Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Marka
Rito Ra Yehovha Ra Hanya
Tinhla-nkulu Ta Buku Ya Marka
EVHANGELI ya Marka hi yona yo koma swinene eka Tievhangeli ta mune. Yi tsariwe hi Yohane Marka endzhaku ka malembe ya kwalomu ka 30 Yesu Kreste a file a tlhela a pfuxiwa, naswona yi vulavula hi swiendlakalo swo tala leswi tsakisaka swa vutirheli bya Yesu lebyi tekeke malembe manharhu ni hafu.
Handle ko kanakana, leswi a yi tsaleriwe vanhu lava nga riki Vayuda, ngopfu-ngopfu Varhoma, buku ya Marka yi hlamusela Yesu tanihi N’wana wa Xikwembu la endlaka masingita loyi a chumayelaka hi ku hiseka. Yi kandziyisa ngopfu leswi Yesu a swi endleke ku nga ri leswi a swi dyondziseke. Loko hi tekela Evhangeli ya Marka enhlokweni, ripfumelo ra hina eka Mesiya ri ta tiya naswona hi ta susumeteleka ku va vahuweleri lava hisekaka va rungula ra Xikwembu.—Hev. 4:12.
VUTIRHELI LEBYI HLAMARISAKA BYA LE GALELIYA
Marka u sungula ku hlamusela xiviko lexi tsakisaka xa vutirheli bya Yesu loko A ri eGaleliya, endzhaku ka loko a hlamusele ta ntirho wa Yohane lowo Khuvula ni ta masiku ya 40 lawa Yesu a ma heteke emananga, hi tindzimana ta 14 ntsena. Ku tirhisiwa ka rito “xikan’we-kan’we” hi ku phindha-phindha swi kombisa leswaku xiendlakalo lexi ku vulavuriweke ha xona xi endleke hi ku hatlisa.—Mar. 1:10, 12.
Yesu u hete matsima manharhu yo chumayela eGaleliya hi nkarhi lowu nga ehansi ka malembe manharhu. Marka u hlamusela rungula leri hi ku landzelelana ka rona. Dyondzo ya le Ntshaveni ni tinkulumo to tala ta Yesu leto leha a nga ti khumbanga.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
1:15—“Nkarhi lowu vekiweke” i wa ku hetiseka ka yini? Yesu a a vula leswaku ku hetiseke nkarhi lowu vekiweke wa leswaku a sungula vutirheli byakwe. Leswi a a ta va Hosi leyi Hlawuriweke, Mfumo wa Xikwembu a wu ri ekusuhi. Kutani vanhu va timbilu letinene a va ta amukela rungula leri a ri chumayelaka ivi va endla leswi nga ta va endla va amukeleka eka Xikwembu.
1:44; 3:12; 7:36—Ha yini Yesu a a nga lavi leswaku masingita ya yena ma tivisiwa van’wana? Ematshan’weni ya leswaku vanhu va twa swiviko leswi hundzeletiweke, Yesu a a lava leswaku va tivonela hi ya vona leswaku a a ri Kreste kutani va tiendlela xiboho hi ku ya hi leswi va tivoneleke swona. (Esa. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Luka 5:14) Munhu loyi a n’wi byeleke leswaku a ya tivisa van’wana, i khale ka wanuna loyi a a ri ni madimona wa le tikweni ra Vagerasa. Yesu u n’wi byele leswaku a ya ekaya a ya rungulela maxaka yakwe mhaka leyi. Yesu a a komberiwe leswaku a huma emutini wolowo, hikwalaho a a nga ha ta kota ku va chumayela. Loko vanhu va vona wanuna la tshunguriweke hi Yesu va tlhela va twa leswi a swi vulaka, sweswo a swi pfala swivulavula leswi a swi ri kona malunghana ni ku lahlekeriwa hi tinguluve.—Mar. 5:1-20; Luka 8:26-39.
2:28—Ha yini Yesu a vuriwa “Hosi ya yona savata”? Muapostola Pawulo u tsale a ku: ‘Nawu wu ni ndzhuti wa swilo leswinene leswi nga ta ta.’ (Hev. 10:1) Tanihi laha Nawu a wu vula hakona, endzhaku ka masiku ya tsevu ya ku tirha, hi siku ra vunkombo a ku va Savata naswona Yesu u hanyise vanhu vo tala hi siku rero. Leswi a swi fanekisela ku wisa ka vanhu ni mikateko yin’wana leyi va nga ta yi kuma ehansi ka Ku Fuma ka Kreste ka Gidi ra Malembe endzhaku ka loko ku herisiwe vulawuri bya Sathana bya tihanyi. Hikwalaho, Hosi ya Mfumo wolowo nakambe i “Hosi ya savata.”—Mat. 12:8; Luka 6:5.
3:5; 7:34; 8:12—Xana Marka u yi tive njhani ndlela leyi Yesu a a titwa ha yona? Marka a a nga ri un’wana wa vaapostola va 12 naswona a a nga ri munghana lonkulu wa Yesu. Hi ku ya hi ndhavuko wa khale, Marka u kume rungula ro tala eka muapostola Petro munghana wa yena lonkulu.—1 Pet. 5:13.
6:51, 52—A ku ri yihi “nhlamuselo ya swinkwa” leyi vadyondzisiwa va tsandzekeke ku yi twisisa? Emahlweninyana, Yesu u phamele vavanuna va 5 000 hi swinkwa swa ntlhanu ni tinhlampfi timbirhi ntsena, ku nga hlayiwi vavasati ni vana. “Nhlamuselo ya swinkwa” leyi vadyondzisiwa a va fanele va yi twisisile eka xiendlakalo xexo a ku ri leswaku Yehovha Xikwembu u nyike Yesu matimba yo endla masingita. (Mar. 6:41-44) Loko a va twisise vukulu bya matimba lawa Yesu a a nyikiwe wona, a va nga ta va va hlamarile loko a famba ehenhla ka mati hi singita.
8:22-26—Ha yini Yesu a nga n’wi hanyisanga xikan’we wanuna wa bofu? Swi nga ha endleka leswaku Yesu a a anakanyela wanuna loyi. Leswi a nga endla leswaku wanuna loyi a tswariweke a ri bofu mahlo yakwe ma pfuleka hakatsongo-tsongo, sweswo swi n’wi pfune leswaku a tolovela ku vonakala hakatsongo-tsongo.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Marka u hlamusela ta mindhavuko, marito, vukhongeri ni tindhawu leti swi nga ha endlekaka a ti nga tolovelekanga eka vahlayi lava nga riki Vayuda. U swi veka erivaleni leswaku Vafarisi a va “titsona swakudya,” leswaku korbani i “nyiko leyi nyikeriweke eka Xikwembu,” nileswaku Vasaduki va ri “ku pfuka ka lava feke a ku kona” naswona tempele a yi “langutane” ni ‘Ntshava ya Mitlhwari.” Leswi matimu ya xivongo xa Mesiya a ma ta tsakisa Vayuda, a nga vulavulanga ha wona. Xisweswo Marka u hi vekele xikombiso. Hi fanele hi xiya ndhavuko wa vayingiseri va hina loko hi ri ensin’wini kumbe loko hi nyikela tinkulumo eminhlanganweni.
3:21. Maxaka ya Yesu a ma nga ri vapfumeri. Hikwalaho u anakanyele vapfumeri lava kanetiwaka kumbe va hlekuriwaka hi swirho swa ndyangu wa vona leswi nga riki vapfumeri.
3:31-35. Loko Yesu a khuvuriwa u ve N’wana wa Xikwembu wa moya, naswona “Yerusalema wa le henhla” a a ri mana wa yena. (Gal. 4:26) Ku sukela nkarhi wolowo ku ya emahlweni, Yesu a a va rhandza swinene vadyondzisiwa va yena ku tlula maxaka ya yena ya nyama. Leswi swi hi dyondzisa ku rhangisa timhaka leti fambisanaka ni vugandzeri bya ntiyiso evuton’wini bya hina.—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.
8:32-34. Hi fanele hi hatla hi xiya hi tlhela hi ala xikhutazo xihi na xihi xa leswaku hi titsetselela. Mulandzeri wa Kreste u fanele a va a tiyimisele ku ‘titshika,’ a papalata ku navela ka vutianakanyi ni tipakani ta kona. U fanele a va a tiyimiserile ku “rhwala mhandzi yakwe ya nxaniso”—ku nga ku xaniseka loko swi fanerile kumbe ku susiwa xindzhuti kumbe ku xanisiwa hambi ku ri ku dlayiwa hikwalaho ka ku va Mukreste. Kutani u fanele a “landzela [Yesu] nkarhi hinkwawo,” a hanya hilaha A a hanya hakona. Leswaku hi va vadyondzisiwa hi fanele hi va ni moya wa ku tinyikela lowu fanaka ni wa Kreste Yesu.—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.
9:24. A hi fanelanga hi va ni tingana ku byela van’wana hileswi hi swi pfumelaka kumbe ku khongelela ripfumelo leri engetelekeke.—Luka 17:5.
N’HWETI YO HETELELA
Loko lembe ra 32 C.E. ri ya eku heleni, Yesu u fike “emaaveni ya Yudiya entsungeni wa Yordani,” naswona mintshungu yi tlhele yi ta eka yena. (Mar. 10:1) Loko a heta ku chumayela kwalaho, u tlhelele eYerusalema.
Hi Nisani 8 Yesu a a ri eBetaniya. A a vurhame etafuleni ra swakudya loko wansati un’wana a nghena a fika a n’wi chela mafurha yo nun’hwela enhlokweni. Leswi endlekeke ku sukela loko Yesu a nghene eYerusalema tanihi muhluri ku fikela loko a pfuxiwile swi hlamuseriwe hi ku landzelelana ka swona.
Tinhlamulo Ta Swivutiso Swa Matsalwa:
10:17, 18—Ha yini Yesu a nga pfumelanga loko wanuna un’wana a n’wi vitana “Mudyondzisi Lonene”? Loko Yesu a ale ku tlhomiwa tinsiva u yise ku dzuneka eka Yehovha a tlhela a kombisa leswaku Xikwembu xa ntiyiso hi xona muendli wa swilo hinkwaswo leswinene. Ku tlula kwalaho, Yesu u kandziyise ngopfu mhaka ya leswaku Yehovha Xikwembu, Muvumbi wa swilo hinkwaswo, hi yena ntsena a nga ni mfanelo ya ku veka milawu ya leswi lulameke ni leswi nga lulamangiki.—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.
14:25—Xana Yesu a a vula yini loko a byela vaapostola va yena vo tshembeka a ku: “A ndzi nge he tlheli ndzi nwa leswi humaka emadiriveni ya vhinya ku fikela siku rero loko ndzi swi nwa hi vuntshwa emfun’weni wa Xikwembu”? Yesu a a nga vuli swona leswaku ku ni vhinyo ya xiviri etilweni. Hambiswiritano, leswi nkarhi wun’wana vhinyo yi fanekiselaka ku tsaka, Yesu a a vulavula hi ntsako wa ku va swin’we ni valandzeri vakwe lava totiweke lava pfuxeriwaka eMfun’weni.—Ps. 104:15; Mat. 26:29.
14:51, 52—A ku ri mani jaha leri nga “tsutsuma ri nga ambalanga”? I Marka ntsena la vulavulaka hi mhaka leyi, hikwalaho swa twala ku gimeta hileswaku a a vulavula hi yena n’wini.
15:34—Xana marito ya Yesu lama nge, “Xikwembu xanga, Xikwembu xanga, u ndzi tshikele yini?” ma kombisa leswaku a a nga ri na ripfumelo? Nikatsongo. Hambileswi hi nga swi tiviki leswaku i yini leswi endleke Yesu a vula marito lawa, kambe marito ya yena ma kombisa leswaku a a swi xiya leswaku Yehovha a a nga ha n’wi sirhelelanga N’wana Wakwe leswaku a ta ringiwa hi ku helela. Swi nga ha endleka leswaku Yesu u vule marito lawa hikwalaho ka leswi a a lava ku hetisisa leswi vuriweke eka Pisalema 22:1 malunghana na yena n’wini.—Mat. 27:46.
Leswi Hi Swi Dyondzaka:
10:6-9. Xikongomelo xa Xikwembu hileswaku vanhu lava tekaneke va namarhelana. Hikwalaho, ematshan’weni yo hatlisela ku dlaya vukati, wanuna ni wansati va fanele va tikarhatela ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele leswaku va hlula xiphiqo xihi ni xihi lexi nga ha vaka kona evukatini.—Mat. 19:4-6.
12:41-44. Xikombiso xa noni leyi a yi ri xisiwana xi hi dyondzisa leswaku hi fanele hi pfula xandla loko swi ta eku seketeleni ka vugandzeri bya ntiyiso.
[Xifaniso eka tluka 29]
Ha yini Yesu a byele wanuna loyi leswaku a ya rungulela maxaka ya yena hinkwaswo leswi a n’wi endleleke swona?