၁၉၂၀—ပူၤကွံာ်အနံၣ် တကယၤ
စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၂၀ န့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် အသူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လၢ ကမၤတၢ်မၤလၢ အိၣ်ခိးလီၤပာ်စၢၤ အဝဲသ့ၣ်အခိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၂၀ န့ၣ်အဝဲသ့ၣ်ဃုထၢထီၣ် လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ တနံၣ်အဂီၢ်လၢ အမ့ၢ်ဝဲ “ယွၤမ့ၢ်ယဂံၢ်ယဘါ, ဒီးယတၢ်သးဝံၣ်” လီၤ.—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၁၈:၁၄.
ယဟိဝၤယွၤဒုးဆူၣ်ထီၣ်ဝဲ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိတဖၣ် အဂံၢ်အဘါလီၤ. ပှၤလဲၤလၢညါ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်ပာ်ဝဲ ၂၂၅ ဂၤဒီး ဖဲတၢ်တနံၣ်န့ၣ် ဟဲအါထီၣ်ဝဲတုၤလၢအဂၤ ၃၅၀ ညါလီၤ. ဒီးမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးအဆိကတၢၢ်တဘျီလၢ ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ လၢအတီၢ်ထီၣ်အနၣ်ရံၣ် လၢဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲအဂၤ ၈,၀၀၀ ဘျဲၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ဆိၣ်ဂ့ၤအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ဖံးတၢ်မၤအံၤလီၤ.
ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်
ဖဲ ၁၉၂၀ လါမၢ်ၡး ၂၁ သီန့ၣ် ကၠိစဲး ရၢၤသဖၢၤ လၢအမ့ၢ် ပှၤတီခိၣ်ရိမဲ လံာ်စီဆှံကၠိဖိန့ၣ် ဟ့ၣ်လီၤတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအခိၣ်တီလၢ အမ့ၢ် “ပှၤအကကွဲၢ် လၢအအိၣ်မူခဲအံၤန့ၣ် တသံနီတဘျီလၢၤဘၣ်.” လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ် ကွဲမုာ်ဝဲ ပှၤလၢအသူၣ်အိၣ်သးအိၣ်တၢ်တဖၣ်လၢ ကဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်ဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတခါအံၤလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ငါဝဲ တၢ်သူၣ်ထီၣ်အလီၢ်ဖးဒိၣ်တဖျၢၣ်လၢ ဝ့ၢ်နူယီး ဒီးအဝဲသ့ၣ်နီၤလီၤဝဲ လံာ်ကွဲမုာ် အဘ့ၣ် ၃၂၀,၀၀၀ ညါလီၤ.
လံာ်တၢ်ကစီၣ် ဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအခိၣ်တီ လၢအမ့ၢ် “ပှၤအကကွဲၢ် လၢအအိၣ်မူခဲအံၤန့ၣ် တသံနီတဘျီလၢၤဘၣ်”
ပှၤဟဲထီၣ်ဒိကနၣ်တၢ်န့ၣ် အိၣ်ဝဲအါန့ၢ်ဒံး အဝဲသ့ၣ်မုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤဝဲလီၤ. ပှၤဒိကနၣ်တၢ်ဖိ အဂၤ ၅,၀၀၀ ဘျဲၣ်န့ၣ် အိၣ်ပှဲၤလၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်တဖျၢၣ်အံၤအပူၤ ဒီးမ့ၢ်လၢ တၢ်လီၢ်တတြီၢ်လၢၤဘၣ်အဃိ ပှၤအဂၤ ၇,၀၀၀ န့ၣ် ဘၣ်က့ၤဝဲလီၤ. တၢးထီခိးတၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တဘျီအံၤ မ့ၢ်ဝဲ “တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢ လံာ်စီဆှံကၠိဖိမၤဝဲလၢ အကဲထီၣ်လိၣ်ထီၣ် အဒိၣ်ကတၢၢ် တဘျီန့ၣ်လီၤ.”
လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ် ရၤလီၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤလၢအမ့ၢ် “ပှၤအကကွဲၢ် လၢအအိၣ်မူခဲအံၤန့ၣ် တသံနီတဘျီလၢၤဘၣ်” အဃိ ပှၤသ့ၣ်ညါအါထီၣ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ ဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအရ့ဒိၣ် ထဲလဲၣ်န့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တနၢ်ပၢၢ်ဝဲဒံးဘၣ်. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ဆဲးအိၣ်ဒီး တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်လီၤ. အဲဒၤ အီစတံ လၢအစးထီၣ် ထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖဲ ၁၉၀၂ န့ၣ်တဲဝဲလၢ “ပသ့ၣ်ညါလၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤဖးဒိၣ်လီၤ. ဒီးဖဲပထံၣ်ဘၣ်ပှၤတဂၤ လၢ်လၢ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအပူၤန့ၣ် ပတဲဘၣ်အဝဲသ့ၣ် တၢ်သးခုကစီၣ်တခါအံၤလီၤ.”
ပှၤထုးထီၣ်ဝဲ လံာ်လဲၢ်တဖၣ်
ဒ်သိးပှၤကဒိးန့ၢ်ဘၣ် နီၢ်သးတၢ်အီၣ်အဂီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လၢ ဘ့ၤသ့လးန့ၣ် စဲကျံးထုးထီၣ်ဝဲ လံာ်လဲၢ်လၢအနီၢ်ကစၢ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ပှ့ၤဝဲစဲး ဒီးပာ်လီၤဝဲလၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ငါဝဲဖဲ ၃၅ မါထၢၤ အဲဘဲယူ, ဘရိးကလ့ၣ်, နူယီး လၢအအိၣ်ဘူးဒီး ဘ့ၤသ့လးန့ၣ်လီၤ.
လံၤအိၤ ဖဲလ် ဒီး ဝီထၢၤ ခဲစလၢၤ ဟဲတုၤလၢ ဘ့ၤသ့လး ဒီးစးထီၣ်မၤတၢ်ဖဲ လါယနူၤအါရံၤ ၁၉၂၀ နံၣ်န့ၣ်လီၤ. ဝီထၢၤ တဲဝဲလၢ “ဖဲပလဲၤတုၤအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အကွၢ်ထွဲ ပှၤစဲကျံးထုးထီၣ်လံာ်တဂၤန့ၣ် ကွၢ်ပမဲာ်ဒီးတဲပှၤလၢ ‘တချုးလၢမုၢ်ဆါခီ တၢ်အီၣ်ဘၣ်ဒံးဘၣ်န့ၣ် သုတၢ်ဆၢကတီၢ်အိၣ်ထဲ တနၣ်ရံၣ်တခီလီၤ.’ အဝဲမၢ ပလဲၤဟံးန့ၢ်လံာ်လဲၢ်လၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ်လၢဟီၣ်ခိၣ်အဖီလာ် တကထြၢလီၤ.”
လံၤအိၤ တဲဖျါထီၣ် တၢ်မၤအသးလၢခံတနံၤလၢ “ပဘၣ်သ့ကဆှီဝဲ တၢ်ဒူၣ်ကပၤလၢ တၢ်သူၣ်ထီၣ် အဆိကတၢၢ် တကထြၢလီၤ. တၢ်မၤလၢယမၤဘၣ်အီၤအကျါန့ၣ် တၢ်မၤတခါအံၤ အဘၣ်အၢဒိၣ်ကတၢၢ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အကဲဝဲကစၢ်ယွၤအတၢ်မၤအဃိ ယမၤအီၤမုာ်လီၤ.”
စဲးစဲကျံးတၢ်လၢ ပှၤထုးထီၣ်ဝဲလံာ် တၢးထီခိးတၢ်
စှၤကိးနွံဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအဟဲမၤစၢၤတၢ်တဖၣ်န့ၣ် စဲကျံးထုးထီၣ်ဝဲလံာ်လဲၢ်တဖၣ်လီၤ. တၢးထီခိးတၢ် ၁၉၂၀ လါဖ့ၤဘြူၤအါရံၤ ၁, န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ထုးထီၣ်အီၤ န့ၢ်ဝဲအဘ့ၣ် ၆၀,၀၀၀ လီၤ. စဲးစဲကျံးတၢ်တဖျၢၣ် လၢအအိၣ် လၢတၢ်သူၣ်ထီၣ် အဖီလာ်တကထြၢန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢအမၤတၢ်ဖဲန့ၣ်တဖၣ် ကိးန့ၢ်ဝဲအမံၤလၢ ကဘီသုးလီၤ. စးထီၣ်ဖဲ ၁၉၂၀ လါအ့ဖြ့ၣ် ၁၄ န့ၣ် ပှၤထုးထီၣ်ဝဲလံာ် The Golden Age န့ၣ်လီၤ. အဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤဆိၣ်ဂ့ၤဝဲ အခ့အပှၤတဖၣ်လၢ အသးအိၣ်ဟ့ၣ်လီၤသးန့ၣ်လီၤ.
“အကဲဝဲကစၢ်ယွၤ တၢ်မၤအဃိ ယမၤအီၤမုာ်လီၤ”
“မ်ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိး”
ယဟိဝၤယွၤ အပှၤဂီၢ်မုၢ်လၢအိၣ်ဒီး တၢ်သးတီတဖၣ်အံၤ မၤသကိးတၢ်လၢ တၢ်ဃူတၢ်ဖိးအပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲ ၁၉၁၇ တုၤလၢ ၁၉၁၉ နံၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ အကီအခဲအဃိ လံာ်စီဆှံကၠိဖိတနီၤ ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်ဝဲ တၢ်ကရၢကရိလီၤ. တၢ်မနုၤမၤစၢၤက့ၤ အဝဲသ့ၣ်လဲၣ်.
တၢးထီခိးတၢ် ၁၉၂၀ လါအ့ဖြ့ၣ် ၁ န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးတၢ်မၤလိ လၢအမ့ၢ် “မ်ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ဃူတၢ်ဖိး” လီၤ. “ပနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ . . . ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢ အအိၣ်ဒီး ကစၢ်ယွၤအသးစီဆှံန့ၣ် . . . အဝဲသ့ၣ်သးအိၣ်ပာ်တ့ၢ်ကွံာ်တၢ်လၢ အလီၢ်ခံ . . . အဲၣ်ဒိးအိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးဒီး မၤသကိးဃုာ်တၢ်တပူၤဃီလီၤ.” ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤအံၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်လီၤ.
ပှၤဒီမါဝၤခံဂၤ ကွဲးထီၣ်ဝဲလၢ “ပတူၢ်ဘၣ်လၢ အပူၤကွံာ်တနံၣ်ဘျဲၣ်န့ၣ် ပတပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်မၤအပူၤဘၣ် ဒီးပသန့ၤပသးလၢပှၤဂၤ . . . အဃိ ပမုၢ်လၢ်လၢ ပတမၤဒ်န့ၣ် နီတဘျီလၢၤဘၣ်.” ဒ်ပှၤဒီမါဝၤခံဂၤအံၤ ကွဲးဖျါထီၣ်အတၢ်ထံၣ်အသိး ပှၤအါဂၤတူၢ်ဘၣ်ဝဲ ဒ်န့ၣ်စ့ၢ်ကီးလီၤ. ပှၤလၢအက့ၤ ဟူးထီၣ်ဂဲၤထီၣ်တဖၣ်အံၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤအိၣ်ခိးလီၤအဝဲသ့ၣ် အခိၣ်အါမးလီၤ.
တၢ်ရၤလီၤဝဲလံာ် “ZG”
ဖဲ ၁၉၂၀ လါယူၤ ၂၁ သီန့ၣ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ် မၤဝဲခဲၣ်ဖ့လၢ ကနီၤလီၤဝဲလံာ် “ZG” လၢအကုခိၣ်တတီၣ်ဘၣ် လၢအမ့ၢ်ဝဲ The Finished Mystery * န့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၁၈ နံၣ်န့ၣ် ခီဖျိလၢ ပှၤတဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပကရၤလီၤလံာ်အံၤဘၣ်အဃိ လံာ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ ဘၣ်တၢ်ပာ်ဃာ်အီၤလီၤ.
ပှၤစံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်ဖိ ကိးဂၤဒဲး ဃုာ်ဒီးပှၤလဲၤလၢညါန့ၣ် ပှၤကွဲမုာ်အဝဲသ့ၣ်လၢ ကပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်မၤအံၤလီၤ. အဲၣ်မၢၤ ဟူဖၢၤ လၢအပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ်လၢ တဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ် အဆိကတၢၢ်တဘျီန့ၣ် တဲဝဲလၢ “ပှၤကိးဂၤဒဲးလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤ မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးမၤဝဲ တၢ်မၤအံၤန့ၣ် မၤဝဲသ့လီၤ. မ်ပှၤကိးဂၤဒဲး မၤထွဲ တၢ်ကတိၤတခါအံၤ ‘တၢ်လၢယကဘၣ်မၤအီၤတခါန့ၣ်’ မ့ၢ်ဝဲ တၢ်ရၤလီၤလံာ် ZG လီၤ.” ဒီးအဝဲဆဲးတဲဝဲလၢ “ခီဖျိလၢပှၤမၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤတၢ် ခဲၣ်ဖ့ လၢတဟံၣ်ဘၣ်တဟံၣ် အဆိကတၢၢ်တဘျီ အဃိ ပသ့ၣ်ညါလၢတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအံၤ ကဆဲးဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ် အါန့ၢ်ဒံး ပဆိကမိၣ်ပာ်စၢၤအီၤလီၤ.”
တၢ်ရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤတၢ်မၤလၢ ကီၢ်ယူရပၤ
ဖဲဟီၣ်ခိၣ်တၢ်ဒုးတၢတဘျီ အဆၢကတီၢ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိ ဆဲးကျိးဒီး ထံကီၢ်အဂၤတဖၣ် တညီဘၣ်အဃိ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ်အံၤ ဒီးရဲၣ်လီၤကျဲၤလီၤဝဲ တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ တၢ်ဖံးတၢ်မၤလီၤ. အဃိ ဖဲ ၁၉၂၀ လါအီကူး ၁၂ သီန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါအဂၤလွံၢ်ဂၤ လဲၤလၢ ဘြံးတၢၣ်, ကီၢ်ယူရပၤ ဒီးမုၢ်ထီၣ်တၢ်ခၢၣ်သးလီၢ်ကဝီၤ (Middle East) လီၤ.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ လၢကီၢ်အံကၠံး
ဖဲ ရၢၤသဖၢၤ လဲၤလၢ ဘြံးတၢၣ် အခါ လံာ်စီဆှံကၠိဖိ မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် သၢဘျီ ဒီးတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ် ၁၂ ဘျီလီၤ. ပှၤဟဲထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ခဲလၢာ် အနီၣ်ဂံၢ်ကအိၣ်ဝဲ ၅၀,၀၀၀ လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်လဲၤတဘျီအံၤန့ၣ် တၢးထီခိးတၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “တံၤသကိးအါဂၤ သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်ထီၣ်ဝဲဒီး အဝဲသ့ၣ် အိၣ်ဃူအိၣ်ဖိး လၢတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံ ဒီးတၢ်ဖံးတၢ်မၤအပူၤလီၤ. ဒီးပှၤအါဂၤလၢ အသးဘၣ်ဖှီၣ်တဖၣ်န့ၣ် အသးမုာ်ထီၣ်က့ၤဝဲလီၤ.” မ့မ့ၢ်လၢ ဝ့ၢ်ဖဲရံၤ(စ်) န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ ဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ အခိၣ်တီလၢအမ့ၢ်ဝဲ “ပှၤအကကွဲၢ် လၢအအိၣ်မူခဲအံၤန့ၣ် တသံနီတဘျီလၢၤဘၣ်.” ဖဲအဝဲစးထီၣ်ဟ့ၣ် တၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤအခါ ပှၤဟဲထီၣ်ဝဲပှဲၤပှဲၤလီၤ. ဒီးပှၤအဂၤသၢကယၤန့ၣ် ဃ့ထီၣ်ဝဲလၢ ကဒိးန့ၢ်အါထီၣ်ဘၣ် တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလီၤ.
ဖိးစထၢၣ်လၢ အဘိးဘၣ်သ့ၣ်ညါဝဲ တၢ်ကဟ့ၣ်လီၤတၢ်စံၣ်တဲၤတဲလီၤ လၢ ဝ့ၢ်လိဒိၣ် ရီယၢၤ အါဘၢၤ(ထ်) ဘျီၣ်ဒိၣ်
လၢခံတနွံန့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါတနီၤ လဲၤလၢ အၤသ့ၣ်, ခါရိၤ ဒီးယရူၤၡလ့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကက့ၤကဒါက့ၤလၢ ပှၤလၢအသးအိၣ်တၢ်တဖၣ် အအိၣ်အဂီၢ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ လံာ်လဲၢ်အဝဲၤဒၢးတဖျၢၣ် လၢအအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ရၤမါလၤ လၢအအိၣ်ဘူးဒီး ယရူၤၡလ့ၣ်လီၤ. လၢခံ အဝဲက့ၤကဒါက့ၤလၢ ကီၢ်ယူရပၤ ဒီးဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ယူရပၤအဝဲၤဒၢး ဒီးရဲၣ်ကျဲၤဝဲလၢ ပှၤကစဲကျံးထုးထီၣ်လံာ်လဲၢ် ဖဲန့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်တတီတလိၤအကျါ တၢ်ကပီၤဟဲကပီၤထီၣ်
ဖဲ လါစဲးပတ့ဘၢၣ် ၁၉၂၀ န့ၣ် လံာ်စီဆှံကၠိဖိ ရၤလီၤဝဲလံာ် The Golden Age နီၣ်ဂံၢ် ၂၇ လၢဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်မၤအၢမၤနး လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ် ဖဲ ၁၉၁၈ နံၣ်အတီၢ်ပူၤအဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်တၢ်ကီတၢ်ခဲလၢထးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်တဖၣ် ကထုးထီၣ်ဝဲ မဲးကစံလၢ အဘ့ၣ် ၄ ကကွဲၢ်ဘျဲၣ်အဂီၢ် အဝဲသ့ၣ် ကဘၣ်မၤတၢ်ဒီနံၤဒီနၤညါလီၤ.
အဲမၤ မၤတ့ၤ တၢ်ဂီၤလၢ ပလံးဒိဃာ်ဝဲ
ပှၤဖးလံာ်ဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲ တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး အဲမၤ မၤတ့ၤ လီၤ. ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် မၤတ့ၤ န့ၣ် အမၤဝဲ ပှၤလဲၤလၢညါ လၢဝ့ၢ်စဲ ဘၢၤနၤဒံနိၤ, ခဲၤလံၤဖိနံယါန့ၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၁၈ လါမၢ်ၡး ၁၇ သီ ဖဲလံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ် မၤဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဆံးဆံးဖိအခါ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်အံၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ အဂၤသၢဂၤလၢအမ့ၢ် အံဟဲမ်, အံကၠ့ၤ စၤနဘၢး ဒီး အံအ့ၤ စတံဘ့ၣ် န့ၣ် လဲၤထီၣ်ဝဲတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အံၤလီၤ.
ပှၤလၢအထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ် ဖဲန့ၣ်အကျါတဂၤန့ၣ် အဝဲတမ့ၢ်ပှၤလၢ အဲၣ်ဒိးမၤလိလံာ်စီဆှံဘၣ်. လၢခံအဝဲ တဲဖျါထီၣ်ဝဲလၢ “ယလဲၤထီၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်တခါအံၤ ခီဖျိလၢ ပဒိၣ်ပပှၢ် ပီၢ်ရီအရူ မၢလီၤယၤ အဃိလီၤ. ယလဲၤဖဲန့ၣ် ဒ်သိးယကထံၣ်န့ၢ် တၢ်အုၣ်သးတမံၤမံၤအဂီၢ်လီၤ. ဒီးတၢ်အုၣ်သးလၢ ယလီကီအီၤန့ၣ် ယထံၣ်န့ၢ်အီၤလီၤ.” တၢ်အုၣ်သးလၢ အဝဲဃုထံၣ်န့ၢ်ဝဲန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲလံာ် The Finished Mystery လီၤ. စှၤကိးသီဝံၤအလီၢ်ခံ ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် မၤတ့ၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသၢဂၤ ဘၣ်တၢ်ဖီၣ်န့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လီၤ. ပှၤတဲလၢအဝဲသ့ၣ်မၤကမၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီခီဖျိ ရၤလီၤဝဲလံာ်လၢပဒိၣ်ပပှၢ်တြီဃာ်ဝဲအဃိလီၤ.
ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် မၤတ့ၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါသၢဂၤန့ၣ် ပှၤထံၣ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ကမၣ် အဃိ ကဘၣ်လီၤလၢ ဃိာ်ပူၤသၢနံၣ်လီၤ. ဖဲ ၁၉၂၀ လါမ့ၤ ၁၇ သီန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်ထီၣ်ရူ ဒီးလီၤဘၣ်လၢဃိာ်ပူၤလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် တယံာ်ဘၣ်ဒီး တၢ်အိၣ်သးဂ့ၤထီၣ်က့ၤဝဲလီၤ.
ဖဲ ၁၉၂၀ လါယူၤ ၂၀ န့ၣ် ဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ရၢၤသဖၢၤ တဲဖျါထီၣ် အဝဲသ့ၣ်အဂ့ၢ်လၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ဖးဒိၣ် ဖဲပှၤမၤအီၤလၢ ဝ့ၢ်စဲ ဖြဲစံၣ်စခိၤလီၤ. ဖဲပှၤကမျၢၢ်တဖၣ် နၢ်ဟူဘၣ်ဝဲတၢ်ဂ့ၢ်အံၤအခါ အဝဲသ့ၣ်ဖုးဘၣ်အသးဒီး ဆှၢထီၣ်လံာ်ဆူ အမဲရကၤကီၢ်ခိၣ် အအိၣ်လီၤ. အဝဲသ့ၣ်ကွဲးဝဲလၢ “မၤတ့ၤ န့ၣ်ပှၤစံၣ်ညီၣ်အီၤ တတီတလိၤဘၣ် . . . ပှၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ ပာ်တၢ်ကမၣ်လၢအလိၤ . . . ခီဖျိသူဝဲ တၢ်စိတၢ်ကမီၤ ဒီးတဲလံၣ်တဲလီတၢ်ဒ်သိး မၤတ့ၤ . . . ကလီၤဘၣ်လၢ ဃိာ်ပူၤအဂီၢ် အဃိ ပှၤပာ်လီၤအီၤလၢ ဃိာ်ပူၤန့ၣ် ပထံၣ်လၢအမ့ၢ် . . . တၢ်တတီတလိၤဒီး တကြၢးတဘၣ်ဘၣ်လီၤ.”
လၢခံတသီ ကီၢ်ခိၣ် ဝူၣ်ဒြီ ဝ့လ်စၢၤ ကွၢ်ထံက့ၤဝဲ တၢ်မူးတၢ်ရၢ် ဘၣ်ဃးဒီး ဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ် မၤတ့ၤ ဒီးဒီပုၢ်ဝဲၢ်ခွါ ဟဲမ်, စၤနဘၢး ဒီး စတံၤဘ့ၣ် ဒီးဆီတလဲကွံာ်ဝဲ တၢ်စံၣ်ညီၣ်အံၤလီၤ. အဃိ အဝဲသ့ၣ် ဟးထီၣ်ဘၣ်က့ၤလၢ ဃိာ်ပူၤလီၤ.
ဖဲ ၁၉၂၀ နံၣ်ဘူးကကတၢၢ်န့ၣ် တၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး လံာ်စီဆှံကၠိဖိတဖၣ်လၢ အလီၤသူၣ်ခုသးခုအါမးလီၤ. တၢ်မၤလၢ ဝဲၤလီၢ်ခိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဆဲးဒိၣ်ထီၣ်ထီထီၣ်ဝဲ ကွ့ၢ်ကွ့ၢ်လီၤ. ဒီးခရံာ်ဖိအမ့ၢ်အတီတဖၣ် စံၣ်တဲၤတဲလီၤဝဲလၢ ထဲဒၣ်ယွၤအဘီအမုၢ်န့ၣ် ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်ကီတၢ်ခဲ ခဲလၢာ်လီၤ. (မးသဲ ၂၄:၁၄) လၢခံတနံၣ် ဖဲ ၁၉၂၁ န့ၣ်ကမ့ၢ်နံၣ်လၢ တၢ်မၤအသး လၢအဂ့ၤဒိၣ်ထီၣ် ဘၣ်ဃးဒီး ဘီမုၢ်တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ ကအိၣ်ဖျါထီၣ်အဂီၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 18 လံာ် The Finished Mystery န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ လံာ်နွံဘ့ၣ်တဘ့ၣ်လၢ Studies in the Scriptures န့ၣ်လီၤ. “ZG” မ့ၢ်ဝဲလံာ်လၢ အကုခိၣ်တတီၣ်ဘၣ်တဘ့ၣ်လီၤ. ဒီးဘၣ်တၢ်စဲကျံးထီၣ်အီၤဖဲ ၁၉၁၈ လါမၢ်ၡး ၁ လီၤ. တၢးထီခိးတၢ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ လံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် “Z” န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲ စံယိၣ် တၢးထီခိးတၢ်, ဒီးမ့မ့ၢ်လၢ “G” န့ၣ်မ့ၢ်ဝဲကီၤလၤဝါ အလံာ်မဲာ်ဖျၢၣ် နွံဖျၢၣ်တဖျၢၣ်အဃိ အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ လံာ်နွံဘ့ၣ်တဘ့ၣ်လီၤ.
