tipti pou ki kapav ferm zot bien ek anpes parfin ki ti ena ladan koule parski parfin-la ti ena enn gran valer. Avek letan finn osi apel sa ros ki ti servi pou fer sa bann ti boutey la albat.—Mk 14:3, not.

• Alfa ek Omega.

  Nom premie ek dernie let dan alfabe grek; servi zot ansam trwa fwa dan Revelasion kouma enn tit pou Bondie. Dan sa bann kontex-la sa lexpresion-la ena mem sinifikasion ki “premie ek dernie” ek “koumansman ek lafin.”—Rev 1:8; 21:6; 22:13.

• Amen.

  “Ki sa realize” ouswa “wi, mo dakor.” Sa mo-la sorti dan mo ebre ʼa·manʹ, ki vedir “ki fidel, ki kapav fer konfians.” Bann dimounn ti dir “Amen” pou montre ki zot dakor avek enn serman, enn lapriyer, ouswa enn deklarasion. Dan Revelasion, servi li kouma enn tit pou Zezi.—Dt 27:26; 1Kr 16:36; Rom 1:25; Rev 3:14.

• Ansien; Zom aze.

  Sa lexpresion-la fer referans ar enn zom aze, me dan bann Lekritir se prinsipalman enn zom ki ena enn lotorite ouswa enn responsabilite dan enn kominote ouswa enn nasion. Dan liv Revelasion servi sa mo-la osi pou bann kreatir ki dan lesiel. Tradir mo grek pre·sbyʹte·ros par “ansien” kan sa fer referans ar bann ki ena responsabilite pou diriz lasanble.—Ex 4:29; Pr 31:23; 1Tim 5:17; Rev 4:4.

• Antikris.

  Sa mo grek la ena de sinifikasion. Li fer referans ar seki kont, ouswa opoze ar, Kris. Li kapav osi fer referans ar enn fos Kris, enn kikenn ki dan plas Kris. Kapav apel antikris tou dimounn, tou lorganizasion, ouswa tou group ki dir ki swadizan zot reprezant Kris ouswa swadizan zot Lemesi ouswa ki opoze ar Kris ek so bann disip.—1Zn 2:22.

• Anz.

  Sa mo-la sorti dan mo ebre mal·ʼakhʹ ek dan mo grek agʹge·los. Toulede mo literalman vedir “mesaze,” me inn met “anz” kan sa fer referans ar bann kreatir spiritiel ki finn avoye kouma mesaze. (Ze 16:7; 32:3; Zak 2:25; Rev 22:8) Bann anz zot bann kreatir spiritiel bien pwisan ki Bondie ti kree bien lontan avan ki li ti kree bann dimounn. Dan Labib apel zot osi “bann miryad” ki sin, “bann garson Bondie,” ek “bann zetwal gramatin.” (Dt 33:2; Zb 1:6; 38:7; Zid 14, not) Finn kree zot enn par enn ek zot pa’nn gagn kapasite pou reprodir. Zot boukou plis ki san milyon. (Dn 7:10) Labib montre ki zot ena zot prop nom ek sakenn ena so personalite, pourtan avek limilite zot refiz pou gagn ladorasion, ek laplipar prefer pa dir zot nom. (Ze 32:29; Lk 1:26; Rev 22:8, 9) Zot ena diferan ran ek finn konfie zot diferan responsabilite: par exanp, servi devan tronn Zeova, transmet so bann mesaz, ed bann serviter Zeova ki lor later, aplik bann zizman Bondie, ek soutenir predikasion bon nouvel. (2Le 19:35; Ps 34:7; Mt 4:11; Lk 1:30, 31; Rev 5:11; 14:6) Dan lavenir zot pou soutenir Zezi kan li pou lager pandan lager Armagedon.—Rev 19:14, 15.

• Arameen.

  Enn lang ki bien resanble Ebre ek ki servi mem alfabe. Dan koumansman se bann Arameen ki ti koz sa lang-la me plitar li ti vinn lang internasional dan komers ek kominikasion dan Lanpir Lasiri ek Lanpir Babilonn. Li ti osi lang ofisiel pou bann kitsoz administratif dan Lanpir Pers. (Esr 4:7) Sertin parti liv Esdras, Zeremi, ek Daniel ti ekrir an Arameen. Dan Bann Lekritir Grek Kretien finn servi sertin mo arameen.—Esr 4:8–6:18; 7:12-26; Zr 10:11; Dn 2:4b–7:28; Mk 14:36; Zis 9:36.

• Armagedon.

  Sorti dan mo ebre Har Meghid·dohnʹ, ki vedir “Montagn Megido.” Sa mo-la ena enn rapor avek “lager gran zour Bondie Tou-Pwisan” kot “bann lerwa lor later antie” rasanble pou lager kont Zeova. (Rev 16:14, 16; 19:11-21)​—Get GRAN SOUFRANS.

• Aselzeya.​—

  Get KONDWIT DEVERGONDE.

• Astrolog.

  Enn dimounn ki etidie bann mouvman soley, lalinn, ek bann zetwal pou predir bann levennman ki pou arive dan lavenir.—Mt 2:1.

• Azan Prinsipal.

  So term grek vedir prinsipalman “Sef Prinsipal.” Li fer referans ar rol bien inportan ki Zezi Kris ena pou liber bann imin fidel ar lamor ki pese inn amene ek pou gid zot ver lavi eternel.—Zis 3:15; 5:31; Eb 2:10; 12:2.

B

• Baal.

  Enn bondie kananeen ki bann dimounn ti konsider kouma proprieter lesiel ek ki donn lapli, ek bondie fertilite. Ti servi “Baal” osi pou fer referans ar bann bondie mwin inportan ki ti ena dan pei-la. Mo ebre pou “Baal” vedir “Proprieter; Met.”—1Le 18:21; Rom 11:4.

• Bann ki sin; Bann serviter ki sin.

  Dan Bann Lekritir Grek, sa fer referans ar bann dimounn ki’nn rant dan enn relasion avek Bondie gras-a nouvo lalians. Sa bann dimounn-la finn sanktifie, pirifie, ek met apar zis pou servis Bondie par mwayin “disan lalians,” setadir disan ki Zezi Kris inn verse. (Eb 10:29; 13:20) Alor lexpresion “bann ki sin” aplik ar tou bann ki’nn rant dan linite avek Kris ek ki eritie ansam avek li. Souvan dan bann lasanble, apel tou bann frer spiritiel Kris, “bann ki sin.”—Rom 1:7; 1Ko 1:2.

• Bat dible; Plas kot bat dible.

  Aksion pou separ lagrin dible ar lapay; plas kot ti fer sa. Kan ti bat enn tigit dible, ti fer sa avek lame ek enn baton. Kan ti bizin bat enn pli gran kantite dible, ti fer sa avek bann lekipman spesial, kouma bann plans, ki bann zanimo ti rise. Ti tal bann lagrin lor plas kot bat dible, enn landrwa plat ek ron ki an zeneral ti trouv dan oter kot ti ena divan, ek ti pas bann lekipman-la lor bann lagrin-la.—Lv 26:5; Iz 41:15; Mt 3:12.

• Batem; Batize.

  Verb-la vedir “plonze,” ouswa met anba delo. Zezi ti dir ki enn kikenn bizin pran batem pou vinn so disip. Bann Lekritir koz osi lor batem Zan, batem avek lespri sin, batem avek dife, ek lezot ankor.—Mt 3:11, 16; 28:19; Zn 3:23; 1Pi 3:21.

• Baton an metal.

  Enn long baton avek enn bout metal pwint dan so bout, ki bann fermie ti servi pou gid bann zanimo. Dan Labib, konpar enn “baton an metal” ar bann parol enn dimounn saz ki motiv bann ki pe ekoute pou swiv bann bon konsey. “Tap kont enn baton an metal” pe dekrir aksion enn toro ki teti ki pe tap kont sa baton an metal la parski li pa anvi al dan direksion ki so met pe dir li ale ek akoz sa li fer limem ditor.—Zis 26:14, not; Zi 3:31.

• Baton rwayal.

  Enn baton ki enn dirizan ena dan so lame ki reprezant lotorite rwayal.—Ze 49:10; Eb 1:8.

• Belzeboub.

  Enn nom ki aplik ar Satan, prins ouswa sef bann demon. Kitfwa se enn deformasion pou nom Baal-zeboub, Baal ki bann Filistin ti adore dan Ekronn.—2Le 1:3; Mt 12:24.

• Blok dibwa.

  Servi sa pou anpes enn dimounn bouze pou pini li. Sertin blok dibwa ti anpes enn dimounn bouz zis so lipie, alor ki lezot ti gard lekor enn dimounn dan enn pozision kabose, kitfwa ti anpes so lipie, lame ek likou bouze.—Zr 20:2; Zis 16:24.

• Bon nouvel.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa lexpresion-la fer referans ar bon nouvel lor Rwayom Bondie. Li anonse ki bann dimounn kapav sape si zot ena lafwa dan Zezi Kris.—Lk 4:18, 43; Zis 5:42; Rev 14:6.

• Bonte extraordiner.

  Sa lexpresion-la tradir enn mo grek ki prinsipalman donn lide enn kitsoz ki agreab ek ki atiran. Souvan servi sa mo-la pou fer referans ar enn bon kado ouswa enn kitsoz ki’nn done avek bonte. Kan sa fer referans ar Bondie so bonte extraordiner, sa mo-la dekrir enn kado gratwi ki Bondie done avek zenerozite, san ki li atann kitsoz an-retour. Alor, sa montre ki Bondie vremem zenere ek ki li ena boukou lamour ek bonte pou bann dimounn. Mo grek pou sa mo-la kapav osi tradir par “faver” ek “don ki enn kikenn fer avek tou so leker.” Se enn kitsoz ki nou gagne san ki nou’nn bizin travay pou sa ouswa san ki nou’nn merit sa. Nou gagn sa zis parski sa kikenn ki pe donn sa la, li zenere.—2Ko 6:1; Ef 1:7.

• Boutey lapo.

  Enn boutey ki ti’nn fer ar lapo enn zanimo, kouma kabri ouswa mouton, ek ti servi sa pou gard divin. Ti met divin dan bann nouvo boutey lapo parski kan li fermante li prodir carbon dioxide ki fer bann boutey lapo la gonfle. Si ti met divin dan bann vie boutey lapo, boutey-la ti eklate parski bann vie boutey lapo nepli kapav elarzi.—Zo 9:4; Mt 9:17.

D

• Dekapol.

  Enn group lavil grek kot dan koumansman ti ena dis lavil (sa mo-la sorti dan mo grek deʹka, ki vedir “dis,” ek poʹlis, ki vedir “lavil”). Dekapol ti osi nom rezion ki ti trouv dan Les Lamer Galile ek Larivier Zourdin, kot laplipar sa bann lavil-la ti trouve. Zot ti bann sant komers ek kiltir grek. Zezi ti pas dan sa rezion-la, me Labib pa presize si li ti rant dan sa bann lavil-la.—Mt 4:25; Mk 5:20.

• Demon.

  Bann kreatir spiritiel move ek invizib ki boukou pli pwisan ki bann imin. Dan Zenez 6:2 apel zot “bann garson vre Bondie” ek dan Zid 6 apel zot “bann anz.” Avredir pa ti kree zot move. Okontrer, zot ti bann anz ki ti fer zotmem vinn lennmi Bondie kan zot ti dezobeir li dan lepok Noe ek kan zot ti zwenn Satan dan so rebelion kont Zeova.—Dt 32:17; Lk 8:30; Zis 16:16; Zak 2:19.

• Denie.

  Enn pies larzan romin ki ti pez anviron 3.85 g ek kot ti ena figir Sezar lor enn fas. Se lapey ki enn travayer ti gagne pou enn lazourne travay ek se pies larzan pou “tax” ki bann Romin ti obliz bann Zwif pou peye.—Mt 22:17; Lk 20:24.

• Dernie zour.

  Servi sa lexpresion-la ek bann lexpresion kouma “peryod final bann zour,” dan bann profesi Labib pou fer referans ar lepok kot bann gran levennman dan listwar pou ariv zot pwin final. (Ez 38:16; Dn 10:14; Zis 2:17) Dapre seki sa profesi-la inplike, sa kapav enn peryod letan ki kouver de-trwa lane ouswa boukou lane. Labib servi sirtou sa term-la konsernan “bann dernie zour” sa lemond-la, pandan prezans invizib Zezi.—2Tim 3:1; Zak 5:3; 2Pi 3:3.

• Dey.

  Fason pou montre sagrin akoz lamor enn kikenn ouswa akoz enn lot maler. Dan lepok Biblik, li ti enn koutim pou gard dey pandan enn peryod letan. Bann dimounn ti montre ki zot ti an-dey par diferan fason: zot ti plore for-for, zot ti met bann linz presi, zot ti met lasann lor zot latet, zot ti desir zot linz, ek zot ti bat zot lestoma. Ena ki ti vinn profesionel ladan ek ti invit zot dan bann lanterman.—Es 4:3; Mt 11:17; Mk 5:38; Zn 11:33; Rev 21:4.

• Diab; Lediab.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, se enn nom ki dekrir Satan ki vedir “enn kikenn ki koz manti pou gat repitasion lezot.” Ti donn Satan sa nom Diab la parski limem ki koz plis manti pou gat repitasion ek ki met bann fos lakizasion lor Zeova, So parol, ek So nom ki sin.—Mt 4:1; Zn 8:44; Rev 12:9.

• Dimounn ki predir lavenir.

  Enn dimounn ki swadizan ena kapasite pou predir bann levennman ki pou arive dan lavenir. Dan Labib, sa mo-la fer referans ar bann pret mazisien, bann astrolog ek lezot ankor.—Lv 19:31; Dt 18:11; Zis 16:16.

• Dimounn lib; Dimounn ki’nn vinn lib.

  Kan bann Romin ti dirize, enn “dimounn lib” ti enn dimounn ki ti ne lib ek ki ti ena tou bann drwa ki enn sitwayen romin ti ena. Parkont, enn “dimounn ki’nn vinn lib” ti enn dimounn ki ti esklav me ki apre ti’nn libere. Enn dimounn ki ti libere ofisielman ti gagn sitwayennte romin, me li pa ti gagn drwa form parti dan gouvernman. Si enn dimounn ti libere dan enn fason ki pa ofisiel, li ti nepli enn esklav me li pa ti gagn tou bann drwa ki enn sitwayen romin ti ena.—1Ko 7:22.

• Dipin prezantasion.

  Ti met douz dipin dan de pil sis lor latab ki ti dan Plas ki Sin dan tabernak ek tanp. Sak Saba ti ranplas sa ofrand ki ti ofer Bondie la avek bann dipin fre. Normalman se zis bann pret ki ti manz sa dipin ki ti’nn tire la.—2Kr 2:4; Ex 25:30; Lv 24:5-9; Mt 12:4; Eb 9:2.

• Diziem (ladim).

  Enn diziem par, ouswa 10 poursan, ki ti done ouswa peye kouma tax, sirtou pou bann kitsoz relizie. Ti osi apel sa “ladim.” (Ml 3:10; Dt 26:12; Mt 23:23; Eb 7:5) Anba lalwa Moiz, sak lane bann Izraelit ti donn bann Levit enn diziem dan tou seki later ti prodir ek enn diziem dan bann zanimo ki ti’nn ne sa lane-la pou soutenir zot. Bann Levit ti donn enn diziem sa diziem-la bann pret ki ti dan fami Aaron pou soutenir zot. Ti ena bann lezot ladim ankor. Bann Kretien pa bizin donn ladim.

• Don mizerikord.

  Bann kitsoz ki ti done pou ed bann dimounn pov. Pa koz lor la direkteman dan Bann Lekritir Ebre, me Lalwa ti donn bann Izraelit bann instriksion spesifik pou ki zot ed bann pov.—Mt 6:2, not.

• Drak.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa mo-la fer referans ar enn pies grek an-arzan, ki sa lepok-la ti pez 3.4 g.—Mt 17:24, not.

E

• Ebre.

  Ti servi sa term-la premie fwa pou Abram (Abraam), pou diferansie li ar so bann vwazin Amorit. Apre sa, ti servi sa mo-la pou fer referans ar bann desandan Abraam atraver so ti-zanfan Zakob ek osi ar lang ki zot ti pe koze. Dan lepok Zezi, boukou lexpresion arameen ti koumans form parti dan lang ebre ek se sa lang-la ki Zezi ek so bann disip ti koze.—Ze 14:13; Ex 5:3; Zis 26:14.

• Ermes.

  Enn bondie grek, garson Zeis. Dan List, bann dimounn ti krwar ki Pol ti Ermes parski Ermes ti swadizan enn mesaze bann bondie ek enn bondie ki koz bien.—Zis 14:12.

• Erod.

  Nom enn fami ki Rom ti etabli pou diriz bann Zwif. Premie-la ti Erod Legran. Bann dimounn ti konn li sirtou parski li ti rekonstrir tanp dan Zerizalem ek li ti donn lord pou touy bann zanfan parski li ti pe rod touy Zezi. (Mt 2:16; Lk 1:5) Erod Arkelais ek Erod Antipas, ti bann garson Erod Legran, ek ti etabli zot pou diriz sertin teritwar ki zot papa ti dirize. (Mt 2:22) Antipas ti enn sef distrik ek bann dimounn ti apel li “lerwa.” Li ti dirize pandan sa trwa-z-an edmi ki Kris ti akonpli so servis la ek ziska bann levennman ki mansione dan Zistwar Bann Zapot sapit 12. (Mk 6:14-17; Lk 3:1, 19, 20; 13:31, 32; 23:6-15; Zis 4:27; 13:1) Apre sa, anz Bondie ti touy Erod Agripa 1^e, ti-zanfan Erod Legran, apre ki li ti’nn regne pandan enn ti peryod letan. (Zis 12:1-6, 18-23) So garson, Erod Agripa 2 ti koumans regne ek li ti fer sa ziska lepok kot bann Zwif ti revolte kont Rom.—Zis 23:35; 25:13, 22-27; 26:1, 2, 19-32.

• Etiopien.

  Enn dimounn ki sorti Letiopi. Dan lepok Biblik Letiopi ti enn pei ki ti trouv dan Lesid Lezip. Ladan ti ena seki azordi apel Lesid Lezip ek Soudan.—Zis 8:27.

• Exper Lalwa.

  Enn kikenn ki ti rekopie Bann Lekritir Ebre. Dan lepok Zezi, sa ti fer referans ar enn group misie ki ti bien konn Lalwa. Zot ti opoze ar Zezi.—Esr 7:6, not; Mk 12:38, 39; 14:1.

F

• Faraon.

  Enn tit ki ti donn bann lerwa Lezip. Labib mansionn nom sink faraon (Sisak, So, Tiraka, Neko, ek Ofra), me li pa mansionn nom lezot faraon kouma bann ki ti gagn kontak avek Abraam, Moiz ek Zozef.—Ex 15:4; Rom 9:17.

• Farizien.

  Enn sekt relizie bien inportan dan relizion zwif dan premie siek N.L. Zot pa ti sorti dan desandans bann pret, me zot ti swiv Lalwa dan enn fason strikt dan tou ti detay, ek zot ti met bann tradision ki ti gagne dan enn fason oral lor mem nivo ki Lalwa. (Mt 23:23) Zot ti lit kont linflians kiltir grek, ek antan-ki bann spesialis Lalwa ek bann tradision, zot ti ena enn gran lotorite lor bann dimounn. (Mt 23:2-6) Sertin ti osi manb Sanedrin. Souvan zot ti opoz zot ar Zezi konsernan fason ki bizin fer Saba, bann tradision ek so frekantasion avek bann dimounn ki fer pese ek bann ki ramas tax. Sertin ti vinn Kretien; parmi ena Sol ki sorti Tars.—Mt 9:11; 12:14; Mk 7:5; Lk 6:2; Zis 26:5.

• Fatom.

  Enn mezir longer pou mezir profonder delo, ki egal 1.8 m (6 ft).—Zis 27:28, not.

• Fet Bann Latant (Ouswa: Fet Tabernak).

  Ti osi apel sa fet-la Fet Ti Kabann ouswa Fet Bann Dernie Rekolt. Ti fer sa le 15-21 Etanim, enn mwa ebre. Ti selebre sa fet-la pou rekolt alafin lane agrikol dan Izrael ek sa ti enn moman pou dan lazwa ek pou remersie Zeova pou so benediksion pou zot bann rekolt. Pandan bann zour kot ti ena sa fet-la, bann dimounn ti viv dan bann latant ouswa dan bann ti kabann kot ti ena zis enn twa, pou rapel zot moman ki zot ti sorti dan Lezip. Se enn parmi bann trwa fet kot bann zom ti bizin al Zerizalem pou selebre.—Lv 23:34; Esr 3:4; Zn 7:2.

• Fet Dipin San Levin.

  Sa ti premie parmi bann trwa fet pli inportan ki bann Izraelit ti fer sak lane. Li ti koumanse le 15 Nizan, enn zour apre Pak, ek ti kontigne pandan set zour. Ti kapav manz zis dipin san levin, pou rapel zot moman ki zot ti sorti dan Lezip.—Ex 23:15; Mk 14:1.

• Fet Inogirasion.

  Fet ki ti ena enn fwa par an pou komemor pirifikasion tanp apre ki Antiokis Epifann ti’nn fer tanp vinn inpir. Sa fet-la ti koumanse le 25 Kislev ek ti dire pandan wit zour.—Zn 10:22.

• Filozof epikiryen.

  Bann dimounn ki ti swiv filozof grek Epikir (341-270 A.N.L.). Zot filozofi ti baze lor lide ki lobzektif pli inportan ki enn dimounn ena dan so lavi, se fer limem plezir.—Zis 17:18.

• Filozof stoisien.

  Enn group filozof grek ki ti panse ki bann dimounn pou ere si zot viv an-akor avek larezon ek lanatir. Dapre zot, enn zom ki vremem ena sazes pa ti pou les douler ek plezir ena okenn lefe lor li.—Zis 17:18.

• Fornikasion.​—

  Get LIMORALITE SEXIEL.

• Fwet.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa fer referans ar bann fwet ki ti servi pou bat dimounn ek dan sa fwet-la ti ena bann ne ouswa bann kitsoz pwint dan so bout.—Zn 19:1.

G

• Gard Karem; Karem.

  Pa manz nanye pandan enn sertin peryod letan. Bann Izraelit ti gard karem Zour Rekonsiliasion, kan zot ti dan problem, ek kan zot ti bizin ki Bondie gid zot. Bann Zwif ti gard karem kat fwa par an pou komemor bann maler ki ti’nn ariv zot dan zot listwar. Bann Kretien pa oblize gard karem.—Esr 8:21; Iz 58:6; Mt 4:2; 9:14; Lk 18:12; Zis 13:2, 3; 27:9.

• Gard Lanperer (Ouswa: Gard Pretorien).

  Enn group solda romin ki ti met anplas pou vinn gardkor lanperer romin. Avek letan zot ti vinn enn lafors politik pwisan pou soutenir ouswa pou ranvers enn lanperer.—Fil 1:13.

• Gardien.

  Enn kikenn ki vey lor bann dimounn ek bann dibien, souvan pandan lanwit, pou protez zot, ek ki kapav donn signal si ena danze. Souvan bann gardien ti poste lor bann miray lavil ek bann latour pou get bann ki pe vini avan ki zot ariv pre. Dan langaz militer souvan apel enn gardien enn gard ouswa enn senntri.—Mt 27:65; 28:4.

• Garson David.

  Souvan ti servi sa lexpresion-la an rapor avek Zezi, pou montre ki se limem ki ti desandan David ki ti bizin erit Rwayom lor ki Zeova ti koze dan lalians ki li ti fer avek David.—Mt 12:23; 21:9.

• Garson limanite.

  Enn lexpresion ki trouv anviron 80 fwa dan bann Levanzil. Sa aplik ar Zezi Kris ek montre ki gras-a so nesans antan-ki enn imin, li ti vremem enn imin ek li pa ti zis enn kreatir spiritiel ki’nn pran enn lekor imin. Sa lexpresion-la montre osi ki Zezi ti pou realiz profesi ki’nn ekrir dan Daniel 7:13, 14. Dan Bann Lekritir Ebre, servi sa lexpresion-la pou Ezekiel ek Daniel pou montre ki sa bann zom-la ti bann mesaze ki kapav mor, me ki sa Kikenn ki ti avoy mesaz la li imortel.—Ez 3:17; Dn 8:17; Mt 19:28; 20:28.

• Gouverner.

  Gouverner prinsipal enn provins ki ti anba lotorite Sena romin. Li ti ena lotorite pou zize ek li ti ena lotorite lor bann solda, ek mem si Sena ti kapav verifie seki li ti pe fer, li ti ena lotorite siprem lor enn provins.—Zis 13:7; 18:12.

• Gran pret.

  Anba Lalwa Moiz, li ti pret prinsipal ki ti reprezant lepep devan Bondie ek ki ti siperviz bann lezot pret. Li tousel ti gagn drwa rant dan Plas ki Pli Sin, konpartiman ki ti pli andan dan tabernak ek plitar dan tanp. Li ti fer sa enn sel fwa par an, Zour Rekonsiliasion. Sa term “gran pret” la li aplik osi ar Zezi Kris.—Lv 16:2, 17; 21:10; Mt 26:3; Eb 4:14.

• Gran soufrans (Ouswa: Gran detres).

  Mo grek pou “soufrans” dekrir enn sitiasion kot ena enn kantite problem ouswa traka akoz bann sitiasion difisil. Zezi ti koz lor enn “gran soufrans” kouma zame pa finn ena avan ki ti pou vinn lor Zerizalem, ek sirtou li ti koz lor enn “gran soufrans” ki plitar ti pou vinn lor tou bann dimounn kan li ti pou ‘vini avek laglwar.’ (Mt 24:21, 29-31) Pol ti koz lor sa soufrans-la kouma enn aksion drwat ki Bondie fer kont ‘bann ki pa konn Bondie ek bann ki pa obeir bon nouvel’ konsernan Zezi Kris. Revelasion sapit 19 montre Zezi pe diriz bann larme dan lesiel kont ‘bebet sovaz ek bann lerwa later ek zot bann larme.’ (2Tes 1:6-8; Rev 19:11-21) Labib dir ki “enn gran lafoul” pou travers sa gran soufrans-la vivan. (Rev 7:9, 14)​—Get ARMAGEDON.

• Grek.

  Lang ki bann dimounn dan Lagres koze; se osi enn dimounn ki’nn ne dan Lagres ouswa ki so fami sorti laba. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa mo-la ena enn pli gran sinifikasion ek fer referans ar tou dimounn ki pa ti Zwif ouswa ar bann dimounn ki ti inflianse ar lang grek ek kiltir grek.—Zl 3:6; Zn 12:20.

I

• Idol; Zidol; Lidolatri.

  Enn idol se enn zimaz, enn reprezantasion ninport ki kitsoz, ki vre ouswa ki’nn imazine, ki bann dimounn servi pou adore. Lidolatri se kan bann dimounn ador, ena enn gran respe ouswa ena lamour pou enn idol.—Ps 115:4; Zis 17:16; 1Ko 10:14.

• Iliri.

  Enn provins romin dan Nor-Wes Lagres. Pol ti al ziska laba dan so vwayaz misioner, me Labib pa dir si li ti pres dan Iliri ouswa si li ti zis pres ziska sa landrwa-la.—Rom 15:19.

• Inpir.

  Sa mo-la kapav dekrir enn kitsoz ouswa enn dimounn ki sal lor plan fizik ouswa ki pa respekte bann lalwa moral. Selman dan Labib, sa mo-la souvan dekrir bann kitsoz ki pa akseptab, ouswa ki sal, dapre Lalwa Moiz. (Lv 5:2; 13:45; Mt 10:1, not; Zis 10:14; Ef 5:5)​—Get PROP.

• Izrael.

  Nom ki Bondie ti donn Zakob. Apre sa, sa nom-la ti fer referans ar tou so bann desandan antan-ki group, dan ninport ki lepok. Souvan ti apel bann desandan 12 garson Zakob bann garson Izrael, lakaz Izrael, nasion Izrael, bann zom Izrael, ouswa bann Izraelit. Ti servi osi sa nom Izrael la pou dis tribi rwayom Lenor ki ti separ zot ar rwayom Lesid, ek plitar ti servi sa term-la pou bann Kretien ki Bondie ti swazir pou al dan lesiel, setadir “Izrael Bondie.”—Ga 6:16; Ze 32:28; Zis 4:10; Rom 9:6.

K

• Kaldeen.

  Bann dimounn ki ti res dan rezion kot larivier Tig ek larivier Lefrat ti al tom dan lamer. Lontan, lavil pli inportan dan pei bann Kaldeen ti Our, lavil kot Abraam ti sorti.—Zis 7:4.

• Kales.

  Enn veikil de larou rise par bann seval ki servi kouma transpor ek dan lager.—Ex 14:23; Zi 4:13; Zis 8:28; Rev 9:9.

• Kastre; Ofisie lakour.

  Dan enn sans literal se enn zom kastre. Souvan ti etabli sa bann zom-la dan bann lakour rwayal pou servi ouswa pran swin larenn ek bann konkibinn. Sa mo-la ti aplik osi ar enn zom ki pa ti vremem kastre, me ar enn ofisie ki ti ena responsabilite pou fer diferan travay dan lakour lerwa. Servi sa mo-la dan enn fason sinbolik pou enn ‘dimounn ki pa marye akoz Rwayom,’ setadir enn kikenn ki kontrol limem pou ki li kapav fer plis dan servis Bondie.—Mt 19:12; Es 2:15; Zis 8:27.

• Kolonn Salomon.

  Dan tanp ki ti ena dan lepok Zezi, sa ti enn pasaz kouver ki ti trouv dan kote Les lakour ki ti andeor. Sertin ti panse ki sa ti enn parti ki ti reste depi tanp Salomon. Zezi ti mars laba dan “peryod liver,” ek bann premie Kretien ti zwenn laba pou ador Bondie.—Zn 10:22, 23; Zis 5:12.

• Kolonn.

  Enn sipor vertikal ki tini enn striktir, ouswa enn poto. Ti servi bann kolonn dan tanp ek dan bann batiman rwayal ki Salomon ti konstrir. Servi sa mo-la dan enn fason sinbolik pou koz lor soutien (1Tim 3:15) ouswa enn kitsoz permanan (Rev 3:12) dan Bann Lekritir Grek Kretien.—Zi 16:29; 1Le 7:21.

• Kondwit devergonde.

  Sorti dan lexpresion grek a·selʹgei·a, enn lexpresion ki fer referans ar bann aksion grav kont bann lalwa Bondie ek ki montre dan enn fason kler enn latitid bien meprizan ouswa enn latitid devergonde; enn leta-d-espri ki montre ki pena respe pou lotorite, bann lalwa ek bann prinsip ouswa mem ki montre mepri pou sa bann kitsoz-la. Sa lexpresion-la pa fer referans ar enn move kondwit ki pa grav.—Ga 5:19; 2Pi 2:7.

• Kor.

  Enn mezir pou bann kitsoz sek ek likid. Enn kor egal 220 L (58.1 gal), dapre kantite mezir enn bat.—1Le 5:11; Lk 16:7, not.

• Korn lotel.

  Dan kat kwin sertin lotel ti ena enn kitsoz pwint ki ti resanble bann korn.—Lv 8:15; 1Le 2:28; Rev 9:13.

• Korn.

  Fer referans ar bann korn zanimo ki ti servi kouma bann resipian pou bwar, pou met delwil, pou met lank ek pou met makiyaz, ek kouma bann linstriman lamizik ouswa pou donn signal. (1Sa 16:1, 13; 1Le 1:39; Ez 9:2) Souvan servi sa mo “korn” la dan enn fason sinbolik pou fer referans ar lafors ek viktwar.—Dt 33:17; Mi 4:13; Lk 1:69, not.

• Koude.

  Enn mezir longer ki apepre distans ant koud ek bout ledwa ki omilie. An zeneral, bann Izraelit ti servi enn koude ki ti fer anviron 44.5 cm (17.5 in.), me zot ti osi servi enn pli gran koude ki ti larzer enn lame pli long, anviron 51.8 cm (20.4 in.).—Ze 6:15; Mt 6:27; Lk 12:25; Rev 21:17, not.

• Kouvertir rekonsiliasion.

  Kouvertir lars lalians. Zour Rekonsiliasion gran pret ti fann disan bann sakrifis pou pese devan sa kouvertir-la. So mo ebre sorti dan rasinn enn verb ki vedir “kouver (pese)” ouswa kitfwa “efas (pese).” Ti fer sa an lor pir ek ti ena de seribin lor la dan sak kote. Parfwa ti zis apel sa “kouvertir.”—Ex 25:17-22; 1Kr 28:11; Eb 9:5, not.

• Kretien.

  Enn nom ki Bondie inn donn bann disip Zezi Kris.—Zis 11:26; 26:28.

• Kris.

  Se tit Zezi, ki sorti dan mo grek Khri·stosʹ, ki ena mem sinifikasion ki mo ebre ki’nn tradir par “Lemesi,” ouswa “sa Kikenn Ki Bondie Inn Swazir la.”—Mt 1:16; Zn 1:41.

L

• Labsint.

  Sa term-la fer referans ar plizir plant ki ena enn gou bien amer ek enn parfin bien for. Dan Revelasion 8:11, mo “labsint” fer referans ar enn sibstans ki amer ek anpwazone.

• Lades.

  Enn mo grek ki koresponn ar mo ebre ki’nn tradir par “Seol.” Inn tradir li “Tom” (an kapital), pou montre ki se tom kot tou dimounn ale.​—Get TOM.

• Ladilter.

  Kan enn misie ouswa enn madam marye gagn relasion sexiel volonterman avek enn kikenn ki pa so konzwin.—Ex 20:14; Mt 5:27; 19:9.

• Lak dife.

  Enn landrwa sinbolik ki “brile avek dife ek souf,” ki apel osi “deziem lamor.” Pou zet bann dimounn ki fer pese ki pa repanti, Lediab, ek mem lamor ek Tom (ouswa: Lades) ladan. Parski dife pa kapav bril enn kreatir spiritiel, lamor, ek Lades, sa montre ki sa lak-la li sinbolik ek li reprezant enn destriksion eternel ek pa enn tourman eternel.—Rev 19:20; 20:14, 15; 21:8.

• Lakour.

  Enn landrwa anplener otour tabernak ki ti ena enn fennsing toutotour. Ek plitar, bann lakour anplener otour batiman prinsipal tanp ki ti ena miray toutotour. Lotel kot ti ofer bann sakrifis ki brile ti trouv dan lakour tabernak ek dan lakour ki andan dan tanp. Labib koz osi lor bann lakaz ek bann pale kot ti ena bann lakour.—Ex 8:13; 27:9; 1Le 7:12; Mt 26:3; Mk 15:16; Rev 11:2.

• Lalep.

  Enn maladi lapo bien grav. Dan bann Lekritir, lalep pa ti konsern zis sa maladi ki nou kone zordi la, parski li pa ti afekte zis bann dimounn, me osi bann linz ek bann lakaz.—Lv 14:54, 55; Lk 5:12.

• Lalians.

  Enn lakor ofisiel ouswa enn kontra ant Bondie ek bann dimounn ouswa ant de dimounn pou fer ouswa pou pa fer enn kitsoz. Parfwa enn sel dimounn ouswa enn sel group ti bizin fer seki ena dan sa lalians-la (sa ti enn lalians kot zis enn sel parti ti angaz li ek an zeneral sa ti enn promes). Lezot fwa toulede parti ti bizin fer seki ena dan lalians-la (sa ti enn lalians kot toulede parti ti angaz zot). Apart bann lalians ki Bondie ti fer ar bann dimounn, Labib koz lor bann lalians ant bann zom, tribi, nasion, ouswa group dimounn. Parmi bann lalians ki ti ena enn lefe lor bann long peryod letan, ena lalians ki Bondie ti fer avek Abraam, David, nasion Izrael (lalians Lalwa), ek Izrael Bondie (nouvo lalians).—Ze 9:11; 15:18; 21:27; Ex 24:7; 2Kr 21:7; Lk 22:29; Zis 3:25; 2Ko 3:6; Eb 8:6.

• Lalwa Moiz.

  Lalwa ki Zeova ti donn Izrael atraver Moiz dan dezer Sinai an 1513 A.N.L. Souvan apel sink premie liv Labib, Lalwa Moiz (Lalwa).—Mt 5:17; Lk 24:44.

• Lalwa.

  Kan ekrir sa mo-la an kapital, souvan sa konsern swa Lalwa Moiz swa sink premie liv Labib. Kan ekrir sa mo-la an ti let, li kapav fer referans ar enn parmi bann lalwa ki ena dan Lalwa Moiz ouswa enn prinsip dan lalwa.—Nb 15:16; Dt 4:8; Mt 7:12; Ga 3:24.

• Lamann.

  Manze prinsipal bann Izraelit kan zot ti pas 40 an dan dezer. Se Zeova ki ti donn zot sa. Toule gramatin exsepte zour Saba, li ti aparet anba par enn mirak anba enn kous laroze. Kan bann Izraelit ti trouv sa pou premie fwa, zot ti dir, “Ki ete sa?” ouswa, an Ebre, “man huʼ?” (Ex 16:13-15, 35) Zezi ti osi koz lor lamann dan enn fason sinbolik.—Zn 6:49, 50.

• Lamir.

  Enn lagom (larezinn) ki santi bon ki sorti dan enn varyete touf pikan ouswa bann ti pie ki apel Commiphora. Lamir ti enn parmi bann ingredian ki ti servi pou fer delwil lonksion ki sin. Ti servi sa pou parfim bann kitsoz kouma bann linz ouswa bann lili, ek ti azout sa ar bann delwil masaz ek bann losion pou lekor. Ti melanz sa avek divin pou fer enn ladrog. Ti osi servi sa pou prepar bann lekor pou lanterman.—Ex 30:23; Pr 7:17; Mk 15:23; Zn 19:39.

• Lansan blan.

  Ti fer sa avek enn likid ouswa enn lagom (larezinn) ki’nn sek ki sorti dan sertin lespes ki dan lafami pie Boswellia. Kan ti bril li, li ti fann enn bon parfin. Ti ena sa ingredian-la dan lansan ki sin ki ti servi dan tabernak ek tanp. Ti osi met sa lor bann ofrand lagrin ek lor sak ranze dipin prezantasion ki ti dan Plas ki Sin.—Ex 30:34-36; Lv 2:1; 24:7; Mt 2:11.

• Lansan.

  Enn melanz larezinn ek delwil parfime ki gagne dan sertin pie, ki brile dousman-dousman ek fann enn bon parfin. Ti fer enn lansan spesial avek kat ingredian pou servi dan tabernak ek tanp. Ti bril sa lansan-la lanwit-lizour lor lotel kot bril lansan dan Plas ki Sin, ek Zour Rekonsiliasion, ti bril li dan Plas ki Pli Sin. Li ti reprezant bann lapriyer ki Bondie so bann serviter fidel ti fer ek ki Bondie ti aksepte. Bann Kretien pa oblize servi lansan dan zot ladorasion.—Ex 30:34, 35; Lv 16:13; Rev 5:8.

• Lapantkot.

  Sa ti deziem parmi bann trwa fet pli inportan ki tou bann zom zwif ti bizin selebre dan Zerizalem. Lapantkot vedir “Sinkantiem (Zour)” ek servi sa nom-la dan Bann Lekritir Grek Kretien. Dan Bann Lekritir Ebre apel sa fet-la Fet Bann Premie Rekolt ouswa Fet Bann Semenn. Ti selebre sa fet-la 50 zour apre le 16 Nizan.—Ex 23:16; 34:22; Zis 2:1.

• Lapay.

  Se lakok ki sorti lor lagrin pandan ki pe bat sereal. Servi lapay dan enn fason sinbolik pou koz lor enn kitsoz ki bann dimounn pa bizin ek ki pena valer.—Ps 1:4; Mt 3:12.

• Lapostazi.

  Sa term-la an Grek (a·po·sta·siʹa) sorti dan enn verb ki literalman vedir “debout lwin ar.” Sa mo-la donn lide “kite, abandone, ouswa rebele.” Dan Bann Lekritir Grek Kretien, servi sa mo “lapostazi” la prinsipalman pou bann ki kit vre ladorasion.—Pr 11:9; Zis 21:21, not; 2Tes 2:3.

• Lareopaz.

  Enn kolinn bien ot dan Atenn, ki trouv dan Nor-Wes Akropol. Li ti osi nom lakour ki ti zwenn dan sa landrwa-la. Bann filozof stoisien ek epikiryen ti amenn Pol dan Lareopaz pou ki li explik so bann krwayans.—Zis 17:19.

• Larkanz.

  Vedir “sef bann anz.” “Lark” vedir “sef” ouswa “prinsipal.” Sa definision-la, ek osi parski servi “larkanz” dan enn fason singilie dan Labib, sa montre ki ena zis enn sel larkanz. Labib presize ki sa larkanz-la so nom se Mikael.—Dn 12:1; Zid 9, not; Rev 12:7.

• Lars lalians.

  Enn kof ki ti fer avek dibwa akasia ek ki ti rekouver avek lor. Ti gard sa kof-la dan Plas ki Pli Sin dan tabernak ek plitar dan Plas ki Pli Sin dan tanp ki Salomon ti konstrir. Li ti ena enn kouvertir an lor pir ek lor la ti ena de seribin ki ti anfas zot kamarad. Bann kitsoz pli inportan ki ti ena ladan se de tablet lor ki ti ena Dis Komannman.—Dt 31:26; 1Le 6:19; Eb 9:4.

• Lasanble (Ouswa: Kongregasion).

  Enn group dimounn ki’nn rasanble ansam pou enn lobzektif ouswa enn laktivite presi. Dan Bann Lekritir Ebre, an zeneral li fer referans ar nasion Izrael. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, li fer referans ar sak lasanble Kretien dan diferan landrwa me pli souvan li fer referans ar lasanble Kretien an zeneral.—1Le 8:22; Zis 9:31; Rom 16:5.

• Latasman pou Bondie; Res atase ar Bondie.

  Montre enn gran respe, ador, ek servi Bondie Zeova, ek rekonet avek fidelite ki li Souverin liniver.—1Tim 4:8; 2Tim 3:12.

• Latwal sak.

  Enn latwal epe ki ti servi pou fer sak. Par exanp bann sak ki ti servi sa pou met lagrin. Souvan ti fer sa avek pwal kabri kouler fonse ek li ti enn koutim ki bann dimounn met sa lor zot kan zot ti an-dey.—Ze 37:34; Lk 10:13.

• Lazeenn.

  Nom grek Vale Inom, ki ti trouv Sid-Wes ansien Zerizalem. (Zr 7:31) Dan enn profesi, ti koz lor sa plas-la kouma enn plas kot ti pou zet bann kadav. (Zr 7:32; 19:6) Pena okenn prev ki ti zet bann zanimo ouswa bann dimounn dan Lazeenn pou ki bril zot vivan ouswa tourmant zot. Alor sa plas-la pa ti kapav reprezant enn landrwa invizib kot tourmant nam bann dimounn pou touletan dan enn dife literal. Okontrer, Zezi ek so bann disip ti servi sa mo Lazeenn la dan enn fason sinbolik pou fer referans ar enn pinision eternel, “deziem lamor,” setadir, destriksion eternel ouswa destriksion total.—Rev 20:14; Mt 5:22; 10:28.

• Lazi.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, se nom provins romin kot ti ena seki azordi apel Lwes Tirki, ek osi sertin lil ki pre ar lakot, kouma Samos ek Patmos. So kapital ti Efez.—Zis 20:16; Rev 1:4.

• Lazistis.

  Dan bann Lekritir, seki drwat dapre bann prinsip Bondie konsernan seki bon ek seki pa bon.—Ze 15:6; Dt 6:25; Sf 2:3; Mt 6:33.

• Lefrat.

  Larivier pli long ek pli inportan dan Sid-Wes Lazi, ek li enn parmi sa de larivier ki pli inportan dan Mezopotami la. Premie fwa ki koz lor sa larivier-la se dan Zenez 2:14. Li ti enn parmi sa kat larivier Edenn la. Souvan apel li zis “Larivier.” (Ze 31:21) Li ti frontier Nor pou teritwar ki Izrael ti gagne.—Ze 15:18; Rev 9:14; 16:12.

• Lekipman lager.

  Bann kitsoz ki bann solda ti met lor zot pou protez zot, par exanp elmet, zile proteksion (zile an may), sintir, proteksion pou lazam, ek boukliye.—1Sa 31:9; Ef 6:13-17.

• Lekritir.

  Tou seki finn ekrir dan Parol Bondie. Ena sa lexpresion-la zis dan Bann Lekritir Grek Kretien.—Lk 24:27; 2Tim 3:16.

• Lemesi.

  Enn mo ki sorti dan mo ebre ki’nn tradir par “swazir” ouswa “sa kikenn ki Bondie inn swazir la.” Mo “Kris” ena mem sinifikasion me li sorti dan Grek.—Dn 9:25; Zn 1:41.

• Lemond.

  Mo grek koʹsmos (“lord”) kapav vedir (1) limanite an-antie, san ki sa inplik zot kondision moral ouswa fason viv ouswa (2) limanite an zeneral san ki kont bann serviter Zeova ki ena so laprobasion. (3) Servi sa mo-la osi pou tradir mo grek ai·onʹ kan sa fer referans ar bann kitsoz ki pe arive dan enn sertin moman ouswa bann kitsoz ki idantifie enn sertin peryod letan ouswa lepok. Kan Labib koz lor “sa lemond-la (sa lepok-la),” li pe fer referans ar bann kitsoz ki pe arive dan lemond an zeneral ek ar fason viv bann dimounn dan lemond. (2Tim 4:10) Atraver lalians Lalwa, Bondie ti met anplas enn lemond (lepok) ki sertin kapav apel lepok bann Izraelit ouswa lepok bann Zwif. Gras-a sakrifis lavi Zezi Kris kouma enn ranson, Bondie inn servi li pou met anplas enn diferan lemond (lepok), enn lemond ki ena enn rapor prinsipalman ar lasanble bann Kretien ki Bondie inn swazir pou al dan lesiel. Sa ti koumansman enn nouvo lepok kot bann diferan laspe ki lalians Lalwa ti predir ti vinn enn realite.—Mt 24:3; Mk 4:19; Rom 12:2; 1Ko 10:11, not.

• Lepidemi.

  Ninport ki maladi ki fane bien vit, ki infekte boukou dimounn ek ki kapav touy boukou dimounn.—Lk 21:11.

• Lepton.

  Dan lepok kot ti ekrir Bann Lekritir Grek Kretien, sa ti pli tipti pies zwif an kwiv ouswa an bronz. Pliryel “lepton” se “lepta.”—Mk 12:42; Lk 21:2; not.

• Lespri sin.

  Lafors aktif ek invizib ki Bondie servi pou akonpli so volonte. Li sin parski li sorti kot Zeova, limem ki ranpli net ar pirte ek lazistis, ek parski se mwayin ki Bondie servi pou akonpli seki sin.—Lk 1:35; Zis 1:8.

• Lespri.

  Mo ebre ruʹach ek mo grek pneuʹma, ki souvan finn tradir par “lespri,” ena boukou sinifikasion. Zot tou fer referans avek seki bann imin pa kapav trouve ar zot lizie ek montre ki ena enn lafors an-aksion. Servi sa bann mo ebre ek grek la pou fer referans ar (1) divan, (2) lafors lavi ki aktif dan bann kreatir ki lor later, (3) lafors ki azir dan leker sinbolik enn dimounn ek ki pous li pou dir ek fer bann kitsoz dan enn sertin fason, (4) bann parol inspire ki sorti kot enn lasours invizib, (5) bann kreatir spiritiel, ek (6) lafors aktif Bondie, ouswa lespri sin.—Ex 35:21; Ps 104:29; Mt 12:43; Lk 11:13.

• Levi; Levit.

  Trwaziem garson Zakob par so madam Lea; Levi ti osi nom enn tribi. Levi so trwa garson ti vinn bann fondater trwa group prinsipal ki ti apel bann pret Levit. Parfwa, sa term “Levit” la aplik ar tribi-la an-antie, me normalman bann pret ki ti dan fami Aaron pa ti form parti ladan. Tribi Levi pa ti gagn enn par dan Later Promiz, me li ti gagn 48 lavil ki ti trouv dan teritwar bann lezot tribi.—Dt 10:8; 1Kr 6:1; Eb 7:11.

• Levin.

  Enn sibstans ki ti azoute ar enn lapat ouswa ar bann likid pou fer fermantasion; sirtou enn parti lapat fermante ki ti garde dan lapat avan. Dan Labib servi sa mo-la sirtou pou reprezant pese ek koripsion. Servi sa mo-la osi pou koz lor enn kitsoz ki pe grandi san ki personn kone ek ki pe fane partou.—Ex 12:20; Mt 13:33; Ga 5:9.

• Limoralite sexiel.

  Sorti dan mo grek por·neiʹa, enn term ki servi dan bann Lekritir pou fer referans ar sertin relasion sexiel ki al kont lalwa Bondie. Sa inplik ladilter, prostitision, bann relasion sexiel ant bann dimounn ki pa marye, omosexialite, ek bann relasion sexiel avek bann zanimo. Servi sa dan enn fason sinbolik dan Revelasion pou koz lor enn prostitie dan domenn relizion ki apel “Gran Babilonn” pou explike kouma li’nn asosie li ar bann dirizan sa lemond-la pou gagn pouvwar ek bann kitsoz materyel. (Rev 14:8; 17:2; 18:3; Mt 5:32; Zis 15:29; Ga 5:19)​—Get PROSTITIE.

• Lizop.

  Enn plant avek bann ti brans ek bann ti fey bien mins ki ti servi pou fann disan ek delo dan seremoni pirifikasion. Li posib ki se lorigan ki sorti Siri (Origanum maru; Origanum syriacum). Mo ki’nn servi dan Zan 19:29 kitfwa ti fer referans ar lorigan ki sorti Siri ki ti atase ar enn brans ouswa ar enn plant ki apel doura, enn kalite sorgo (Sorghum vulgare), parski sa plant-la ti ena enn baton ase long kot ti kapav met leponz ranpli ar divin eg pou ki sa ariv kot labous Zezi.—Eb 9:19.

• Longanis.

  Enn dimounn ki servi pouvwar ki sorti kot bann move lespri.—Zis 13:6.

• Lotel.

  Enn konstriksion ouswa platform ki ot ki’nn fer ar later, bann gro ros, enn blok ros, ouswa dibwa ki’nn rekouver ar metal. Ti fer bann sakrifis ek ti ofer lansan lor la pou ador Bondie. Dan premie konpartiman tabernak ek tanp, ti ena enn ti “lotel an-or” pou ofer lansan. Lotel-la ti fer ar dibwa ki’nn rekouver ar lor. Andeor dan lakour ti ena enn pli gran “lotel an kwiv” pou bann sakrifis ki brile. Dan fos ladorasion osi ti abitie servi bann lotel.—Ex 39:38, 39; 1Le 6:20; Mt 5:23, 24; Lk 1:11; Zis 17:23.

M

• Malediksion; Modi.

  Pou menas ouswa pou swet maler enn dimounn ouswa enn kitsoz. Se pa mem kitsoz ki zoure ek fer bann gran koler. Souvan enn malediksion li enn deklarasion ofisiel ouswa prediksion enn move kitsoz. Kan Bondie donn enn malediksion ouswa demann enn dimounn pou donn enn malediksion, li ena mem valer ki enn profesi.—Ze 12:3; Nb 22:12; Mk 11:21; Zis 23:12, not; Rom 12:14; Ga 3:10.

• Manb parti Erod.

  Ti osi apel zot bann Erodien. Zot ti enn parti nasionalis ki ti soutenir bann lobzektif politik ki bann Erod ti ena kan Rom ti pe dirize. Li posib ki sertin Sadisein ti manb sa parti-la. Bann Erodien ti zwenn ansam avek bann Farizien pou opoz zot ar Zezi.—Mk 3:6.

• Manto; Linz.

  Souvan bann zom ek bann fam toulede ti met de linz. Zot ti met enn linz (Grek khi·tonʹ) ki ena lamans direk lor zot lekor. Sa linz-la ti ariv ziska zot zenou ouswa zot seviy. Lor sa linz-la ti met enn manto (Grek hi·maʹti·on) ki dan sertin ka ti enn rob inpe las, me pli souvan sa ti enn sinp bout latwal rektang ki ti fasil pou mete ek tire.—Zn 13:4; Zis 7:58.

• Masedwann.

  Enn rezion dan Lenor Lagres ki ti vinn seleb pandan regn Alexand Legran ek ki ti res indepandan ziska ki bann Romin ti pran kontrol lor sa rezion-la. Masedwann ti enn provins romin kan Pol ti vizit Lerop premie fwa. Pol ti vizit sa landrwa-la trwa fwa.—Zis 16:9.

• Mazistra.

  Dan bann koloni romin, bann mazistra ti bann administrater gouvernman. Zot ti bizin fer an-sort ki ena lord, zot ti okip bann finans, ziz bann ki dezobeir lalwa, ek donn lord pou pini bann dimounn.—Zis 16:20.

• Med.

  Enn pep ki ti desandans Madai, garson Zafet; zot ti etabli zot lor enn terin plat dan oter kot ena bann montagn ki plitar ti vinn pei Medi; zordi apel sa landrwa-la Iran. Ti ena bann Med dan Zerizalem pandan Lapantkot 33 N.L.—Zis 2:9.

• Mediater.

  Enn kikenn ki fer intermedier ant de parti pou rekonsilie zot. Dan bann Lekritir, Moiz mediater lalians Lalwa ek Zezi mediater nouvo lalians.—Ga 3:19; 1Tim 2:5; Eb 12:24.

• Mirak.

  Bann aksion ouswa fenomenn ki depas tou kapasite ki bann dimounn kone ek ki dimounn dir se enn lafors ki pa imin ki’nn fer sa. Dan Labib parfwa servi bann lexpresion kouma “sign,” ek “kitsoz extraordiner” pou koz lor mem zafer.—Mt 11:20; Zis 4:22; Eb 2:4.

• Mizerikord.

  Dan bann Lekritir, mizerikord pli souvan fer referans ar enn latansion ranpli ar bonte ouswa pitie ki amenn soulazman pou bann ki dan enn sitiasion difisil; konpasion ki ranpli ar tandres; parfwa li osi vedir donn enn zizman ouswa enn pinision ki mwin sever.

• Molok.

  Enn bondie bann Amonit; li posib ki Malkam, Milkom, ek Molek zot mem bondie ki Molok.—Zis 7:43.

N

• Nar.

  Enn delwil parfime ki kout bien ser, kouler rouz pal, ki sorti dan plant Nardostachys jatamansi. Parski li ti ser, souvan ti melanz nar avek bann delwil mwin bon, ek parfwa zot ti bann imitasion. Li interesan pou note ki Mark ek Zan toulede dir ki ti servi “delwil nar pir” lor Zezi.—Mk 14:3; Zn 12:3.

• Nazareen.

  Enn nom pou Zezi parski li ti sorti lavil Nazaret. Li posib ki sa ena enn lien avek mo ebre ki servi dan Izai 11:1 pou “bourzon.” Apre, ti servi sa pou koz lor bann disip Zezi osi.—Mt 2:23; Zis 24:5.

• Nizan.

  Apre lexil dan Babilonn, sa ti nouvo nom pou Abib, premie mwa dan kalandriye sakre bann Zwif ek setiem mwa dan kalandriye normal. Sa ti koumanse mi-Mars ek ti fini mi-Avril. (Ne 2:1) Ti selebre Pak zwif le 14 Nizan, ek Zezi Kris ti etabli repa Lesegner sa zour-la. (Lk 22:15, 19, 20) Ti touy li lor poto soufrans sa mem zour-la.—Lk 23:44-46.

• Nouvel-linn.

  Premie zour sak mwa dan kalandriye zwif. Sa zour-la bann Izraelit ti zwenn ansam, zot ti pran bann repa, ek zot ti ofer bann sakrifis spesial. Plitar, sa zour-la ti vinn enn fet nasional inportan, ek bann dimounn pa ti travay.—Nb 10:10; 2Kr 8:13; Kol 2:16.

O

• Ofrand divin.

  Enn ofrand divin ki ti verse lor lotel ek ki ti prezante ansam avek laplipar lezot ofrand. Pol ti servi sa lexpresion-la pou montre dezir ki li ti ena pou fer tou seki li kapav pou so bann frer ek ser Kretien.—Nb 15:5, 7; Fil 2:17.

P

• Pak.

  Enn fet ki ti fer sak lane lor 14^em zour mwa Abib (ki plitar ti apel Nizan) pou komemor delivrans bann Izraelit depi Lezip. Pou selebre “Pak” zot ti touy ek roti enn agno (ouswa kabri), ek zot ti manz sa avek fey amer ek dipin san levin.—Ex 12:27; Zn 6:4; 1Ko 5:7.

• Paradi.

  Enn zoli zardin. Premie zardin ki ti koumsa ti Edenn, ek Zeova ti fer sa pou premie koup imin. Kan Zezi ti koz avek enn parmi bann kriminel ki ti akote li lor poto soufrans, Zezi ti fer konpran ki later pou vinn enn paradi. Dan 2 Korintien 12:4, li paret ki sa mo-la fer referans ar enn paradi sinbolik, ek dan Revelasion 2:7, ar enn paradi dan lesiel.—KtS 4:13; Lk 23:43.

• Peryod lafin sa lemond-la.

  Peryod letan ki amenn ziska lafin lemond dirize par Satan, ouswa bann sitiasion ki ena akoz linflians Satan. Se peryod letan ki arive anmemtan avek prezans Kris. Anba direksion Zezi, bann anz pou “separ bann move dimounn ar bann bon dimounn” ek pou detrir zot. (Mt 13:40-42, 49) Zezi so bann disip ti anvi kone kan “peryod lafin” ti pou vini. (Mt 24:3) Avan ki li retourn dan lesiel, Zezi ti promet so bann disip ki li ti pou avek zot ziska sa letan-la.—Mt 28:20.

• Pie lavi.

  Enn pie dan zardin Edenn. Labib pa dir ki bann frwi sa pie-la ti ena bann kapasite pou donn lavi; okontrer, li ti reprezant garanti ki Bondie ti pou donn lavi eternel bann dimounn ki li ti pou permet pou manz frwi sa pie-la. Dan liv Revelasion, sa pie-la reprezant seki Bondie done pou ki lavi kontigne.—Ze 2:9; 3:22; Rev 2:7; 22:19.

• Plas ki Pli Sin.

  Konpartiman ki pli andan dan tabernak ek dan tanp, kot ti gard lars lalians; ti osi apel sa Sin bann Sin. Apart Moiz, zis gran pret ki ti gagn drwa rant dan Plas ki Pli sin, ek li ti kapav fer sa zis enn fwa par an Zour Rekonsiliasion.—Ex 26:33; Lv 16:2, 17; 1Le 6:16; Eb 9:3.

• Plas ki Sin.

  Premie ek pli gran konpartiman dan tabernak ouswa dan tanp, konpare ar konpartiman ki pli andan, setadir Plas ki Pli Sin. Dan tabernak, dan Plas ki Sin, ti ena stenn lalanp an-or, lotel an-or kot bril lansan, latab dipin prezantasion, ek bann resipian an-or; dan tanp ti ena lotel an-or, dis stenn lalanp an-or, ek dis latab dipin prezantasion.—Ex 26:33; Eb 9:2.

• Plas kot ziz bann dimounn.

  Normalman, sa ti enn lestrad dan oter ek ki ti andeor. Ti ena bann leskalie pou kapav mont lor la. Se lor lamem ki bann ofisie ti asize pou koz ar lafoul ek pou anons zot bann desizion. Bann lexpresion “plas kot Bondie ziz bann dimounn” ek “plas kot Lekris ziz bann dimounn” zot reprezant dispozision ki Zeova pran pou ziz bann dimounn.—Rom 14:10; 2Ko 5:10; Zn 19:13.

• Porneya.​—

  Get LIMORALITE SEXIEL.

• Potie.

  Enn kikenn ki fer bann marmit, bann pla ek bann lezot resipian an later. Mo ebre pou potie literalman vedir “kikenn ki donn form.” Souvan servi lotorite ki enn potie ena lor larzil pou dekrir drwa ki Zeova ena pou diriz sak dimounn ek bann nasion.—Iz 64:8; Rom 9:21.

• Poto soufrans.

  Tradiksion pou mo grek stau·rosʹ ki vedir enn poto vertikal; se lor enn poto koumsa mem ki ti touy Zezi. Pena okenn prev ki sa mo grek la ti vedir enn lakrwa, parey kouma lakrwa ki bann ki pa Kretien ti servi kouma enn sinbol relizie pandan plizir santenn lane avan Kris. “Poto soufrans” donn sans konple seki sa mo orizinal la vedir, parski Zezi ti osi servi sa mo stau·rosʹ la pou koz lor tortir, soufrans, ek laont ki so bann disip ti pou kone. (Mt 16:24; Eb 12:2)​—Get POTO.

• Poto.

  Dan sertin nasion, ti servi sa pou touy bann dimounn ek/ouswa pou expoz enn kadav kouma enn lavertisman pou lezot ouswa kouma enn imiliasion piblik. Ti konn bann Asirien kouma bann dimounn ki bien sovaz dan zot bann lager parski zot ti transpers zot bann prizonie avek bann poto bien pwint par zot labdomenn ziska zot pwatrinn ek apre zot ti met sa bann prizonie-la lao lor sa bann poto-la. Parkont, dapre lalwa zwif, bann ki ti koupab bann krim orib kouma blasfem ouswa lidolatri, ti touy zot avan, swa kout ros swa par enn lot fason, ek apre sa, ti apandan zot kadav lor bann poto, ouswa bann pie, kouma enn lavertisman pou lezot. (Dt 21:22, 23; 2Sa 21:6, 9) Bann Romin zot, parfwa zot ti zis atas enn viktim lor enn poto ek dan sa ka-la li ti kapav viv pandan plizir zour avan ki li mor ar douler, laswaf, lafin, ek soley. Dan lezot ka, kouma par exanp kan ti touy Zezi, zot ti koulout lame ek lipie viktim-la lor enn poto. (Lk 24:20; Zn 19:14-16; 20:25; Zis 2:23, 36)​—Get POTO SOUFRANS.

• Poz lame lor.

  Ti poz lame lor enn dimounn pou etabli li pou enn travay spesial ouswa pou swazir li pou gagn enn benediksion, enn gerizon, ouswa enn don lespri sin.—Nb 27:18; Zis 19:6; 1Tim 5:22, not.

• Premie frwi.

  Bann premie frwi ki ti gagne pandan sezon rekolt; bann premie rezilta ouswa bann premie prodwi. Zeova ti demann nasion Izrael pou ofer li zot bann premie frwi. Sa ti kapav premie garson, zanimo, ouswa premie kitsoz ki enn dimounn ti rekolte. Antan-ki enn nasion, bann Izraelit ti ofer Bondie zot bann premie frwi pandan Fet Dipin San Levin ek pandan Lapantkot. Ti osi servi lexpresion “premie frwi” dan enn fason sinbolik an rapor avek Kris ek so bann disip ki Bondie inn swazir pou al dan lesiel.—1Ko 15:23, not; Nb 15:21; Pr 3:9; Rev 14:4.

• Premie-ne.

  An prinsip, sa ti enn papa so premie garson. Dan lepok Biblik, enn garson premie-ne ti ena enn pozision spesial dan lafami ek li ti vinn sef fami kan so papa ti mor. Zezi pa ti zis premie-ne Zeova, me li ti osi premie-ne dan tou kreasion ek premie-ne parmi bann mor.—Ze 25:33; Ex 11:5; Kol 1:15; Rev 1:5.

• Preparasion.

  Nom ki ti donn zour avan zour Saba ek sa zour-la bann Zwif ti fer bann preparasion neseser pou Saba. Sa zour-la ti fini kan soley ti pe al kouse zour ki zordi nou apel Vandredi, ek se lerla mem ki Saba ti pou koumanse. Pou bann Zwif, enn zour ti koumanse apartir soley kouse ek ti fini lot soley kouse.—Mk 15:42; Lk 23:54.

• Preswar.

  Souvan de basin ki ti’nn fouye dan enn ros kalker. Enn basin-la ti pli lao ki lot-la ek zot ti konekte ant zot par enn ti kanal. Kan ti kraz rezin dan basin ki ti lao la, zi rezin la ti koul dan sa basin ki anba la. Servi sa mo-la dan enn fason sinbolik pou reprezant zizman Bondie.—Rev 19:15.

• Pret.

  Enn zom ki ti reprezant Bondie ofisielman devan bann dimounn ki li ti servi. Li ti ansegn zot konsernan Bondie ek so bann lalwa. Bann pret ti osi reprezant lepep devan Bondie. Zot ti ofer bann sakrifis ek osi zot ti priye ek sipliy Bondie pou lepep. Avan ki Lalwa Moiz ti existe, enn sef fami ti servi kouma pret pou so fami. Anba Lalwa Moiz, se bann zom dan fami Aaron dan tribi Levi ki ti servi kouma pret. Leres bann zom dan tribi Levi ti zot bann asistan. Kan nouvo lalians ti rant an viger, Izrael spiritiel ti vinn enn nasion bann pret, avek Zezi Kris ki servi kouma Gran Pret.—Ex 28:41; Eb 9:24; Rev 5:10.

• Prezans.

  Dan sertin kontex dan Bann Lekritir Grek Kretien, sa mo-la dekrir prezans rwayal Zezi Kris apartir moman kot dan enn fason invizib, li’nn vinn Lerwa ki Bondie inn swazir, ziska bann dernie zour sa lemond-la. Prezans Kris, se pa zis ki li vini ek apre li ale vit-vit, me so prezans plito kouver enn sertin peryod letan kot ena bann levennman presi.—Mt 24:3.

• Profesi.

  Mesaz ki sorti kot Bondie; swa Bondie revel so volonte, swa enn dimounn anons volonte Bondie. Enn profesi li kapav enn lansegnman moral ki sorti kot Bondie, enn komannman ouswa enn zizman Bondie, ouswa enn revelasion lor seki pou arive dan lavenir.—Mt 13:14; 2Pi 1:20, 21.

• Promes.

  Se enn langazman bien serye ki enn dimounn pran ar Bondie pou fer sertin aksion, sertin ofrand ouswa don, pou rant dan enn sertin servis, ouswa pou evit fer sertin kitsoz ki pa neseserman kont lalwa. Enn promes ti ena mem linportans ki enn serman.—Mt 5:33.

• Prop.

  Dapre Labib, sa mo-la pa zis fer referans ar propte fizik, me osi pou gard ek pou regagn enn kondision ki san defo, ki san tas, ek osi ki pena nanye ki sal, ki melanze avek lezot kitsoz, ouswa ki kontamine lor plan moral ouswa spiritiel. Anba Lalwa Moiz, sa mo-la fer referans ar seki prop dapre seremoni pirifikasion.—Lv 10:10; Ps 51:7; Mt 8:2, not; Zak 1:27.

• Prostitie.

  Enn dimounn ki gagn bann relasion sexiel andeor maryaz, sirtou pou larzan. (Mo grek ki’nn servi pou mo “prostitie,” porʹne, sorti dan rasinn enn mo ki vedir “vande.”) Souvan servi sa term-la pou koz lor enn fam, mem si Labib mansionn osi bann zom prostitie. Lalwa Moiz ti kondann prostitision, ek pa ti kapav servi lapey enn prostitie kouma enn kontribision pou Zeova. Parkont, bann nasion ki pa ti ador Zeova ti servi bann prostitie dan tanp pou gagn larzan. (Dt 23:17, 18; 1Le 14:24) Labib servi osi sa mo-la dan enn fason sinbolik pou koz lor bann dimounn, bann nasion, ouswa bann lorganizasion ki partisip dan enn form lidolatri ek anmemtan dir ki swadizan zot ador Bondie. Par exanp, Revelasion dekrir lorganizasion relizie ki apel “Gran Babilonn” kouma enn prostitie parski li’nn asosie li ar bann dirizan sa lemond-la pou gagn pouvwar ek bann kitsoz materyel.—Rev 17:1-5; 18:3; 1Kr 5:25.

• Proverb.

  Enn parol saz ouswa enn ti zistwar ki ansegn enn leson ouswa ki exprim enn verite profon dan bien tigit mo. Dan Labib, bann proverb kapav pran form enn parol ki fer reflesi ouswa enn zedmo. Enn proverb se exprim enn verite dan enn langaz ki kapte latansion, souvan par enn lexanp ouswa enn zimaz. Sertin proverb ti vinn bann parol ki sertin dimounn servi pou boufonn lezot ouswa pou rabes lezot.—Ek 12:9; 2Pi 2:22.

• Prozelit.

  Enn dimounn ki’nn konverti. Dan bann Lekritir, sa fer referans ar enn kikenn ki’nn konverti dan relizion zwif, ek kan enn zom ti fer sa li ti bizin fer sirkonsizion.—Mt 23:15; Zis 13:43, not.

• Psike.

  Dan bann Lekritir, mo ebre neʹphesh literalman vedir “ki respire” ek mo grek psy·kheʹ literalman vedir “ki vivan.” Alor, an zeneral sa bann mo-la fer referans ar (1) bann dimounn, (2) bann zanimo, ouswa (3) lavi ki enn dimounn ouswa enn zanimo ena. (Ze 1:20; 2:7; Nb 31:28; 1Pi 3:20) Dan sa tradiksion-la, finn tradir sa bann mo ebre ek grek la dapre seki zot vedir dan sak kontex par bann term kouma “lavi,” “kreatir,” etc., ouswa zis par enn pronom personel kouma “mwa.” Mem si sertin tradiksion Labib an Kreol morisien tradir neʹphesh ek psy·kheʹ par “nam,” setadir enn kitsoz ki kapav viv apre lamor, boukou verse donn bann prev ki neʹphesh ek psy·kheʹ toulede kapav mor ek zot mortel. (Ze 19:19, 20; Ps 22:29; Ez 18:4, 20; Mt 10:28; Zn 12:25; Zak 5:20) Labib montre dan enn fason kler ki kan enn dimounn mor li pa kapav panse, li pa konsian nanye ek li pa kapav fer nanye, alor li pa pou exakt pou tradir sa bann term-la par “nam” an Kreol morisien. (Ps 146:4; Ek 9:5, 10) Dan sertin verse, finn tradir neʹphesh ek psy·kheʹ par “avek tou to lavi” ek sa fer nou konpran ki enn dimounn pe fer enn kitsoz avek tou so leker. (Dt 6:5; Mt 22:37) Dan sertin kontex, finn servi sa bann mo ebre ek grek la pou fer referans ar dezir ouswa lapeti enn kreatir vivan. Sa kapav osi fer referans ar enn dimounn mor ouswa enn kadav.—Nb 6:6; Pr 23:2; Iz 56:11; Az 2:13.

• Psom.

  Enn sante pou loue Bondie. Bann dimounn ti sant bann psom avek lamizik pou ador Bondie. Zot ti osi sant bann psom kan zot ti pe ador Zeova an piblik dan so tanp dan Zerizalem.—Lk 20:42; Zis 13:33; Zak 5:13.

R

• Ranson; Laranson.

  Enn pri ki peye pou liber enn prizonie, pou liber enn kikenn ar enn pinision, ar soufrans, ar pese, ouswa mem ar enn obligasion. Pa ti touletan pey sa pri-la ar larzan. (Iz 43:3) Ti ena diferan sitiasion kot ti bizin pey enn ranson. Par exanp, tou bann garson premie-ne ouswa tou zanimo mal premie-ne dan Izrael ti pou Zeova, ek ti bizin pey enn ranson, ouswa enn pri pou reaste zot, pou liber zot pou ki pa servi zot dan servis Zeova. (Nb 3:45, 46; 18:15, 16) Si pa ti vey enn toro ki danzere ek toro-la ti touy enn dimounn, pou ki pa met so proprieter amor, proprieter-la ti bizin pey enn ranson. (Ex 21:29, 30) Parkont, pa ti aksepte okenn ranson pou enn dimounn ki ti komet enn krim volonterman. (Nb 35:31) Seki pli inportan, Labib met lanfaz lor ranson ki Kris ti peye kan li ti donn so lavi an sakrifis pou liber bann dimounn obeisan ar pese ek lamor.—Ps 49:7, 8; Mt 20:28; Ef 1:7.

• Repa Lesegner.

  Enn vre repa kot ena dipin san levin ek divin kouma bann sinbol pou reprezant lekor ek disan Kris; enn seremoni pou komemor lamor Zezi. Parski se enn levennman ki Labib demann bann Kretien pou kontign selebre, li apropriye ki apel sa “Komemorasion Lamor Zezi” (Memoryal).—1Ko 11:20, 23-26.

• Repanti.

  Dan Labib, sa fer referans ar sanzman dan nou fason panse ek kan nou ena enn profon regre dan nou leker akoz nou fason viv dan lepase, nou bann move aksion, ouswa bann kitsoz ki nou pa’nn arive fer. Enn dimounn ki vremem repanti montre sa par bann aksion, savedir li fer bann sanzman dan so fason viv.—Mt 3:8; Zis 3:19; 2Pi 3:9.

• Resipian kot bril lansan.

  Bann resipian ki ti fer an-or, larzan, ouswa kwiv, ek ki ti servi dan tabernak ek tanp pou bril lansan ek pou tir sarbon lor lotel kot ti fer sakrifis ek pou tir lames brile lor stenn lalanp an-or. Ti osi servi sa bann resipian-la pou sarye dife.—Ex 37:23; 2Kr 26:19; Eb 9:4.

• Responsab.

  Enn zom ki so responsabilite prinsipal se vey lor lasanble ek pran li swin. Lide prinsipal ki sorti dan term grek e·piʹsko·pos se veye ek proteze. Bann term “responsab” ek “ansien” (pre·sbyʹte·ros) fer referans ar mem responsabilite dan lasanble Kretien. Sa mo “ansien” la montre ki sa zom ki’nn gagn sa responsabilite-la ena bann kalite ki montre ki li ena matirite, alor ki sa mo “responsab” la met lanfaz lor bann responsabilite ki sa dimounn-la ena.—Zis 20:28; 1Tim 3:2-7; 1Pi 5:2.

• Rezireksion.

  Se kan enn dimounn leve depi lamor. Mo grek a·naʹsta·sis literalman vedir “leve; deboute.” Ena nef rezireksion ki mansione dan Labib, parmi ena rezireksion Zezi par Zeova. Eliya, Elize, Zezi, Pier, ek Pol zot osi zot ti resisit bann dimounn, me Labib montre dan enn fason kler ki zot inn reisi fer sa bann mirak-la gras-a pouvwar Bondie. Rezireksion “bann dimounn ki drwat ek bann dimounn ki inzis toulede” ki pou ena lor later, li enn kitsoz inportan dan proze Bondie. (Zis 24:15) Labib mansionn enn rezireksion ki pou ena dan lesiel; apel sa rezireksion-la rezireksion ki pou ena “pli boner” ouswa “premie” rezireksion, ek sa inplik bann Kretien ki Bondie inn swazir pou al dan lesiel, setadir bann frer Zezi.—Fil 3:11; Rev 20:5, 6; Zn 5:28, 29; 11:25.

• Rido.

  Ti fer sa avek enn zoli latwal ek lor la ti brod bann reprezantasion seribin. Sa ti separ Plas ki Sin ar Plas ki Pli Sin dan tabernak ek tanp toulede.—Ex 26:31; 2Kr 3:14; Mt 27:51; Eb 9:3.

• Ros ki dan kwin.

  Met sa ros-la dan lang ouswa dan kwin enn batiman kot de miray zwenn. Sa ros-la li inportan parski li permet sa de miray-la zwenn ek res kole ansam. Ros prinsipal ki dan kwin limem ki ti ros fondasion ki dan kwin; an zeneral ti swazir enn ros ki bien solid pou bann batiman piblik ek bann miray lavil. Servi sa mo-la dan enn sans sinbolik pou fondasion later, ek koz lor Zezi kouma “ros fondasion ki dan kwin” lasanble Kretien, ki parey kouma enn lakaz spiritiel.—Ef 2:20; Zb 38:6.

• Ros pou kraz dible.

  Ti met enn ros ron lor enn lot ros ron ek ti servi sa pou fer dible vinn lafarinn. Ti met enn baton dibwa omilie ros ki ti anba ek sa ti kouma enn pivo pou ros ki ti lao. Dan lepok Biblik, dan laplipar bann lakaz, bann madam ti servi bann ti moulin ki tourne ar lame. Bann fami ti depann lor sa ti moulin-la pou zot gagn zot dipin toulezour, akoz sa, Lalwa Moiz ti defann pou konfiske sa ouswa so parti ki lao, kouma enn garanti pou ranbours enn det. Ti ena osi bann pli gro moulin ki ti fonksionn dan mem fason, me ki bann zanimo ti tourne.—Dt 24:6; Mk 9:42, not.

• Roulo ki’nn fer an lapo.

  Lapo mouton, kabri, ouswa ti bef ki’nn prepare pou ki kapav ekrir lor la. Li ti pli dirab ki papiris ek ti ekrir Labib lor bann roulo koumsa. Li posib ki bann roulo an lapo ki Pol ti demann Timote pou amene ti bann porsion Bann Lekritir Ebre. Sertin Roulo Lamer Mor ti ekrir lor bann roulo ki’nn fer an lapo.—2Tim 4:13.

• Roulo.

  Ti fer sa ar enn long bout lapo zanimo ouswa papiris, ki ti anroule otour enn baton. Ti ekrir zis lor enn sel kote sa lapo-la ouswa papiris-la. Ti ekrir ek ti kopie bann Lekritir lor bann roulo, ek se dan sa fason-la ki ti ekrir bann liv dan lepok kot ti ekrir Labib.—Lk 4:17-20; 2Tim 4:13.

• Rozo.

  Sa term-la fer referans ar plizir plant ki normalman pouse dan bann plas kot ena delo. Dan Labib, souvan kan pe koz lor sa plant-la, pe fer referans ar Arundo donax.—Mt 27:29; Rev 11:1, not.

• Rwayom Bondie.

  Servi sa lexpresion-la pou koz sirtou lor gouvernman ki ena kouma lerwa Kris Zezi, Garson Bondie, ek ki reprezant drwa ki Bondie ena pou dirize.—Mt 12:28; Lk 4:43; 1Ko 15:50.

S

• Sa kikenn ki move la.

  Enn tit pou Satan Lediab, ki opoz li ar Bondie ek ar so bann prinsip ki drwat.—Mt 6:13; 1Zn 5:19.

• Saba.

  Sorti dan enn mo ebre ki vedir “repoze; arete.” Setiem zour lasemenn pou bann Zwif (apartir soley kouse Vandredi ziska soley kouse Samdi). Ti apel osi Saba sertin lezot fet dan lane ek osi toule 7^em ek 50^em lane. Zour Saba, personn pa ti gagn drwa fer okenn travay, apart bann pret ki ti servi dan tabernak ouswa dan tanp. Pandan bann lane Saba, pa ti gagn drwa kiltiv later ek pa ti gagn drwa fors enn lot Zwif pou ranbours enn det. Dan Lalwa Moiz, bann restriksion konsernan Saba ti rezonab, me bann sef relizie tigit-tigit ti azout plis restriksion, ek akoz sa, kan Zezi ti lor later bann dimounn ti trouv sa difisil pou fer Saba.—Ex 20:8; Lv 25:4; Lk 13:14-16; Kol 2:16.

• Sadisein.

  Enn sekt relizie bien inportan dan relizion zwif. Se bann aristokrat ek bann pret bien ris ki ti ena enn gran lotorite lor bann aktivite dan tanp ki ti form parti ladan. Zot ti rezet boukou bann tradision ki ti gagne dan enn fason oral ki bann Farizien ti pe swiv ek osi lezot krwayans ki bann Farizien ti ena. Zot pa ti krwar dan rezireksion ouswa dan lexistans bann anz. Zot ti opoze ar Zezi.—Mt 16:1; Zis 23:8.

• Sakrifis ki brile.

  Enn sakrifis zanimo ki ti brile lor lotel kouma enn ofrand total pou Bondie; adorater-la pa ti gard okenn parti sa zanimo-la (toro, mouton, kabri, tourtrel, ouswa ti pizon).—Ex 29:18; Lv 6:9; Mk 12:33; Eb 10:6.

• Sakrifis pou pese.

  Enn sakrifis ki ti ofer Bondie pou bann pese ki ti fer involonterman akoz febles lekor inparfe. Ti servi diferan sakrifis zanimo, depi so toro ziska so pizon, dapre pozision ek sitiasion sa kikenn ki ti bizin rekonsilie avek Bondie pou so pese la.—Lv 4:27, 29; Eb 10:8.

• Sakrifis.

  Enn ofrand ki ti donn Bondie pou montre rekonesans, pou rekonet bann tor ek pou retabli bann bon relasion avek li. Depi Abel, bann dimounn ti ofer diferan sakrifis volonterman, parmi ti ena bann zanimo; me apre sa, lalians Lalwa Moiz ti fer sa vinn enn obligasion. Apre ki Zezi ti donn so prop lavi kouma enn sakrifis parfe, ti nepli bizin bann sakrifis zanimo, mem si bann Kretien kontign donn Bondie bann sakrifis spiritiel.—Ze 4:4; Eb 13:15, 16; 1Zn 4:10.

• Samari.

  Kapital rwayom dis tribi dan Lenor Izrael pou apepre 200 an. Teritwar rwayom sa dis tribi-la an-antie ti osi apel Samari. Ti konstrir sa lavil-la lor enn montagn ki ti ena mem nom. Dan lepok Zezi, Samari ti nom distrik romin ki ti trouv ant Galile dan Lenor ek Zide dan Lesid. Zezi pa ti vremem pres dan sa rezion-la pandan so bann vwayaz, me parfwa li ti pas laba ek li ti koz ar bann abitan sa teritwar-la. Pier ti servi deziem lakle sinbolik Rwayom Bondie kan bann Samariten ti gagn lespri sin.—1Le 16:24; Zn 4:7; Zis 8:14.

• Samariten.

  Dan koumansman, sa term-la ti fer referans ar bann Izraelit dan rwayom dis tribi Lenor, me apre ki bann Asirien ti pran kontrol Samari an 740 A.N.L., sa term-la ti fer referans osi ar bann etranze ki bann Asirien ti amene. Dan lepok Zezi, pa ti asosie sa mo-la ar enn ras ouswa ar politik. Me souvan sa ti fer referans ar bann dimounn ki ti form parti dan group relizie ki ti trouv pre ar ansien lavil Sikem ek Samari. Bann dimounn ki ti dan sa group-la ti ena sertin krwayans ki ti bien diferan ar relizion zwif.—Zn 8:48.

• Sanedrin.

  Lakour siprem zwif dan Zerizalem. Dan lepok Zezi, dan Sanedrin ti ena 71 manb: parmi ti ena gran pret ek lezot ki ti gran pret avan, bann manb fami bann gran pret, bann ansien, bann sef tribi, bann sef fami, ek bann exper Lalwa.—Mk 15:1; Zis 5:34; 23:1, 6.

• Satan.

  Lennmi prinsipal Bondie, setadir Lediab. Sa nom “Satan” la sorti dan enn mo ebre ki literalman vedir “Opozan.”—Zb 1:6; Mt 4:10; Rev 12:9.

• Sef pret.

  Enn lot term pou “gran pret” dan Bann Lekritir Ebre. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, lexpresion “bann sef pret” fer referans ar bann zom pli inportan parmi bann pret. Kitfwa parmi ti ena bann ki ti nepli gran pret ek bann sef sa 24 group pret la.—2Kr 26:20; Esr 7:5; Mt 2:4; Mk 8:31.

• Sekre ki sin.

  Enn laspe proze Bondie, ki res kasiet ziska ki Bondie fer konn sa, ek li revel sa zis ar bann ki li swazir pou fer konn sa.—Mk 4:11, not; Kol 1:26.

• Sekt.

  Enn group dimounn ki atase ar enn lansegnman relizie ouswa ar enn sef ek swiv zot prop krwayans. Servi sa pou koz lor de group inportan dan relizion zwif, bann Farizien ek bann Sadisein. Bann dimounn ki pa ti Kretien ti konsider bann Kretien kouma enn “sekt” ouswa “sekt bann Nazareen,” kitfwa parski zot ti panse ki zot ti enn group ki ti’nn separe ar relizion zwif. Avek letan, bann sekt ti devlope dan lasanble Kretien; Revelasion mansionn “sekt Nikola” an partikilie.—Zis 5:17; 15:5, not; 24:5; 28:22, not; Rev 2:6; 2Pi 2:1.

• Sele.

  Enn obze ki ti servi pou fer enn lanprint (souvan lor larzil ouswa lor lasir). Ti servi enn sele pou montre kisann-la loter enn dokiman, ki sa dokiman-la li vre ouswa kouma enn prev ki finn ena enn lakor. Ti kapav sel bann dokiman, bann tom, bann laport ouswa lezot kitsoz pou ki personn pa ouver zot. Lontan ti fer bann sele ar bann materyo ki dir kouma ros, ivwar ouswa dibwa. Ti grav bann let ouswa bann desin alanver lor sa bann sele-la. Ti servi enn sele dan enn fason sinbolik pou montre ki enn kitsoz li orizinal, ouswa ki li pou enn kikenn, ouswa ki se enn kitsoz ki’nn kasiet ouswa enn sekre.—Mt 27:66; Zn 6:27, not; Ef 1:13; Rev 5:1; 9:4.

• Semin Bondie.

  Bann Lekritir servi sa lexpresion-la dan enn fason sinbolik pou fer referans ar enn fason fer bann kitsoz ouswa ar enn kondwit ki Zeova aksepte ouswa pa aksepte. Pou bann ki ti vinn disip Zezi Kris, ti dir ki zot form parti dan “Semin Bondie,” setadir, zot fason viv ti baze lor lafwa dan Zezi Kris ek zot ti swiv so lexanp.—Zis 19:9.

• Seribin.

  Bann anz ki ena enn gran pozision ek ki ena bann responsabilite spesial. Zot diferan ar bann serafin.—Ze 3:24; Ex 25:20; Iz 37:16; Eb 9:5.

• Serman.

  Enn deklarasion pou sertifie ki enn kitsoz li vre, ouswa enn promes bien serye ki enn dimounn pou fer ouswa pa pou fer enn kitsoz. Se enn promes ki fer souvan ar enn kikenn ki pli siperyer, sirtou ar Bondie. Zeova ti ranforsi lalians ki li ti fer ar Abraam par enn serman.—Ze 14:22; Eb 6:16, 17.

• Servis sakre.

  Laktivite ouswa travay ki sakre ek ki ena enn lien direk avek ladorasion Bondie.—Rom 12:1; Rev 7:15.

• Serviter lasanble.

  Enn fason pou tradir mo grek di·aʹko·nos, ki souvan tradir par “serviter.” “Serviter lasanble” fer referans ar enn kikenn ki servi kouma enn asistan pou komite bann ansien dan lasanble. Li bizin ranpli bann kondision ki ena dan Labib pou ki li kalifie pou gagn sa privilez-la.—1Tim 3:8-10, 12.

• Sezar.

  Enn nom fami romin ki ti vinn enn tit pou bann lanperer romin. Mansionn nom Ogis, Tiber, ek Klod dan Labib, ek mem si pa mansionn nom Neron, sa tit-la aplik osi ar li. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, servi “Sezar” osi pou reprezant lotorite gouvernman, ouswa Leta.—Mk 12:17; Zis 25:12.

• Sign.

  Enn obze, enn aksion, enn sitiasion, ouswa enn levennman ki pa abitie trouve ki atir latansion lor enn lot kitsoz ki pe arive ouswa ki pou arive.—Mt 24:3; Rev 1:1.

• Sin; Sakre.

  Enn kalite ki form parti dan Zeova; Zeova li sin, setadir li prop lor plan moral ek li sakre dan enn fason konple. (Ex 28:36; 1Sa 2:2; Zn 17:11) Kan fer referans ar bann imin (Mk 6:20; Zis 3:21), bann kitsoz (Rom 7:12; 11:16; 2Tim 3:15), bann plas (Mt 4:5; Zis 7:33; Eb 9:1), ek bann laktivite (Ex 36:4), so mo orizinal an Ebre ek an Grek vedir ki’nn separe ouswa ki’nn sanktifie pou Bondie ki sin; ki’nn met apar pou servis Zeova. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, servi osi bann mo ki’nn tradir par “sin” ek sakre pou fer referans ar pirte dan kondwit enn dimounn.—2Ko 7:1; 1Pi 1:15, 16.

• Sinagog.

  Enn mo ki vedir “rasanble ansam; enn lasanble,” me dan laplipar bann verse li vedir enn batiman ouswa enn plas kot bann Zwif ti rasanble pou lir bann Lekritir, pou gagn lansegnman, pou prese, ek pou priye. Dan lepok Zezi, sak gran lavil dan Izrael ti ena enn sinagog, ek dan bann pli gran lavil ti ena plis ki enn.—Lk 4:16; Zis 13:14, 15.

• Sion; Montagn Sion.

  Se nom enn lavil ki o-koumansman ti apel Zebi. Li ti enn lavil fortifie ki ti pou bann Zebizeen ek li ti trouv dan Sid-Es kolinn Zerizalem. Apre ki David ti gagn viktwar lor sa lavil-la, li ti konstrir enn pale laba ek avek letan ti apel sa “Lavil David.” (2Sa 5:7, 9) Sion ti vinn enn montagn bien sin pou Zeova kan David ti transfer Lars laba. Plitar, sa nom-la ti inplik osi plas kot ti ena tanp lor Montagn Moriya, ek parfwa lavil Zerizalem an-antie. Souvan servi sa mo-la dan enn fason sinbolik dan Bann Lekritir Grek Kretien.—Ps 2:6; 1Pi 2:6; Rev 14:1.

• Siri; Sirien.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, Siri ti enn provins romin ek Antios ti so kapital. Li ti preske mem teritwar ki Siri (ki ti apel osi Aram) ki ena dan Bann Lekritir Ebre. Gouverner Siri ti osi kontrol Palestinn an-antie.—Lk 2:2; Zis 18:18; Ga 1:21.

• Sirkonsizion.

  Kan tir lapo ki devan lor lorgann sexiel enn zom. Sa ti obligatwar pou Abraam ek so bann desandan, me bann Kretien pa oblize fer sa. Servi sa mo-la osi dan enn fason sinbolik dan plizir kontex.—Ze 17:10; 1Ko 7:19; Fil 3:3.

• Sirt.

  De gran labe pa tro profon lor lakot Libi, dan Lenor Lafrik. Lontan, bann marin ti per sa de labe-la parski zot ti ena bann ban disab danzere ki ti pe sanz-sanz pozision akoz lamare.—Zis 27:17.

• Sotrel.

  Enn kalite insekt ki sorti dan enn landrwa pou al dan enn lot an bann gran group. Dapre Lalwa Moiz, bann “sotrel” ti bann insekt prop ki ti kapav manze. Kan bann gran group “sotrel” ti manz tou lor zot pasaz ek ki sa ti amenn enn gran destriksion, ti konsider sa kouma enn fleo.—Ex 10:14; Mt 3:4.

• Spiritis.

  Krwayans ki lespri bann dimounn mor kontign viv apre lamor zot lekor fizik, ek ki zot kapav kominik avek bann vivan ek ki zot vremem fer sa, sirtou atraver enn dimounn (enn medium) ki bien sansib ar zot linflians. Mo grek pou “pratik spiritis” se phar·ma·kiʹa, ki literalman vedir “servi ladrog.” Sa term-la inn koumans ena enn lien avek spiritis parski bien lontan, ti pe servi ladrog pou invok pouvwar bann demon pou fer sorselri.—Ga 5:20; Rev 21:8, not.

• Swazir; Lonksion.

  Sa mo-la an Ebre premierman vedir “pas ouswa vers enn likid lor.” Ti aplik delwil lor enn dimounn ouswa enn lobze pou montre dan enn fason sinbolik ki’nn swazir sa dimounn-la ouswa sa lobze-la pou enn servis spesial. Dan Bann Lekritir Grek Kretien, servi sa mo-la osi kan devers lespri sin lor bann ki Bondie inn swazir pou al dan lesiel.—Ex 28:41; 1Sa 16:13; Lk 4:18; Zis 10:38; 2Ko 1:21.

T

• Talan.

  Pou bann Ebre, sa ti pli gran mezir pou pwa ek pou valer larzan. Li ti pez 34.2 kg (75.5 lb). Enn talan grek ti pli tipti. Li ti pez anviron 20.4 kg (44.8 lb).—1Kr 22:14; Mt 18:24.

• Tanp.

  Normalman, enn plas ki’nn met apar pou ladorasion, enn plas ki sin. Selman, pli souvan sa fer referans swa ar tabernak swa ar batiman tanp ki ti res dan enn fason permanan dan Zerizalem. Sa batiman tanp la ti ranplas tabernak ki ti kapav transporte ek li ti vinn sant ladorasion bann Izraelit. Salomon ti konstrir premie tanp ek bann Babilonien ti detrir tanp-la. Zorobabel ti konstrir deziem tanp apre ki bann Zwif ti sorti lexil dan Babilonn ek plitar Erod Legran ti rekonstrir sa tanp-la. Dan bann Lekritir, souvan ti zis apel tanp “lakaz Zeova.” (Esr 1:3; 6:14, 15; 1Kr 29:1; 2Kr 2:4; Mt 24:1) Servi sa term-la osi pou koz lor plas kot Bondie reste dan lesiel.—Ex 25:8, 9; 2Le 10:25; 1Kr 28:10; Rev 11:19.

• Tartar.

  Dan Bann Lekritir Grek Kretien, se enn leta bien ba, ki kouma enn prizon, kot ti zet bann anz ki ti dezobeir Bondie dan lepok Noe. Dan 2 Pier 2:4, verb tar·ta·roʹo (“zet dan Tartar”) pa vedir ki ti zet “bann anz ki ti fer pese” dan sa mem Tartar (setadir, enn prizon souterin ek enn plas bien nwar pou bann bondie mwin inportan) ki bann mitolozi ki bann ki pa Kretien rakonte. Me plito, sa montre ki Bondie ti abes zot ek zot ti perdi zot plas ek zot privilez ki zot ti ena dan lesiel, ek ki li ti met zot dan enn nwarte bien profon kot zot pa konpran so bann proze ki bien kler. Nwarte montre osi kouma zot pou al fini parski bann Lekritir montre ki zot, ansam avek zot sef Satan Lediab, pou konn enn destriksion eternel. Alor, Tartar fer referans ar leta pli ba ki sa bann anz rebel la ete. Li pa mem zafer ki “trou san fon” ki mansione dan Revelasion 20:1-3.

• Tirazosor.

  Koutim kot ti servi bann ti ros ouswa bann ti bout dibwa pou pran bann desizion. Ti met sa bann kitsoz-la dan pli enn linz ouswa dan enn resipian ek apre sa ti sakouy zot. Ti swazir seki ti sorti ouswa seki enn dimounn ti tire. Souvan dan sa moman-la ti fer enn lapriyer.—Mt 27:35; Zis 1:26.

• Tom.

  Kan li an ti let, sa fer referans ar tom enn dimounn; kan li an kapital, sa fer referans ar tom kot tou dimounn ale, ek so mo ebre inn tradir par “Seol” ek so mo grek inn tradir par “Lades.” Labib dekrir li kouma enn landrwa sinbolik ouswa enn kondision kot bann dimounn mor pa fer nanye ek pa konsian nanye.—Ze 47:30; Ek 9:10; Mt 27:61; Zis 2:31.

• Tronpet.

  Enn linstriman lamizik ki ti fer an metal kot bizin soufle ladan pou li zwe. Ti osi servi sa pou avoy bann signal. Dan enn sans sinbolik, souvan son bann tronpet ti akonpagn lanons bann zizman Zeova ouswa bann lezot levennman inportan ki Bondie ti fer.—1Ko 15:52; Rev 8:7–11:15.

• Trou san fon.

  Sa term-la sorti dan mo grek aʹbys·sos, ki vedir “extra fon” ouswa “fonder ki pa kapav mezire, ki pena limit.” Servi sa dan Bann Lekritir Grek Kretien pou fer referans ar enn plas ouswa enn kondision kot pa kapav sorti. Li kapav fer referans ar tom me osi ar lezot kitsoz.—Lk 8:31; Rom 10:7; Rev 20:3.

Z

• Zakob.

  Enn garson Izaak ek Rebeka. Plitar Bondie ti apel li Izrael ek li ti vinn sef fami (ouswa patriyars) pep Izrael (ki ti osi apel bann Izraelit ek plitar, bann Zwif). Li ti papa sa 12 garson ki ansam avek zot bann desandan, ti form 12 tribi nasion Izrael. Ti kontign servi nom Zakob pou nasion ouswa pep Izrael.—Ze 32:28; Mt 22:32.

• Zapot.

  Sa mo-la premierman vedir “enn kikenn ki’nn avoye,” ek servi li kan pe koz lor Zezi ek sertin dimounn ki finn avoye pou servi lezot. Pli souvan, servi li konsernan sa group 12 disip ki Zezi ti swazir personelman pou reprezant li.—Mk 3:14; Zis 14:14, not.

• Zeis.

  Bann Grek ti ador boukou bondie ek Zeis ti zot pli gran bondie. Dan List, bann dimounn ti pran Barnabas pou Zeis. Pre ar List finn trouv bann kitsoz lor ki finn ekrir “bann pret Zeis” ek “Zeis bondie-soley.” Lor lavan bato lor ki Pol ti vwayaze depi lil Malt ti ena stati “Bann Garson Zeis,” setadir, Kastor ek Polix, bann frer zimo.—Zis 14:12; 28:11.

• Zeova.

  Tradiksion Lemond Nouvo servi nom “Zeova” 237 fwa antou dan Bann Lekritir Grek Kretien. Desizion pou servi nom Bondie li baze lor sa bann prev-la:

  1. Dan bann kopi Bann Lekritir Ebre ki ti servi dan lepok Zezi ek so bann zapot, ti ena Tetragram (setadir, nom Bondie, ki reprezante par sa kat konsonn ebre la, יהוה) partou dan bann text.

  2. Dan lepok Zezi ek so bann zapot, ti ena osi Tetragram dan bann tradiksion grek Bann Lekritir Ebre.

  3. Mem Bann Lekritir Grek Kretien montre ki souvan Zezi ti fer referans ar nom Bondie ek ti fer lezot konn sa.—Zan 17:6, 11, 12, 26.

  4. Parski Bann Lekritir Grek Kretien se enn text inspire ki finn azoute ar Bann Lekritir Ebre ki sakre, li pa ti pou paret lozik si nom Zeova ti disparet enn sel kout ladan.

  5. Nom Bondie paret dan so form pli kourt dan Bann Lekritir Grek Kretien.—Revelasion 19:1, 3, 4, 6.

  6. Bann premie kitsoz ki bann Zwif ti ekrir montre ki bann Kretien Zwif ti servi nom Bondie dan seki zot ti ekrir.

  7. Sertin spesialis Labib rekonet ki li posib ki nom Bondie ti paret dan Bann Lekritir Grek Kretien kan sa parti-la ti pe sit Bann Lekritir Ebre kot ti ena nom Bondie.

  8. Ena nom Bondie dan Bann Lekritir Grek Kretien dan bann tradiksion Labib dan plis ki san diferan lang.

  San okenn dout, ena bann bon rezon pou remet nom Bondie, Zeova, dan Bann Lekritir Grek Kretien. Se exakteman seki bann tradikter Tradiksion Lemond Nouvo inn fer. Zot ena enn gran respe pou nom Bondie ek zot pa ti pou oze tir ninport ki kitsoz ki ena dan text orizinal.—Revelasion 22:18, 19.

• Zetwal gramatin.

  Se dernie zetwal ki leve dan Les avan ki soley aparet, ek ki montre ki enn nouvo zour pe al koumanse.—Rev 22:16; 2Pi 1:19.

• Zida.

  Katriem garson Zakob par so madam Lea. Dan profesi ki Zakob ti anonse kan li ti pre pou mor, li ti predir ki enn gran dirizan ti pou sorti dan desandans Zida; sa dirizan-la ti pou regne pandan lontan. Kan Zezi ti vini antan-ki enn imin, li ti enn desandan Zida. Zida ti osi nom enn tribi ek plitar nom enn rwayom.—Ze 29:35; 49:10; Eb 7:14.

• Zoug.

  Enn bar ki enn dimounn ti sarye lor so zepol ek lor sak kote ti ena bann kitsoz lour apandan. Ouswa enn bar dibwa ki ti met lor likou de zanimo (souvan bann bef) kan zot ti pe ris enn lekipman pou labour later ouswa enn saret. Parski bann esklav souvan ti servi bann zoug pou sarye bann kitsoz lour, ti servi mo zoug dan enn fason sinbolik pou reprezant lesklavaz ouswa soumision ar enn lot dimounn, ek osi kriote ek soufrans. Kan ti tir ouswa ti kas enn zoug dan enn fason sinbolik, sa vedir ki enn dimounn ti’nn libere ar tou bann kitsoz ki’nn mansione avan.—Lv 26:13; Mt 11:29, 30, not.

• Zour Rekonsiliasion (Ouswa: Zour Propisiasion).

  Zour sin ki pli inportan pou bann Izraelit, ki apel osi Yom Kipour (sorti dan mo ebre yohm hak·kip·pu·rimʹ, “zour kot kouver pese”), ki ti tom le 10 Etanim. Dan Bann Lekritir Ebre, apel sa zour-la Zour Rekonsiliasion. Gran pret ti rant dan Plas ki Pli Sin dan tabernak zis sa zour-la dan lane pou ofer disan bann sakrifis pou so pese, pese bann lezot Levit, ek pese lepep. Sa bann sakrifis-la ti atir latansion lor sakrifis Zezi, ki kouver net bann pese limanite enn fwa pou tou, ek lerla donn bann dimounn posibilite pou rekonsilie ar Zeova. Sa ti enn zour rasanbleman ki sin, enn zour kot zot ti gard karem, ek osi enn zour saba kot zot pa ti travay.—Lv 23:27, 28; Zis 27:9; Kol 1:20; Eb 9:12.

• Zour Zizman.

  Enn zour presi, ouswa enn peryod letan, kan bann group, bann nasion, ouswa bann imin an zeneral pou rann kont Bondie. Se kitfwa enn lepok kot pou touy bann ki merit lamor, ouswa enn lepok kot sertin pou gagn posibilite sape ek gagn lavi eternel. Zezi Kris ek so bann zapot ti koz lor enn “Zour Zizman” ki ti pou arive dan lavenir, kot sa pa ti pou konsern zis bann vivan me osi bann ki’nn mor dan lepase.—Mt 12:36.

• Zwif.

  Ti servi sa term-la pou enn dimounn ki sorti dan tribi Zida apre ki dis tribi rwayom Izrael ti tonbe. (2Le 16:6) Apre lexil dan Babilonn, ti servi sa term-la an rapor avek bann Izraelit ki sorti dan diferan tribi, ki ti retourn Izrael. (Esr 4:12) Plitar, ti servi sa lexpresion-la partou dan lemond pou fer diferans ant bann Izraelit ek bann dimounn lezot nasion. (Es 3:6) Lapot Pol ti osi servi sa term-la dan enn fason sinbolik kan li ti pe explike ki nasionalite enn dimounn pena okenn linportans dan lasanble Kretien.—Rom 2:28, 29; Ga 3:28.