Ofiary, które podobały się Bogu

„Każdy arcykapłan jest ustanawiany w celu składania zarówno darów, jak i ofiar” (HEBRAJCZYKÓW 8:3).

1. Dlaczego ludzie odczuwają potrzebę zwracania się do Boga?

„SKŁADANIE ofiar jest chyba dla człowieka czymś równie ‚naturalnym’ jak modlenie się; tym pierwszym wyraża, co myśli o sobie, tym drugim — co myśli o Bogu”. Tak napisał znawca dziejów biblijnych Alfred Edersheim. Odkąd na ziemi pojawił się grzech, ludziom towarzyszy poczucie winy, bezradności oraz oddalenia od Boga. Człowiek chciałby uwolnić się od tych uczuć. Łatwo więc zrozumieć, że w tak rozpaczliwym położeniu odczuwa potrzebę proszenia Boga o pomoc (Rzymian 5:12).

2. Jakie wzmianki o najdawniejszych ofiarach znajdujemy w Biblii?

² Pierwsza biblijna relacja o składaniu Bogu ofiar dotyczy Kaina i Abla. Czytamy o tym: „Po jakimś czasie Kain zaczął przynosić płody ziemi jako dar ofiarny dla Jehowy. Ale również Abel przyniósł niektóre z pierworodnych swej trzody — kawałki ich tłuszczu” (Rodzaju 4:3, 4). Potem dowiadujemy się, że „całopalenia na ołtarzu” składał Jehowie Noe, ocalony podczas zagłady ówczesnego niegodziwego pokolenia w wielkim potopie (Rodzaju 8:20). A Abraham, wierny sługa i przyjaciel Boga, przy kilku okazjach po usłyszeniu Jego obietnic i błogosławieństw ‛zbudował ołtarz i wzywał imienia Jehowy’ (Rodzaju 12:8; 13:3, 4, 18). Później stanął przed największą próbą wiary, gdy Bóg polecił mu złożyć w ofierze całopalnej syna Izaaka (Rodzaju 22:1-14). Jak się dalej przekonamy, te krótkie relacje rzucają sporo światła na kwestię składania ofiar.

3. Jaką rolę w wielbieniu Boga odgrywają ofiary?

³ Z tych oraz innych przekazów biblijnych jasno wynika, że składanie ofiar stanowiło podstawowy element wielbienia Boga na długo przed ustanowieniem przez Jehowę szczegółowych przepisów w tej sprawie. Dlatego pewna encyklopedia definiuje „ofiarę” jako „obrzęd religijny, który polega na ofiarowaniu czegoś istocie boskiej w celu nawiązania, podtrzymania lub przywrócenia dobrych stosunków między człowiekiem a tym, co on uznaje za święte”. W związku z tym nasuwają się jednak pytania zasługujące na wnikliwą analizę: Dlaczego do wielbienia Boga potrzebne są ofiary? Jakie ofiary podobają się Bogu? I jakie znaczenie mają dla nas ofiary składane w starożytności?

Dlaczego potrzebne są ofiary?

4. Do czego doprowadził grzech Adama i Ewy?

⁴ Adam zgrzeszył świadomie. Zerwanie i zjedzenie owocu z drzewa poznania dobra i zła  było rozmyślnym aktem nieposłuszeństwa. Karą za to nieposłuszeństwo była śmierć, zgodnie z wyraźną zapowiedzią Boga: „W dniu, w którym z niego zjesz, z całą pewnością umrzesz” (Rodzaju 2:17). Adam i Ewa w końcu otrzymali zapłatę za grzech — musieli umrzeć (Rodzaju 3:19; 5:3-5).

5. Co Bóg uczynił dla potomstwa Adama i dlaczego?

⁵ A co można powiedzieć o potomkach Adama? Ponieważ odziedziczyli po nim grzech i niedoskonałość, znaleźli się w takiej samej sytuacji, jak pierwsza para ludzka — są dalecy od Boga, pogrążeni w beznadziejności i podlegają śmierci (Rzymian 5:14). Jehowa jest jednak nie tylko Bogiem sprawiedliwości i mocy, ale także, a nawet przede wszystkim, Bogiem miłości (1 Jana 4:8, 16). Dlatego wystąpił z inicjatywą, by naprawić wyrządzone szkody. Po stwierdzeniu, iż „zapłatą, którą płaci grzech, jest śmierć”, Biblia mówi, że „darem, który daje Bóg, jest życie wieczne przez Chrystusa Jezusa, naszego Pana” (Rzymian 6:23).

6. Co jest wolą Bożą, jeśli chodzi o szkody wynikłe z grzechu Adama?

⁶ Żeby można było dostąpić tego daru, Jehowa Bóg dostarczył coś, co miało wyrównać straty wynikłe z przewinienia Adama. Hebrajski wyraz kafár pierwotnie znaczył prawdopodobnie „zakryć” lub „wymazać”; tłumaczy się go również na „przebłaganie”. * Innymi słowy, Jehowa zadbał o odpowiednie środki, by zakryć grzech odziedziczony po Adamie i wymazać wynikłe z niego szkody, dzięki czemu osoby zasługujące na ten dar mogą dostąpić uwolnienia od winy za grzech i od śmierci (Rzymian 8:21).

7. (a) Jaką nadzieję wzbudził wydany przez Boga wyrok na Szatana? (b) Jaką cenę należało zapłacić za uwolnienie ludzkości od grzechu i śmierci?

⁷ Na nadzieję wyzwolenia z niewoli grzechu i śmierci wskazano zaraz po buncie pierwszej pary ludzkiej. Wydając wyrok na Szatana, którego reprezentował wąż, Jehowa oznajmił: „Wprowadzę nieprzyjaźń między ciebie a niewiastę i między twoje potomstwo a jej potomstwo. On rozgniecie ci głowę, a ty rozgnieciesz mu piętę” (Rodzaju 3:15). Dzięki temu proroctwu pojawił się promyk nadziei dla wszystkich, którzy zaufali tej obietnicy. Wyzwolenie to ma jednak swoją cenę. Obiecany Potomek nie miał po prostu przyjść i zgładzić Szatana; musiał mieć ‛rozgniecioną piętę’, czyli zaznać śmierci, choć tylko chwilowo.

8. (a) Dlaczego Kain zawiódł? (b) Dlaczego ofiara Abla podobała się Bogu?

⁸ Adam i Ewa zapewne zastanawiali się nad tożsamością obiecanego Potomka. Po urodzeniu pierwszego syna, Kaina, Ewa oznajmiła: „Wydałam mężczyznę z pomocą Jehowy” (Rodzaju 4:1). Czy myślała, że to on okaże się obiecanym Potomkiem? Jakkolwiek było, Kain zawiódł, a jego ofiara nie została przyjęta. Ale jego brat Abel wierzył Bożej obietnicy i ofiarował Jehowie coś z pierworodnych swej trzody. Czytamy o nim: „Dzięki wierze Abel złożył Bogu wartościowszą ofiarę niż Kain, przez którą to wiarę dano mu świadectwo, że jest prawy” (Hebrajczyków 11:4).

9. (a) W co wierzył Abel i jak to pokazał? (b) Jakie znaczenie miała jego ofiara?

⁹ Wiara Abla oznaczała coś więcej niż tylko przekonanie o istnieniu Boga, które niewątpliwie żywił też Kain. Abel wierzył w to, że Potomek obiecany przez Boga zapewni wiernym ludziom wybawienie. Nie wyjawiono mu, jak do tego dojdzie, ale z obietnicy Bożej wynikało, że komuś zostanie zmiażdżona pięta. Najwyraźniej doszedł więc do wniosku, że konieczne będzie przelanie krwi, co stanowi sedno pojęcia ofiary. Abel złożył Dawcy życia dar z życia i krwi, chcąc zapewne pokazać, że  tęsknie wyczekuje spełnienia obietnicy Jehowy. Ten przejaw wiary sprawił, że ofiara Abla spodobała się Bogu. W pewien sposób ilustruje to sens ofiary — dzięki niej grzeszni ludzie mogą przystępować do Boga, by zabiegać o Jego łaskę (Rodzaju 4:4; Hebrajczyków 11:1, 6).

10. Jak polecenie Jehowy, by Abraham ofiarował swego syna, uwypukliło sens pojęcia ofiary?

¹⁰ Głębsze znaczenie ofiary zostało bardzo dobitnie ukazane, gdy Jehowa polecił Abrahamowi, by oddał na całopalenie swego syna Izaaka. I chociaż nie doszło do złożenia go w ofierze, owa sytuacja stała się pierwowzorem tego, co w końcu miał uczynić Jehowa — w celu urzeczywistnienia swego zamierzenia wobec ludzkości wydał jednorodzonego Syna na największą ofiarę w dziejach (Jana 3:16). Dary i ofiary składane w ramach Prawa Mojżeszowego były proroczym wzorem, jaki dał Jehowa, żeby wykazać swym sługom, co muszą czynić, by dostąpić przebaczenia grzechów i utwierdzić swą nadzieję na wybawienie. Czego można się z tego nauczyć?

Ofiary podobające się Jehowie

11. Jakie dwa rodzaje ofiar składał w Izraelu arcykapłan i w jakim celu to czynił?

¹¹ Apostoł Paweł napisał: „Każdy arcykapłan jest ustanawiany w celu składania zarówno darów, jak i ofiar” (Hebrajczyków 8:3). Warto zaznaczyć, że Paweł podzielił tu ofiary składane przez arcykapłana na dwie kategorie: „dary” i „ofiary” albo „ofiary za grzechy” (Hebrajczyków 5:1). Na ogół dary składa się po to, by wyrazić uczucia przywiązania i doceniania, jak również, by zyskać czyjąś przychylność oraz podtrzymać przyjaźń i dobre stosunki (Rodzaju 32:20; Przysłów 18:16). Wiele z ofiar przewidzianych przez Prawo można uznać za „dary” składane Bogu z myślą o zaskarbieniu sobie Jego uznania i przychylności. * Przekroczenie Prawa wymagało pewnego zadośćuczynienia i w tym celu składano „ofiary za grzechy”. Wiele informacji na temat rozmaitych darów i ofiar można znaleźć w Pięcioksięgu, zwłaszcza w księgach Wyjścia, Kapłańskiej i Liczb. Chociaż trudno byłoby nam sobie przyswoić i zapamiętać wszystkie związane z tym szczegóły, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych spraw dotyczących różnych rodzajów ofiar.

12. Gdzie w Biblii dokładnie opisano różne rodzaje ofiar wymaganych w Prawie?

¹² W rozdziałach 1 do 7 Księgi Kapłańskiej wymieniono pięć głównych rodzajów ofiar: całopalenie, ofiarę zbożową, ofiarę współuczestnictwa, dar ofiarny za grzech i dar ofiarny za przewinienie. Opisano je osobno, choć niektóre z nich składano razem. Warto zaznaczyć też, że te ofiary wymieniono dwukrotnie, za każdym razem w innym celu: najpierw, w Księdze Kapłańskiej 1:2 do 6:7, podano, co należy złożyć na ołtarzu, a następnie, w Księdze Kapłańskiej 6:8 do 7:36, wskazano, jaka część ofiary przysługuje kapłanom, a jaka ofiarodawcy. Ponadto w rozdziałach 28 i 29 Księgi Liczb można znaleźć dokładny terminarz składania ofiar — z zaznaczeniem, które z nich należało składać codziennie, co tydzień, co miesiąc i z okazji dorocznych świąt.

13. Jakie rodzaje ofiar składano Bogu dobrowolnie?

¹³ Do ofiar, które składano jako dobrowolne  dary lub z którymi przystępowano do Boga, by zyskać Jego przychylność, należały całopalenia, ofiary zbożowe i ofiary współuczestnictwa. Zdaniem niektórych uczonych hebrajskie słowo tłumaczone na „całopalenie” znaczy „ofiara wstępowania” lub „wstępująca ofiara”. Jest to trafne określenie, gdyż przy spalaniu na ołtarzu zabitego zwierzęcia wznosiła się do Boga w niebie kojąca woń. Cechą szczególną całopaleń było to, że po spryskaniu ołtarza krwią całe zwierzę ofiarowano Bogu. Kapłani mieli ‛zamienić to wszystko w dym na ołtarzu jako całopalenie, ofiarę ogniową o kojącej woni dla Jehowy’ (Kapłańska 1:3, 4, 9; Rodzaju 8:21).

14. Jak wyglądało składanie ofiary zbożowej?

¹⁴ Ofiary zbożowe opisano w 2 rozdziale Księgi Kapłańskiej. Były to ofiary dobrowolne, składające się z wybornej mąki, na ogół z dodatkiem oliwy i wonnej żywicy. „Kapłan weźmie z tego pełną garść wybornej mąki i oliwy wraz z całą jego wonną żywicą; i zamieni to na ołtarzu w dym jako przypomnienie, jako ofiarę ogniową o kojącej woni dla Jehowy” (Kapłańska 2:2). Wonna żywica była jednym ze składników świętego kadzidła spalanego na ołtarzu kadzielnym w przybytku i świątyni (Wyjścia 30:34-36). Zapewne to właśnie miał na myśli król Dawid, gdy napisał: „Oby moja modlitwa była przygotowana niczym kadzidło przed tobą, podniesienie mych dłoni — jak wieczorna ofiara zbożowa” (Psalm 141:2).

15. Co było celem ofiary współuczestnictwa?

¹⁵ Kolejną dobrowolną ofiarą była ofiara współuczestnictwa, opisana w 3 rozdziale Księgi Kapłańskiej. Jej nazwę można też oddać jako „ofiara pokojowych darów ofiarnych”. Hebrajski odpowiednik słowa „pokój” oznacza coś więcej niż tylko brak wojny czy rozruchów. W pewnym dziele powiedziano: „W Biblii wskazuje ono również na pokojowe stosunki z Bogiem, dobrobyt, radość i szczęście”  (Studies in the Mosaic Institutions). A zatem ofiary współuczestnictwa składano nie po to, by zapewnić sobie pokój z Bogiem, niejako udobruchać Go, ale po to, żeby wyrazić wdzięczność i radość z powodu pokojowych stosunków z Nim, jakimi cieszą się osoby, które On darzy uznaniem. Krew i tłuszcz z ofiary przeznaczano dla Jehowy, a pozostałą część dzielili między siebie kapłani i ofiarodawca (Kapłańska 3:17; 7:16-21; 19:5-8). W ten piękny, symboliczny sposób ofiarodawca, kapłani i Jehowa Bóg niejako spożywali wspólny posiłek, co było wyrazem pokojowych stosunków między nimi.

16. (a) W jakim celu składano dary ofiarne za grzech i za przewinienie? (b) Czym te ofiary różniły się od całopalenia?

¹⁶ Aby uzyskać przebłaganie za występki przeciwko Prawu oraz przebaczenie grzechu, składano dary ofiarne za grzech i za przewinienie. Ofiary te również spalano na ołtarzu, ale różniły się od całopaleń tym, że Bogu ofiarowano nie całe zwierzę, lecz tylko niektóre jego części oraz tłuszcz. Resztę zwierzęcia wyrzucano poza obóz, a w niektórych wypadkach spożywali ją kapłani. Różnica ta ma istotne znaczenie. Całopalenie składano jako dar umożliwiający przystępowanie do Boga, była to więc ofiara przeznaczona w całości dla Niego. Rzecz ciekawa, zazwyczaj poprzedzano ją złożeniem daru ofiarnego za grzech lub za przewinienie, co wskazywało na to, że aby dar grzesznika podobał się Bogu, potrzebne było przebaczenie grzechu (Kapłańska 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5).

17, 18. Jakie znaczenie miały dary ofiarne za grzech i za przewinienie?

¹⁷ Dary ofiarne za grzech można było składać jedynie w wypadku nieumyślnego przekroczenia Prawa, grzechu popełnionego z powodu słabości ciała. ‛Jeżeli jakaś dusza przez pomyłkę zgrzeszyła w jakiejkolwiek z tych rzeczy, których Jehowa zakazał czynić’, grzesznik miał złożyć dar ofiarny za grzech — dar odpowiedni do swej pozycji w społeczeństwie (Kapłańska 4:2, 3, 22, 27). Natomiast grzesznicy nieokazujący skruchy musieli ponieść śmierć; nie mogli składać żadnych ofiar (Wyjścia 21:12-15; Kapłańska 17:10; 20:2, 6, 10; Liczb 15:30; Hebrajczyków 2:2).

¹⁸ Znaczenie i cel daru ofiarnego za przewinienie wyjaśniono w rozdziałach 5 i 6 Księgi Kapłańskiej. Bywało, że ktoś zgrzeszył nieumyślnie. Występkiem tym mógł zawinić wobec bliźniego lub wobec Jehowy Boga i wina ta wymagała zadośćuczynienia. Wymieniono kilka kategorii grzechów. Niektóre z nich to przewinienia osobiste (5:2-6), inne to grzechy przeciwko „świętym rzeczom Jehowy” (5:14-16), a jeszcze inne, chociaż niezupełnie nieumyślne, wynikały z niewłaściwych pragnień i ze słabości ciała (6:1-3). Oprócz wyznania takich przewinień grzesznik musiał w miarę możności zrekompensować szkodę, a potem złożyć Jehowie dar ofiarny za przewinienie (Kapłańska 6:4-7).

Coś lepszego

19. Dlaczego Izraelici nie cieszyli się uznaniem Bożym, choć mieli Prawo i składali ofiary?

¹⁹ Prawo Mojżeszowe z jego darami i ofiarami miało umożliwić Izraelitom przystępowanie do Boga i zabieganie o Jego przychylność i błogosławieństwa do czasu pojawienia się obiecanego Potomka. Apostoł Paweł, rodowity Żyd, napisał: „Prawo stało się naszym wychowawcą prowadzącym do Chrystusa, abyśmy  dzięki wierze zostali uznani za prawych” (Galatów 3:24). Niestety, Izraelici jako naród nie poddali się temu procesowi wychowawczemu i nie robili dobrego użytku z tego przywileju. Dlatego Jehowa znienawidził składane przez nich liczne ofiary i rzekł: „Dosyć mam całopaleń z baranów i tłuszczu tuczonych zwierząt, a w krwi młodych byków i baranków, i kozłów nie mam upodobania” (Izajasza 1:11).

20. Co się stało w roku 70 n.e. i jakie to miało znaczenie dla Prawa i ofiar?

²⁰ W roku 70 n.e. żydowski system rzeczy, łącznie ze świątynią i kapłaństwem, przestał istnieć. Dalsze składanie ofiar przewidzianych w Prawie stało się niemożliwe. Czy to oznacza, że ofiary, będące integralną częścią Prawa, nie mają żadnego znaczenia dla sług Bożych żyjących w dobie obecnej? Kwestię tę omówimy w następnym artykule.

[Przypisy]

Czy potrafisz wyjaśnić?

• Co w starożytności pobudzało wiernych mężów do składania Jehowie ofiar?

• Dlaczego ofiary były potrzebne?

• Jakie główne typy ofiar przewidziano w Prawie i jaki był ich cel?

• Co o doniosłym znaczeniu Prawa i ofiar napisał Paweł?

[Pytania do studium]

[Ilustracja na stronie 14]

Ofiara Abla podobała się Jehowie, gdyż była przejawem wiary w Jego obietnicę

[Ilustracja na stronie 15]

Czy pojmujesz znaczenie tej sceny?