Pakadto ha sulod

Pakadto ha mga sulod

Walog han Ela

Away Nira David Ngan Goliat—Nahitabo Gud ba Ito?

Away Nira David Ngan Goliat—Nahitabo Gud ba Ito?

May mga nagruruhaduha kon tinuod ba o susmatanon la an istorya mahitungod kanda David ngan Goliat. Nahunahuna mo ba liwat ito samtang ginbabasa mo an nauna nga artikulo? Kon oo, tagda an masunod nga tulo nga pakiana.

1 | Posible gud ba nga may tawo nga mga 9.5 piye an kahitaas?

An Biblia nasiring nga “uunom ka siko ngan usa ka dangaw an kahitaas” ni Goliat. (1 Samuel 17:4) An siko nga ginhihisgotan katugbang ha kahilaba nga 17.5 ka pulgada, ngan an dangaw ha 8.75 ka pulgada. Ha kabug-osan, naabot ito hin mga siyam ka piye ngan unom ka pulgada. May mga nag-iinsister nga imposible magin sugad kahitaas hi Goliat, kondi tagda ini: Ha moderno nga panahon, an pinakahitaas nga lalaki nga nakarekord sobra 8 ka piye ngan 11 ka pulgada. Imposible gud ba nga hi Goliat mas hitaas hin unom ka pulgada o sobra pa? Tikang hiya ha tribo han Repaim nga kilala nga higtaas hinduro. Usa nga rekord ha Ehipto han ika-13 ka siglo B.C.E. an nag-uunabi nga may magpakaharadlok nga girriro ha Canaan nga sobra walo ka piye an kahitaas. Salit an kahitaas ni Goliat, bisan kon urusahon, diri gud imposible.

2 | Tinuod ba nga tawo hi David?

May panahon hadto nga nangalimbasog an mga eskolar ha pagminos kan Hadi David sugad nga susmatanon la, kondi mas makuri ito pamatud-an. An mga arkeologo nakaukab hin kadaan nga inskripsyon nga may nakasurat nga “balay ni David.” Dugang pa, hi Jesu-Kristo naghisgot mahitungod kan David sugad nga tinuod nga tawo. (Mateo 12:3; 22:43-45) An pagkatawo ni Jesus sugad nga Mesias ginsusuportaran han duha nga detalyado nga rekord han iya katulinan nga nagpapakita nga tikang hiya ha tulin ni Hadi David. (Mateo 1:6-16; Lucas 3:23-31) Matin-aw, hi David usa nga tinuod nga tawo.

3 | An mga panhitabo ba ha asoy nahitabo ha tinuod nga lugar?

An Biblia nasiring nga an away nahitabo ha Walog han Ela. Pero nagin mas espisipiko pa ito ha pagsiring nga an mga Pilisteohanon nagkampo hirani hin bungtod ha butnga han duha nga bungto, an Soko ngan Aseka. An mga Israelita nakapwesto ha kaluyo nga bungtod ha tabok han walog. Tinuod ba ini nga mga lugar?

Tigamni an ginsiring han usa nga turista: “Gindara kami han amon tour guide, nga diri relihiyoso, ha Walog han Ela. Sinaka kami ha usa nga aragian nga nagdara ha amon ngadto ha pungkay hin bungtod. Samtang ginkikita namon an walog ha ubos, iginpabasa niya ha amon an 1 Samuel 17:1-3. Katapos iya gintudlok an walog ngan nagsiring: ‘Ha iyo wala, makikita an kagubaan han Soko.’ Katapos lumingi hiya ngan nagsiring, ‘Ha iyo too, amo an kagubaan han Aseka. An mga Pilisteohanon nagkampo butnga hito nga mga bungto, dida ha ligid han kabungtoran ha iyo atubangan. Salit bangin dinhi ha aton gintitindogan, nagkampo an mga Israelita.’ Nahunahuna ko hi Saul ngan hi David nga natindog ha akon mismo gintitindogan. Katapos linusad kami, ngan didto ha kapatagan han walog, tumabok kami ha gin-aagian hin tubig, nga haros mamara na, ngan puno hin bato. Nahahanduraw ko gud hi David nga namumurot hin lima nga maghamis nga bato, nga an usa hito amo an nakamatay kan Goliat.” Ito nga turista, pariho han damu nga iba pa, naimpres gud ha pagkatinuod han mga detalye ha rekord han Biblia.

Waray gud rason nga pagruhaduhaan an pagkatinuod hinin makasaysayan nga asoy. Naghihisgot ini hin tinuod nga mga tawo ngan tinuod nga mga lugar. Labaw ha ngatanan, bahin ini han giniyahan nga Pulong han Dios, salit tikang ini ha Dios han kamatuoran, an Usa nga “diri makakagbuwa.”—Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16.