1, 2. Tera aroia I-Iutaia ake i Ierutarem n tokin ana kaitiua ni miitara Tekaria?

NGKE e a roko n tokina ana kaitiua ni miitara Tekaria, e a bati te bae e riai n iaiangoia te burabeti aei. E kaotia raoi Iehova bwa e na boni katuuaaeia aomata aika aki kakaonimaki ibukin aroia aika buakaka. E boni bae ni kakorakoraaki Tekaria n te berita aei. Ma bon akea naba te bitaki ae riki. E bon teimatoa naba te aki kakaonimaki ao mwakuri aika bubuaka, ao e tuai naba ni kan tia manga katean ana tembora Iehova. E aera ngkai a waekoa I-Iutaia ni kitana tabeia mairoun Iehova? A okiri abaia tii ibukin tabeakinan oin aroia?

² E ataia Tekaria ae boni mwaane ao aine aika onimaki I-Iutaia ake a okira Ierutarem. Boni ngaiia ake “a kauekeaki nanoia iroun te Atua ae koaua” bwa a na kitan aia auti ao aia bitineti aika mwengaraoi iai. (Etira 1:​2, 3, 5) A kitana te aba ae a taneiai iai bwa a na nakon te aba ae angia i buakoia a tuai n noria mai mwaina. Ngke arona bwa e aki kakawaki manga katean ana tembora Iehova, a na bon aki ira te mwananga ae 1,000 tabun te maire raroana (1,600 te kiromita) rinanon te aba ae aobuaka.

3, 4. Baikara kangaanga ake a kaaitarai I-Iutaia ake a okira abaia?

³ E na tera aron te mwananga anne? Ngke a mwananga I-Iutaia,  a bae ni kabanei aoa aika bati n iaiangoa mwengaia ae boou. A ongongo tamaroan ngkoa te kaawa ae Ierutarem. Naake a a kara riki i buakoia a a tia n nora mimitongin te tembora are mai mwaina. (Etira 3:12) Ngke arona bwa ko iriia ni mwananga, e na tera am namakin ni moan noran Ierutarem ae ai mwengam ae boou? Ko na nanokawaki n norani kateitei aika urubekebeke aika rabunakinako n uteute? Ko na kabotaua totoakaein ooni Baburon ake uoua ma oon Ierutarem ae urubekebeke ao e kiribwangabwanga bwa nneni ngkoa mataroan te oo ao taua n tantani? Ma e ngae n anne, a aki bwara nanoia aomata. A a tia n nora ana kakamaiu Iehova ibukia i nanoni mwanangaia ae abwabwaki n okira abaia. Te moanibwai ae a karaoia ngke a roko, boni katean te baonikarea ni nnen te tembora ngkoa, ao a anganga karea nakon Iehova ni katoabong. (Etira 3:​1, 2) E taraa n ae akea te bwai teuana ae e kona ni kabwarai nanoia man ingaingaia aei.

⁴ Irarikini mwakurian te tembora, a riai tibun Iteraera ni manga katei aia kaawa. A riai ni manga katei auti, n ununiki n aia tawaana, ao ni karekei kanaia aia utu. (Etira 2:70) E taraa n ae moan te bati te mwakuri ae a na karaoia. Ao e a manga waekoa n roko te kakaaitara ae korakora. E ngae ngke a tei n nene n te moantai, ma i nanon 15 te ririki ni kakaaitara ao e a bwara nanoia. (Etira 4:​1-4) E roko te totoko ae korakora n 522 B.C.E. ngke e a tua katokan te kateitei i Ierutarem ueani Botia. N taraana, ai bon akea te kantaninga ibukin te kaawa aei.​—Etira 4:​21-24.

5. Tera aron Iehova nakoia ana aomata ake a a katoka aia mwakuri?

⁵ E ataa Iehova te bwai ae a kainnanoia ana aomata. E anga te kabanea ni miitara nakon Tekaria ibukini karauan nanoia I-Iutaia bwa e bon tangiriia ao e kakaitau ni bwaai nako ake a a tia ni karaoi, ao e kaotia naba nakoia bwa e na boni kamanoia ngkana a waakina Ana mwakuri. E berita ni kangai Iehova ni kaineti ma manga katean te tembora: “E na bon riki anne ngkana kam aki kabwaka n ongo ni bwanaan Iehova ae Atuami.”​—Tek. 6:15.

6. (a) E kangaa ni moanaki ana kawanua ni miitara Tekaria? (Nora te taamnei ni moan te kaongora aei.) (b) E aera ngkai a kakaokoro karan taian aoti?

⁶ E boni bae n riki bwa kakorakoraan te onimaki ana kabanea ni miitara Tekaria are te kawanua. (Wareka Tekaria 6:​1-3.) Kataamneia te bwai ae e noria: A biri “mai marenani maunga aika uoua [aika] . . . taiani buraati” kaa ni buaka aika awaa, aika taraa n tauraoi ibukin te buaka. A kakaokoro karan aoti ni kaa ni buaka aikai. Aei are e kaotia raoi bwa a kakaokoro taan toka i aoia. E titiraki Tekaria ni kangai, “Baikara baikai?” (Tek. 6:4) Ti kan ataia naba, bwa iai rotakira n te miitara aei.

7, 8. (a) A tei ibukin tera maunga ake uoua? (b) E aera ngkai bon taiani buraati maunga aikai?

⁷ N te Baibara, a kona n tei maunga ibukin tautaeka n uea ke taian tautaeka. A kuri n titeboo maunga ake n ana rongorongo Tekaria ma ake n ana taetae ni burabeti Taniera. E tei te maunga are teuana ibukini mwaakan Iehova n tautaeka i aoni bwaai ni kabane ae teimatoa n aki toki, ao are teuana e tei ibukin te Tautaeka n Uea Iroun te Mesia ae te uea iai Iesu. (Tan. 2:​35, 45) A kaoti maunga akanne ni moa man 1914 ngke e kaueaaki Iesu, ao iai tabeia ae kakawaki ibukini kakororaoan nanon te Atua i aon te aba.

⁸ E aera ngkai bon taiani buraati maunga akanne? E rangi ni kakawaki te buraati n aron te koora. E tua Iehova kabonganaan te buraati ni katean te umwanrianna ae tabu ao imwina riki te tembora i  Ierutarem. (TeOti. 27:​1-3; 1Uea 7:​13-16) Ngaia are maunga ni kaikonaki aika uoua aika buraati aikai, a kauringira rianakon tamaroan riaini mwaakan Iehova n tautaeka i aoni bwaai ni kabane ao te Tautaeka n Uea Iroun te Mesia, ake a na boni karekea te mweraoi ao te kakabwaia nakoia aomata ni kabane.

9. Antai taan toka i aoni kaa ni buaka, ao tera mwiokoaia?

⁹ Ti na okiri ngkai kaa ni buaka. A tei ibukin tera ma taan toka i aoia? Taan toka i aoni kaa ni buaka aikai bon anera, ae tao koraki n anera aika kakaokoro. (Wareka Tekaria 6:​5-8.) A otinako mai “matan Uean te aonnaba ni kabutaa” bwa a na karaoa mwiokoaia ae okoro. Tera mwiokoaia anne? A kanakoaki kaa ni buaka ma taan toka i aoia bwa a na tabeakin aono ake a mwiokoaki iai. Bon tabeia kamanoaia ana aomata Iehova, moarara riki man “te aba are i meang” ae Baburon. E taraia raoi Iehova bwa a na aki manga tautoronaki ana aomata irouni Baburon. Ai karaunanora aei nakoia taani katea te tembora ake n ana bong Tekaria! A aikoa riai n raraomaeakina kakiriweaia mairouia taani kairiribai nakoia.

10. Ti kangaa ni buokaki ni boong aikai n ana taetae ni burabeti Tekaria ae taekani kaa ni buaka ma taan toka i aoia?

¹⁰ N aron ana bong Tekaria, e na teimatoa Iehova ae Atuaia taanga ni buaka ni kabonganaia ana anera ibukini kamanoaia ao kakorakoraaia ana aomata. (Maraki 3:6; Ebera 1:​7, 14) Man te tai are e kainaomataaki iai te Iteraera n taamnei man te taenikai n te aro ni kaikonaki i aani Baburon ae Kakannato n 1919, e a tabe ni butanako te taromauri ae koaua n aki ongea te kakaaitara ae korakora. (TeKao. 18:4) Ibukina bwa ti kamanoaki irouia anera, ti aki riai n raraomaeakina ae e na manga kataenikaiaki ana botaki Iehova i aan te Aro ae kewe. (TaiAre. 34:7) Ma ti kona ni koaua raoi bwa a na teimatoa n rikirake n te onimaki ana toro te Atua ni kabutaa te aonnaba. Ngkana ti iaiangoa ana miitara Tekaria, ti aki nanououa bwa ti kamanoaki raoi i aan nuuni maunga ake uoua.

11. E aera bwa ti na aki maaka buakanakia ana aomata te Atua ae e nang roko?

¹¹ E a kaan te tai ae a nang ikotaki iai tautaeka n ana waaki Tatan ae ngkai, bwa a na kamaunaia ana aomata te Atua. (Etek. 38:​2, 10-12; Tan. 11:​40, 44, 45; TeKao. 19:19) E kaotaki n ana taetae ni burabeti Etekiera bwa e na rabunaanako te aba n aron te nang te taanga ni buaka anne, ao e na ekiranako ma te un ae korakora ao a na toka i aoia aoti. (Etek. 38:​15, 16) * Ti riai ni maakuia? Ti aki! Bon iai te taanga ni buaka ae tei n ara itera. N tain te rawawata ae korakora anne, a nang ikotaki anera ake ana tautia Iehova ae Atuaia taanga ni buaka, bwa a na kamanoia ana aomata te Atua ao ni kamaunaia naake a kaitaraa ana tautaeka. (2Tet. 1:​7, 8) Ai kakamatakura te bong anne! Ma antai ae e na kairiri n ana taanga ni buaka Iehova mai karawa?

12, 13. (a) Tera te mwakuri are e tuangaki Tekaria bwa e na karaoia? (b) Ti kangaa n ataia ae te mwaane ae aranaki bwa Bwebwerake bon taekan Iesu Kristo?

¹² E nori miitara aika wanua Tekaria n tii ngaia. Ma ngkai, e nang karaoa te mwakuri  ni burabeti bwa kaungaaia naake a na manga katea ana tembora te Atua. (Wareka Tekaria 6:​9-12.) E tuangaki Tekaria bwa e na karekea te tirewa ao te koora mairoun Eretai, Tobiia, ao Ietaia, ake a a tibwa roko mai Baburon, ao e na karaoa “te baunuea ae moan te tamaroa” mani bwaintangira akanne. (Tek. 6:​11, kabwarabwara mai nano) Ma te koaua bwa e tuangaki Tekaria bwa e na katokaa te baunuea i aon te Kowana ae Terubabera ae kaain te baronga ae Iuta ao kanoan Tawita? E aki. A bae ni mimi taani mataku ngke e a katokaa te baunuea i aon te Ibonga ae Rietata ae Iotua.

¹³ Te koaua bwa e a riki n uea te Ibonga ae Rietata ae Iotua ngke e katokaaki te baunuea i aona? E aki, bon tiaki kaain te kanoa n uea are mairoun Tawita Iotua, ngaia are e aki tau n riki bwa te uea. Katokaan te baunuea anne boni bannan te bwai ae kakawaki, ae kaota te uea ao te ibonga n aki toki, n te tai ae e na roko. E aranaki te ibonga ae rietata are kaueaaki, bwa Bwebwerake. E kaotaki raoi n te Baibara bwa Bwebwerake bon Iesu Kristo.​—Ita. 11:1; Mat. 2:​23, kabwarabwara mai nano.

14. Tera taben Iesu ngkai te Uea ao te Ibonga ae Rietata?

¹⁴ Ngkai te Uea ao te Ibonga ae Rietata Iesu, boni ngaia te tia kairiri n ana taanga ni buaka Iehova mai karawa. Ibukini mwiokoana anne, e mwakuri korakora bwa a aonga ni mweraoi ana aomata te Atua, e ngae ngke a maeka n te aonnaba ae bati te kairiribai iai. (Ier. 23:​5, 6) E a kaan te tai ae e nang kairiri iai Kristo ni kamaunaia natannaomata, ni boutokaa iai riain te Atua n tautaeka ao n tei ibukia ana aomata Iehova. (TeKao. 17:​12-14; 19:​11, 14, 15) Ma imwaini karokoan te motikitaeka anne, iai ana mwakuri Bwebwerake ae moan te kakawaki.

15, 16. (a) A kangaa ni kainaomataaki ao ni kaitiakaki ana aomata te Atua ni boong aikai, ao antai ae karaoia? (b) Tera ae e na riki n tokin ana tai Kristo n Tautaeka ae Maanna Tenga te Ririki?

¹⁵ Irarikini mwiokoan Iesu ae te Uea ao te Ibonga ae Rietata, e mwiokoaki naba bwa e na “katea ana tembora Iehova.” (Wareka Tekaria 6:13.) N taai aikai, e irekereke ana kateitei Iesu anne ma kainaomataaia taan taromauri ni koaua mani Baburon ae Kakannato ao kaokan te ekaretia ni Kristian n 1919. E rinea naba te “toro ae kakaonimaki ma ni wanawana” bwa e na kaira te mwakuri i aon te aba ae katawanangin te tembora n taamnei ae kakannato. (Mat. 24:45) E tabe naba Iesu ni kaitiakiia ana aomata te Atua ao ni buokiia bwa a na taromauria n te aro ae itiaki.​—Maraki 3:​1-3.

¹⁶ N te tai n Tautaeka ae Maanna Tenga te ririki, ao Iesu ma raona n uea ao n ibonga ake 1440,00, a na buokiia aomata nako aika kakaonimaki bwa a nang kororaoi. Ngkana e tia aei, ao a nang tii tiku taan taromauria te Atua ni koaua n te aonnaba ae e a itiaki. Ni kabaneana, e nang kaokaki raoi te taromauri ae koaua!

17. Tera te karaunano are e anga Iehova nakoia I-Iutaia, ao tera aron rotakia iai?

¹⁷ Tera aron rotakia I-Iutaia ake n ana bong Tekaria n ana rongorongo teuaei? E berita Iehova bwa e na buokiia ao ni kamanoia n aia mwakuri. A bae ni kaungaaki nanoia ngke e berita bwa e na bon tia te tembora. Ma a na kangaa aomata aika tii tabeman ni katiaa te mwakuri ae bati? E katoka te raraoma ke te nanououa ana taeka Tekaria ake imwina. Irarikin te boutoka mairouia aika kakaonimaki n aron Eretai, Tobiia, ao Ietaia, e taekina naba te Atua taekaia aomata aika bati ake a na  “roko ao n ibuobuoki ni katean ana tembora Iehova.” (Wareka Tekaria 6:15.) A onimakina ana ibuobuoki Iehova I-Iutaia ao a waekoa ni manga waakina aia mwakuri ni kateitei e ngae ngke e katabuakaki. N te tai ae waekoa, e a kanakoa Iehova te bwai n tutuki are ai aron te maunga, are katabuakan aia mwakuri, ao e tia te tembora n 515 B.C.E. (Etira 6:22; Tek. 4:​6, 7) E ngae n anne, a kaotaki baika kakannato riki aika kanoan ara bong aikai, n ana taeka Iehova akanne.

18. E kangaa ni kakoroaki bukin Tekaria 6:15 n ara bong aikai?

¹⁸ Ni boong aikai, iai mirion ma mirion aika taromauria Iehova, ao a kairaki mai nanoia bwa a na anga aia “bwai aika kakawaki,” ae aia tai, korakoraia, ao kaubwaia, ibukini boutokaan ana tembora n taamnei ae kakannato Iehova. (TaeRab. 3:9) Ti na kangaa ni kakoauaa ae a kakawaki iroun Iehova ara boutoka aika nako mai nanora? Uringnga are Eretai, Tobiia, ao Ietaia, a karekei bwaai ibukin te baunuea are e karaoia Tekaria. E riki te baunuea anne bwa “kanuringan,” ke “te kauring ibukin” aia bwaintangira nakon te taromauri ae koaua. (Tek. 6:14; kabwarabwara mai nano) N aron anne, e aki kona ni mwanuokinaki ara mwakuri ao ara tangira ibukin Iehova. (Ebera 6:10) A na teimatoa n aki toki ni kawakinaki n ana ururing Iehova.

19. Tera aron rotakira ni boong aikai n ana miitara Tekaria?

¹⁹ Bwaai ni kabane aika kakororaoaki n te taromauri ae koaua ni boong aikai, boni kakoauaan ana kakabwaia Iehova ao ana kairiri Kristo. Boni ngaira naba kaain te botaki ae mweraoi, ae kamanoaki, ao ae teimatoa. “E na bon riki” are e kantaningaia Iehova ibukin te taromauri ae itiaki. Kaotia bwa e kakawaki iroum nnem i buakoia ana aomata Iehova, ao tai ‘kabwaka n ongo ni bwanaan Iehova ae Atuam.’ Ko a kona ngkanne n teimatoa ni kamanoaki iroun ara Uea ao ara Ibonga ae Rietata, ma taan toka i aoni kaa ni buaka mai karawa. Kabanea am konaa ni boutokaa te taromauri ae koaua. Ni karaoan anne, ko na kakoauaa raoi bwa e na anganiko te mweraoi Iehova ae Atuaia taanga ni buaka, ao e na kamanoko n nikirani boong n te waaki ae ngkai i aon te aba, ao n aki toki!